گياهان گوناگون كه بر دشت و كوه مي رويند، بخش پايه اي و بسيار مهم زيست بوم ها هستند كه هر يك نقشي در حفظ خاك و جذب آب و تغذيه  جانوران دارند. در گذشته هاي دور، به علت كم بودن جمعيت انساني، برداشت  گياهان خودرو- چه براي خوردن و چه براي ساختن انواع داروها لطمه چنداني به اين محيط هاي طبيعي وارد نمي ساخت. اما امروزه هيچ تناسبي ميان جمعيت انساني و سطح عرصه هاي طبيعي وجود ندارد و اين عدم تناسب به ويژه در حوزه شهرهاي بزرگ صدق مي كند.
صرف نظر از مسئله زياد بودن تعداد دام در عرصه هاي طبيعي كشور(به ميزان چند برابر ظرفيت مراتع) موضوع ديگري كه به نابودي حيات گياهي كمك مي كند، چيدن انواع گياهاني است كه اصطلاحاً به «سبزي صحرايي» معروفند. متأسفانه اين كار از حالت تفنن بهاري چند فرد كهنسال روستانشين، به اقدام گروه هاي بزرگ مردم و حتي به حرفه بعضي اشخاص بدل شده است. اين گياهان، غالباً از گونه هايي هستند كه مورد چراي دام قرار نمي گيرند(مانند شنگ، سيرك، والك، سريش و ... در گروه خوردني ها و آويشن، اسطوخودوس، بومادران و ... در گروه جوشاندني ها) و كندن آنها تكميل كار تخريبي دام ها است. تعداد ديگري از گياهان هم كه نه علوفه اي هستند و نه براي انسان استفاده  خوراكي يا دارويي دارند، به خاطر گل هايشان چيده مي شوند، مانند شقايق و لاله واژگون!
در كوه هاي پيرامون تهران، كه هر هفته پذيراي صدها هزار نفر است، امكان دسترسي به بخش هاي گوناگون كوهستان به علت وجود راه ها و امكانات بين راهي و خط هاي بالابر(تله سي يژ، تله كابين) بسيار ساده است و به اين دليل اگر حتي فقط چند درصد مردم به چيدن سبزي بپردازند، آسيب هاي جدي و جبران ناپذير به پوشش گياهي وارد مي شود. ممكن است بعضي ها فكر كنند كه با چيدن فقط برگ يا گل گياهان، آنها آسيبي نمي بينند، اما واقعيت اين است كه اين كار موجب اختلال اساسي در زندگي و زادآوري گياه مي شود.
اكنون كه به بركت باران كافي در بهاري خوش، انواع گياهان در كوه ها روييده اند، آنها را نچينيم، ديگران را از اين كار بازداريم، از خريدن «سبزي صحرايي» خودداري كنيم و چشم اندازهاي سبز و كم نظير طبيعي را براي سلامت روح و جسم خود حفظ كنيم.
عباس محمدي
مسئول كميته حفاظت كوهستان انجمن كوه نوردان

اشاره: روز اول خرداد، مقارن با روز جهاني تنوع زيستي بود. پس از گذشت بيش از چهار دهه كه بشر انقراض بسياري از گونه هاي زيستي جانوري و گياهي را به مثابه خسارات سنگين و غيرقابل جبران در محيط زندگي خود مشاهده مي كند، تنوع زيست و حفظ آن براي بقاء حيات در كره زمين اهميت بيشتري يافته است. مقاله حاضر به شناخت بيشتر اين اهميت كمك مي كند و براي علاقه مندان فراگيري دانش زيست محيطي جالب مي باشد.
تنوع زيستي(Biodiversity) در محيط هاي طبيعي كه بستري از ذخاير بيولوژيك را در دامان خود نهفته دارند، از مهمترين موضوعاتي است كه امروزه در كليه برنامه هاي جامع زيست محيطي به آن توجه زيادي مي گردد. تنوع در سطح گونه  به تعداد گونه در واحد سطح با در نظر گرفتن يكنواختي افراد گونه ها و در واحد اكوسيستم به تنوع رويشگاه ها و زيستگاه هاي مختلف اطلاق مي گردد.
هر يك از اين سيستم ها با در هم كنش و اثرات متقابل مي توانند از طريق تنوع زيستي، خدمات شاياني را به محيط هاي طبيعي و انساني ارائه دهند.
تنوع زيستي از جمله فاكتورهايي است كه به واسطه آن مي توان كمبود منابع غذايي را در چارچوب يك برنامه منسجم و هدفمند جبران نمود. شرط اوليه و لازم جهت استفاده مستمر از تنوع زيستي، ابتدا وجود مقادير قابل توجهي از منابع اكولوژيك و بيولوژيك مي باشد تا انسان بتواند با برنامه ريزي علمي و اصولي، توليد سالانه اين منابع را مورد استفاده قرار دهد.
در حال حاضر انسان به گونه اي عمل مي كند كه نظم ساخته و پرداخته خود را به هزينه از بين رفتن نظم طبيعي كره زمين، كاهش گونه هاي گياهي و جانوري و تبديل مراتع و جنگلهاي طبيعي به كشت هاي وسيع تك گياهي، افزايش مي دهد كه از اين راه الگوي جامعه و تنوع گونه اي را تحت تأثير منفي قرار مي دهد.
آمارهاي جهاني نيز حاكي از گسترش روزافزون انهدام گونه ها و كاهش تنوع زيستي مي باشد.
در شناخت اهميت تنوع زيستي نكات زير مورد توجه است:
انسان از لحاظ عاطفي مجبور است از موجودات زنده محيط خود بدون در نظر گرفتن منافع اقتصادي آن، حفاظت كند. شدت و ضعف اين اعتقادات به خصوصيات فرهنگي و اخلاقي هر فرد بستگي دارد.
انسان علاقه مند است كه مناظر زيبا و دل انگيز، حيات وحش، گونه هاي گياهي و موجودات زيبا را مشاهده نمايد و اين مناظر در روحيات و شرايط زندگي او اثر مي گذارد.
تنوع زيستي شامل منافع اقتصادي بي شماري است كه از طريق توليد متنوع محصولات عايد مي گردد. محصولات تنوع زيستي از طبيعت قرض و مورد استفاده بشر قرار مي گيرد. قابليت هاي بالقوه منابع ژنتيكي كمتر مورد عنايت قرار گرفته و برخي از اين قابليت ها در اثر انقراض نسلي از موجودات زنده از بين رفته است.
مهمترين ركن در مورد تنوع زيستي، خدمات وسيعي است كه اين گوناگوني زندگي ارائه مي دهد. اين قابليت ها و خدمات شامل حفظ تركيب گازها در اتمسفر ، تعديل آب و هوا، حاصلخيزي و ثبات خاك، از بين رفتن بقايا و زوايد غير قابل مصرف، چرخه عناصر غذايي و كنترل طبيعي آفات و بيماري ها مي باشد.
تنوع در اكوسيستم هاي طبيعي و مصنوعي
جنگلها و مراتع طبيعي در مقايسه با اكوسيستم هايي كه به وسيله كشت هاي خالص به شكل مراتع مصنوعي در آمده اند، نمونه عيني از اكوسيستم هاي داراي تنوع بالا مي باشند.
اكوسيستم هاي طبيعي ضمن دارا بودن تنوع توليد، با اتخاذ شيوه هاي مناسب بهره برداري همه ساله مقادير قابل توجهي از توليد را به شكل مستمر و با كمترين هزينه در اختيار قرار مي دهد.
تنوع ريشه دواني، تنوع خاك و در نهايت تنوع گونه  اي بالا باعث مي گردد، در صورت نازل شدن بلاياي طبيعي كمتر تحت تأثير قرار گيرد. جنگلهاي مصنوعي با بروز يك آفت به شدت آسيب مي بيند در صورتي كه اكوسيستم هاي طبيعي با تنوع گونه اي بالا نسبت به آفات و امراض مقاومت نشان مي دهند.
با توجه به تأثيرات چند جانبه تنوع گونه اي در اقتصاد،  محيط زيست و زندگي موجودات زنده و اثرات مخرب كاهش تنوع زيستي در زندگي موجودات زنده و محيط هاي  طبيعي، ضروري است كه تنوع زيستي از جوانب مختلف حفظ گردد. براي اين كار حفظ و مديريت مناطق حفاظت شده و همچنين حفاظت از رويشگاه هاي داراي گونه هاي نادر و در حال انقراض و مناطق داراي تنوع گونه اي بالا، تهيه اطلاعات علمي در مورد گونه هاي نادر و در حال انقراض، حفاظت از منابع ژنتيك مختلف از طريق بانكهاي بذر، آموزش در مورد گونه هاي بومي و حمايت از تشكل هاي زيست محيطي و در نهايت مديريت بهينه سرزمين لازم است.
حسن قليچ نيا

پيش از اين، كارشناسان جنگل ها و مراتع، روش ايجاد جنگل هاي مصنوعي يا در واقع مزرعه چوب به منظور توليد كاغذ را يكي از راه هاي مبارزه با نابودي جنگلهاي طبيعي مي دانستند، از اين رو در بسياري از كشورهاي توليدكننده كاغذ از جمله سوئد، فنلاند، روسيه و نروژ اين روش به كار گرفته شده است.
اما به گزارش خبرگزاري فرانسه از ژنو و به نقل از ديويد كايمووتيز مدير مركز پژوهش هاي جهاني جنگل كه در شهر جاكارتا مستقر مي باشد، استفاده از درختان سريع الرشد يا مزرعه چوب با هدف توليد كاغذ، چون يك فرايند غيرطبيعي است، در درازمدت براي محيط زيست و اكوسيستم هاي طبيعي زيان آور مي باشد.
صندوق جهاني حيات وحش در سوئيس نيز هشدار داده است كه گسترش مناطق زيركشت درختان سريع الرشد به جاي جنگلهاي طبيعي علاوه بر لطمه و زياني كه به تنوع زيستي در گونه هاي گياهي و جنگلها وارد مي كند، مانع شكل گيري چرخه زيستي جانوران مي شود و به همين دليل انقراض گونه هاي زيستي حيات وحش را سرعت مي بخشد. همچنين استفاده وسيع از اراضي براي اين قبيل درختان جمعيت هاي تازه اي از كشاورزان بومي را به سوي فقر مي راند.
يك كارشناس جنگل در اندونزي گفته است: تا يافتن روش هاي تازه اي براي توليد خمير كاغذ هنوز پرورش درختان سريع الرشد بهترين جايگزين براي جلوگيري از نابودي جنگلهاست مشروط بر آنكه، كشت درختان، تحت كنترل هاي زيست محيطي باشد.
ترجمه: سعيد علوي نائيني