محمد صفايي 
در ماه هاي اخير، تهديدات و جنگ عراق، ناآرامي هاي كارگري در نيجريه و اعتصابات ونزوئلا همه دست به دست هم داد تا قيمت نفت را به بالاترين ميزان در ۱۲ سال گذشته برساند و اينها همه در نهايت به نفع كمپاني هاي عظيم نفتي تمام شد تا جايي كه بسياري از آنها از جمله شل و شورون تگزاكو از چند برابر شدن سود خود در ماه هاي اخير خبر دادند.
به گزارش بلومبرگ شركت هاي انگليسي- هلندي رويال داچ شل، شورون تگزاكو و بي پي در روزهاي اخير از ۲ تا ۳ برابر شدن سود خود در سه ماه اول سال ۲۰۰۳ خبر دادند.
شل كه به لحاظ ارزش بازار بزرگترين كمپاني اروپا است، اعلام كرده درآمد خالص اين شركت از دو ميليارد و ۲۶۰ ميليون دلار در سه ماه اول سال ۲۰۰۲ به بيش از ۵ ميليارد و ۳۳۰ ميليون دلار در سه ماه اول سال ۲۰۰۳ رسيد. فروش شل در اين مدت ۵۳ درصد افزايش داشته است.
شورون تگزاكو، دومين كمپاني  نفتي آمريكا نيز از يك ميليارد و ۹۲۰ ميليون دلار سود در سه ماه ابتدايي سال ۲۰۰۳ خبر داد كه اين ميزان در سه ماه ابتدايي سال گذشته معادل ۷۲۵ ميليون دلار بوده است. فروش شورون تگزاكو در سه ماه اول سال ۲۰۰۳ بيش از ۴۶ درصد افزايش داشته است.
بنابراين گزارش سود اين دو شركت به همراه اكسون موبيل و بي پي در سه ماه اول سال جاري به بيش از ۱۷ ميليارد و ۸۰۰ ميليون دلار رسيده است.
با اعلام اين خبر سهام شركت نفتي رويال داچ كه ۶۰ درصد كمپاني  رويال داچ شل است در بازار سهام آمستردام با ۹۵ سنت افزايش به ۶/۳۷ يورو رسيد. سهام شركت حمل و نقل شل كه ۴۰ درصد رويال داچ شل را دراختيار دارد نيز با ۲۵/۱۲ پنس رشد در بازار سهام لندن به ۵/۳۸۴ پوند رسيد.
سود خالص شل در سه ماه اول سال جاري با ۹۶ درصد افزايش به ۳ ميليارد و ۹۱۴ ميليون دلار رسيد كه اين بسيار بيش از آن چيزي است كه تحليلگران پيش بيني كرده بودند. در همين زمينه بي بي سي با اشاره به آسيب ديدن بخشي از توليدات شل به علت گروگان گيري در سكوهاي نفتي نيجريه، ادامه داد كه شل در سه ماه ژانويه تا مارس روزانه ۲۷ ميليون پوند در روز سود داشته است.
سهام شورون تگزاكو در بازار نيويورك با ۳۵/۲ دلار يا ۷/۳ درصد افزايش به قيمت ۳۵/۶۵ دلار معامله شد. اين ميزان سود از زمان خريد تگزاكو توسط شورون و تشكيل شورون تگزاكو در سال ۲۰۰۱ بي سابقه بوده است. درآمدهاي بخش توليد و اكتشاف اين شركت در اين مدت ۷۳ درصد افزايش يافته و به يك ميليارد و ۹۷۰ ميليون دلار رسيده است. بخش پالايش اين شركت نيز در حالي كه در سال گذشته ۶۱ ميليون دلار زيان داده بود در سه ماه اول سال جاري بيش از ۳۱۵ ميليون دلار درآمد كسب كرده است.
در ماه هاي اخير افزايش بهاي گاز طبيعي در آمريكا نيز در افزايش سود كمپاني هاي بزرگ نفتي بي تأثير نبوده است. در سه ماه اول امسال بهاي گاز در آمريكا به بيش از دو برابر مدت مشابه سال ۲۰۰۲ رسيده است.
شركت اكسون موبيل هم كه بزرگترين سرمايه گذار نفتي در جهان و بزرگترين شركت نفتي جهان از لحاظ ارزش بازار است چندي پيش از سه برابر شدن سود اين شركت در ۳ ماه اول سال جاري خبر داد، بنابراين گزارش سود اكسون موبيل در اين مدت به ۷ ميليارد و ۴۰ ميليون دلار رسيده است. اين ميزان در مدت مشابه سال قبل معادل ۲ ميليارد و يكصد ميليون دلار بوده است. ۷ ميليارد دلار سوددهي، ركورد سوددهي قبلي اين شركت را كه در ۳ ماه پاياني سال ۲۰۰۲ و معادل ۵ ميليارد و ۲۰۰ ميليون دلار بود را شكسته است.
در وال استريت نيز سهام اكسون با ۳/۱ درصد افزايش به ۶۶/۳۵ دلار رسيد.
درآمدهاي اكسون نيز در سه ماه ابتداي سال جاري شديداً افزايش يافته و از ۴۳ ميليارد و ۴۰۰ ميليون دلار در سال گذشته به ۶۳ ميليارد و ۸۰۰ ميليون دلار در سال جاري رسيد.
اين در حالي است كه شركت نفت بي پي به عنوان سومين كمپاني عظيم نفتي در جهان از لحاظ ارزش بازار اعلام كرد كه سود اين شركت در اين مدت با ۴ برابر افزايش به بيش از سه ميليارد و ۷۰۰ ميليون دلار رسيده است كه اين بيشترين سود سه ماهه اين شركت تاكنون است. اين ميزان سود بيش از ۱۳۷ درصد رشد نسبت به مدت مشابه سال قبل نشان مي دهد اين به اين معني است كه بي پي در ماه هاي ژانويه، فوريه و مارس روزانه بيش از ۴۱ ميليون دلار سود كرده است. سهام بي پي نيز در زمان ارسال اين خبر افزايش يافت اما پس از چند ساعت با ۲۵/۳ پنس كاهش به ۷۵/۳۹۹ پوند رسيد.
شركت توتال فيناالف نيز كه بزرگترين شركت نفتي فرانسه و يكي از شركت هاي عمده نفتي جهان است در سه ماه اول سال جاري بيش از ۴۴ درصد افزايش سود داشته است. به گزارش رويتر توتال از لحاظ بازار سرمايه چهارمين شركت عمده نفتي در جهان به شمار مي رود. كارشناسان اقتصادي رويتر معتقدند سود خالص توتال به دو ميليارد و ۴۰ ميليون يورو در سال جاري خواهد رسيد كه اين ميزان در سال قبل معادل يك ميليارد و ۴۲۰ ميليون يورو بوده است.
شركت توتال فيناالف كه مسؤولان آن اخيراً تصميم گرفته اند به اختصار نام توتال را براي شركت برگزينند در سه ماه اول سال جاري بيش از ۵ درصد افزايش توليد نفت و گاز داشته است. توتال در روزهاي اخير اعلام كرد كه يك يادداشت تفاهم با صدام حسين در مورد ذخاير نفت عراق امضا كرده اما به علت مواضع مخالف جنگ فرانسه، اين شركت چندان اميدي به دسترسي به مخازن نفتي عراق ندارد.
آينده بازار
اما با اين كه شركت هاي نفتي در روزهاي اخير روزگار بسيار خوشي را داشته اند نگراني هاي بسيار راجع به آينده دارند تا جايي كه يكي از كارشناسان شورون تگزاكو در اين مورد گفت: سؤال اين است در آينده چه خواهد شد. آيا اين روند سوددهي ادامه خواهد يافت يا تبديل به سير نزولي براي شركت هاي نفتي مي شود؟ مطمئناً در سه ماه دوم سال با فروكش كردن بحران هاي جهاني ما شاهد كاهش بهاي نفت خواهيم بود كه اين امر متعاقباً كاهش سود شركت هاي نفتي را به دنبال خواهد داشت. برخي از كارشناسان نيز معتقدند كه احتمالاً افزايش سوددهي هرگز شركت هاي نفتي را به سرمايه گذاري بيشتر در توليد و اكتشاف ترغيب نخواهد كرد چرا كه آنان هرگز نسبت به دوام سود شركت هاي خود اعتماد ندارند.
به عنوان مثال ميزان سرمايه گذاري شل در سه ماه اول سال جاري بدون تغيير نسبت به مدت مشابه سال قبل به ۲ ميليارد و ۷۰۰ ميليون دلار مي رسيد. اين در حالي است كه سرمايه گذاري شورون تگزاكو در اين مدت با ۲۸ درصد كاهش به يك ميليارد و ۵۴۰ ميليون دلار رسيد. شورون تگزاكو در ژانويه سال جاري اعلام كرد كه قصد دارد در سال جاري بيش از ۸ ميليارد و ۵۰۰ ميليون دلار سرمايه گذاري كند كه اين ميزان ۱۷ درصد از بودجه شركت هاي شورون و تگزاكو پيش از ادغام كمتر است.
در ماه مارس تعداد كل چاه هاي نفت و گاز فعال در سراسر جهان به دو هزار و ۱۳۷ دستگاه مي رسيد كه اين ميزان در ماه فوريه معادل دو هزار و ۲۱۳ دستگاه بوده است.

همزمان با جنگ عراق و مشكلات ناشي از آن براي كشورهاي صنعتي، بزرگترين اقتصاد اتحاديه اروپا نيز از اين رهگذر در امان نبوده و با افزايش تعداد بيكاران اين كشور، ميزان خرده فروشي در آلمان در ماه مارس به بيشترين ميزان در سه سال و نيم گذشته رسيده است.
به گزارش بلومبرگ براساس آمارهاي اداره فدرال ميزان خرده فروشي از فوريه سال جاري تاكنون بيش از ۳ درصد كاهش يافته كه از سپتامبر سال ۱۹۹۹ تاكنون بي سابقه بوده است. كارشناسان انتظار كاهش ۷/۰ درصدي خرده فروشي نسبت به سال قبل را داشته اما اين ميزان تاكنون به بيش از ۴ درصد مي رسد.
نرخ بيكاري در آلمان و در ماه مارس همزمان با اخراج كاركنان به بالاترين ميزان در ۵ سال گذشته رسيد، اما نرخ بيكاري در ماه آوريل نسبت به ماه قبل از آن كاهش يافت. به گزارش رويتر تعداد بيكاران اين كشور از ۴ ميليون و ۶۰۸ هزار نفر در ماه مارس به ۴ ميليون و ۵۲۰ هزار نفر در ماه آوريل كاهش يافت.
با پايان جنگ عراق كارشناسان هنوز درتشخيص تأثير اين امر بر هزينه هاي مصرف كنندگان ناكام مانده اند، در ماه آوريل اعتماد مصرف كنندگان آلماني افزايش يافت و در مقابل اعتماد تجاري به پايين ترين ميزان در ۱۶ ماه گذشته رسيد.
يكي از كارشناسان آلماني در اين مورد گفت: ما اميدواريم پس از پايان جنگ ثبات اقتصادي در آلمان افزايش يابد، اگرچه تاكنون هيچ نشانه مثبت يا منفي خاصي دريافت نكرده ايم.
هزينه هاي مصرف كنندگان بيش از ۵۰ درصد اقتصاد ۲ تريليون دلاري آلمان را در برمي گيرد و تنها ۱/۰ درصد افزايش در هزينه هاي مصرف كنندگان موجب بهبود اوضاع اقتصادي آلمان خواهد شد. در سه ماه اول سال ۲۰۰۳، ميزان خرده فروشي نسبت به مدت مشابه سال ۲۰۰۲ بيش از ۸/۰ درصد كاهش داشته است.
اعتماد مصرف كنندگان آلماني در ماه آوريل افزايش يافت اين در حالي است كه اين ميزان در ماه مارس تحت تأثير جنگ آمريكا به عراق به پايين ترين ميزان در ۸ سال گذشته رسيده بود. اعتماد مصرف كنندگان در كل منطقه يورو و همچنين ايالات متحده نيز در ماه آوريل افزايش يافت.
يك كارشناس اقتصادي در آلمان با اشاره به تسلط كامل آمريكا بر عراق و پايان سريع جنگ گفت: بي ثباتي در عراق و منطقه به پايان رسيده و احتمالاً اعتماد مصرف كنندگان و همين طور اعتماد تجاري به بازارها بازخواهد گشت.
بانك هاي آلماني نيز همگام با ديگر بانك هاي اروپايي صريحاً اعلام كرده اند كه تا مشخص شدن قطعي تأثيرات اقتصادي جنگ بر اقتصاد اين منطقه هيچ عجله اي براي كاهش نرخ بهره از نرخ جاري كه پايين ترين ميزان در سه سال و نيم گذشته است، ندارند.

۵ مه در شهر دوشنبه يك مسؤول بانك جهاني اعلام كرده است كه اين مؤسسه مالي جهت عملي ساختن اصلاحات بخش آموزش و پرورش در تاجيكستان ۲۰ ميليون دلار آمريكايي كمك مالي اختصاص خواهد داد.
اين منبع گفته است كه در پي استقرار صلح در اين كشور، شرايط سرمايه گذاري خارجي در اقتصاد تاجيكستان بهتر شده است. اين در حالي است كه طبق اطلاع  منابع رسمي بخش اصلي سرمايه گذاري به عرصه هاي مختلف اقتصاد تاجيكستان از سوي سازمان هاي مالي بين المللي صورت مي گيرد.
پتريو وگلي، مدير اجرايي برنامه هاي بانك جهاني براي تاجيكستان، بعد از پايان ديدار و گفت وگو با امامعلي رحمانوف، رئيس جمهوري تاجيكستان اعلام كرد كه اين مؤسسه مالي بين المللي درصدد است در سال ميلادي جاري جهت تسريع اصلاحات بخش آموزش و پرورش در اين كشور مبلغ ۲۰ ميليون اختصاص دهد.
به گفته آقاي وگلي بخشي از اين مبلغ به صورت اعتبارات و بخش ديگر به طور كمك مالي بلاعوض در اختيار دولت تاجيكستان قرار خواهد گرفت. پتريو وگلي افزود در ملاقات وي با رئيس جمهور تاجيكستان همچنين وضع اقتصادي اين كشور و راه هاي افزايش سرمايه گذاري خارجي به اقتصاد تاجيكستان بررسي شده است.
وي گفت: قبلاً تاجيكستان تنها به عنوان يك كشور بي ثبات تلقي مي شد حالا در پي استقرار صلح و جريان اصلاحات اقتصادي در اين كشور شرايط سرمايه گذاري خارجي اقتصاد تاجيكستان بهتر شده است.
اين در حالي است كه به گفته كارشناسان اقتصادي بخش خصوصي خارجي تا حال علاقه مند سرمايه گذاري در اقتصاد اين كشور نيست و اختصاص اعتبارات مالي عمدتاً از سوي سازمان هاي مالي بين المللي صورت مي گيرد.
براساس اطلاع منابع رسمي، در سال ميلادي گذشته كشورهاي خارجي و مؤسسات مالي بين المللي در اقتصاد تاجيكستان به مقدار ۱۲۴ ميليون دلار آمريكايي سرمايه گذاري كرده اند و از اين جمله تنها ۳۶ ميليون دلار سرمايه بخش خصوصي خارجي را تشكيل مي دهد.
در همين حال، امامعلي رحمانوف، رئيس جمهوري تاجيكستان در شهر تاشكند، پايتخت ازبكستان در جريان شركت در جلسه سالانه شوراي مديران بانك اروپايي بازسازي و توسعه با محمد علي، رئيس بانك اسلامي توسعه ديدار و گفت وگو كرده است.
در پايان اين ملاقات، ميان دولت تاجيكستان و اين مؤسسه مالي بين المللي مراسم امضاي سند درباره اختصاص اعتبارات ۹ ميليون دلاري اين بانك براي اجراي پروژه بازسازي سيستم آبرساني در شهر دوشنبه برگزار شده است.
اين در حالي است كه در كنفرانس كشورهاي كمك كننده تاجيكستان در شهر دوشنبه اعلام شده بود كه اين كشورها و سازمان هاي مالي بين المللي در سه سال آينده به تاجيكستان حدود ۹۰۰ ميليون دلار آمريكايي اعتبارات و كمك هاي مالي اختصاص خواهند داد.

صندوق بين المللي پول نسبت به ناپديد شدن يك ميليارد دلار از وجوه دولتي آنگولا هشدار داد.
بازرسان صندوق بين المللي پول براي رسيدگي به اين پرونده فساد اقتصادي عازم آنگولا شده اند. آنها عقيده دارند كه اين پول از خزانه دولت دزديده شده است.
به گزارش بي بي سي، اين پول از فروش نفت حاصل شده كه براي هزينه توسعه اقتصادي كشور اختصاص يافته بود.
اين در حالي است كه دولت آنگولا اصرار مي ورزد اين پول دزديده نشده، بلكه صرفاً يك اشتباه حسابداري رخ داده است. پيش از اين، صندوق بين المللي پول در اكتبر ۲۰۰۲ (مهرماه۸۱) در گزارشي از اقتصاد آنگولا آورده است: طي ۵ سال گذشته در اين كشور ۵ ميليارد دلار وجوه دولتي اختلاس شده است كه اين مسأله در تصميمات اين صندوق براي اعطاي وام به اين كشور مؤثر خواهد بود.

در سراسر جهان، مردم براي اطلاع يافتن از تازه ترين خبرهاي جنگ در عراق به طور بي سابقه اي به سايت هاي خبري در اينترنت مراجعه كرده اند.
به گزارش بي بي سي، در بريتانيا تعداد كاربران اينترنتي در طول جنگ عراق به ميزان يك چهارم افزايش نشان داد. اين افراد براي آگاهي از تازه ترين خبرها به شماري از سايت هاي خبري مراجعه كرده اند. در ماه مارس، ميزان مراجعه كاربران به سايت خبري بي بي سي كه محبوب ترين سايت خبري در بريتانياست، به ميزان قابل توجهي افزايش يافت به طوري كه در روز پايين كشيدن مجسمه صدام حسين در بغداد، اين سايت ۲۹ ميليون مراجعه داشت. در اولين هفته جنگ، ترافيك سايت خبري بي بي سي به يكصد و چهل ميليون رسيد كه دو برابر ركورد قبلي اين سايت پس از حوادث يازدهم سپتامبر ۲۰۰۱ بود. از ميان سايت هاي ديگري كه كاربران به آن توجه نشان دادند، شبكه خبري سي ان ان و همچنين جست وجوگر گوگل بوده كه شاهد ترافيك سنگين كاربراني بود كه به دنبال جنبه هاي مختلف اخبار جنگ بوده اند. از روز نخست درگيري در عراق، ترافيك سايت فارسي بي بي سي نيز رو به فزوني گذاشت. همان روز اول درگيري، تعداد مراجعه به اين سايت خبري حدود يكصد و بيست هزار افزايش پيدا كرد. استقبال كاربران از سايت فارسي بي بي سي تا پايان ماه مارس سبب شد كه در مجموع ميزان مراجعه ۶۲ درصد نسبت به ماه پيش از آن افزايش پيدا كند و به بيش از ۸ ميليون برسد. در اين ماه بيشترين مراجعه را صفحه ويژه عراق و نقشه مكان هاي حساس عراق داشت. با توجه به ميزان مراجعه به سايت فارسي از ابتداي ماه آوريل تاكنون، انتظار مي رود كه تعداد كل مراجعه به سايت به حدود ۱۰ ميليون يعني دو برابر پيش از جنگ برسد. سايت هاي پرطرفدار ديگر در بريتانيا از ميان اخبار انگليسي موجود در اينترنت، سايت روزنامه «تايمز» و «تلگراف» افزايش زيادي داشته اند. ميزان مراجعه به سايت تايمز ۴۴ درصد افزايش يافت و در مورد تلگراف اين رقم ۴ درصد بود. اين درحالي است كه سايت سي ان ان افزايش ۹۶ درصدي را در ميزان مراجعان تجربه كرد و از ۴۶۶ هزار و ۶۴۷ به ۹۱۲ هزار و ۶۰۳ رسيد.

با توجه به افزايش بهاي نفت در سال ۲۰۰۲، كسري بودجه كشورهاي عرب حاشيه خليج فارس با ۶۳ درصد كاهش به ۶ ميليارد و ۵۰۰ ميليون دلار رسيد.
به نوشته گلف نيوز با توجه به احتمال كاهش بهاي نفت در سال ۲۰۰۳، ميزان كسري بودجه اين كشورها براي سال ۲۰۰۳ بيش از ۲۴ ميليارد و ۶۰۰ ميليون دلار برآورد مي شود. چرا كه احتمال مي رود با پايان يافتن جنگ در عراق، بهاي نفت مجدداً كاهش يابد.
در سال ۲۰۰۲ پيش بيني شده بود كه قيمت نفت به بشكه اي ۱۶ دلار برسد اما با توجه به مسائل مربوط به جنگ با تروريسم، قيمت نفت به بشكه اي ۲۴ دلار رسيد كه اين امر بر درآمدهاي كشورهاي حاشيه خليج فارس تأثير بسزايي داشته است.
بنابر اين گزارش هزينه هاي كشورهاي عضو شوراي همكاري خليج فارس احتمالاً در سال ۲۰۰۳ با ۳۰ درصد افزايش از ۹۲ ميليارد و ۶۰۰ ميليون دلار در سال ۲۰۰۲ به بيش از ۱۲۰ ميليارد دلار در سال ۲۰۰۳ رسيد.
اطلاعات منتشره حاكي است برخي كشورهاي عضو شوراي همكاري خصوصي عربستان سعودي و بحرين در سال ۲۰۰۳ با افزايش شديد هزينه ها مواجه شده اند.
براساس اين گزارش درآمدهاي كشورهاي شوراي همكاري خليج فارس با ۵/۲۶ درصد افزايش به ۹۵ ميليارد و ۵۰۰ ميليون دلار در سال ۲۰۰۳ خواهد رسيد. اين در حالي است كه بيش از ۷۰ درصد درآمدهاي اين كشورها از فروش نفت تأمين مي شود.

ويتنام با ۹/۶ درصد رشد توليد ناخالص داخلي در سال ۲۰۰۳، قوي ترين عملكرد اقتصادي را در منطقه جنوب شرق آسيا خواهد داشت.
روزنامه سايگون تايمز به نقل از بانك توسعه آسيا با ذكر اين مطلب نوشت: رشد توليد ناخالص داخلي ويتنام در سال ميلادي گذشته ۴/۶ درصد بوده است و پيش بيني مي شود اين رقم در سال ۲۰۰۴ به ۱/۷ درصد برسد. ثبات اقتصاد كلان و اصلاحات ساختاري به افزايش تقاضاي داخلي ويتنام كمك كرده كه اين وضعيت رشد اقتصادي بالاتري را براي اين كشور در پي خواهد داشت.

به گزارش سايت اينترنتي دي ايج، تام اسچيفر سفير آمريكا در استراليا در مصاحبه با روزنامه ساندي ايج گفت: مذاكره بين بوش و هاوارد حول نقش استراليا در بازسازي عراق و بحران كره شمالي خواهد بود.
وي از تقسيم بازار پرسود گندم عراق بين آمريكا و استراليا خبر داد و گفت: ما به صادركنندگان استراليايي اميد زيادي كه بتوانند سود سرشاري كسب كنند، نمي دهيم.
وي در عين حال احتمال اين را كه آمريكا براي افزايش صادرات گندم خود به عراق از يارانه محصولات كشاورزي استفاده كند منتفي ندانست.
وي در ادامه گفت: البته فكر نمي كنم سهم صادرات گندم استراليا به عراق از ميزان قبل از جنگ پايين تر بيايد.