رضا زندي
ساعت ۳۴: ۱۳ پنجم خرداد، خبرگزاري صداوسيما (واحد مركزي خبر) خبر بازديد معاون اول رئيس جمهور و سخنراني وي را در مراسم آغاز نصب تجهيزات سنگين فازهاي ۴ و ۵ پارس جنوبي بر روي تلكس خبري فرستاد. در اين خبر به نقل از دكتر محمدرضا عارف آمد: «با بهره برداري از ده فاز مرحله اول طرح توسعه ميدان گازي پارس جنوبي سالانه
۵/۵ ميليارد دلار درآمد حاصل مي شود. » نيم ساعت پس از آن نيز خبرگزاري رسمي جمهوري اسلامي همين مطلب را به نقل از فرد شماره دو دولت منتشر كرد.
دماي هوا بيش از ۳۶ درجه سانتي گراد است و تابلوهاي خوش آمد براي نخستين سفر معاون اول رئيس جمهور به عسلويه بر در و ديوار خودنمايي مي كند. اتوبوس حامل عارف و هيأت همراه كنار سالن كنفرانس مشرف به فازهاي در حال ساخت پتروشيمي مي ايستد. اسدالله صالحي فروز مدير شركت نفت و گاز پارس و كارفرماي ارشد پارس جنوبي گزارش مفصلي ارائه مي كند. جمي، پسر امام جمعه آبادان و مدير منطقه ويژه اقتصادي پارس پشت ميكروفن مي ايستد: «به دنبال احداث گمرك هوايي در عسلويه هستيم تا تسهيلات بهتري براي پيمانكاران فراهم آوريم.» جمي چندان سياستمدار نيست و ظاهراً از مسائل سياسي هم چيز زيادي نمي داند چرا كه چندين بار در اثناي سخنانش پيش چشم ميهمانان خارجي و دوربين شبكه هاي بين المللي كلمه «خليج» را به جاي «خليج فارس» استفاده كرد! استاندار بوشهر از مشكلات استان محرومش سخن مي گويد و در ازاي همكاريش براي پيشبرد پروژه هاي پارس جنوبي حمايت بيشتر عارف را از اين استان طلب مي كند. مديران شركت هاي آجيپ ايتاليا و هيوندايي كره جنوبي كه در كنسرسيوم فازهاي ۴ و ۵ نقش به سزايي دارند در سخنان كوتاهي از مشاركت در طرح هاي نفتي ايران ابراز خرسندي مي كنند. بيژن نامدار زنگنه چون هميشه برگه هاي يادداشت كوچكش را روي تريبون مي گذارد. «دسترسي به گاز طبيعي يكي از مزيت هاي نسبي ايران است كه اين مهم زمينه را براي توسعه و گسترش صنايع انرژي در كشور فراهم كرده است.» زنگنه كه معمولاً به هنگام سفر به عسلويه كلاه آفتابگير و عينك دودي اش را به همراه دارد از انعقاد قراردادهاي ده فاز پارس جنوبي با اعتباري بالغ بر ۱۰ ميليارد دلار براي توليد روزانه ۲۶۰ ميليون متر مكعب گاز و ۴۰۰ هزار بشكه ميعانات گازي سخن مي گويد. وي آمار و ارقام مربوط به فازهاي ۴ و ۵ را با دقت بيان كرده و از شركت هاي آجيپ ايتاليا و هيوندايي كره جنوبي به جهت پيشبرد خوب پروژه تشكر مي كند. مطابق معمول اين روزها، هر بار زنگنه سخنراني دارد يك جمله نيز در حمايت از پتروپارس مي گويد تا اين مولود مورد بي مهري قرار گرفته از جانب برخي جناح هاي سياسي حركت تكاملي اش را ادامه دهد. آنچه زنگنه با آوردن مديران ارشد در پتروپارس دنبال مي كند تبديل اين شركت به پيمانكار عمومي در سطح بين المللي است.
محمدرضا عارف عينك اش را برمي دارد تا عرق روي پيشاني اش را بهتر خشك كند. براي عارفي كه به اتفاق پسر ارشدش براي اولين بار به عسلويه آمده چنين گرمايي عادي نيست. عارف پيش از اين قرار بود در آستانه سفر خاتمي به لبنان از عسلويه بازديد كند اما معاون اول مي بايست در تهران مي ماند تا رئيس جمهور به سفر رود. زماني كه صالحي فروز از روند پيشرفت پروژه ها گزارش مي داد عارف يكي دو مرتبه دست به قلم شد اما به هنگام بازديد از فازها ظاهراً هيچ سوال تخصصي اي از صالحي فروز نپرسيد. علي رغم اينكه مدير نفت و گاز پارس در گزارشش براي چندمين بار رقم درآمدهاي حاصله از افتتاح ده فاز پارس جنوبي را حدود ۵/۶ ميليارد دلار و با فرض جايگزيني گاز به جاي فرآورده هاي نفتي حدود ۲/۱۳ ميليارد دلار ذكر كرد هنگامي كه دومين مرد كابينه خواست سلسله آمارهاي سخنراني خود را كامل كند، رقم درآمدهاي كشور را از ۱۰ فاز پارس جنوبي حدود ۵/۵ ميليارد دلار اعلام كرد رئيس سابق سازمان مديريت و برنامه ريزي ۲ ميليارد دلار از درآمدهاي كشور را ناديده گرفت. عارف در برابر كارشناسان و مديران نفت، بخشي از سخنانش را به ارائه آمار و ارقام از پارس جنوبي اختصاص داد و براي اينكه به عنوان معاون اول رئيس جمهور موضع گيري انجام دهد، به اشتغال حدود ۶۰ هزار نفر در صورت اجرايي شدن تمامي فازهاي پارس جنوبي اشاره كرد: «پروژه پارس جنوبي گام موثري در كاهش نرخ بيكاري است و دولت مصمم است با جذب سرمايه هاي خارجي و تلاش همه جانبه دستگاه هاي مختلف نرخ بيكاري را از ۸/۱۲ درصد كاهش دهد. »
گزارش نعمت زاده
زماني كه نعمت زاده وزير صنايع دولت هاشمي بود، عارف رياست دانشگاه تهران را به عهده داشت. پس از دوم خرداد عارف نفر دوم دولت شد و نعمت زاده معاون وزير. وي در اين سفر مي بايست به عنوان مدير عامل شركت ملي پتروشيمي عارف را از برنامه هاي آينده اش مطلع سازد. «مي خواهيم يك بندر صادراتي ۳۰ هزار تني براي صادرات پتروشيمي در منطقه احداث كنيم كه كشتي هايي با ظرفيت ۶۰ هزار تن بتوانند در اين بندر پهلو بگيرند. » نعمت زاده كه معمولاً دو روز آخر هفته را يا در ماهشهر سپري مي كند و يا در عسلويه، صنعت پتروشيمي را يكي از منابع تامين نيازهاي بسياري از صنايع داخلي دانسته و جايگاه اين صنعت را به جهت توليد فرآورده هاي صادراتي و اشتغال زايي ويژه ارزيابي مي كند. «طرح آروماتيك چهارم يكي از پيشرفته ترين طرح هاي پتروشيمي است كه ۵/۴ ميليون تن ظرفيت توليد دارد و با هزينه اي معادل ۴۴۰ ميليون دلار و ۱۳۰ ميليون تومان ساخته مي شود. » گزارش نعمت زاده يك نكته بسيار جالب داشت «۳۳ درصد كاركنان پتروشيمي ليسانس و بالاتر هستند» و اين يعني حدود ۶۰ درصد يك شركت تخصصي پايين تر از ليسانس هستند. عارف هم در اين مراسم سياست دولت را تقويت صادرات محصولات پتروشيمي ارزيابي كرد. «سياست جهشي صادرات غيرنفتي دولت زمينه ارتقا و رشد توليد و صادرات محصولات پتروشيمي را فراهم مي كند.» معاون اول رئيس جمهور به صادرات فرآورده هاي نهايي محصولات پتروشيمي و كسب ارزش افزوده، به جاي صادرات مواد خام تاكيد كرد. «هماهنگي و تعامل بين بخش هاي ذي ربط و شركت پتروشيمي، تشويق سرمايه گذاري خارجي، حمايت از بخش خصوصي داخلي براي افزايش صادرات محصولات پتروشيمي و گسترش اين صنعت بسيار ضروري است. » عارف و هيأت همراهش سالن كنفرانس را ترك كرده و در حالي كه خبرنگاران خود را براي پرواز به سمت تهران آماده مي كردند اعلام شد كه معاون اول مي خواهد در يك مصاحبه مطبوعاتي شركت كند.
مصاحبه با سه سوال
خبرنگاران نزديك به ۳۰ دقيقه در انتظار ماندند. سوال اول كه به دومي مي رسد معاون اول رئيس جمهور با يك اشتباه مواجه مي شود كه ناشي از عدم تمركز وي در اين سفر بود. سوال سوم را يك خبرنگار شبكه خبري خارجي درباره وضعيت منطقه و بحران عراق مي پرسد. عارف هم از شرايط مساعد و امنيت موجود در ايران سخن مي گويد و سرمايه گذاري شركت هاي خارجي را دليل اين مدعا برمي شمرد. بلافاصله پس از اين سوال ترجيح مي دهد مصاحبه مطبوعاتي را با سه سوال به پايان ببرد و هواپيماي ايرباس چارتر خود را بيش از اين در فرودگاه عسلويه معطل نكند. اين سفر هم در ادامه سياست هاي وزارت نفت در خصوص نشان دادن امنيت موجود در كشور به انجام رسيد. در هفته هاي گذشته قراردادهاي متعددي در تهران امضا شد كه يك طرف آن شركت هاي خارجي حضور داشتند؛ از ژاپني ها گرفته تا نروژي ها و هندي ها، سفرهاي مهمي هم صورت گرفت كه درصدر آنها سفر وزراي انرژي هند، كره جنوبي و نروژ قرار داشت. هفته پيش فرد شماره يك شركت نفتي استات اويل نروژ هم بدون سروصدا به تهران آمد و اين همه حاكي از تلاش بي وقفه زنگنه براي نمايش امنيت موجود در ايران و جذب سرمايه گذاري هاي خارجي است.
پروژه فازهاي ۴ و ۵
فازهاي ۴ و ۵ پارس جنوبي براي توليد روزانه ۵۰ ميليون متر مكعب گاز طبيعي تصفيه شده جهت انتقال به شبكه سراسري توزيع گاز كشور، توليد سالانه حدود ۰۵/۱ ميليون تن گاز مايه (LPG)، توليد روزانه ۸۰ هزار بشكه ميعانات گازي، توليد روزانه يك ميليون تن گاز اتان جهت تحويل به پتروشيمي و استحصال روزانه ۴۰۰ تن گوگرد جهت صادرات طراحي شده است. قرارداد اين فازها در سال ۱۳۶۹ به كنسرسيومي متشكل از شركت هاي آجيپ ايتاليا، پتروپارس و نيكو از ايران با مبلغي حدود يك ميليارد و ۹۲۸ ميليون دلار واگذار شد. قرارداد فازهاي ۴ و ۵ به صورت بيع متقابل و در دو بخش تاسيسات دريايي و پالايشگاه و خط لوله خشكي است كه قرارداد طراحي، خريد تجهيزات و ساخت پالايشگاه خشكي سال گذشته به كنسرسيومي متشكل از شركت هاي هيوندايي كره، تهران - جنوب ايران و گاما، درريز و ماشين سازي اراك ابلاغ گرديد.
در حال حاضر بيش از ۹ هزار نفر در اين دو فاز در حال كار هستند و با پيشرفت طرح در ماه هاي آينده اين رقم به ۱۵۰۰ نفر خواهد رسيد.

يونس دقيق كيا
سازمان جهاني بهداشت با انتشار گزارش خود با عنوان «Medecine Prices» بر اين امر تاكيد كرد كه: قيمت داروها در كشورهاي فقير جهان مي تواند به شدت كاهش يابد. هدف از انتشار اين گزارش، كه در حاشيه مجمع سالانه اين نهاد بين المللي ارائه شد، به نمايش گذاشتن عدم انسجامي است كه در تعرفه هاي داروهاي اساسي وجود دارد و منشاء نابرابري در زمينه دستيابي به معالجات در كشورهاي فقير جهان است. سازمان جهاني بهداشت به ويژه درصدد بوده است با مشخص كردن مسئوليت هاي شركت هاي داروسازي يا دولت ها در هزينه معالجات، راه هاي دستيابي به ابزارهاي كاهش قيمت داروها را معرفي نمايد. جرمن ولاسكز، مسئول پرونده «دستيابي به داروها» در سازمان جهاني بهداشت، مي گويد: «اين گزارش نشان مي دهد كه مسئله حقوق معنوي داروسازي، تنها مانع دستيابي كشورهاي فقير به داروها نيست. »
انتشار اين گزارش، عليرغم برخي فشارهاي صورت گرفته است. يكي از كارشناسان دست اندركار در تهيه گزارش مي گويد: «از ده سال پيش، تلاش زيادي براي آماده كردن اين متن انجام داده ايم. اما هر بار با فشارهايي از سوي آزمايشگاه هاي داروسازي و دولت ها روبه رو مي شديم. آنان اصرار داشتند كه تهيه دارو، هزينه بسياري در بر دارد.»
سازمان هاي غيردولتي كه همواره از كند بودن سازمان جهاني بهداشتي انتقاد مي كردند، اكنون از اين ابتكار استقبال كرده اند. برنار پكول، هماهنگ كننده مبارزه براي دستيابي به داروهاي اصلي در سازمان پزشكان بدون مرز، تاكيد دارد: «اين گزارش در واقع ابزار شفافي است كه به ما امكان مي دهد بر دولت ها و آزمايشگاه هاي داروسازي فشار وارد كنيم. »
و اما اين گزارش چه نكاتي را در بر دارد؟ تفاوت هاي عديده اي ميان قيمت داروها وجود دارد كه از يكسو ناشي از سياست هاي تعرفه اي آزمايشگاه ها است و از سوي ديگر، ناشي از دريافت سهمي از فروش توسط نظام توزيع و نيز سياست هاي بهداشتي كشورهاي مختلف. در گزارش چنين آمده: «در بسياري موارد، ساكنان كشورهاي در حال توسعه، برخي داروها را حتي گران تر از ساكنان كشورهاي صنعتي خريداري مي كنند. » به عنوان مثال، در سال ،۲۰۰۰ قيمت داروي لاميودين (Lamirudine) كه توسط مبتلايان به ايدز مورد استفاده قرار مي گيرد، به طور متوسط در آفريقا ۲۰ درصد گران تر از قيمت آن در ده كشور صنعتي ديگر بوده است. حتي ميان كشورهايي كه داراي سطح زندگي نسبتاً يكساني هستند، باز هم تفاوت قيمت به چشم مي خورد: قيمت داروي ضدافسردگي نيفديپين (Nifvdipine) در آفريقاي جنوبي حدود شش برابر قيمت آن در برزيل است.
به گفته كارمن پرز از سازمان پزشكان بدون مرز، «با اينكه بخش اعظمي از اين تفاوت قيمت ها به دليل سياست هاي سازندگان داروست» اما تعرفه هاي ارائه شده از سوي آزمايشگاه ها تنها دليل اين تفاوت ها نيست. سياست هاي داخلي كشورها نيز تاثير عمده اي بر قيمت نهايي دارد: در كشور پرو، ماليات بردارو و سهمي كه عمده فروش ها و توزيع كننده ها دريافت مي كنند باعث شده تا قيمت راني تيدين (Ranitidine) از ۹/۲ دلار (به هنگام ورود به كشور) به ۲/۶ دلار (به هنگام خريد از سوي مصرف كننده) افزايش يابد: و اين يعني ۱۵۰ درصد افزايش. در برزيل نيز چنين رويه اي مشاهده مي شود. در اين كشور، ماليات بر داروها و سهم دريافتي از سوي بخش توزيع، قيمت دارو را از هنگام توليد در كارخانه تا هنگام مصرف، ۴۰ درصد بالا مي برد.
گزارش سازمان جهاني بهداشت فقط به ارائه فهرستي از قيمت هاي بالقوه بسنده نمي كند. دغدغه ديگر كارشناسان، ارائه شيوه اي قابل اعتماد براي سازمان هاي غيردولتي و دولت ها بوده است، شيوه اي كه طبق آن بتوانند به مقايسه هاي دقيق بپردازند و از وراي آن، محورهاي اصلي يك سياست كارآمد در عرصه دارويي را استخراج نمايند: اعمال فشار بر آزمايشگاه ها، كاهش ماليات و توسعه داروهاي ژنريك.
اين اشاره به متعدد بودن اهرم هاي فشار براي كاهش قيمت ها بي شك رضايت صنايع داروسازي را در پي خواهد داشت، كه اغلب به عنوان تنها مسئولين وضعيت فعلي معرفي مي شوند. ژان ـ فرانسوا ـ شامبون، سخنگوي شركت داروسازي گلاكو اسميت كلاين در فرانسه مي گويد: «اينكه سازمان جهاني بهداشت در تلاش است كه ابزارهايي را براي روشن شدن وضعيت و درك قيمت ها مورد استفاده قرار دهد، تلاشي قابل تمجيد است. اما اگر فقط تصريح كنيم كه يك سازنده هندي داروهاي ژنريك قادر به توليد مولكول هاي ارزان قيمت تر است، اين كافي نخواهد بود.»

• قاچاق ترياك و واردات آزاد
دكتر محمدحسين اديب، كارشناس مسائل بانكي، در گفت وگو با يك روزنامه اقتصادي پيشنهاد داده است تا براي مقابله با قاچاق ترياك واردات آن آزاد شود. وي در توجيه پيشنهاد خويش گفته است: «در شرايط فعلي سود واردات ترياك به كشور حدود هزار درصد است. اگر واردات ترياك به كشور آزاد و قانوني شود، سود اين كار صفر مي شود. به همين دليل مافياي بين المللي اجازه نخواهد داد حتي يك گرم ترياك وارد ايران شود. اين شيوه از روش موجود براي مبارزه با موادمخدر هزار بار موثرتر است. » جالب است كه اديب در مورد برخورد با قاچاق هروئين و ترياك دو ديدگاه متفاوت دارد. وي مي گويد: «پيشنهاد مي كنم مجازات هروئين تشديد شود و مجازات ترياك كاهش يابد. هروئين كمتر از ايران به اروپا قاچاق مي شود. اين ترياك است كه از كانال ايران به اروپا رفته و در بين راه ايران و اروپا به هروئين تبديل مي شود. در صورت كاهش مجازات ترياك، ايران از مسير حمل موادمخدر به اروپا حذف مي شود. »

• دو غول آشتي كردند
دعواها كنار گذاشته شد: در آينده مايكروسافت با شركت Aol تايم وارنر، مادر سيستم نت اسكيپ، همكاري نزديك تري خواهد داشت. بزرگ ترين شركت نرم افزاري جهان و بزرگ ترين عرضه كننده خدمات اينترنتي با هم متحد شده اند. مايكروسافت، غول نرم افزاري آمريكا، پس از مذاكرات طولاني بالاخره پذيرفت كه ۶۵۰ ميليون دلار به رقيب خويش يعني Aol تايم وارنر بپردازد. Aol تايم وارنر اواخر دهه نود به دليل انحصارطلبي مايكروسافت دچار ضررهاي بزرگي شد و سيستم نت اسكيپ جايگاه خويش را در بازار به نفع اينترنت اكسپلورر مايكروسافت از دست داد.
Aol تايم وارنر مايكروسافت را متهم مي كرد كه برخلاف قانون عمل كرده و با وابسته كردن سيستم ورود به اينترنت موسوم به اكسپلورر به سيستم برنامه ريزي ويندوز خويش باعث خروج نت اسكيپ از از بازار شده است. در آينده مايكروسافت تلاش خواهد كرد تا توليدات دو شركت همخواني و انطباق بيشتري با هم داشته باشند. بيل گيتس، بنيانگذار مايكروسافت، از آشتي دو شركت و كنار گذاشتن اختلافات حقوقي ابراز خوشحالي كرده است. او گفته است: «براي آنكه دهه ديجيتالي را تحقق ببخشيم چنين كاري ضروري بود. »
ديك پارسون، مدير شركت Aol تايم وارنر، نيز از اين وضعيت استقبال كرده است. او مي گويد: «از اينكه توانسته ايم رابطه اي ثمربخش را با مايكروسافت برقرار كنيم، خوشحال هستيم. » Aol در ژانويه ۲۰۰۲ به درخواست نت اسكيپ كاميونيكيشن، يكي از شركت هاي تابعه خويش، از مايكروسافت به دليل نقض قوانين رقابت شكايت كرده بود.

• همايش گروه ۸ و اقتصاد
همايش سران و رهبران كشورهاي وابسته به گروه ۸ با مسائل بس متنوع و متعددي روبه رو است: با كاهش آهنگ رشد اقتصادي در جهان، با مسئله تروريسم، با مسئله عراق و بازسازي آن كشور و همچنين با مسئله همكاري مشترك در ارتباط با برنامه هاي عمراني در سطح بين المللي. به استثناي جورج دبليو بوش، رئيس جمهور آمريكا و گرهارد شرودر و رهبران و سران ۵ كشور ديگر عضو كشورهاي وابسته به گروه ۸. ژاك شيراك همان گونه كه تقريباً بدل به سنت شده است، از رهبران ۵ كشور آفريقايي نيز دعوت به عمل آورد تا با حضور در اين همايش در چارچوب برنامه New Partnership for Africasصs Development با رهبران كشورهاي
G-8 گفت وگو و مشورت كنند. برنامه مشاركت جديد براي عمران و توسعه آفريقا ناظر بر سياستي است كه طبق آن كشورهاي آفريقايي مي بايست با تامين پيش شرط هاي عمران و توسعه به عنوان نمونه از طريق كار گرفت يك رهبري خوب مختصات سرمايه گذاري داخلي و خارجي در اين كشورها را فراهم آورد. در پروژه مشاركت جديد براي عمران و توسعه آفريقا، پنج كشور آفريقايي الجزاير، مصر، نيجريه، سنگال و آفريقاي جنوبي عضويت دارند. اين كشورها در همايش شامگاه يكشنبه كشورهاي وابسته به گروه G-8 گزارشي از فعاليت ها و اقدامات خود را عرضه و اعلام كردند كه از زمان همايش گردهمايي عالي اقتصاد جهان كه در سال گذشته در كانادا برگزار شده بود، تاكنون چه پيشرفت ها و دستاوردهايي داشته اند. اما، شما كشورهاي دعوت شده به همايش سران و رهبران كشورهاي وابسته به گروه G-8 تنها به اين كشورها محدود نمي شود.
ژاك شيراك، ميزبان امسال اين همايش رهبران كشورهاي جمهوري اسلامي خلق چين، برزيل، مكزيك، هند، عربستان سعودي، مالزي و مراكش را نيز دعوت كرده است. رئيس جمهور فرانسه در همين رابطه اعلام كرده است كه ما نيازمند گفت وگويي فعال و همه جانبه با كشورهاي در حال توسعه و در حال گذار هستيم و شايد هم شيراك بر آن است كه تا با گردآوردن اين شمار از كشورهاي مختلف به مهمان آمريكايي خود، جورج بوش آشكارا نشان دهد كه منظور وي از ايجاد يك جهان چندقطبي كدام است. جهان چندقطبي كه مدنظر فرانسه است عملاً در پاسخ به نظرگاه آمريكا در ارتباط با ايجاد يك جهان تك قطبي و تحت سيطره ايالات متحده آمريكا است. ترديدي نيست كه تنش به وجود آمده از اختلاف نظر روسيه، فرانسه و آلمان بر سر مسئله عراق با ايالات متحده آمريكا بيش و پيش از همه مورد توجه رسانه هاي گروهي جهان است. پرسش رسانه ها در شرايط كنوني اين است كه آيا سازش و توافقي بين آنان به وجود خواهد آمد؟ دولت آلمان كه نسبت به اين موضوع بسيار خوش بين است با وجود اين موضوع اصلي همايش كشورهاي وابسته به گروه G-8 در شهر كوچك فرانسوي - les Evian Bains - همانا اقتصاد جهان است. وزراي دارايي كشورهاي وابسته به اين گروه همين هفته پيش در ارتباط با خاتمه يافتن جنگ عراق نسبت به افزايش شتاب رشد اقتصادي جهان ابراز خوش بيني كرده بودند. پرداختن به مسئله اقتصاد جهان همان چيزي است كه رئيس جمهور آمريكا نيز خواهان آن است، اما جورج بوش بيشتر تمايل دارد به نظم عراق پس از جنگ و همچنين مبارزه با تروريسم توجه شود. حال آنكه رئيس جمهور فرانسه موضوع متنوع تري را در دستور كار اين همايش قرار داد و از جمله مسئله شكل دهي عادلانه جهان برآمده از روند جهاني گرداني.

ترجمه: غلامرضا رضايي نصير
كدام بحران جهاني بدون فروپاشي يك نهاد مالي مطرح تكميل مي شود؟ فريب نخوريد: هنوز بمب هاي ساعتي در انتظار انفجارند. مجموع بدهي هاي شركت هاي مخابراتي به بانك ها بيش از يك تريليون دلار است. اگر برزيل همچون آرژانتين دچار بحران مالي شود، اوضاع آمريكاي لاتين بدتر خواهد شد و با توجه به كسري حساب جاري عظيم و رو به افزايش آمريكا، دلار همچنان آسيب پذير به نظر مي رسد. اگر ارزش دلار به سرعت كاهش يابد، قيمت سهام، ضربه ديگري را متحمل خواهد شد.
موسسات تحت حمايت دولت آمريكا مثل خاني مائه و فردي مك كه وام مسكن در اختيار مشتريان مي گذارند، نگراني ايجاد خواهند كرد. آنها بسيار حجيم هستند ـ در مجموع حدود يك تريليون دلار اوراق قرضه رهني در اختيار دارند ـ و در عين حال نرخ هاي مالياتي ترجيحي پرداخت مي كنند. پس از فشار از سوي شركت هاي خصوصي، اين دو موسسه معافيت هاي مالياتي خود را از قانون اوراق قرضه كنار گذاشتند و اكنون قوانين جاري در مورد آنها رعايت مي شود.

ثروت افرادي با ثروت بيش از يك ميليون دلار (تريليون دلار)

۲۰۰۵ ۲۰۰۱ منطقه ۰/۱۳ ۳/۸ آمريكاي شمالي ۵/۱۰ ۲/۶ اروپا ۳/۶ ۹/۴ آسيا ۸/۴ ۳/۳ آمريكاي لاتين

آيا هيزو تاكناكا، مخ اقتصادي جديد ژاپن مي تواند وعده هاي خود را در مورد سروسامان دادن به بخش بانكي اين كشور به انجام برساند؟ وضع نظام بانكي ژاپن بسيار وخيم است. وام هاي بازپرداخت نشده به ۱۸۶ تريليون ين (۵/۱ تريليون دلار) افزايش يافته، حال آنكه بسندگي سرمايه به كمتر از ۲ درصد كاهش يافته است كه كمتر از يك چهارم سرمايه لازم محسوب مي شود. دولت در نظر داشت در ماه آوريل ۲۰۰۳ تضمين تمام سپرده ها را به ۸۰ هزار دلار محدود سازد. اما به دليل هراس از بحران مالي، از تصميم خود عقب نشيني كرد. از آن گذشته بانك هاي ژاپن در حال حاضر داراي ۳۴۲ ميليارد دلار دارايي هاي مبادله اي براساس نرخ بهره هستند. اين بدان معناست كه هرگاه رشد اقتصادي از سر گرفته شود، هريك درصد افزايش در نرخ هاي بهره باعث مي شود آنها ۲۴ ميليارد دلار از دست بدهند، كه معادل سود يك سال كارمزد است. بعيد نيست در سال ۲۰۰۳ شاهد تعطيلي برخي بانك ها باشيم، اما خيلي در اين مورد مطمئن نباشيد. بسياري از بانك هاي اروپايي براي كاهش هزينه ها به ادغام و يكپارچه شدن تمايل پيدا خواهند كرد. آليانتس، بزرگ ترين شركت بيمه آلمان تحت فشار قرار خواهد گرفت كه بخش هايي از بانك در درسدنر را به فروش برساند. ديگر بانك ها ضعيف تر از آن خواهند بود كه سهام آرا را به طور كلي خريداري كنند. بانك هاي خصوصي آلمان مثل كومرتس بانك و درسدنر بانك داراي سرمايه هاي اندك و چند سال سودآوري ضعيف در پشت سر خود هستند. بانك هاي قدرتمند انگليسي مثل لويدز تي اس بي، امكان بيشتري براي خريد بانك هاي ديگر را دارند.
آنها كه در بورس نزدك معامله مي كنند، از يك بازار آزاد الكترونيكي ۱۰۶ ميليون دلاري به نام سيستم سوپر مونتاگ كه بر اساس شبكه هاي ارتباطي الكترونيكي (ECN) استوار است، بهره مند خواهند گشت. دو تا از اين شبكه ها در يكديگر ادغام شده، با ارائه سيستمي جايگزيني رقيبي جدي براي نزدك خواهند بود.
در بازار مبادلات ارزي نيز اقدامات فراواني صورت خواهد گرفت. يورونكيست كه در سال ۲۰۰۱ بازار Liffe را جذب كرد، سال ۲۰۰۳ را به حل مشكلات فني مربوط به پلاتفرم الكترونيك اين بازار خواهند گذراند. يوركس در سال ۲۰۰۳ قراردادهايي بر اساس دلار خود راه اندازي خواهند كرد و بدين صورت رقيبي جدي براي موسسه شيكاگو خواهد شد. شركت HKEx هنگ كنگ روي ارزهاي اروپايي و آمريكايي سرمايه گذاري خواهد كرد. توكيو هم در اين زمينه تلاش خواهد كرد. در نهايت ممكن است شاهد يك يا دو ادغام بزرگ در سال ۲۰۰۳ باشيم. در مورد بانك هاي سرمايه گذاري در مورد اينكه تحقيقات در كجا بايد انجام شود و چگونه به تحليلگران پرداخت صورت گيرد، بحث بالا خواهد گرفت. احتمالاً بانك ها اين دو بخش را حفظ خواهند كرد اما كاملاً آنها را از بخش حرفه اي بانك جدا خواهند نمود. با بهبود اوضاع شركتي آمريكا، مخالفت با مقررات جديد شدت مي گيرد. در سال ۲۰۰۳ بايد توازني بين مقررات و سود پيدا شود.
قبلاً بخش بيمه يكي از حرفه هاي خشك و بي روح بود. اكنون در اغلب كشورها بيمه گران بيش از بانك ها سهام، اوراق قرضه و سهام هاي اعتباري در اختيار دارند. در حال حاضر سياست هاي واحد كه حق بيمه افراد را در سهام سرمايه گذاري مي كند نيمي از تمامي بيمه هاي عمر در ايالات متحده را در بر مي گيرد. سودهاي سرشار سهام در سال هاي دهه ۱۹۹۰ بيمه گران را وسوسه كرد كه بيشتر خطر كنند و سودهاي بيشتري را به بيمه گذاران ارائه دهند. اما كاهش شديد ارزش سهام اين وضعيت را با مشكل مواجه ساخته است. بيمه گران مجدد كه برخي خطرات بيمه گران، در سطح خرده فروشي را مي پذيرند، نرخ هاي بيمه خود را افزايش خواهند داد. حملات ۱۱ سپتامبر ضربه مهلكي به آنها وارد ساخته است. سوئيس آرئي در سال ۲۰۰۱ حدود ۹۹ ميليون دلار زيان داد. در سال هاي دهه ۱۹۹۰ آنها همچنين در خريد سهام بانك ها ريسك هاي بيشتري به جان خريدند. با توجه به همه اينها سال ۲۰۰۳ سال دشواري براي صنعت بيمه خواهد بود. شركت لويدز لندن پس از پنج سال ضرردهي، در سال ۲۰۰۲ به سودآوري رسيد. اما رقباي اين شركت در بهشت هاي مالياتي مثل برمودا اين شركت را وادار مي سازند تا دست به اصلاحاتي بزند. احتمالاً شركت لويدز تا سال ۲۰۰۵ به حسابداري سالانه روي خواهد آورد. در سال ۲۰۰۳ اين شركت نام هاي منفرد كمتري را در فهرست خود خواهد افزود. ميزان حق بيمه در كشورهاي مختلف (درصد از توليد ناخالص داخلي): كانادا ۳/،۳ آلمان ۲/،۳ ايرلند ۶/،۱۰ كره جنوبي
۲/،۱۰ لوكزامبورگ ۳/،۲۶ انگلستان ۲/۱۰
منبع: سازمان همكاري هاي اقتصادي و توسعه