نگاهي به جايگاه شوراها در آستانه انتخابات دور دوم
گذر از تثبيت
يكي از عوامل مهم در آسيب پذيري شوراها نداشتن اقتدار دروني و باور عمومي به اين مقوله است
|
|
عبدالله گودرزي
«طرح پيشنهادي حضرت آيت الله طالقاني براي تشكيل شوراها، امروز در اختيار دولت گذاشته شد تا ترتيبات اجرايي آن داده شود. اين طرح به وسيله يك كميسيون شش نفري مركب از منتخبين آيت الله طالقاني تهيه شده است و كساني كه پيشنهادهايي درباره آن دارند مي توانند نظرات خود را به صورت كتبي با ذكر جمله «مربوط به طرح شوراها» روي نامه به دفاتر حضرت آيت الله طالقاني بفرستند و يا در اختيار روزنامه ها بگذارند تا چاپ كنند. » (روزنامه كيهان ۲۰/۲/۵۸) اين جملات، اولين جملاتي است كه در خصوص طرح تشكيل شوراها مطرح شد كه يادآوري آن، از باب بررسي يك سير تاريخي نيست بلكه اشاره به شروع حركت صادقانه مشاركت پذير است كه با سعي و تلاش حضرت آيت الله طالقاني مطرح، پيگيري و تصويب شد. مطلبي كه در پي مي آيد نگاهي دارد به نقش و جايگاه شوراها با توجه به موارد مندرج در طرح سال ۵۸.
• • •
فارغ از سير و تطور تاريخي تلاش هاي فراوان براي ايجاد آن، مبتني بر آنچه كه قانون اساسي جمهوري اسلامي ايران يادآور آن بود و اين نداي بيدار باش طالقاني بود تا اصل خفته شوراها و اصل خفته در شورا به قانون اساسي رنگي و به جامعه جلوه اي ديگر بخشيد. اصلي كه كج انديشان از خوف اجراي اين اصل بيداري، در قبض و بسط بودند.
بايد دريافت كه شورا مكان است يا جريان؟ آنچه كه مسلم است تعريف حركت هاي جمعي خارج از قالب هاي مردمي سياست زدگي است كه شوراها را، محل تاخت و تاز و تثبيت آراء و عقايد فردي مي كنند، مي دانند و مي خوانند. شوراها زمينه سازي تشكيل جامعه سالم را فراهم مي كنند، بايستي ادبيات عادلانه اي را به كار گرفت و حقوق شهروندي را صادقانه رعايت كرد و آموزش داد. حصر قوانين و مقررات و حقوق شهروندي و تفسير آنها در كتب يا ذهن مسئولين و يا ايجاد قالب هاي ذهني خود تفسير و تفاسير تك بعدي، جامعه را با معضلاتي جدي روبه رو مي سازد كمااينكه ساخته است. همانگونه كه اشاره شد آموزش نيز راهي است در ارتقاي آگاهي هاي مردم نسبت به حقوق شهروندي خود ولي زماني كه دولت متولي امر آموزش شد به طور طبيعي در دستگاه حاكمه، انتقال مفاهيم حامل خواسته هاي خود را، صورت مي دهد و اين زمينه سازي دولتي خواهد بود نه ملي يا ملتي. بنابراين لازم است كه تشكل هاي مردمي براي انجام اين مهم، به صورت خودجوش و خودآموز و عاري از معاني سياسي و دولتي، خود متولي امر آموزش شوند. تسري ادبيات اين مهم در سطح جامعه، از طريق نشريات و رسانه هاي جمعي امكان پذير است اما به دليل وجود فاصله ميان مردم و مسئولان، امكان آن در خيلي از مواقع ضعيف به نظر مي رسد. حضور مستمر مسئولان در ميان مردم، جابه جايي وادي دانستن را با فهميدن همراه خواهد داشت. حال با چنين پيش فرضي كه شايد به اين حضور در وضعيت حاضر آن هم به علت عقبه ها و سوابق نامطلوب، بدبينانه نگاه مي شود، تنها مطبوعات و رسانه ها تا حدودي (ولو ضعيف) مي توانند به ترويج اين ادبيات حقوقي و اخلاقي بپردازند.
نبايد شوراي شهر را مجموعه بي اختياري جلوه داد البته اگر هم باشد اين ضعف ناشي از نظام حقوقي كشور و همچنين شكاف هاي موجود در فضاي اعتماد ميان مردم و مسئولان است كه تفاسير غيرجامع يا خود محور از قوانين موجود ارائه مي شود بدون آنكه نظارت، تعريف تكميلي خود را در خصوص قوانين داشته باشد. بايد چگونگي نظارت مردم بر دولت و يا به طور كلي بر حكومت را در قالب چنين مجامعي كه از صلاحيت و مشروعيت محرزي برخوردارند دنبال كرد و صادقانه با بياني روان و فراگير به ارائه گزارش هايي از پيچيدگي ها يا موانع يا تسهيل حركات اقدام نمود. شوراها جزء دسته سازمان هاي غيردولتي هستند كه صاحبان سهام آن مردمند و اين بهترين مسير براي تثبيت سازمان هاي غيردولتي است و مي تواند در عرصه هاي مختلف از توان فكري و عملي آنان بهره ببرد.
شورا مبتني بر يك تفكر عقلاني و اخلاقي است و ليكن تشكيل و تداوم حركات آن نياز به ساز و كارهاي حقوقي دارد كه اين چيز بدي نيست چرا كه براي سازماندهي رفتاري جامعه خارج از بحث آزادي گفتار و انديشيدن، نياز به تعريف ظرايف حقوقي در سيستم هاي رفتاري جامعه و به عبارتي تعاملات اجتماعي دارد. بايد شوراها و حركت آن در طول حياتش را با توجه به فضاي موجود و توان امكاناتي، ارزيابي و به واقع از در رفع نواقص نقد كرد و تلاش نمود كه ميزان خطا را كاهش داد هر چند كه به نظر من هيچگاه برنامه جدي و صحيحي را نمي توان بدون اطلاع از نحوه برنامه ريزي هاي دروني شورا ارائه نمود چرا كه بررسي وضعيت فعلي، بدون داشتن گزارشي از روند داخلي شورا و توجه به گره ها و همچنين حلقه هاي متصل، شايسته ارزيابي نيست. بر همين اساس بايد برنامه جديد ارائه داد. به نظر مي رسد عمده اشكالات در نحوه اجرا است تا ارائه برنامه.
بارها و بارها به بهانه هاي مختلف اشاره شد كه ضمن بهره گيري از تجارب ديگران، نبايستي با الگوي گيري و الگوپذيري صرف آن هم برگرفته از زمان و مكان ديگري بدون توجه به نيازها و ساختارهاي بومي، براي زمان و مكان ديگري استفاده نمود. نياز به بومي سازي تجارب ديگران در نهايت ما را از زمان طولاني اخذ تجربه به زمان كوتاه درك تجربه و اجراي صحيح آن وارد مي كند. جامعه ايراني براي دستيابي به حاكميت بر سرنوشت خويش، در پاسخ به جريان به ظاهر شايسته سالار بود كه فعالانه به عرصه انتخابات شوراها وارد شد لكن حضور فعالان سياسي كه شايد از جهت اعتبار بخشي به جايگاه شوراها بود كه بسيار مثبت و موثر بود اما كم توجهي به جايگاه فني و تخصصي شوراها، شرايط را به سمت حاكميت شورا بر شهرداري و سازماندهي فني شهر سوق نداد و اصل قضايا نيز در اين گيرودار گم شد. اگرچه جامعه ما در حال تمرين خيلي از مسائل است اما اگر احزاب به صورت مناسبي در دو بعد دروني و بروني سازمان مي يافتند، ساختار حزبي، برنامه ريزي صحيح و ارائه برنامه هاي سازمان يافته را در هر سطح و مقطع زماني در اختيار داشتند لكن تفرق موجود در برنامه هاي احزاب و تنوع و فراواني بحران ها در كشور، آرامش لازم و اعتماد كافي و بنيادگرايي اصولي در برنامه ريزي را تحت الشعاع قرار مي دهد. هر چند كه احزاب كمتر و يا از روي ناچاري به بازي گرفته مي شوند.
يكي از عوامل مهم در آسيب پذيري شوراها، نداشتن اقتدار دروني و باور عمومي به اين مقوله است كه البته نه تنها در مورد شورا بلكه در موارد مشابه نيز مي تواند صادق باشد. عموما شوراها مي توانند با سازماندهي صحيح اقتصاد شهري، فضاي اشتغال زايي را تحت پوشش خود، به درستي هدايت كنند. چرا كه با شكستن ابزار انحصاري در اختيار دولت به معناي اعم آن برنامه ريزهاي اقتصادي را در تعيين نرخ كالا، عوارض، ماليات و ده ها مقوله از اين دست، در نهايت توجه بر توقف هجوم بلاتصور مهاجرت ها، بار سنگيني را بر دوش شهرهاي بزرگ و در نهايت اقتصاد ملي تحميل نموده است كه ناشي از ضعف شناخت دقيق نقش شورا در اقتصاد ملي و شهري است.
شورا بايد در حوزه مسائل اقتصادي و تاثير خود بر اقتصاد ملي، از تثبيت سرمايه داري پرهيز و به توسعه سرمايه گذاري بپردازد و توجه كند كه در توليد، به هر بهانه اي نبايد بسته شود ضمن اينكه حفظ و حراست از حقوق زيست محيطي در حد معقول بر هر فردي لازم است.
لازم است به برنامه ها و مطالعات انجام شده يا اجرا شده كه هزينه هاي بسياري را صرف خود نموده است توجه داشت و مخالفت با آنها اصلا عقلاني و اصولي نيست مگر آنكه واقعا از مرحله پرت باشد بايد روند اصلاحي و روش اجرايي مدنظر باشد و به تناسب توان و امكانات، دست به اجرا و برنامه ريزي زد. هنوز به صورت جدي اين نكته به چشم مي خورد كه دانشگاه با بدنه اجرايي كشور تا حد زيادي بيگانه است و اين اشكال بعضا به مجريان دستگاه ها نيز برمي گردد كه از يك نوع انحصارگرايي برخوردارند و نظام پژوهشي بدون تعريف در كشور، جايگاه ضعيفي را به خود اختصاص داده است در آستانه انتخابات شوراها بايد توجه كرد كه تاثيرات فضاي سياسي منطقه خاورميانه خيلي از محاسبات سيستم آسيب پذير مديريت و برنامه ريزي را تحت تاثير قرار مي دهد و اين به علت عدم انسجام و شناخت واقعي از اصول اجرا و برنامه ريزي است كه ضعف ها را روز به روز در فرايند تحولات به نمايش مي گذارد.
|