اجتماعي پديده يك وقف
(پاياني بخش)اجتماعي و اقتصادي توسعه در وقف نقش
ويژگيها و واقفين انگيزه‌هاي
نيات كشف و است نامرئي و ذهني و مستور امري نيت و انگيزه
كسي متعال خداوند جز و نيست ساده‌اي كار انگيزه‌ها و
از حدودي تا البته.مي‌گذرد چه انسانها دل در نمي‌داند
و انگيزه‌ها به مي‌توان گاهي افراد رفتار و اعمال روي
اسلامي عمل يك مسلم اصل كه آنجا از و برد پي آنان نيات
نيز خوب نيت صالحي عمل هر لذا است كننده عمل نيت شناسايي
افراد گاهي كه شد اين منكر نمي‌توان البته دارد همراه به
چه و مي‌زنند صالح اعمال به دست بد انگيزه‌هاي و نيات با
و نيات با كه داشته‌اند وجود افرادي تاريخ در بسا
و نموده وقف را خود اموال سياسي و اقتصادي انگيزه‌هاي
.زده‌اند مشابهي صالح اعمال به دست
از مي‌توان وقف عمل انگيزه‌هاي به دست‌يابي براي
كه بطوري جست ياري روانشناسي علم گوناگون نظريه‌هاي
داده قرار بررسي مورد شخصيتي گوناگون جهات از را واقفين
(6).دهيم قرار تحليل و تجزيه مورد را آنان انگيزه‌هاي و
ويژگيهاي و خصايص فلسفه ، لذات مشهور كتاب در دورانت ويل
صورت اين به مختلف سنين در را افراد شخصيتي بارز
:است كرده طبقه‌بندي
نكاتي و است صادق افراد كليه مورد در بيش و كم خصايص اين
ذكر فوق جدول در افراد خصايص مورد در دورانت ويل كه را
مصداق واقفين اكثر خصايص با موارد از بسياري در مي‌كند
آگاهي نكته اين به وقفنامه‌ها مطالعه با كه چرا دارند
دست عمر بالاي سنين در معمولا واقفين اكثر كه مي‌يابيم
عقل صحت حالت در را خود دارايي و مال و زده وقف عمل به
مرحله از دورانت ويل زعم به و نموده‌اند وقف شعور كمال و
اموال وقف به دست استراحت مرحله در و گذشته كار و بازي
كساني معمولا واقفين شده ياد نظريه به توجه با.زده‌اند
غريزه نه -هستند2 پيري و ميانسالي مرحله در -كه1 هستند
حاكم آنها شخصيت به عقل پختگي و برهان بلكه اسقرار ، و
عمل مبناي حكمت و دين و گذشته دانش و هنر مرحله از -است3
علاوه مي‌تواند حكمت و دين حاكميت اين -آنهاست40 رفتار و
باشد دورانديشي و محافظه‌كاري از منبعث عقل تسلط بر
نمي‌كند صدق واقفين همه مورد در لزوما خصايص اين البته
انگيزه‌هايي با و جواني سنين در كه هستند كساني بسا چه و
.زده‌اند وقف عمل به دست خاص
و مي‌آيند حساب به او رفتاري دلايل از نيز انسان نيازهاي
را او و درآمده انگيزه صورت به كه آدمي نيازهاي جمله از
نياز احترام ، نياز مي‌نمايد ، وقف و خيريه امور به تقريب
.مي‌باشد اجتماعي تعلق نياز و خويشتن تحقق
احترام انگيزه
كه است انگيزه‌هايي از يكي محبت جلب و احترام به نياز
و وجهه(7).مي‌آورد پديد انسان در را رفتار از خاصي گونه
ديگران مي‌رود انتظار كه است رفتار و سلوك نوعي احترام
يا رسميت بي‌حرمتي يا حرمت مانند دهند ، نشان شخص حضور در
جلب و احترام جوياي خود زندگي طول در انسانها.صميميت
موفقيتهاي از بعضي آوردن بدست طريق از ديگران محبت
علمي بالاي مدارج كسب پردرآمد ، شغل كسب مي‌باشد ، اجتماعي
است پارامترهايي جمله از مردم با برخورد و رفتار حسن و
پديده.مي‌دهند ياري شده ذكر نياز جهت در را انسان كه
.نمود تبيين و توجيه ديد همين با مي‌توان نيز را وقف
اجتماعي احترام كه حال عين در وقف عمل انجام با واقف
و مي‌يابد دست نيز اخروي سعادتي به مي‌نمايد كسب دنيوي
و اجتماعي وجهه كسب طريقه بهترين وقف كه گفت مي‌توان
.مي‌باشد احترام
خويشتن تحقق انگيزه
و مهم نيازهاي جمله از خويشتن تحقق و خوديابي به نياز
به رسيدن سوي به را او همواره كه است بوده آدمي هميشگي
و خيرخواهي به گرايش و كمال و جويي حقيقت و ترقي و تعالي
.مي‌دهد سوق زيبايي
كمالات يافتن درصدد و يافته دست دنيوي كمالات به كه شخصي
جهت در پديده بهترين را وقف سنت مي‌باشد خوديابي و اخروي
در خداوند.مي‌آورد روي بدان و يافته خود نياز به رسيدن
نيكي مقام به هرگز):مي‌فرمايند آيه 92 عمران آل سوره
پس كنيد انفاق مي‌داريد دوست آنچه از مگر نمي‌رسيد
شده ذكر آيه به توجه با (داناست بدان بسي خدا براستي
دنيوي دلبستگيهاي از بايد كمالات به رسيدن براي انسان
وسعت به خود اموال وقف با واقفكند نظر صرف و پوشي چشم
دارايي و اموال بيشتر فرد هرچه و يافته دست انديشه و نظر
نمايد وقف را مي‌باشد او دلبستگي و دلگرمي مايه كه خودرا
.مي‌يابد دست خوديابي و معنوي كمال به بيشتر
اجتماعي تعلق انگيزه
داراي تا دارد آن به نياز و بوده اجتماعي موجودي انسان
و رفتارها باشد داشته تعلق خاص اجتماعي به و بوده هويت
و اوضاع از تا مي‌دارد بدان را انسان اجتماعي ، معاشرتهاي
.شود مطلع ارتباطند در او با كه ديگران احوال
اعمال به دست فرد تا مي‌گردد باعث اجتماعي تعلق انگيزه و
مي‌داند آن به متعلق را خود كه جامعه‌اي براي خيرخواهانه
(8).بزند
گمراه اگر كه هستم (غريه)قبيله اهل من:گويد حمه بن دريد
رشد به اگر و آيم گرفتار بلا اين به نيز من شود بدبخت و
.يافته‌ام دست آنها به نيز من گويي رسد خوشبختي و كمال و
اجتماعي موجود اين انسان كه است اعمالي از يكي وقف سنت و
تعلق نياز به رسيدن و همنوعان نمودن ياري جهت در را
.مي‌رساند ياري اجتماعي
اقتصادي توسعه در وقف نقش
اكثر در امروزه كه است مسائلي جمله از"اقتصاد موضوع
كه است مباحث از و بوده ويژه‌اي اهميت داراي بشري جوامع
گروه‌هاي اجتماعي روابط و فردي زمينه‌هاي در تنها نه
وعظمت شكوفايي متضمن بلكه مي‌باشد اهميت داراي مختلف
و دشمنان تهاجمات قبال در مقاومت قدرت و استقلال جوامع ،
عدالت عدم و فقر.مي‌باشند نيز مطلوب كمال به ارتقاء
كه مي‌باشند انساني جوامع راه سر بر بزرگ موانعي اجتماعي
دشوار را تقربالهي و كمالات به رسيدن راه همواره
.مي‌سازد
به جز مردم امور اصلاح:مي‌فرمايند (ع)محمدباقر امام
آن ، شناخت و دين فهم اول:نمي‌يابد تحقق چيز سه وسيله
و معيشت در تقدير سوم و زندگي مشكلات تحمل و صبر دوم
.اقتصاد حيات در اندازه نگه‌داشتن
و اجتماعي عدالت به همواره ، الهي ، كامل دين اين اسلام
وقف ، چون سنتهايي ايجاد و داشته تاكيد جوامع در اعتدال
ايجاد جهت را زمينه غيره و زكات خمس ، نذر ، صدقه ، حبس ،
دادوستدها و مالي امور در اجتماعي اعتدال و روي ميانه
حس و فرهنگ‌ايثار ايجاد با مي‌كوشد و مي‌سازد فراهم
بين از فقرا و توانگران بين طبقاتي شكاف دوستانه احسان
اموال از قسمتي واگذاري به ثروتمندان تشويق با و ببرد
عمومي مصالح جهت در شدن صرف و نيازمندان نفع به خود
سهم.نمايد كمك كشور اقتصاد وشكوفايي رشد به جامعه
علي‌رغم گردشگري صنعت رواج و نفت بدون اقتصاد در موقوفات
برنامه و كارشناسان توجه مورد كمتر آن فراوان اهميت
جمله از منابع تنوع و تعداد.است گرفته قرار ريزان
كشور اقتصادي ريزان برنامه و مسئولان كه است پارامترهايي
اقتصاد توسعه مدت بلند و مدت ميان ريزيهاي برنامه در را
و بي‌حد مصارف مقابل منابع‌در محدوديت و مي‌دهد ياري
تك كشورهاي گريبانگير همواره كه است معضلاتي از حصر
.مي‌باشد محصولي
شناسايي صورت در موقوفات بالقوه درآمدهاي و وقف مقوله
غيرمستقيم يا مستقيم طور به مي‌تواند بهينه وبهره‌برداري
امر اين تحقق نمايدو تامين را كشور بودجه از عظيمي بخش
نهادهاي و دست‌اندركاران جانبه همه تحقيقات و مطالعه
و مهم منابع اين موقوفات ارزش تاكنون.مي‌طلبد را ذيربط
تقويم روز شرايط به جامعه در پراكنده و سرمايه‌هاي‌بزرگ
پنج دربرنامه‌ريزيهاي ارزش با منابع اين تااست نشده
.شوند ملحوظ مستقل صورت به كشور مدت بلند و ساله
صورت در كه دارد وجود موقوفاتي كشور سراسر در هم‌اكنون
فوق‌العاده‌زيادي درآمدهاي مي‌توانند اوليه سرمايه وجود
از آنها دست‌آوردن به كه درآمدهايي نمايند ، كشور عايد
حقيقت در و هزينه‌ها صرف مستلزم بسا چه ديگر راههاي
ملاحظه گاه مثلا است ، بالايي نسبتا سرمايه‌گذاري‌هاي
از عملا اينك كه شده تخريب موقوفات از بسياري كه مي‌شود
مهم و حساس نقاط در هم‌اكنون شده‌اند ، خارج انتفاع حيز
احيا و سرمايه‌گذاري درصورت و دارند قرار شهرها تجاري
تجاري عظيم واحدهاي به مي‌توانند موقوفات اين وبازسازي ،
خودكفايي به آن از حاصله منافع كه شوند مبدل مسكوني و
شدن مشخص حال هر به.نمايد شاياني كمك كشور اقتصاد
جمهوري نظام در خيريه امور و اوقاف سازمان واقعي جايگاه
امور در متخصص انساني نيروهاي كارگيري به و ايران اسلامي
شناسايي جهت در لازم تسهيلات و امكانات ايجاد و اوقافي
حل كه هستند نكاتي جمله از كشور اقصي‌نقاط در موقوفات
را كشور اقتصادي توسعه در وقف سنت مشاركت زمينه خود آنان
.مي‌سازد فراهم
وقف معنوي و اجتماعي آثار
ايجاد و تنظيم انساني ، جامعه مشكلات بزرگترين از يكي
اجتماع و افراد عمومي خواست و خواستهاي‌فردي بين تعادل
ابعاد تمام روي مثبت اجتماعي پديده يك عنوان به وقف.است
در را انسانها مي‌تواند و مي‌گذارد تاثير افراد زندگي
به وقفكند ياري شده حساب و منسجم برنامه يك ايجاد
و فعاليت از سيعي و حيطه داراي نبوي سيره و سنت يك عنوان
عمل جامعه در درستي به اگر كه جايي تا مي‌باشد اقدام
ضعيف عملكردهاي با اسلامي درجامعه گاه هيچ شود واجرا
(9).شد نخواهيم روبه‌رو آموزشي و اجتماعي اقتصادي ،
نيازهاي و عواطف -مي‌تواند1 آموزشي درزمينه وقف
براي دائمي وسيله‌اي -سازد20 رابرآورده واقفين اجتماعي
زيانبار پديده -نمايد30 فراهم طبقاتي امتيازهاي تعديل
.نمايد كن ريشه جامعه در ممكن حد تا را فقر
جاويدان و ثابت موقوف مورد عين كه است آن معني به وقف
.شود مسلمانان و اسلام دين مصالح مورد آن منابع و بماند
احسان و خدا راه در انفاق بارز مصاديق از يكي وقف عمل پس
گام هر برابر در تعالي و تبارك خداوند كه است نيكوكاري و
كريم قرآن در خداوند.است داده وعده حسنه ده آن
الي لاتلقوبايديكم و وانفقوفي‌سبيل‌الله":مي‌فرمايد
خويش دست به را خودتان و كنيد انفاق خدا راه در "التهلكه
وما":مي‌فرمايد ديگر جايي در همچنين و نيفكنيد هلاكت به
نگران هرگز"لاتظلمون انتم و اليكم يوف شي‌ء من انفقتم
و بذل خدا راه در آنچه نگرديد ، وجوهات صرف و مال بذل
بي‌آنكه شد خواهد خودتان عايد آن نتيجه نموده‌ايد بخشش
به آن نتايج و عوايد باشد گرفته صورت وكاستي كم كوچكترين
.گشت خواهد باز خودتان زندگي صلاح و خودتان به كامل صورت
حاكي كه است آمده نفقه كلمه مرتبه هشتاد از بيش قرآن در
مناسبات بهبود و اجتماعي سالم روابط روند در آن تاثير از
.مي‌باشد انساني رفتارهاي و
.است فرهنگ بر اثر وقف ، مقوله اجتماعي اثرات مهم‌ترين از
واقف شخص اجتماعي فرهنگ از بخشي معرف خود موقوفات گاهي
پيدا را منطقه‌اي و بومي ردپاي آنان در مي‌توان و بوده
.دارد ايران فرهنگ در ريشه موقوفات عبارتي به.كرد
دانش پيشرفت و علم به مربوط شده وقف مدارس و كتابخانه‌ها
در مسئله اين كه است وقف فرهنگي اثرات بارز نمونه‌هاي از
.است داشته متفاوتي ضعف و شدت مختلف دورانهاي
پيشنهادها و راهكارها
ايجاد و وقف سنت گسترش راهكارهاي ارائه و تحقيق و پژوهش
توسعه در نبوي سنت و كهن پديده اين دخالت و جديد موقوفات
وقت و بودجه صرف مستلزم كه مهم امريست واجتماعي اقتصادي
مي‌باشدو اوقاف سازمان دست‌اندركاران و مسئولان سوي از
جهت در اساسي و بنيادي عنصري عنوان به آن به پرداخت
و پژوهشگران توجه جلب و آن ترويج و سنت اين وضعيت بهبود
نيت ترويج راه در و مي‌گردد تاكيد و توصيه صاحبنظران
در سنت اين دخالت و جديد نسل به سنت اين وشناساندن وقف
سنت اين به مردم تشويق و كشور كل بودجه و اقتصادي توسعه
زير راهكارهاي اخروي و دنيوي عبادي عمل يك عنوان به
:مي‌شود پيشنهاد
گاهي كه وقف انواع از شده جدا شاخه‌هاي تبليغ و ترويج (1
قالب در مي‌كند ظهور غيره و سازان مدرسه چون عناويني تحت
وقف سنت يعني آن اصلي
آثار از سيما و صدا كمك با تلويزيوني هاي برنامه تهيه (2
مصارف و عملكرد گزارش و كشور در رسيده ثبت به موقوفات و
وقف فرهنگ ترويج جهت آنان واقفين ياد و عايدات
تجليل و زنده واقفان معرفي و جشن‌ها و جنگ‌ها تهيه (3
.شوند تشويق نيك كار اين به نيز ديگران تا آنان از
موقوفه محلهاي روي بر واقفين اسامي لوح نصب (4
از بهره‌مندي جهت در كشوري و استاني همايشهاي برگزاري (5
وقف مقوله در پژوهان دانش و اساتيد دانش و نظريات
متخصص انساني نيروهاي براي امكانات و تسهيلات ايجاد (6
كسب نتيجه در و دلگرمي و انگيزه ايجاد جهت اوقاف امور در
كار انجام به رغبت و ميل و موقوفات براي درآمد
و پژوهشي علمي امور در كارآمد و متخصص نيروهاي جذب (7
جهت در بكارگيري و بورس اعطاي طريق از مديريتي
آتي برنامه‌ريزي
بهره‌جويي تقليدو مراجع و علما با نشستهايي ايجاد (8
بهتر چه هر اداره در آنان راهكارهاي و نصايح و سخنان از
اوقاف
برنامه‌ريزيهاي در موقوفات منافع و موقوفات جهت‌دهي (9
كشور مدت بلند و پنج‌ساله
در موقوفات منابع محل از زيربنايي سرمايه‌گذاري (10
كشور اجتماعي و اقتصادي توسعه و رشد برنامه‌هاي راستاي
سازمان‌و در تحقيقاتي و پژوهشي واحدهاي ايجاد (11
شهرستانها و استانها نمايندگيهاي
راد داوودي ناصر/كشته كريم حسين محمد دكتر
:پانوشت‌ها
/خويي زرياب عباس استاد ترجمه /فلسفه لذات /ويل‌دورانت -6
-7/ صص 262265 /دهم 1376 چاپ /فرهنگي و علمي انتشارات
تربيتي و رواني آثار و انگيزه‌ها /دارآراني معدن عباس
علي دكتر ترجمه /سازماني مديريت:از نقل به /وقف
درقرآن شناخت فلسفه /عبدالعظيم علي-8/ ص 18 /علاقه‌بندي
ميراث فصلنامه -ص 130 /9/سجادي صادق ترجمه /كريم
ص 73 /شماره 7 /جاويدان
|
