فرهنگ‌هنرمندان‌ايران
موتيف‌هاي‌شعرسهراب
فرهنگ‌هنرمندان‌ايران
درگفت‌وگوباقاسمعلي‌فراست
:اشاره
مدتي‌است‌كه‌تدوين‌وگردآوري‌فرهنگ‌بزرگ‌هنرمندان‌ايران
به‌همت‌وسرپرستي‌قاسمعلي‌فراست‌وديگرنويسندگان‌معاصر
.كشورمان‌دردست‌تهيه‌است
براي‌آشنايي‌باچندوچون‌كار ، تركيبشوراي‌سياست‌گذاري
مجموعه ، چگونگي‌جمع‌آوري‌اطلاعات‌ونحوه‌تدوين‌وارائه
اين‌مجموعه ، گفت‌وگويي‌بافراست‌سرپرست‌اين‌فرهنگ‌انجام
.شده‌كه‌ازنظرتان‌مي‌گذرد
*ازچندوچون‌كاربگوييد؟
دردنياكارهايي‌ازاين‌نوع‌بسياررايج‌وبلكه‌ازلوازم-
درايران‌چنين‌اقدامي‌نشده‌بودواگر.كارفرهنگي‌است
;جسته‌گريخته‌چنداثربه‌چشم‌مي‌خورداولااختصاص‌به
هنرمندان‌ندارندوبيشترزمينه‌هارادربرمي‌گيرند ،
ثانيامواردبسياراندكي‌هم‌كه‌مختص‌هنرديده‌مي‌شوديا
چندهنرمندراانتخابكرده‌اندوياحداكثردريك‌قالب
.خاص‌هنري‌كارشده‌است
يعني‌فرهنگي‌كه‌شماجمع‌آوري‌وتدوين‌مي‌كنيدهمه*
رشته‌هاي‌هنري‌رادربرمي‌گيرد؟
همه‌رشته‌هاي‌هنري‌وهمه‌هنرمندان‌بدون‌درنظرگرفتن-
سلايق‌فكري ، چراكه‌دراين‌فرهنگ‌بنانيست‌گفته‌شودكي
بناست‌خبرداده‌شودكه‌اين‌تعدادهنرمند.خوباست‌وكي‌بد
.بااين‌سوابق‌وآثاروتجربيات‌وجوددارند
چه‌شرايطي‌براي‌معرفي‌كردن‌هنرمندان‌پيش‌بيني‌شده‌است؟*
درشوراي‌سياست‌گذاري‌پيشنهادشدحداقل‌شرطبراي‌معرفي-
يك‌هنرمندبرخورداربودن‌اوازحدودسي‌سال‌سن‌ودوكتاب
براي) ، دونمايشگاه(براي‌هنرمندان‌رشته‌هاي‌ادبيات)
براي‌كارگردانان ، بازيگران‌و) ، دوفيلم(هنرمندان‌تجسمي
.(براي‌اهل‌موسيقي‌وتاتر) ، دواجرا(فيلمنامه‌نويسان
امااين‌شرايطوحي‌منزل‌نيست‌چراكه‌بساهنرمندي‌تنهايك
اثرداشته‌باشداماازدههااثرديگربرترباشد ،
همانگونه‌كه‌پروين‌اعتصامي‌يك‌ديوان‌شعربيشترندارد ،
.همين‌طورحضرت‌حافظكه‌ازسرآمدان‌است
اولااين‌افرادچه.*گفتيدشوراي‌سياست‌گذاري
كساني‌اندوثانيامعيارانتخاباين‌افرادچه‌بوده‌است؟
مثلا.هركدام‌ازاين‌سروران‌به‌دليلي‌انتخابشده‌اند-
آقاي‌رضاسيدحسيني‌به‌دليل‌اينكه‌بافرهنگ‌هاي‌موجود
دنياآشنايي‌دارندواكنون‌هم‌درگوشه‌عزلت‌وبي‌خبري
مصطفي‌رحماندوست."فرهنگ‌آثارراتدوين‌ومنتشرمي‌كنند"
به‌دلايلي‌ازهمين‌دست ، آقاي‌دكترقيصرامين‌پوربه‌دليل
استادحسين‌آهي.دانش ، دقت‌ودغدغه‌هايي‌كه‌دارند
آقاي‌ساعدباقري‌ودكترمجيدشريف‌خدايي‌نيز.همين‌طور
منتهاشوراصرفا.ازدوستان‌واعضاي‌ارزشمندشوراهستند
ازنظراين‌دوستان‌استفاده‌نمي‌بردبلكه‌ازكارشناسان‌و
.متخصصان‌درزمينه‌هاي‌مختلف‌نظرخواهي‌مي‌كند
*جمع‌آوري‌اطلاعات‌درباره‌اين‌همه‌هنرمندكاربسيار
سختي‌است ، چگونه‌وباچه‌نيروهايي‌اين‌كارانجام‌مي‌شود؟
در.يقينااين‌كاربايك‌ياده‌نفرانجام‌شدني‌نيست-
هراستان‌يك‌هنرمندياهنرشناس‌انتخابشده‌است‌كه‌اونيز
همكاراني‌رابه‌ميل‌خودانتخابمي‌كندوهمه‌اطلاعات‌آن
مثلااستان‌اصفهان‌به.استان‌رااوتحويل‌مي‌دهد
نويسنده‌عزيزوتواناي‌معاصرجمشيدخانيان‌سپرده‌شده‌است ،
اماازآن‌جاكه‌اكثرهنرمندان‌ساكن‌تهران‌هستند ، در
تهران‌هرقالبهنري‌به‌يك‌نفرسپرده‌شده‌است‌وبازاوبه
ميل‌خودهمكارياهمكاراني‌انتخابمي‌كندكه‌بتواندهمه
.اطلاعات‌رابه‌دست‌آورد
هنرمندان‌راازچه‌زماني‌به‌اين‌طرف‌معرفي‌مي‌كنيد؟*
.ازمشروطيت‌به‌بعد-
*چه‌اطلاعاتي‌ازيك‌هنرمندمي‌گيريد؟
مروري‌بردوران‌كودكي‌ونوجواني ، رويكرداوبه‌هنر ، -
تحصيلات ، مشاغل‌وسوابق‌فرهنگي ، آثاراوبه‌ترتيبزماني ،
اين‌اطلاعات‌تقريبادر...نمونه‌اي‌ازاثراو ، جوايزو
فرهنگهاي‌ديگردنيانيزهست‌امامابناداريم‌دركنار
همه‌اينها ، مصاحبه‌هاي‌مفصل‌هنرمندونقدوبررسيهاي
.مفصل‌درباره‌آثاراورانيزشناسايي‌وليست‌كنيم
كارعظيمي‌مثل‌فرهنگ‌هنرمندان‌معاصرهزينه‌زيادي*
. مي‌طلبد
بنده‌مطمئن‌بودم‌جايي‌مثل‌وزارت‌ارشادازاين‌طرح‌حمايت
لذاكارراباپس‌اندازي‌كه‌داشتم‌وعشقي‌كه‌به.مي‌كند
بعدهم‌مسئولان‌ارشاد.انجام‌آن‌مي‌ورزيدم‌شروع‌كردم
البته.به‌ويژه‌جنابآقاي‌مسجدجامعي‌ازآن‌حمايت‌كردند
.تاكنون‌واميدواريم‌بعدازاين‌هم‌كمك‌شود
استقبال‌هنرمندان‌ازآن‌چطوربوده‌است؟*
خيلي‌خوبوبااينكه‌دوستان‌نهايت‌همكاري‌ولطف‌راروا-
داشته‌اندخواهشم‌اين‌است‌كه‌اين‌كارفقطيك‌بارانجام
مي‌شود ، دست‌مارابگيرندتاهرچه‌كاملتروجامع‌تر
به‌ويژه‌ازمسئولان‌مراكزفرهنگي‌مثل.انجام‌شود
كتابخانه‌هاوموسسه‌هاي‌فرهنگي‌عاجزانه‌مي‌خواهيم‌كه‌به
.اين‌طرح‌ملي‌كمك‌كنند
*براي‌انتشارآن‌چه‌فكري‌كرده‌ايد؟
-به‌دوصورت‌دراختيارمردم‌قرارخواهدگرفت ، اول‌به
وطبعامجلدات‌زيادي‌رابه‌خوداختصاص‌خواهد.شكل‌كتاب
.امادركنارچاپ‌درقالبسي‌دي‌هم‌منتشرخواهدشد.داد
بااين‌تفاوت‌كه‌چون‌كتاببه‌دليل‌حجم‌مطالبوكثرت
مجلدات‌خيلي‌سنگين‌خواهدشد ، مطالبضروري‌رادربرخواهد
لذااگردركتاب.گرفت‌امادرسي‌دي‌محدوديت‌وجودندارد
مجبورباشيم‌تنهاسه‌سطرازداستان‌يك‌نويسنده‌رانمونه
بياوريم‌درسي‌دي‌چنين‌اجباري‌نداريم‌واين‌امكان‌هست‌كه
.-آن‌هم‌بيش‌ازسه‌سطرارائه‌شود-حتي‌دونمونه
*اطلاعات‌به‌شيوه‌موضوعي‌چاپ‌خواهدشدياالفباي
هنرمندان‌وموضوعهاي‌مختلف؟
تمام‌هنرمندان.پيش‌بيني‌اول‌اين‌بودكه‌موضوعي‌نباشد-
به‌ترتيبالفبامعرفي‌شوندورشته‌اي‌كه‌هرهنرمندكار
بعدهم‌درنمايه‌اي‌كه‌آخر.مي‌كندجلوي‌اسم‌اوبيايد
كتابگنجانده‌خواهدشدهركس‌بتواندموضوعهاي‌مختلف‌را
امابه‌نظرمي‌رسداگراطلاعات‌به‌شيوه‌موضوعي.هم‌بيابد
منتشرشوداين‌حسن‌راخواهدداشت‌كه‌خريدارتنهاكتابيا
كتابهايي‌رامي‌خردكه‌به‌هردليل‌به‌آنهانيازوعلاقه
مجبورنيست‌مثلاپنجاه‌جلدفرهنگ‌بخردبراي‌سينما.دارد
.ياداستان‌ياموسيقي‌آن
منتهاهمچنان‌هم.فعلابنارابرشيوه‌دوم‌گذاشته‌ايم
درشوراي‌سياست‌گذاري‌وهم‌باكارشناسان‌بيرون‌ازشورا
.مشغول‌رايزني‌هستيم
*براي‌روزآمدشدن‌اين‌فرهنگ‌چه‌تدبيري‌انديشيده‌ايد؟
اما.چه‌بساهنرمنداني‌كه‌امروزمشمول‌معرفي‌شمانيستند
همين‌طورچه‌بسااطلاعاتي‌كه‌امروز.دوسال‌ديگرهستند
درباره‌فلان‌هنرمندمي‌دهيدسه‌سال‌ديگركاملاتغيير
.كند
بناست‌هرچهارپنج‌سال‌يك‌باراين.سوال‌بسيارخوبي‌است-
دركنارهمه‌اطلاعاتي‌كه‌از.اطلاعات‌روزآمدشود
اين‌شماره‌به.هنرمندان‌تهيه‌مي‌شودشماره‌تماس‌هم‌هست
همكاران‌ماكمك‌مي‌كندكه‌هم‌درآخرين‌مرحله‌چاپ‌اطلاعات
ماحتي.به‌دست‌آمده‌راتكميل‌كنندوهم‌درفرصتهاي‌بعد
اسامي‌ونشاني‌هاي‌هنرمندان‌راهم‌كه‌فعلامشمول‌معرفي
نمي‌شوندجمع‌آوري‌مي‌كنيم‌تابعدكه‌امكان‌معرفي‌آن
.فراهم‌شدكارراحت‌ترانجام‌شود
موتيف‌هاي‌شعرسهراب
موتيف‌هاي‌شعرسهرابمعمولامعنوي‌است
:اشاره
هرشاعر ، موضوعاتي‌رامحورشعرخودمي‌كندكه‌درمجموع
شعرسهرابسپهري.باواژگان‌وعبارات‌خاصي‌همراه‌مي‌شود
نيزازاين‌امرمستثني‌نيست‌ومي‌توان‌درلابلاي‌شعراو
مواردي‌رايافت‌كه‌دلالت‌برمسائل‌انساني‌واجتماعي
آنچه‌درزيرمي‌آيد ، نگاهي‌است‌هرچند.ويژه‌اي‌دارد
گذرابه‌چندموتيف‌ازشعرسهرابكه‌مي‌توانددرشناخت
.شعراوموثرباشد
فهم‌شعرهمان‌لذت‌بردن‌ازآن‌است ، مرادازلذت‌بردن‌فقط
شادمان‌شدن‌نيست‌بلكه‌متاثرشدن‌است ، خواننده‌وقتي‌از
شعرمتاثرمي‌شودكه‌بين‌فضاي‌معنايي‌آن‌وآموزه‌هايي
.كلي‌كه‌درذهن‌داردمطابقت‌ايجادشود
آموزه‌هاي‌كلي‌ذهني‌مسائلي‌محدودازقبيل‌جبرواختيار ،
..مرگ‌وزندگي ، صلح‌وجنگ ، عشق‌ونفرت ، خوشبختي ، بدبختي‌و
است‌كه‌كلي‌ومعمولاناخودآگاهندوفردازهريك‌از.
.آنهاتجربيات‌وتلقيات‌خاص‌خودرادارد
امروزه‌شعرهاي‌سهرابسپهري‌به‌سبببيان‌مستحكم‌وزبان
.روشن‌ومنسجم‌توانسته‌است‌باذهن‌جامعه‌انطباق‌پيداكند
درتعريف‌موتيف‌بايدبگوييم ، موضوعي‌كه‌دركل‌ادبيات
در.كشوري‌ياكل‌آثاركسي‌يايك‌اثرخاص‌تكرارمي‌شود
شعرسهرابموتيف‌هاي‌زيبايي‌رامي‌بينيم ، كه‌برخي‌از
آنهاآنقدرتازه‌وجديداست‌كه‌قبلادرادبيات‌كشورمان
سابقه‌نداشته‌است ، مثلايكي‌ازموتيف‌هاي‌اشعارسپهري
اين‌است‌كه‌هرچه‌هست‌ازحالابه‌بعداست‌ودرگذشته‌چيزي
به‌عبارت‌ديگررنگ‌غربت‌در.پشت‌سربادنمي‌آيد.نيست
شعراونيست‌سپهري‌هرگزازگذشته‌باتاثرواندوه‌ياد
.نمي‌كند ، گذشته‌رادرحال‌تازه‌مي‌كند
موتيف‌هاي‌شعرسهرابمعمولامعنوي‌است ، درعين‌حال
موتيف‌هاي‌زباني‌نيزدرشعراوديده‌مي‌شود ، درواقع
.عبارات‌والفاظي‌راجهت‌تاكيددرشعرش‌تكرارمي‌كند
موتيف‌هاي‌احساسي‌وعاطفي
برخوردونحوه‌نگاه‌اوبه‌امورواقع‌ازمجراي‌عواطف‌و
(معرفت‌احساسي‌وعاطفي) احساسات‌است ،
واقعاآنهارامي‌بيند ، :وقتي‌به‌اشياءنگاه‌مي‌كند
.براي‌همه‌موجودات‌واشياءاطرافش‌ارزش‌قائل‌است
بياباهم‌ازحالت‌سنگ‌چيزي‌بفهميم...
بيازودترچيزهاراببينيم
من‌نمي‌دانم...
!اسبحيوان‌نجيبي‌است ، كبوترزيباست؟:كه‌چرامي‌گويند
!وچرادرقفس‌هيچ‌كسي‌كركس‌نيست؟
!گل‌شبدرچه‌كم‌ازلاله‌قرمزدارد؟
هيچ‌چشمي‌عاشقانه‌به‌زمين‌خيره‌نبود...
كسي‌ازديدن‌يك‌باغچه‌مجذوبنشد
هيچكس‌زاغچه‌اي‌راسريك‌مزرعه‌جدي‌نگرفت
موتيف‌عشق‌ومحبت
هدف‌سهراباين‌است‌كه‌دوست‌داشتن‌ومحبت‌رارواج‌دهداو
مدام‌دوست‌داشتن‌راتكرارمي‌كند ، چراكه‌تكراريك‌مطلب
.جهت‌تاكيدويادآوري‌واهميت‌آن‌است
آرمانشهرسهرابجامعه‌اي‌است‌خوشبخت‌كه‌مردم‌آن‌عاشق
.يكديگرند ، اوبراي‌اين‌جامعه‌ايده‌آل‌اقداماتي‌مي‌كند
هرچه‌دشنام ، ازلبهاخواهم‌برچيد...
هرچه‌ديوار ، ازجاخواهم‌كند
:رهزنان‌راخواهم‌گفت
!كارواني‌آمدبارش‌لبخند
من‌گره‌خواهم‌زد ، ...
چشمان‌راباخورشيد ،
دلهاراباعشق ، سايه‌هاراباآب ، شاخه‌هاراباباد
آشتي‌خواهم‌داد ، آشناخواهم‌كرد ، راه‌خواهم‌رفت
نورخواهم‌خورد ، دوست‌خواهم‌داشت
.وبه‌خودش‌مي‌گويدچه‌چيزهايي‌رانبايدفراموش‌كنم
يادمن‌باشد ، هرچه‌پروانه‌كه‌مي‌افتددرآب ، زودازآب
.يادمن‌باشدكاري‌نكنم ، كه‌به‌قانون‌زمين‌بربخورد.درآرم
ودرجايي‌ديگرعشق‌رااين‌گونه‌تعريف‌مي‌كند
وعشق‌سفربه‌روشني‌اهتزازخلوت‌اشياست...
وعشق ، صداي‌فاصله‌هاست
بهترين‌چيزرسيدن‌به‌نگاهي‌است‌كه‌ازحادثه‌عشق‌تر...
است
سهرابباوجودعشق‌ومحبت‌است‌كه‌به‌سهم‌اندكي‌اززندگي
.راضي‌مي‌شود
من‌به‌سيبي‌خوشنودم...
وبه‌بوييدن‌يك‌بوته‌بابونه
.من‌به‌يك‌آينه ، يك‌بستگي‌پاك‌قناعت‌دارم
موتيف‌حركت‌وهجرت
بايدامشببروم...
بايدامشببروم
بايدامشبچمداني‌را
كه‌به‌اندازه‌پيراهن‌تنهايي‌من‌جادارد ، بردارم
وبه‌سمتي‌بروم
كه‌درختان‌حماسي‌پيداست
روبه‌آن‌وسعت‌بي‌واژه‌كه‌همواره‌مرامي‌خواند
تكرارواژه‌هاي‌بايد ، امشب ، بروم ، موتيف‌هاي‌ظاهري‌و
.زباني‌شعرراجهت‌تاكيدتشكيل‌مي‌دهند
تاكيدواهميت‌حركت
حركت‌به‌سوي‌جايي‌كه‌باواژه‌اي‌نمي‌شودآنجارابيان‌و
توصيف‌كرد ، سبكباربه‌سوي‌سرمنزل‌مقصودي‌حركت‌كنيم‌كه
ناخودآگاه‌مامنتظرآن‌است ، جايي‌كه‌وسيع‌است‌اما
(شايدملكوت‌وشهودباشد) واژه‌اي‌براي‌تعريف‌آن‌نداريم
وجايي‌كه‌درختانش‌نمادسرسبزي‌وريشه‌داشتن‌وپايداري
باشدوحماسي‌يعني‌درجايي‌كه‌زماني‌وتاريخي‌وجود
.نداشته‌باشد
:ودرجايي‌ديگرمي‌گويد
!كفشهايم‌كو
:بوي‌هجرت‌مي‌آيد
بالش‌من‌پرآوازپرچلچله‌هاست
كفش‌ابزارحركت‌است ، حركت‌به‌سوي‌رشدوتعالي ، حركت‌به
.سوي‌يافتن‌نوروگوهروحركت‌به‌سوي‌آشنايي‌بامرغ‌هوا
او.سهرابمي‌گويدبالش‌براي‌خوابورخوت‌وسستي‌نيست
بلكه‌بالش.خوابراغيرمفيدمي‌داندكه‌بايدكناربرود
رانمادحركت‌مي‌داند ، زيراپرهاي‌درون‌بالش ، صداي
بالهاي‌پرندگاني‌است‌كه‌حركت‌مي‌كنندوبه‌اونهيب
مي‌زنندكه‌برخيزد ، دراينجاسهرابتعمداواژه‌چلچله‌را
به‌كاربرده‌است ، چلچله‌همان‌پرستواست‌كه‌درزبان
اوستايي‌پرستك‌گفته‌مي‌شده‌است‌وپرستك‌يعني‌فرستادن ،
بنابراين‌پرستو ، يعني‌مهاجروفرستاده
صبح‌خواهدشد
وبه‌اين‌كاسه‌آب
.آسمان‌هجرت‌خواهدكرد
كاسه‌آب ، منظورآبي‌است‌كه‌به‌هنگام‌خواب ، جهت‌رفع‌تشنگي ،
.بالاي‌سروبالش‌مي‌گذاشته‌اند
آسمان‌هجرت‌خواهدكرد ، يعني‌خورشيدبه‌علاقه‌حال‌ومحل
هجرت‌آسمان‌به‌سوي‌آبمي‌باشد ، درواقع‌خورشيدكه‌خودش
درعين‌روشنايي‌ووضوح‌است‌به‌سوي‌روشنايي‌يعني‌آبهجرت
.(مي‌تابدحال‌ماچراهجرت‌نكنيم) مي‌كند
دراين‌بندسهرابپارادوكس‌وتناقض‌زيبايي‌رابه‌كار
برده‌است ، اينكه‌نورازمهرجداهست‌وجدانيست ، بيانگر
.اين‌حقيقت‌است‌كه‌درعين‌ماندن‌نيزمي‌شودهجرت‌كرد
.خورشيدثابت‌مي‌باشدوانوارش‌هجرت‌مي‌كند
:من‌به‌آنان‌گفتم...
آفتابي‌لبدرگاه‌شماست
كه‌اگردربگشاييدبه‌رفتارشمامي‌تابد
:وبه‌آنان‌گفتم...
دركف‌دست‌زمين‌گوهرناپيدايي‌است
كه‌رسولان‌همه‌ازتابش‌آن‌خيره‌شدند
پي‌گوهرباشيد
وبه‌آنان‌گفتم...
هركه‌بامرغ‌هوادوست‌شود
خوابش‌آرام‌ترين‌خوابجهان‌خواهدبود
سهرابآينده‌بشريت‌رااينگونه‌پيش‌بيني‌مي‌كندكه‌اگر
: حركت‌كنيم
".داخل‌واژه‌صبح ، صبح‌خواهدشد"
شكوفه‌سلطاني:گردآورنده
|
