طرلان جهاني
شايد از شنيدن اين خبر تعجب كنيد. اما اين حقيقت دارد كه از ۳۲ تن مربي حاضر در مسابقات جام جهاني فوتبال سال ۲۰۰۲ در كره و ژاپن، تنها ۱۰ تن همچنان بر مسند مربيگري قرار دارند. بايد اعتراف كرد امروز كه روحيه بهبودپذيري مربيان به اندازه دانش تخصصي آنها در فوتبال مهم و ضروري به حساب مي آيد، مربيان بايستي مقاوم تر و پوست كلفت تر باشند.
•••
از نظر ميشل پلاتيني عضو كميته اجرايي فيفا و ستاره بازنشسته فرانسوي، كسي كه روزگاري بر مركب مربيگري تيم ملي وطنش، فرانسه نشسته بود مربيگري تيم ملي، شغلي رويايي هست. چرا كه نه تنها حجم كار در مقايسه با مربيگري باشگاهي كمتر است، انعطاف پذيري و اوقات فراغت آن همچنان مانند قبل باقي مي ماند و البته دستمزد آن هم بد نيست.
وقتي پلاتيني اين نظريات را مي داد شايد درست بود و با شرايط روزگار وي سازگاري داشت، اما امروز چطور؟ آيا همچنان اين شغل مانند گذشته دور از تنش و فشار روحي و رواني و معضلات امروزي باقي مانده است؟ بايد بررسي كرد و با توجه به آماري كه در ابتداي اين مقاله مطرح شد به واقع جاي بحث و گفت وگو در اين زمينه بسيار است. اگر چه امروزه تقاضا براي اين شغل بسيار بيشتر از گذشته شده است اما شايد به همان نسبت فشار براي رسيدن به موفقيت افزايش يافته باشد.
شايد تا چند سال اخير، بسياري از فدراسيون ها از پيروزي تيم كشور خود حتي در بازي هاي دوستانه مقابل رقباي سرسخت خود، راضي و خشنود بودند، اما شايان ذكر است كه امروز موضوع فرق زيادي كرده است. اين روزها تيم هايي كه تا ديروز حريف محكم و دشواري به شمار نمي آمدند، قد برافراشته اند و با حضور پرشور و شوك برانگيز خود در مسابقات بين المللي، شكاف موجود بين تيم هاي خوش سابقه و پرآوازه و تيم هاي نوپا و تازه وارد را به طرز چشمگيري پر كرده اند. به واقع مسابقات جام جهاني سال ۲۰۰۲ كره و ژاپن تاكيدي بر اين امر بود.
با توجه به شرايط جديد، در دنياي نوين فوتبال، سطح انتظارات از كشورهاي كوچك بسيار بالا رفته تا جايي كه تعداد بسياري از ملت ها حتي در باشكوه ترين و حيثيتي ترين مسابقات مانند جام جهاني فوتبال نيز به پيروزي تيم و رسيدن به مراحل نهايي و نيمه نهايي دل بسته اند و اين هشداري است براي تيم هاي بزرگ تر.
به راستي كه براي اين تعداد بي شمار، دستيابي به همين درجات و قهرماني ها بعيد به نظر مي آيد، لكن با تمام اين توصيفات اين تيم ها همچنان درصدد فرصتي براي ربودن اين گونه مقام ها هستند. اين روزها با وجود رقابت تنگاتنگ موجود بين تيم هاي ملي ديگر براي مربيان اين تيم ها زماني براي كشف و پرورش استعداد بالقوه و ساختن تدريجي تيم ها باقي نمي ماند. شايد تمام مسئولين و سازمان هاي ملي نقش عديده اي در اين امر داشته باشند. آنها با بي صبري همواره در انتظار نتايج شگفت آور در زماني كوتاه و اندك هستند و اين خود مانند وزنه اي بزرگ مسئوليت مربيان را بسيار دشوارتر و حادتر مي سازد.
شايد مثال بارز چنين شرايطي مربي جديد تيم ملي نيجريه يعني كريستين چكوا باشد كه فشار بزرگي را متحمل شده است.
پيكره هاي مالديني شعله ور شد
تيم ملي هر كشور به طور قطع افتخار آن به شمار مي آيد و با جهاني شدن فوتبال اين اهميت و افتخار از درجه مهمتري برخوردار شده تا جايي كه طرفداران، بازيكنان محبوب خود را كه در باشگاه هاي معروف خارج از وطن خود توپ مي زنند تنها كه در طول مسابقات ملي مي بينند. به جرات مي توان گفت اين روزها قضاوت ها در مورد برد و باخت تيم هاي ملي بسيار سطحي و زودگذر شده است. با يك پيروزي مربيان به عرش مي روند و قهرمان ملت تلقي مي شوند و به همان راحتي كه بر فراز قله قدرت محبوبيت رفتند با يك شكست تنزل كرده و همه جامه عزا بر تن مي كنند و طي همين افول ها كادر مربيگري تيم به سهولت شايد هم كمي خائنانه و بي سروصدا متهم به خيانت مي شوند و از آنها چهره اي پست و بي مسئوليت مي سازند و چه بسا كه در اين ميان رسانه هاي جمعي مانند مطبوعات نقش به سزايي را بازي مي كنند.
درياي زندگي مربيان تيم ملي شايد پرتلاطم ترين درياها باشد. گاه پيش مي آيد كه بسياري از آنها قرباني شديدترين طوفان ها مي شوند. به طور مثال در سال ۱۹۹۸ سه مربي در طول مسابقات جام جهاني فيفا از كار بر كنار شدند. كارلوس آلبرتو پريرا مربي عربستان، چابوم كن سرمربي كره جنوبي و دست آخر هم هنريك كاسپرچاك سرمربي تونس. امسال نيز جام جهاني از اين قاعده مستثني نبود و از آن انتقادهاي بسياري شد تا ۲۰ نوامبر سال ۲۰۰۲ تنها ده تن از ۳۲ نفر مربي حاضر در مسابقات جام جهاني آسيا در كره و ژاپن همچنان در سمت خود باقي مانده اند. بسياري از آنها به اجبار مجبور به ترك موضع خود شدند تنها به اين دليل كه نمي توانستند تقاضاها و درخواست هاي غيرواقع بينانه و غيرمنطقي مسئولين، طرفداران و رسانه ها را پاسخگو باشند.
يكي از قربانيان مشهور اين روند سزار مالديني مربي سرشناس تيم ملي پاراگوئه در جام جهاني بود. پس از شكست پاراگوئه در مقابل آلمان در مرحله يك هشتم كه نتيجه آن حذف اين تيم از گردونه بازي ها بود، طرفداران و حاميان خشمگين آمريكاي جنوبي پيكره هاي كاغذي مالديني را در نهايت تعصب و خشم به آتش كشاندند.
و اما در همين زمان بود كه مربيان ديگري چون بروس آرنا و سنول گونش همچنان بر اريكه قدرت نشسته اند و موفق شدند تا نام خود را در ميان اسامي مربيان سال فوتبال ثبت كرده و در پي آن قلب ميليون ها نفر را فتح كنند. براستي كه فاصله ميان جاودانگي و فنا براي مربيان فوتبال چيزي جز چند پيروزي يا شكست نيست. خط ميان لذت و خفت براي مربيان ملي در مقايسه با مربيان باشگاهي بسيار نازك تر و ظريف تر است. مربيان تيم ملي مي توانند تنها با پيروزي در هفته هاي آخر غرق در نور و جلال پيروزي خود شوند يا به همان سادگي شهرت خود را در ميان تلي از گل براي مدت مديدي به خاك بسپارند و اين در حالي است كه مربيان باشگاه ها تا يك هفته بعد فرصت جبران شكست را دارند.
واضح است كه فشار اعمال شده بر روي مربيان تيم هاي ملي آنقدر زياد است كه تحمل آن مشكل به نظر مي رسد و در نتيجه كاملا قابل درك است كه در بسياري از موارد مربيان داوطلبانه حوله خود را به نشانه تسليم به زمين مي اندازند، حتي درست بعد از كسب قهرماني و دستيابي به موفقيت. مادامي كه كارلوس آلبرتو پريرا تيم ملي برزيل را در كسب عنوان قهرماني جام جهاني سال ۱۹۹۴ رهبري كرد، به سرعت به تصدي مسئوليت خود به عنوان سرمربي خاتمه داد و اين ترك ناگهاني به خاطر كمبود چالش هاي جديد طي ماه ها و سال هاي بعد نبود. بلكه به اعتقاد وي ۱۵۰ ميليون نفر جمعيت وطن او همگي خود را سرمربي تلقي مي كردند و تصور مي كردند بهتر از وي از پس شغل او برمي آيند و او ديگر نمي خواست بيشتر از اين تحت فشار باشد. يكي ديگر از افرادي كه به مانند پريرا پس از صعود و قهرماني تيم ملي كشورش به خاطر فشارهاي مداوم آزاردهنده مبارزات رسانه اي طي رشد تدريجي مسابقات جام جهاني ،۱۹۹۸ بلافاصله پس از اتمام مسابقات از مسند خود كناره گيري كرد امه ژاكه فرانسوي است كه امروز نقش بسيار كمرنگي را در فدراسيون فوتبال فرانسه دارد. لوييز فيليپ اسكولاري هم از اين قضيه مستثني نبود. او هم پس از مسابقات جام جهاني ۲۰۰۲ به خاطر ناشكري مردم نسبت به وظيفه اش و درجه شديد انتقاداتي كه بر وي وارد آمد، از سمت خود كناره گرفت. اما اسكولاري هنوز از پا نيافتاده و قصد مبارزه دارد. او كه مي خواست به مقام مربيگري يكي از باشگاه هاي برتر اروپايي نايل آيد و با وجود پيشنهادات كمي كه داشت سرانجام روي نيمكت «برزيل اروپا» يعني پرتغال نشست.
آيا مسئوليت و كاري كه بر دوش مربيان تيم ملي است كم بها تلقي مي شود؟ اين گونه به نظر مي رسد.
اكثر مربياني كه جايگاه خود را ترك كردند و يا از آنها خواسته شد تا از موقعيت خود كناره بگيرند، پناهگاهي براي خود در باشگاه هاي مشهور و محبوب پيدا نكرده اند و يكي از آنها برونو متسو است كه پس از هدايت تيم ملي سنگال براي نخستين بار به دور يك چهارم نهايي جام جهاني ،۲۰۰۲ اكنون مشغول رهبري باشگاه العين در امارات متحده عربي است. مثل روژه لومر قهرمان جام ملت هاي اروپا با تيم ملي فرانسه و جام كنفدراسيون ها كه تنها يك سال پس از اين موفقيت ها به فراموشي سپرده شد.
او پس از حذف پرجنجال تيم ملي فرانسه در مسابقات جام جهاني فوتبال اخراج شد و حالا مربيگري تيم ملي تونس را بر عهده دارد. اما جاي آن است كه از انسان هاي موفق و ثابت قدمي چون رودي فولر نيز يادي كنيم.
مردي كه پس از كسب مقام نايب قهرماني آلمان در مسابقات جام جهاني كره و ژاپن همچنان با ايمان راسخ رهبري تيم ملي آلمان را بر عهده دارد. آلمان ها همگي متفق القول اند كه كشورشان در مسابقات جام جهاني ۲۰۰۶ به قهرماني خواهد رسيد و چشم انتظار موفقيت هاي باشكوه تري از آنچه فولر در كره و ژاپن آفريد، هستند.
نشريه فيفا
