جنبش‌اجتماعي‌زنان‌ازمشروطه‌تاانقلاب
به‌بهانه‌روزجهاني‌زن
زماني‌كه‌دولت‌دكترمصدق‌درمرداد 1332براي‌انحلال
مجلس‌هفدهم‌به‌مردم‌روي‌آورده‌ورفراندوم‌برگزارمي‌كند ،
زنان‌ايران‌براي‌اولين‌باردرانتخابات‌عمومي‌شركت
مي‌كنند
12مرداد 1290وكيل‌الرعايانماينده‌مجلس‌دوم‌به‌خواست*
زنان ، مساله‌حق‌راي‌زنان‌رادرمجلس‌طرح‌مي‌كند ، كه
موردمخالفت‌قرارمي‌گيرد
*در 1302اداره‌فرهنگ‌شيرازبراي‌كنترل‌دبستان‌هاتصميم
به‌استخدام‌كارمندان‌زن‌مي‌گيردكه‌تنهاشش‌زن‌ازآن
استقبال‌مي‌كنند
درجاري‌زندگي‌چنان‌ساده‌وبي‌غوغادرتكاپوست ، كه"زن"
انگارچون‌ذرات‌هواحجم‌زندگي‌رابي‌آن‌كه‌پيداباشد ، پر
"نيمه‌پنهان‌جامعه‌دربزنگاه‌هاي" اماهمين.كرده‌است
زمان‌چنان‌به‌خروش‌آمده ، اوج‌مي‌گيردكه‌حضورش‌نه‌فقطبه
خوبي‌به‌چشم‌مي‌آيدكه‌درنمايان‌ترين‌شكل‌حك‌وثبت
)(نمونه‌بارزآن‌روز 8مارس17اسفنداست.مي‌شود
.خوانده‌مي‌شود"روزجهاني‌زن"كه
8مارس 1907 ، زنان‌كارگرخياطدرنيويورك‌آمريكابراي
احقاق‌حقوق‌كارگري‌وانساني‌خوددست‌به‌تظاهرات‌زدندكه
سال‌بعددرهمين‌روز ، تظاهرات.شديداسركوبشد
گسترده‌اي‌ازسوي‌كارگران‌نساج‌زن‌به‌يادبودسال‌پيش‌و
حق) براي‌بهبودشرايطكاروتساوي‌حقوق‌اجتماعي ، سياسي
.(راي‌صورت‌گرفت‌كه‌به‌خاطرگستردگي‌بازتابي‌جهاني‌يافت
در 1910دردومين‌كنفرانس‌زنان ، به‌پيشنهادزن‌مبارز
آلماني‌كلارازتكين‌وتاييدكنفرانس ، روزهشتم‌مارس
ناميده‌شدتازنان‌جهان‌دراين"روزجهاني‌زن" به‌عنوان
روزبابرگزاري‌مراسم‌وگردهمايي ، خواستهاومسائل‌خود
.راطرح‌كنند
درايران‌نيزبزرگداشت 8مارس‌براي‌نخستين‌باربه‌همت
"انجمن‌پيك‌سعادت‌نسوان‌درسال 1301برگزارشدوسالها"
بعد ، در 1331دومين‌بزرگداشت‌اين‌مراسم‌به‌همت
"سازمان‌زنان‌ايران‌درتظاهرات‌چندهزارنفري‌برگزار"
"روزجهاني‌زن‌درايران‌گاه‌به" شدوازآن‌پس‌مراسم
و;خاطرشرايطنامساعدوفشاربه‌صورت‌محدودوپنهان
.گاه‌به‌صورت‌گسترده‌برگزارشده‌است
پيشينه‌تاريخ‌معاصرزنان‌ايران
هرچندبسياري ، ريشه‌هاي‌جنبش‌معاصرزنان‌راتنهاتا
جنبش‌تنباكومي‌كشانند ، اماحضورفعالانه‌زنان‌دراين
جنبش‌نشان‌مي‌دهدكه‌اين‌مساله‌بدون‌پيشينه‌قابل‌تحقق
نبوده‌وريشه‌هاي‌جنبش‌زنان‌سالهاپيش‌ازآن‌درحال
شكل‌گيري‌بود ، دراين‌جانمونه‌هايي‌ازپيشينه‌جنبش‌و
:كوشش‌اجتماعي‌زنان‌نمونه‌واريادمي‌شود
"(نوري‌جهان‌درسال 1186خورشيدي10شعبان" -بانو
"نجات‌المسلمات" به‌درخواست‌زنان‌ديگركتاب(1224قمري
رادرموردمسائل‌احكام‌وآدابويژه‌زنان‌نوشت ، كه
.نخستين‌كتابازاين‌دست‌است
(-(پس‌ازبازگرداندن‌زنان‌گرجي‌به‌روسيه1205خورشيدي
پس‌ازشكست‌ايران ، روز5شعبان 1243قمري‌درتهران‌زنان
همراه‌مردان‌به‌سفارت‌روسيه‌حمله‌كرده ، آن‌راخراب
.كردند
-درشورش‌هاي‌سالهاي‌نخست‌سلطنت‌ناصرالدين‌شاه‌حضور
زنان‌چنان‌بودكه ، براي‌نمونه‌درشورش 1229خورشيدي
فعالانه‌درفرماندهي‌شورش"رستمه" زنجان‌زني‌به‌نام
.شركت‌داشت
("(خورشيدخانم‌زن‌تهراني‌در 1229خورشيدي1267قمري" -
"زردوزي‌لباس‌هاي‌نظامي‌رابراي" امتيازانحصارتوليد
پنج‌سال‌براي‌مقابله‌باانواع‌خارجي‌آن‌ازاميركبير
.بدست‌مي‌آورد
-زنان‌درتظاهراتي‌كه‌دردفاع‌ازاميركبيردراين
(;درتهران‌برپامي‌شودفعالانه‌شركت‌مي‌كنندودر)سالها
قحطي‌سال 1239خورشيدي ، عصيان‌زنان‌سببمي‌شودبه‌فرمان
.ناصرالدين‌شاه‌كلانتردارزده‌وبهاي‌نان‌كم‌شود
انبوه‌زنان‌در(-(درسال 1266خورشيدي1302قمري
.اعتراض‌به‌كمبودنان‌راه‌رابرشاه‌قاجارمي‌بندند
-انيس‌الدوله‌همسرناصرالدين‌شاه ، اولين‌ملكه‌ايران‌است
هرچندكه‌افشاي‌آن‌و.كه‌همراه‌اوبه‌اروپاسفرمي‌كند
همه.مخالفت‌متعصبين‌باعث‌ناتمام‌ماندن‌سفراومي‌شود
اينهانشان‌مي‌دهدجنبش‌معاصرزنان‌درايران‌ريشه‌هايي
."تنباكودارد" قديمي‌ترازحركت‌آنهادر
تنباكووجنبش‌نوين‌زنان
پس‌ازاعطاي‌انحصارتجارت‌دخانيات‌به‌انگليسي‌ها
;مردم‌به‌جنبش‌درآمده‌وبه‌مخالفت‌گسترده(قراردادرژي)
دراين‌ميان‌زنان‌ازحرمسراي‌شاهي‌تاروستا.مي‌پردازند
.نيزبه‌حركت‌آمده‌وبه‌مخالفت‌بااين‌قراردادمي‌پردازند
كارمخالفت‌وشورش‌هاي‌مردمي‌درنهايت‌به‌شورش 14دي
;1270خورشيدي‌درتهران‌مي‌انجامدكه‌دراين‌شورش‌زنان
گرچه‌نيروهاي.پيشاپيش‌مردان‌به‌ارگ‌سلطنتي‌هجوم‌مي‌برند
;نظامي‌اين‌شورش‌راسركوبمي‌كنندامااين‌شورش‌به
پشتوانه‌مخالفت‌ملت‌ايران ، شاه‌راوامي‌داردتاقرارداد
.رادر 16دي 1270خورشيدي‌رسمالغوكند
جنبش‌زنان‌ادامه‌دارد
)(سال‌بعددر 6شعبان 1309قمري1271خورشيدي‌زماني‌كه
"امام‌جمعه‌تهران‌رفته‌بود ، " ناصرالدين‌شاه‌به‌خانه
زن‌هااجتماع‌كرده‌وبه‌گراني‌اعتراض‌مي‌كنندونيز ،
زنان‌درشورش‌مردم‌تبريزعليه‌قحطي‌ناشي‌ازاحتكارگندم
.;درسال 1274خورشيدي‌پايه‌اصلي‌بوده‌و 8كشته‌مي‌دهند
در 15شعبان‌همين‌سال‌تعدادي‌اززنان‌باتجمع‌درصحن‌حرم
و.حضرت‌عبدالعظيم ، به‌گراني‌نان‌وگوشت‌اعتراض‌مي‌كنند
"معايبالرجال‌را" "بي‌بي‌خانم‌استرآبادي‌كتاب" سال‌بعد
.درنقدنگرش‌واخلاقيات‌مردانه‌مي‌نويسد
درسال 1275خورشيدي‌گروهي‌اززنان‌مسلح‌به‌رهبري‌زينب
پاشا ، انبارغله‌والي‌ظالم‌آذربايجان‌رادرپي‌يك‌درگيري
.مسلحانه ، گشوده‌وگندم‌هارابين‌مردم‌تقسيم‌مي‌كنند
هشت‌سال‌بعددر 1283زنان‌فعالانه‌درجريان‌اعتراضات
"نوزبلژيكي‌درلباس" عمومي‌مردم‌نسبت‌به‌عكس
بويژه‌درتحصن 5/2/1284) روحانيت
.(خورشيدي‌شركت‌مي‌كنند
)(روز 22آذر1284زنان‌درحمايت‌ازبست‌نشينان‌حرم
عبدالعظيم ، سربازان‌راسنگباران‌كرده ، نيزدرهجوم‌روز 24
)(آذر1284مردم‌به‌ساختمان‌درحال‌ساخت‌بانك‌استقراضي
چندماه‌بعد.;روس‌زنان‌يك‌سوم‌جمعيت‌راتشكيل‌مي‌دادند
به‌خاطركمبودگوشت) درفروردين 1285زنان‌درشورش‌مشهد
.(ونان‌شركت‌مي‌كنند
اين‌زنانندكه‌در 19تير 1285به‌سربازخانه‌اي‌كه‌شيخ
محمدواعظدرآن‌زنداني‌بود ، يورش‌برده ، شيخ‌راآزاد
"علويه‌خانم" چندي‌بعدزنان‌تبريزبه‌رهبري.مي‌كنند
در.براي‌تحريم‌عمومي‌كالاهاي‌خارجي‌به‌حركت‌درمي‌آيند
آبان‌همين‌سال‌نورالهدي‌منگنه‌براي‌تشويق‌زنان‌به‌حضور
در.دركلاس‌درس ، اجراي‌نمايشي‌رادرخانه‌ترتيبمي‌دهد
پي‌طرح‌مساله‌دريافت‌وام‌ازخارج ، زنان‌نيزبه‌مخالفت
.جدي‌برمي‌خيزند
پس‌ازكوچ‌علماواعتصاببازاروتحصن‌درسفارتخانه‌ها ،
روز 7مرداد 1285 ، زني‌ناشناس‌به‌سفارتخانه‌انگليس
.مراجعه‌كرده ، دسته‌پولي‌مي‌دهدتاخرج‌بست‌نشينان‌شود
پس‌ازاعطاي‌فرمان‌مشروطه‌وتصويبقانون‌اساسي ، درروز
25ارديبهشت 1286 ، عده‌اي‌اززنان‌دربهارستان‌گردآمده ،
خواستارتدوين‌متمم‌قانون‌اساسي‌شدند120روزبعد ، زنان
يكي‌ازبدنام‌ترين‌محتكرين‌تهران‌رادرميدان‌توپخانه
.دارمي‌زنند
اماصدورمشروطه‌به‌معني‌حقوق‌سياسي‌براي‌زنان‌نبود
"مجلس‌يك‌سال‌پس‌ازمشروطه‌اعلام" چنانكه‌روزنامه‌رسمي
درامورخاصه‌رجال‌ازقبيل‌علوم‌پلتيكي‌وامور":مي‌كند
"شهريورهمين.سياسي ، فعلامداخله‌زنان‌اقتضاءندارد
سال‌گروهي‌ازبيوه‌زنان‌تهيدست‌دراعتراض‌به‌تاخير
قرارداد 1907باعث.پرداخت‌مستمري‌شان‌تحصن‌مي‌كنند
مي‌شودزنان‌دركنارديگراقشارجامعه‌به‌مقابله‌برخاسته ،
.به‌تحريم‌فعال‌كالاهاي‌خارجي‌بپردازند
"اتحاديه‌غيبي‌نسوان‌طي‌پيامي‌از" نهم‌مهرماه 1286
نمايندگان‌مجلس‌خواست‌هرچه‌زودترمتمم‌قانون‌اساسي‌را
تدوين‌كرده‌واگرنمي‌تواننداستعفاداده ، كارمملكت‌را
به‌هرحال‌متمم‌قانون‌اساسي‌در 107) به‌دست‌زنان‌بسپارند
.(اصل‌روز 15مهر 1286تصويبمي‌شود
روزهاي‌آخرآذر ، درفتنه‌اي‌جديد ، اوباش‌وايادي‌محمدعلي
شاه‌درتوپخانه‌گردآمده ، به‌اذيت‌وآزارمشروطه‌خواهان
امااين‌توطئه‌نيزباجانفشاني‌زني‌نقش‌برآب.مي‌پردازند
.مي‌شود
"انجمن‌حريت‌زنان‌بوسيله‌صديقه‌دولت" دوماه‌بعددر 9دي
آبادي‌وشش‌زن‌ديگرتشكيل‌مي‌شود210روزبعدزنان‌تهران
طي‌گردهمايي ، قطعنامه 10ماده‌اي‌ازخواست‌هاي‌خودرا
.بيان‌كرده ، خواستارتاسيس‌مدارس‌دخترانه‌مي‌شوند
تصميم‌محمدعلي‌شاه‌براي‌انحلال‌مجلس ، باعث‌تظاهرات‌چند
انجمن".صدنفري‌زنان‌درمقابل‌مجلس‌بهارستان‌مي‌شود
"نسوان‌دربهار 1287باتقديم‌لايحه‌اي‌به‌مجلس‌خواستار
.رسميت‌حق‌تشكيل‌اجتماعات‌زنان‌مي‌شود
باشروع‌استبدادصغيردر 2تير 1287زنان‌پرشورترازپيش
دراين‌دوران‌انجمن‌هاي‌مخفي‌زنان.به‌مقابله‌برمي‌خيزند
درمبارزه‌بااستبدادبه‌همكاري‌باديگرانجمن‌هاي
حضورپرشورزنان‌درجنبش‌مشروطه.انقلابي‌مي‌پردازند
چنانكه.چنان‌بودكه‌ازنبردوجان‌باختن‌باكي‌نداشتند
تنهادريكي‌ازنبردهابه‌رهبري‌ستارخان ، 20زن‌جنگجو
12) ازسويي‌ديگردرتصرف‌رشت.مشروطه‌خواه‌كشته‌مي‌شوند
با) (بهمن 1287عذراكردستاني‌كه‌همراه‌آستخيك‌وليلا
(لباس‌مردانه‌درصف‌مجاهدان‌مي‌جنگيد ، فداكارانه‌جان
.مي‌بازد
درنهايت ، انقلابمشروطه‌به‌پيروزي‌رسيده‌وهنگامي‌كه
مجاهدين‌مشروطه‌در 23تير 1289واردشهرمي‌شوند ، زنان
به‌علامت‌پيروزي‌برسردرخانه‌هاپرچم‌هاي‌سرخ‌آويزان
كرده ، هنگام‌خروج‌ازخانه‌پرچم‌هاي‌كوچك‌سرخ‌به‌دست
"انجمن‌مخدرات‌وطن‌پايه‌گذاري" مي‌گرفتند ، درهمين‌سال
مي‌شودكه‌كارخودراباتحريم‌كالاهاي‌خارجي‌وتاسيس
دهم‌تيرماه 1290 ، زنان‌ارمني ، .دارالايتام‌آغازمي‌كنند
.دونمايشنامه‌رابه‌زبان‌ارمني‌به‌نمايش‌مي‌گذارند
12مرداد 1290وكيل‌الرعايانماينده‌مجلس‌دوم‌به‌خواست
زنان ، مساله‌حق‌راي‌زنان‌رادرمجلس‌طرح‌مي‌كند ، كه‌مورد
.مخالفت‌قرارمي‌گيرد
15آذر 1290خورشيدي ، دراعتراض‌به‌اولتيماتوم‌دوم
روز.روس‌هازنان‌كفن‌پوش‌درمقابل‌مجلس‌تظاهرات‌مي‌كنند
بعدزنان‌تلگرافي‌مبني‌برشكايت‌ازدولت‌روسيه‌به‌تمام
كشورهاي‌بزرگ‌مخابره‌مي‌كنندكه‌اين‌نامه‌درمجله‌تايمز
.به‌چاپ‌مي‌رسد
باانقلابمشروطه ، چندين‌مدرسه‌دخترانه‌درتهران‌و
هرچندتعداداوليه‌دانش‌آموزان.شهرستانهاتاسيس‌مي‌شود
دختر ، كم‌بود ، اما4سال‌بعديعني1292خورشيدي ، اين
تعدادبه2500دانش‌آموزدخترودرحدود10سال‌بعدبه
.بيش‌از17هزارنفردختردانش‌آموزمي‌رسد
"شركت‌خواتين‌اصفهان‌به‌همت‌صديقه‌دولت‌آبادي" در1297
تشكيل‌شده‌وسال‌بعدنشريه‌زبان‌زنان‌به‌وسيله‌اومنتشر
صديقه‌دولت‌آبادي‌درفروردين 1301دركنگره.مي‌شود
مراسم‌بزرگداشت.بين‌المللي‌زنان‌دربرلين‌شركت‌مي‌كند
انجمن" ")(روزجهاني‌زن8مارس‌براي‌نخستين‌باربه‌كوشش"
")پيك‌سعادت‌نسوان‌كه‌به‌وسيله‌روشنك‌نوعدوست‌ودوستانش
اين‌انجمن‌نشريه.(به‌وجودآمده‌بوددر 1301برگزارشد
."پيك‌سعادت‌نسوان‌رادر1306منتشرمي‌سازد"
بين‌سالهاي 1299تا1300نيزنشريات‌نامه‌بانوان ، زنان
ايران ، عالم‌نسوان ، جهان‌زنان‌ولسان‌زنان ، انتشار
محترم‌اسكندري‌ويارانش‌در1302باانتشار 5.مي‌يابد
."نسوان‌وطنخواه‌جمعيتي‌به‌همين‌اسم‌تشكيل‌مي‌دهند" نشريه
درهمين‌سال‌اداره‌فرهنگ‌شيرازبراي‌كنترل‌دبستان‌ها
تصميم‌به‌استخدام‌كارمندان‌زن‌مي‌گيردكه‌تنهاشش‌زن‌از
.اين‌كاراستقبال‌مي‌كنند
باقدرت‌گرفتن‌وسپس‌به‌سلطنت‌رسيدن‌رضاخان ، دوران‌افول
.جنبش‌هاي‌اجتماعي‌ازجمله‌جنبش‌زنان‌شروع‌مي‌شود
مسعودپرتوي
ادامه‌دارد
|
