فريد قادري
ظهور و اختراع سلول هاي فتو ولتائيك براي توليد انرژي الكتريكي در ميانه دهه ۱۹۵۰، تنها از جنبه اختراعي و نوآوري آن قابل اهميت بود. افزايش روزافزون اكتشافات نفتي در دنيا در دورنماي تأمين انرژي دنيا، جايي را براي فكر كردن به ميزان ظرفيت توليد انرژي الكتريكي از اين راه باقي نمي گذارد اما مهم آن بود كه انرژي خورشيد از مسيري غيرطبيعي به كنترل انسان درآمد تا در فرآيندي كه خود تعريف مي كند به كار گرفته شود. نخستين سلول هاي سيليكون فتو ولتائيك با بهره وري ۴ تا ۵ درصد به دنياي علم و تكنولوژي پا گذاشتند و در سال هاي بعد بهره وري انرژي حاصل از فعاليت  اين سلول ها افزايش يافت.
ظهور انرژي خورشيدي
انرژي خورشيدي، منشأ تمام صورت هاي انرژي  در زمين بجز (انرژي هسته اي و زمين گرمايي) انرژي آزاد شده ناشي از پديده جوش هسته اي در مركز خورشيد است. پس از اختراع و عمومي شدن سلول هاي توليد انرژي الكتريكي حاصل از نور خورشيد به دليل غيراقتصادي بودن توليد اين سلول ها، توجهي به توليد انبوه نمي شد اما با بالا رفتن هزينه توليد، افزايش ظرفيت، توزيع و انتقال الكتريسيته كه از ديگر منابع تأمين انرژي به دست مي آمد از يك سو و افزايش هزينه ساخت تأسيسات توليد انرژي الكتريكي از سوي ديگر موجب شد تا به منابع توليد انرژي جديد و از جمله انرژي حاصل از نور خورشيد توجه خاصي شود. از اين پس افزايش بهره وري و كاهش هزينه هاي راه اندازي سلول هاي سيليكون در كنار افزايش ديگر هزينه ها، انجام اين پروژه ها را اقتصادي نشان مي داد. به مرور زمان حركت به سمت توليد، استفاده و تكثير اين منابع افزايش يافت. ژنراتورهاي ديزلي نيز در اين ميان نقش بسزايي در تغيير حركت به سمت انرژي هاي نو داشتند چرا كه با گذشت زمان، هزينه انتقال سوخت بيش از پيش افزايش مي يافت.
حدود ۲ دهه پس از ورود سلول هاي 
فتو ولتائيك به عرصه عمومي توليد انرژي، ارتباط تنگاتنگ سياست و منابع انرژي موجب شد تا ديگر جايي براي بحث توجيه اقتصادي يا فني براي روي آوردن به سوي بهره گيري از انرژي خورشيد و توليد الكتريسيته نماند. جنگ اعراب و اسرائيل اگرچه بيش از چند روز نپاييد اما تأثيرات بلندمدت خود را در دنياي عرضه و تقاضاي انرژي برجاي گذاشت. كشورهاي عرب عضو اوپك تنها سلاح برنده اي را كه در مقابل حمايت هاي همه جانبه دنياي صنعتي در دست داشتند از نيام كشيدند تا دنياي صنعتي را با كاهش شديد منابع نفتي روبه رو كنند. تحريمي كه ناگهان حركت چرخ هاي شتابان صنعت در جهان غرب را با مشكل مواجه كرد و ادامه اين وضع، بحراني جدي در اين كشورها را نويد مي داد.
فشار قيمت نفت موجب شد تا هرچه سريع تر سازمان هايي براي حمايت از سازندگان و توليدكنندگان انرژي از منابع غيرفسيلي به وجود آيند و مانع از آن شوند تا بار ديگر كشورهاي نفت خيز غيرصنعتي توانايي استفاده مؤثر از عرضه نفت خام را بيابند.
پيش از آن در برنامه هاي فضايي براي نخستين بار استفاده از انرژي خورشيدي به شدت مورد توجه قرار گرفته بود.
احساس نياز به انرژي الكتريكي باعث شد تا «ونگارد يك» نخستين فضاپيمايي باشد كه با ۱۰۰ سانتي متر مربع فضاي سيليكوني و ظرفيت ۱/۰ وات توليد انرژي الكتريكي به فضا فرستاده شود.
اما در هر حال تحريم نفتي اعراب عضو سازمان كشورهاي توليدكننده نفت و بالا رفتن سيصد درصدي قيمت نفت هرچند كوتاه بود اما چاره اي جز آن براي كشورهاي صنعتي نماند تا توجه به انرژي هاي جديد و به ويژه انرژي خورشيدي و تكنولوژي هاي كارآمد را در دستور كار خود قرار دهند. تأسيس سازمان هايي مانند PURPA كه دقيقاً در راستاي جايگزيني انرژي هاي فسيلي فعاليت خود را آغاز كردند از جمله اين تلاش ها به شمار مي رود.
جهاني سازي بازارها
اگرچه سلول هاي فتوولتائيك را كشورهاي صنعتي به دليل نيازهاي خود پي گرفتند اما همانند ديگر فعاليت هاي اقتصادي آنها دليلي وجود نداشت تا به دنبال بازار جهاني عرضه و تقاضاي آن نباشند.
در دو دهه ۱۹۷۰ و در حالي كه در ايالات متحده آمريكا، صنعت توليد انرژي الكتريكي با بهره گيري از انرژي خورشيد مراحل تكميلي را پشت سر مي گذاشت، ژاپن و آلمان نيز به شدت از اين صنعت حمايت كردند و شركت هاي مرتبط در اين زمينه فعاليت هاي خود را گسترش دادند.
در همين راستا و از ابتداي دهه ۱۹۸۰ آمريكا تا سال ۱۹۹۸، ظرفيت توليد انرژي خورشيدي خود را به حدود ۵۰ مگاوات افزايش داد در حالي كه اين كشور در سال ۱۹۸۳ تنها از ظرفيتي حدود ۱۲ مگاوات برخوردار بود.
در آغاز دهه ۱۹۸۰، ژاپن در هدفي بلندمدت، توليد ۴۰۰ مگاوات برق حاصل از انرژي خورشيدي را تا سال ۲۰۱۰ در برنامه توسعه اي صنعت برق خود قرار داد و آلمان نيز در يك برنامه بلندمدت و از آغاز دهه ۱۹۸۰، برنامه توليد ۱۰۰ مگاوات تا سال ۲۰۰۵ را در دستور كار قرار داد.
از سوي ديگر توليد ۶۹ مگاواتي الكتريسيته حاصل از سلول هاي فتوولتائيك در سال ۱۹۹۴ به حدود ۲۰۱ مگاوات در سال ۱۹۹۹ افزايش يافت. در حالي كه در سال ۹۴، سهم شركت هاي آمريكايي بيش از ساير شركت هاي توليدكننده سلول هاي 
فتو ولتائيك در دنيا بوده است. در سال ۹۹ شركت هاي ژاپني سهم خود را از ۱۷ درصد در سال ۹۴، به ۳۷ درصد در سال ۹۹ افزايش داده اند، به گونه اي كه دو شركت كيوسرا و شارپ به تنهايي بيش از ۳۰ درصد بازارهاي جهاني سلول هاي خورشيدي را در اختيار دارند. هر دو شركت ژاپني سالانه حدود ۳۰ مگاوات به ظرفيت توليد انرژي حاصل از نور خورشيد اضافه مي كنند.
در مجموع ۲۵۰ مگاوات ظرفيت توليد سلول هاي فتوولتائيك در دنيا درسال ۲۰۰۰، پس از شركت هاي آمريكايي با ۱۲۰ مگاوات، ژاپني ها با ۶۵ مگاوات در رتبه دوم قرار دارند.
شركت هاي آلماني با ۳۰ مگاوات و شركت هاي استراليا با۲۰ مگاوات در مراحل سوم و چهارم قرار دارند.
ديگر كشورهاي جهان مجموعاً حدود ۱۵ مگاوات از كل ۲۵۰ مگاوات ظرفيت توليد را در اختيار دارند.
برنامه هاي تحقيقاتي، پژوهشي
بهره گيري از سلول هاي فتوولتائيك به ويژه در مناطقي مانند روستاها كه هزينه انتقال شبكه هاي سراسري توزيع برق براي تأمين انرژي از لحاظ اقتصادي توجيه ندارد، ضرورت فعاليت هاي پژوهشي و تحقيقاتي را در اين خصوص افزايش داد.
براساس آخرين گزارش ها مؤسسات معتبر انرژي دنيا، يافتن راه هايي براي پايين آوردن هزينه توليد سيستم هاي فتوولتائيك و استفاده از سيليكون هاي كريستالي از جمله اين موارد
به شمار مي رود.
به عنوان مثال هزينه پژوهشي و تحقيقاتي در اين خصوص در كشور آمريكا از ۷۰ ميليون دلار در سال ۱۹۹۹ به حدود ۸۲ ميليون دلار در سال ۲۰۰۱ افزايش يافته است. ضمن آن كه توسعه تكنولوژي حدود ۵۰ درصد از كل هزينه هاي پژوهشي و تحقيقاتي را به خود اختصاص داده است.
در مورد كاهش هزينه سيستم نيز با توجه به افزايش طول عمر سيستم اقدامات خاصي صورت گرفته است. در حالي كه در سال ۹۵، در مقابل ۷ تا ۱۵ دلار به ازاي هر مگاوات، سيستم ۱۰ تا ۲۰ سال عمر مفيد داشته است. در سال ۲۰۰۰ به ازاي هزينه اي بالغ بر ۵ تا ۱۲ دلار در هر مگاوات، براي سيستم بيش از ۲۰ سال عمر درنظر گرفته شده است. پژوهشگران به دنبال آن هستند كه تا سال ۲۰۰۵، به ازاي ۴ تا ۸ دلار براي هر مگاوات، سيستم بيش از ۲۵ سال عمر مفيد داشته باشد.
انرژي خورشيدي در ايران
ايران به لطف جغرافياي خاص خود و تنوع آب و هوايي پتانسيل هاي كافي براي بهره گيري از تمام انرژي هاي شناخته شده در جهان را داراست. دراين ميان وجود استان هاي مركزي ايران با آسماني صاف و بدون ابر براي تماس مستقيم نور خورشيد موقعيت منحصر به فردي را براي نصب سيستم هاي سلول هاي فتوولتائيك ايجاد كرده است. در حالي كه متوسط ساعات آفتابي در كشور سالانه حدود ۲۸۰۰ ساعت است. اين ميزان در شهرهاي كويري همچون يزد به بيش از ۳۲۰۰ ساعت بالغ مي شود.
از آغاز فعاليت هاي اجرايي در زمينه احداث سيستم هاي انرژي خورشيدي در اوايل دهه ۱۳۷۰ تاكنون فعاليت هاي خاصي در برخي نقاط ايران پيگيري شده است. هم اكنون سيستم هاي حرارتي خورشيدي، آبگرمكن ها و حمام هاي خورشيدي در نقاط مختلف ايران نصب شده و مورد بهره برداري قرار گرفته است، ضمن آن كه تاكنون بيش از ۳۸۰ دستگاه آبگرمكن خورشيدي با ظرفيت ۲۰۰ ليتر در كشور نصب شده است.
براساس گزارش ترازنامه انرژي در سال ۸۰، ۶۵۰ دستگاه آبگرمكن خورشيدي با تكنولوژي جديد در دستور كار دفتر انرژي هاي نو وزارت نيرو قرار دارد كه به زودي در نقاط مختلف كشور نصب خواهد شد.

مدير اجرايي شركت خطوط لوله و مخابرات نفت ايران در منطقه غرب گفت: با بهره برداري از خط لوله نفت كرمانشاه- سنندج تا پايان سال جاري ۱۲۷ كيلومتر به خط لوله نفت اين منطقه اضافه مي شود.
علي رضا كديور افزود: اين خط لوله به قطر ۱۰ اينچ فرآورده هاي نفتي مورد نياز سنندج و شهرهاي اطراف را از پالايشگاه كرمانشاه تأمين مي كند.
وي كاهش آلودگي هاي زيست محيطي و تصادفات جاده اي را از مزاياي راه اندازي خط لوله كرمانشاه- سنندج دانست و گفت: انتقال فرآورده هاي نفتي از طريق اين خط لوله نسبت به حمل و نقل جاده اي به وسيله تانكر به صرفه تر است.
كديور افزود: يك خط لوله هشت اينچ نيز از پالايشگاه كرمانشاه به پتروشيمي بيستون در دست ساخت است كه نفت سفيد خوراك پتروشيمي كرمانشاه را تأمين مي كند.
مدير اجرايي شركت خط لوله و مخابرات منطقه غرب گفت: هم اكنون دو خط لوله در حوزه تحت پوشش اين شركت در منطقه غرب در حال بهره برداري است.
وي افزود: خط آفرينه- كرمانشاه به قطر ۱۶ اينچ و طول ۱۷۲ كيلومتر و خط نفت شهر كرمانشاه به قطر هشت اينچ و طول ۲۳۶ كيلومتر، ۲۴ هزار بشكه نفت خام مورد نياز پالايشگاه كرمانشاه را تأمين مي كنند.

يك درصد معادل ۵ ميليارد دلار
به ازاي يك درصد ضريب ازدياد برداشت از مخازن، ۵ ميليارد بشكه نفت  در اختيار خواهيم داشت.
مدير پژوهش و توسعه شركت ملي نفت با بيان اين مطلب به قلم سبز ايران گفت: «رسيدن به اين ازدياد برداشت نيازمند سرمايه گذاري، جهت گيري و مديريت صحيح و اهتمام مراجع علمي و تحقيقاتي است».
مهندس محمدعلي عمادي افزود: «ازدياد ظرفيت برداشت از مخازن مهمترين ارزش افزوده ميادين نفتي است».
وي ادامه داد با فناوري جديد مي توانيم هزينه هاي توليد خود را كاهش دهيم چرا كه فناوري نوين، قيمت كمتر، بهره دهي بالاتر و اطمينان بيشتر را به همراه دارد.
او در بخش ديگري از سخنانش افزود: مطالعات جامع نزديك به ۴۰ مخزن نفت و طراحي توسعه ميدان هاي نفتي با مشاركت ۱۶ شركت ايراني و غيرايراني به طور همزمان در حال اجراست.
او گفت: اين نخستين بار است كه نيروهاي متخصص ايراني با استفاده از فناوري غيرايراني، محصول فعاليت خود را در سطح بين المللي ارائه مي كنند.
مخازن پازنان، منصوري و شادگان همچنين مارون و بي بي حكيمه از جمله اين طرح هاي مطالعاتي هستند.

نمايش نخستين قايق با نيروي محركه انرژي خورشيدي  در مالزي 
با گشايش نخستين «پارك علم و فناوري» در جزيره «پولائوسينگا بسار» واقع در «لانكاوي» مالزي در نيمه سال جاري اولين قايقي كه با استفاده از انرژي خورشيدي حركت مي كند، به معرض نمايش عموم گذاشته خواهد شد.
«شانا» به نقل از پايگاه اينترنتي روزنامه «استريت تايمز» گزارش داد اين قايق تفريحي جديد ساخت ژاپن كه نيروي محركه آن از انرژي خورشيدي تأمين مي شود، داراي ۶ الي ۸ صندلي است و قرار است جهانگردان را از جزيره «پولائوسينگا بسار» به پارك «فسيل» منتقل كند.
بنابر اين گزارش، يك گروه سرمايه گذاري كه بازوي تجاري دانشگاه علوم مالزي است، به منظور ساخت «پارك علم و فناوري» با كمك بودجه دولتي سرگرم بازسازي جزيره «پولائوسينگا بسار» است.
اين جزيره قرار است به عنوان يك مكان جهانگردي در قالب جزيره اي كه با انرژي خورشيدي فعال است معرفي شود. پروفسور «گاني ايي كيانگ» مديرعامل گروه ياد شده كه اجراي پروژه بازسازي «پولائوسينگا بسار» را به عهده دارد، اعلام كرد كه اين قايق جديد اواخر ماه جاري از ژاپن به بندر «كلانگ» خواهد رسيد.وي افزود: حدود ۳۰ الي ۴۰ دانشمند از دانشگاه هاي مختلف مالزي با تخصص در زمينه هاي زمين شناسي، بيولوژي دريايي، ستاره شناسي و ديرينه شناسي مشغول كار بر پروژه ساخت «پارك علم و فناوري» هستند.

۲۴ هزار تومان يارانه بخاري
كل قرارداد سازمان بهينه سازي مصرف سوخت براي بهينه سازي مصرف سوخت بخاري هاي نفتي و گازي ۸۰۰ ميليون دلار است.
معاون برنامه ريزي وزارت نفت با بيان اين مطلب افزود: «سازمان بهينه سازي براي بهينه سازي مصرف سوخت بخاري هاي نفت سوز تكنولوژي لازم را طي قراردادي از خارج وارد كرده است».
اكبر تركان افزود: «همچنين در قالب اين طرح راندمان مصرف انرژي آبگرمكن ها و بخاري هاي گازسوز هم افزايش مي يابد». وي ادامه داد بهينه سازي براي هر بخاري ۳۰ دلار يارانه مي دهد.

مديرعامل شركت حفاري و سيستم هاي حوزه هاي نفتي «بن تك» آلمان اعلام كرد: برخي شركت هاي ايراني از توانايي هاي بالايي برخوردارند و علاقه مند به همكاري با آنها هستيم.
«اوي سينگر»، گفت: اين نشست فرصت مناسبي بود تا علاوه بر معرفي خودمان، با شركت هاي ايراني نيز آشنا شويم.
وي افزود: كنسرسيوم «ادرا» كه شركت ما نيز عضو آن است آمادگي دارد براي انتقال فناوري با شركت هاي ايراني مشاركت كند.
به گزارش ايرنا، خانم «دومينك برونو» سرمهندس بخش پروژه هاي دريايي شركت «ايفل» فرانسه نيز گفت: ايران از بازار خوبي برخوردار است و اگر بتوانيم با شركت هاي ايراني شريك شويم، ورود به اين بازار، آسان تر خواهد بود.
وي اضافه كرد: در كيش، با شركت هاي ايراني آشنا شديم كه خيلي از آنها در مهندسي طراحي و ساخت، از توانايي بالايي برخوردارند و ما بعد از مشاهده كارهاي اجرايي آنها، بهترين را به عنوان شريك انتخاب خواهيم كرد.
برونو افزود: در اين سفر همچنين از خواسته هاي صاحب كار و حمايت هاي دولت از سرمايه گذاري خارجي در ايران به طور دقيق آگاه شديم كه براي ما بسيار مهم بود.
«محمد بنايي» نماينده «ايفل» در ايران نيز گفت: اين شركت داراي ۴۵ هزار نفر كارمند، ۲۷ هزار نفر مهندس و امكانات زيادي در اروپا و آمريكاست و اكنون درصدد پيدا كردن يك شريك ايراني است.
«ديمتري ساپوف» معاون مدير پروژه هاي دريايي شركت روسي «O.M.Z»نيز گفت: ازنظر كار ما، ايران بازار بسيار خوبي است و اميدواريم با شريك شدن با شركت هاي توانمند ايراني، بتوانيم فناوري ساخت دكل  هاي حفاري را به ايران منتقل كنيم.
به گفته وي شركت «O.M.Z»پيش از اين دراجراي پروژه هاي ديگري در ايران فعاليت داشته و اكنون نيز تلا ش مي كند تا خود را با خواسته هاي بازار ايران منطبق كرده و در مناقصه اي كه قرار است برگزار شود برنده شود.