تلاش اسرائيل جدايي ميان عرفات ۶۸ ساله و آرمان فلسطين است حمايت از عرفات ۳۰ درصد كاهش يافته ولي هنوز پدر ملت فلسطين و تنها كسي است كه مي تواند فلسطيني ها رابه سازش با اسرائيل راضي كند
نقشه راه ارائه شده است، اما رهبر فلسطين منزوي است و نفوذش را از دست داده است، آيا هنوز هم مسئول است؟
|
|
|
هيچ نمادي، فرسايش تدريجي و مداوم قدرت ياسر عرفات را گوياتر از فرماندهي از هم گسيخته وي در رام الله (كه به مقاطعه شناخته شده) منعكس نمي كند مجتمعي كه سه مرتبه توسط تانك ها و بلدوزرهاي اسرائيلي ويران شد. اين مجموعه در قرن گذشته مسكن افسران بريتانيايي بود و بعدها محل استقرار ارتش اسرائيل و امروزه با وجود ساختمان هاي ويران و اتومبيل هاي درهم كوبيده شده، شبيه بيغوله ها است. هفده محافظ نخبه عرفات در يك ساختمان سست بنيان زندگي مي كنند. آشپزان و متصديان امور در هر اتاق تا بيست نفر مي خوابند، زيرا محل سكونت قبلي آنان در ساختمان ديگر ويران شده است. با حمله اسرائيل در سال گذشته حتي محل كار خود عرفات نيز منهدم شد. در عرض شانزده ماه، عرفات حتي براي يك بار يك محوطه خاكي هم در اختيار نداشت. اگر چه افسران اسرائيلي بيان كردند كه وي آزاد است، حق وي براي بازگشتن را تضمين نكردند. عرفات موجوديت خود را در چارچوب يك افسر سختگير محدود مي كند. يك مسجد كوچك در طبقه اول و يك سالن گردهمايي در يك راهروي طويل. نوفال نمروح، مشاور ياسر عرفات كه به طور منظم وي را ملاقات مي كند، مي گويد: «عرفات مردي است قوي، اما انزوا وي را تضعيف كرده است. » عرفات بايستي وضعيت دردناك خويش را تشخيص دهد. پس از حمله به عراق، توجه آمريكا و اروپا براي يافتن راه حلي براي كشمكش هاي طولاني و تلخ فلسطين و اسرائيل معطوف گشته است. اين قضيه نه تنها يك موضوع حساس سياست خارجي ـ به ويژه براي نخست وزير بريتانيا، توني بلر ـ است بلكه يك اولويت براي تلاش غرب در جهت اصلاح در خاورميانه است. هفته گذشته، واشنگتن نقشه راه را ارائه داد، طرح صلحي سه ساله كه با ايجاد يك دولت فلسطيني به اوج رسيد. در يك لحظه چشمگير، زماني كه رهبر ديرين و نماد آرمان فلسطين مي بايست در كانون صحنه قرار گيرد، دريافت كه به پس پرده رانده شده است. پايداري و اقتدار وي تا حدي خدشه دار گشته است، بنابراين ايالات متحده و حكومت اسرائيل بيش از اين با عرفات معامله نخواهند كرد، وي مي بايستي از كنترل صلاحيت كارگزاري هاي اصلي (مانند امور مالي و امنيت) صرفنظر نمايد و آنان را به يك گروه جديد و عمل گراتر كه توسط ابومازن رهبري مي شود، واگذار نمايد. در سال ۶۴ عرفات به طور كامل ناتوان نشده بود ـ وي هنوز هم رهبر جنبش فلسطين است. اما تلاش اسرائيل در جهت محروم ساختن وي بيش از آنچه كه مردم انتظار داشتند تحقق يافت. يك ديپلمات غربي كه هنوز عرفات را در رام الله ملاقات مي نمايد، اين گونه بيان مي كند: «به زبان آوردن اينكه عرفات در دهه هاي اخير در ضعيف ترين وضعيت قرار دارد، اغراق آميز نيست. » در حال حاضر بسياري شاهد تغيير رژيم در قلمرو فلسطين هستند، همانند پيگيري طبيعي اين فرآيند درافغانستان و عراق.
عرفات نقشه راه، براي مذاكرات صلح را پذيرفته است، در حالي كه آريل شارون آن را مشروط كرده است. علاوه بر اين، عرفات با تعدادي از خواسته هاي ايالات متحده، شامل اصلاحات اساسي مالي مواجه شده است. واشنگتن مصمم است كه با ابومازن به تنهايي كنار آيد و اين امر واكنش شديدي را از سوي فردي كه هنوز خود را تنها صداي مردم فلسطين مي پندارد برانگيخت. مارك هلر، دانشمند سياسي در مورد مطالعات استراتژيك در تل آويو (در مركز Jaff) مي گويد: «آنچه كه ما براي اولين بار خواهان حصول آن هستيم جدايي ميان عرفات و آرمان فلسطين است. » حتي تازه كاران مسائل خاورميانه مي دانند كه شرط بندي بر سر نابودي عرفات نابخردي است. رهبر فلسطين در بسياري از موارد از وضعيت غالب بازگشته است، گرچه نظر مساعد مردم فلسطين در مورد عرفات، حدود ۳۰ درصد كاهش يافته است، اما وي هنوز هم از مقام بنيانگذار (پدر ملت) برخوردار است. حتي منتقدان نيز مي گويند وي تنها رهبري است كه مي تواند فلسطينيان را در جهت قبول سازش با اسرائيل سازماندهي نمايد. اگرچه اين مرتبه، نيروها و محيطي كه برعليه وي صف آرايي كرده اند، غالب هستند. اين عوامل نه تنها شامل شارون و جورج دبليو بوش مي شود، بلكه پيامدهاي جريان ۱۱ سپتامبر و جنگ عراق را نيز شامل مي گردند. مورد ديگري كه مطرح است، سن عرفات است. اگر حكومت ستيزگراي شارون همچنان پيش رود و احتمالاً هم چنين مي شود، قبل از آنكه اسرائيلي ها به انتخابات بعدي برسند، عرفات هفتاد و هشت ساله خواهد شد. آيا عرفات دريافته است كه زمان وي سپري شده؟ آيا اين عقب نشيني هاي ظاهري تنها در جهت تلاش وي براي تصريح مجدد بر آرمان فلسطين است؟ مشاوران عرفات بيان مي كنند كه وي براي ايجاد يك دولت واقعي فلسطيني در تمام ساحل غربي و نوار غزه شامل اورشليم شرقي با خرسندي قدرت و موقعيتش را مبادله خواهد كرد. بنابراين در برخي شيوه ها، ماهيت تلاش براي صلح جديد توسط ايالات متحده مد نظر است و اينكه عرفات فردي نيست كه اصلاحات معني دار فلسطيني را ايجاد نمايد. برخي مقامات عالي رتبه ايالات متحده معتقدند كه عرفات اگر دريابد كه اين طرح به ارتقأ وضعيت وي كمك نمي كند آن را برهم خواهد زد. در حالي كه عرفات و ابومازن ماه گذشته را با مشاجره بر سر انتصاب كابينه جديد سپري كردند وزارت خارجه ايالات متحده پيامي را براي اروپائياني كه ميانجي بودند ارسال كرد. معاون كالين پاول بيان كرد كه: وزير خارجه در تمام تماس هايش با اروپائيان به آنان گوشزد كرد به عرفات اعلام كنند كه تكرار خطاي مجدد به معناي پايان روابطشان با وي است. » بنا به گفته معاون وزير خارجه، نگراني شديد واشنگتن اين است كه حتي عرفات كم قدرت، توانايي خراب كردن كارها را دارد. عرفات به سختي قابل پيش بيني است. وزير سابق دادگستري اسرائيل يوسي بيلين مي گويد: رهبر فلسطيني ـ همانند فيدل كاسترو، جمال عبدالناصر و مائو ـ برآمده از اسطوره نسل هاست. وي به نشانه هاي خستگي در عرفات تأكيد مي كند و مي گويد، عرفات بعد از آنها (كاسترو، ناصر، مائو) خود را سرمشق قرار داد و خويش را از شمار آنان در نظر گرفت. وي اضافه مي كند كه در ساختار فكري عرفات تغييري ايجاد نشده است. بيلين، فردي كه عرفات را نه آشتي جو مي داند و نه تروريست، تصريح مي كند كه تاكتيك هاي عرفات در PLO و تمايل وي به كاربرد خشونت از دلايلي است كه موجب درگيري فلسطينيان گشته است.
|
|
|
بعد از گذشت سي سال و پس از پيامدهاي حمله ۱۱ سپتامبر، خشونت فلسطيني تأثيرات معكوسي داشته است. اكثر تحليلگران بيان مي كنند كه اين اعمال به آرمان آنان آسيب وارد كرده است. هفته گذشته، پس از چند ساعتي كه ابومازن به عنوان نخست وزير منصوب شد در اثر حملات انتحاري سه نفر به هلاكت رسيدند. واقعيت اين بود كه سربازان اسرائيلي، شش فلسطيني را در همان روزهاي اخير در نوار غزه كشته بودند. هلر مي گويد: «۱۱ سپتامبر، تحمل هرگونه تروريسم را كاهش داد. » وي اضافه مي كند كه: «من فكر نمي كنم عرفات آنقدر باهوش باشد كه اين واقعيت را درك كند. »
چهار ماه پس از حملات ۱۱ سپتامبر، اسرائيل يك محموله تسليحاتي فلسطينيان را توقيف و اين قضيه روابط عرفات و ايالات متحده را خدشه دار كرد. پرسش مهم اين است كه تا چه ميزان اهرم عرفات در ارتباط با گروه هاي نظامي كارآيي دارد. با انزواي عرفات در ساحل غربي، حماس در غزه به صورت فزاينده اي قدرتمند شده است. هفته گذشته، پس از يورش اسرائيل به غزه، حماس درخواست ابومازن را مبني بر كنار گذاشتن سلاح را نپذيرفتند و همچنان به ادامه كشمكش هاي نظامي متعهد شدند. اگر ابومازن تصميم بگيرد كه با اجبار، گروه ها را خلع سلاح نمايد، احتمال حمايت عرفات را از دست خواهد داد. روزي كه عرفات در سمت نخست وزيري سوگند خورد، دستور كاري را به منظور ايجاد يك شوراي امنيت ملي با رياست خودش، امضا كرد. تحليلگران اين رويداد را مواجهه نخست وزير با حيطه نظامي عرفات مي دانند. عرفات همواره در جهت انباشت قدرت و ترسانيدن حريفان گام برداشته است. برخي مورخان فلسطيني بيان مي كنند كه اين رهيافت در روزهاي آغازين جنبش وي در جهت ممانعت دولت هاي عرب در فائق آمدن بر PLO لازم بود. از سوي ديگر، برخي منتقدان معتقدند كه دغدغه فكري عرفات در مورد حفظ موقعيت خويش، با بازگشت به غزه به منظور رهبري و هدايت يك حكومت واقعي فلسطيني به تدريج زيان بخش شده است.
عبدالجواد صالح مي گويد: «عرفات نمي تواند انتقاد را تحمل كند، به ويژه اگر نام خودش پيش كشيده شود. » افرادي كه در جهت تغيير يا مهار عرفات تلاش كرده اند، متحمل هزينه هاي سنگيني شده اند. در سال ،۱۹۹۹ صالح و نوزده تن از سياستمداران و دانشگاهيان، عرفات را به خاطر فساد در دستگاه دولت خودمختار فلسطيني محكوم كردند. بعد از گذشت مدت زماني كوتاه، همزمان با اعتراضات در خارج از شهر اريحا، صالح فرا خوانده شد و توسط اعضاي سرويس اطلاعاتي عرفات به ضربات شلاق سپرده شد.
حاميان عرفات مي گويند، چنين پيشامدهايي بدون اطلاع عرفات اتفاق مي افتد. در واقع انجام آنچه كه عرفات مي داند و آنچه كه نمي داند، آنچه كه آغاز مي شود و آنچه كه تحقق مي يابد در هر حال اتفاق مي افتد و براي ديپلمات ها، چالش دشواري است. شارون مي گويد، عرفات مسئول تمام اقداماتي است كه توسط حماس و جهاد اسلامي صورت پذيرفته است، اما عرفات حتي آگاهي از بمب هايي كه توسط گروه فتح حمل شده بود را انكار مي كند. شارون اميدوار است كه عرفات بر اثر هزاران زخم سطحي از پاي درآيد. عرفات در طول كشمكش با ابومازن بر سر شكل بندي حكومت جديد فلسطين، روحيه خود را بالا برد. افسران عرب و اروپايي كه تا به حال با رهبر فلسطين صحبت نكرده بودند، در اين ماه ها هر روز با وي تلفني گفت وگو مي كردند و وي را براي مصالحه تحت فشار قرار مي دادند. اما شارون زماني كه اعضاي گروه چهارگانه ـ ايالات متحده، اتحاديه اروپا، سازمان ملل و روسيه ـ هفته گذشته براي ارائه نقشه راه به رام الله رفتند، بر اين امر پافشاري كرد كه طرح صلح توسط ابومازن و پرسنل وي به اجرا درآيد نه عرفات. بيلين معتقد است خويشتنداري عرفات موثر بودن ابومازن را بدون آنكه بازيچه ايالات متحده و اسرائيل باشد، دشوار مي سازد و حتي غيرممكن.
وي اضافه مي كند، عرفات تنها فردي است كه مي تواند به توافقنامه صلح ميان اسرائيل و فلسطين را شكل دهد. روزي كه ابومازن خواستار اجراي طرح صلح باشد در جهت تضمين رضايت مردم فلسطين، نيازمند امضاي عرفات نيز است. با تمام اين تفاسير، عرفات در اين قضيه سهيم مي شود. معاونان مي گويند عرفات يك روال هميشگي غيرمنعطفي را تعقيب مي كند. هر روز، صبحانه رأس ساعت ۰۰: ۹ با مشاوران ديدار مي كند. محمد دايه، محافظ ديرين عرفات مي گويد، وي از صرف غذا به تنهايي، بيزار است، اگر هيچ فردي اطرافش نباشد، از ما مي خواهد كه به وي ملحق شويم. وي برگه ها را مرور مي كند و تا ظهر گردهمايي ها را برپا مي كند، سپس براي خواندن نماز به مسجد مي رود، بعدازظهر استراحت مي كند، پس از استراحت بعدازظهر تا ديروقت به كار مشغول است. دايه ـ فردي كه پدرش محافظ عرفات بود تا زماني كه در بمباران تونس توسط اسرائيل، كشته شد ـ مي گويد: عرفات همواره در تلاش است. پس از سقوط هواپيماي عرفات در سال ،۱۹۹۲ وي به رغم درد ناشي از لخته شدن خون در سرش كه تقريباً به اندازه يك قوطي كوكاكولا بود، به كار ادامه مي داد. هلر مي گويد: عليرغم تمام خطاهاي عرفات، حداقل مي توان گفت وي فلسطينيان را به تاريخ جهان بازگرداند. اما براي مردم فلسطين صلح را به ارمغان نياورد و اين هدفي است كه اكثريت مردم در هر دو طيف كشمكش، خواستار تحقق آن هستند. »
ايهود باراك مي گويد: زماني كه من اولين بار عرفات را در سال ۱۹۹۶ ملاقات كردم، از تضاد ميان ظاهر انقلابي - لباس فرم و تفنگ وي - و حالت نرم سخن گفتن وي متحير شدم. وي كم بنيه به نظر مي رسيد، از لحاظ فيزيكي ظاهري كم توان داشت، اما مطابق پرونده هاي اطلاعات اسرائيل، وي يك تروريست تمام است. من، وي را در مذاكرات كمپ ديويد و ديگر مكان ها ملاقات كرده بودم. به تدريج دريافتم كه يك چيره دست سياسي است، يك بازيگر است و يك رهبر.
عرفات، مرد گذشته ها است. اما، مردم فلسطين هنوز هم براي وي شادماني مي كنند و هورا مي كشند. بروز كشمكش قبل از شكل گيري حكومت ابومازن بيانگر اين مطلب است كه وي هنوز هم داراي قدرت است. وي به عنوان نماد زنده اي از جنبش ملي فلسطين ماندگار است. اما از زمان حملات ۱۱ سپتامبر ۲۰۰۱ و جنگ عراق فصل جديدي در تاريخ خاورميانه گشوده شده است. بنابراين، در عرض يك تا دو سال، معتقدم كه عرفات، حركت خويش به سمت تاريخ را آغاز خواهد كرد. وي در صعود از چالش رهبري تاريخي خويش شكست خورده و بنابراين به يك خاستگاه تراژدي براي مردمش مبدل گشته است. ارائه «نقشه راه» صلح يك آسيب بالقوه براي عرفات بوده است. اين طرح بلافاصله پس از اينكه عرفات وادار به پذيرش زمامداري سه گانه ابومازن، محمد دهلان و سلام فياد شد، ارائه گشت. ابومازن، نخست وزير فلسطين، عرفات را از برخي قدرت هاي اجرايي محروم خواهد كرد. دهلان، وزير امنيت داخلي گمان مي رود كه حماس و جهاد اسلامي را همانند گردان شهداي اقصي تحت فشار بيشتري قرار دهد و فياد وزير امور مالي، در جهت دست يافتن به اموال فلسطينياني كه به حساب هاي شخصي رهبران فلسطين جاري شده است، تلاش خواهد كرد و نيز ايجاد نهادهاي شفاف و پاسخگو. آنان زمان راحت و بي دردسري را پيش رو نخواهند داشت. به اين دليل كه تمايل عرفات در راستاي موفقيت آنان قرار ندارد. اگر اين افراد اصلاحات را انجام دهند و به سمت آشتي با اسرائيل گام بردارند، فلسطينيان متعجب خواهند شد از اينكه چه كسي مسئول جان هزاران فردي است كه بر سر تلاش بي ثمر براي ديكته كردن راه حل سياسي براي اسرائيل و فلسطين، گذاشته شده است. مادامي كه عرفات قدرت را در دست دارد هيچ گونه صلح اسرائيلي - فلسطيني وجود نخواهد داشت. روند صلح اسرائيل - فلسطين يك متاركه دردآور است كه جامه عمل مي پوشد. به منظور بهره مندي هر دو طيف، اسرائيل بايستي ايده اي اميدبخش براي موفقيت را ارائه دهد، توافقات غيرقانوني مرزها بايستي از ميان برود، مقررات حقوقي بايستي توسط همه پيروي گردد، شيوه ها بايد در راستاي آسايش در زندگي روزمره فلسطينيان باشد.
