ما نقش بسيار مشخص و بارزي را بازي مي كنيم تا شكاف ميان ايران و ايالات متحده آمريكا را پر كنيم و اميدواريم توانسته باشيم اين نقش را به خوبي ايفا كنيم
ساعت ۶ بعدازظهر براي انجام مصاحبه تعيين شده است. زماني كه وارد سفارت ژاپن مي شوم خانمي جوان كه بلوزي صورتي رنگ بر تن دارد از اينكه گفت وگو با يك ربع تاخير انجام خواهد شد عذرخواهي و مرا به سالن انتظار راهنمايي مي كند. راس ساعت مقرر به اتاقي كوچك با كاناپه هاي رنگي هدايت مي شوم كه پيش از من «يوكي يو اوكاموتو» همراه با دو كارشناس سياسي سفارت و مسئول برنامه هايش در آن اتاق حضور دارند. پس از احوالپرسي بلافاصله وارد بحث مي شوم. تنها ۲۰ دقيقه وقت دارم و او با صبوري به سوالاتم پاسخ مي گويد و زماني كه مسئول برنامه هايش با اشاره مكرر به ساعت مچي روي دستش گذشت زمان بيش از وقت تعيين شده را يادآوري مي كند با قطع كردن صحبت هايش به او مي گويد كه اين گفت وگو هم براي من مهم است و هم براي او، تا جايي كه مصاحبه در زماني دو برابر زمان تعيين شده پايان مي گيرد. «يوكي يو اوكاموتو» ديپلماتي كهنه كار و مشاور ويژه نخست وزير ژاپن است كه به مدت دو دهه به عنوان رئيس دايره امور امنيتي خدمت كرده است. او كه به طور منظم در تلويزيون ژاپن به عنوان تحليلگر و صاحبنظر ظاهر مي شود و گاه گاهي نيز به عنوان هماهنگ كننده راهبردي اخبار روزنامه ها و مجلات ژاپني عمل مي كند در طول گفت وگو كه محور آن درخصوص برنامه هاي هسته اي ايران و گزارش آژانس بين المللي انرژي اتمي است بارها از من مي خواهد كه در مورد حضورش در ايران دچار سوءتفاهم نشوم و اين موضوع را به خوانندگان روزنامه نيز منتقل كنم. . .
هنگامه شهيدي
• شما از روز پنج شنبه گذشته تا امروز (يكشنبه) در تهران حضور داريد و مسلماً با اين قصد و نيت كه مقامات جمهوري اسلامي ايران را به درجه اقناع براي پيوستن به پروتكل الحاقي پيمان منع تكثير تسليحات هسته اي برسانيد. آيا اكنون كه آخرين لحظات سفر شماست و فردا (۲۶ ژوئن) نيز گزارش آژانس بين المللي انرژي اتمي در مورد ايران قرائت خواهد شد به اين موفقيت نائل شديد؟
قطعاً نيت اصلي من از سفر به ايران آن چيزي نيست كه شما تصورش را مي كنيد. اما بخش هايي از مذاكرات شفاهي و گفت وگوهايي كه با مقامات دولت ايران داشتم به اين قضيه مربوط مي شود چرا كه ايران نيز مانند كشور من ژاپن از جمله كشورهايي است كه قرباني سلاح هاي كشتارجمعي بوده است. ما به دليل اتهاماتي كه اخيراً درخصوص گسترش سلاح هاي هسته اي به ايران زده شده است تلاش هاي زيادي مي كنيم تا اين كشور به پروتكل الحاقي پيمان منع تكثير تسليحات هسته اي بپيوندد و به اينجا آمده ايم تا از چند وچون مسائل باخبر شويم و ببينيم كه وفاداري ايران به قراردادها و پيمان هاي بين المللي تا چه حد است. . .
• پس از اينكه پيش نويس محرمانه گزارش سازمان بين المللي انرژي اتمي فاش شد، شنبه گذشته سه بازرس آژانس بين المللي انرژي اتمي به طور غيرمترقبه به ايران آمدند و تا اين لحظه نيز هنوز ايران را ترك نكرده اند به اين ترتيب آيا ممكن است در جلسه حكام تغيير موضعي درخصوص ايران صورت گيرد؟
من به اينجا نيامدم كه در اين خصوص مذاكراتي را انجام دهم. هيأت حاكمه سازمان بين المللي انرژي اتمي كار خود را از فردا آغاز خواهد كرد و كارشناسان آژانس اطلاعات بسيار دقيق و جامع و كاملي را درخصوص فعاليت هاي هسته اي جمهوري اسلامي ايران در اختيار دارند. من بسيار اميدوارم كه ايران هر نقطه مبهم وكوري را در صحنه روابط بين الملل روشن و شفاف كند و از شما مي خواهم كه درخصوص حضور من در ايران هيچگونه سوء تفاهم يا برداشتي نداشته باشيد چرا كه من به هيچ عنوان قصد ندارم ايران را به خاطر انجام فعاليت هاي هسته اي متهم كنم. . .
• با توجه به اينكه در نشست سران هشت كشور صنعتي (G8) در «ايويان» فرانسه تلاش هايي صورت گرفت تا كشورهاي شركت كننده ايران را به عنوان يك كشور «خاطي» معرفي كنند و گفتارهايي نيز بر ضد ايران صورت گرفت «توكيو» كه دوست «تهران» محسوب مي شود در جهت خنثي كردن اين تلاش ها چه اقداماتي صورت داد؟
من مطمئن هستم كه دولتمردان كشور ما موضع شفافي را نسبت به كشور شما اتخاذ كردند و ما همچنين اطمينان داريم كه ايران به هيچ وجه قصد گسترش سلاح هاي هسته اي را ندارد اما ايران هم بايد خيلي شفاف و واضح برخورد كند تا جامعه بين الملل را متقاعد كند كه هيچ گونه فعاليت در جهت ساخت و گسترش سلاح هاي هسته اي ندارد. درخصوص نشست سران گروه هشت هم بايد بگويم كه در اعلاميه مشترك اين نشست ايران به هيچ وجه محكوم نشد بلكه تشويق هم شد به اينكه بتواند شفاف تر عمل كند و به استانداردها و معيارهاي آژانس بين المللي انرژي اتمي پايبندي بيشتري داشته باشد و بر اساس آنها اقدام كند. . .
• اكنون ايران زيرفشارهاي روزافزوني قرار گرفته كه بر روي پيمان منع گسترش سلاح هاي اتمي يك پروتكل اضافي امضا كند فكر نمي كنيد قبل از امضاي چنين پروتكلي «واشنگتن» بايد گام اول را در جهت لغو تحريم هاي ايران بردارد؟
شما مي دانيد كه ژاپن كليه تعهدات جهاني را پذيرفته است و ژاپني ها داراي پيشرفته ترين تكنولوژي جهت استفاده از انرژي هسته اي به صورت صلح آميز در جهان هستند. ما تمامي استانداردها و هنجارهاي بين المللي كه ژاپن را نسبت به استفاده از اين موارد محدودتر مي كند، پذيرفته ايم و به آن پايبند هستيم و تاكنون هم هيچ كشوري ژاپن را محكوم نكرده كه از سلاح هاي هسته اي استفاده مي كند و حتي اين نيت را دارد كه به اين سلاح ها دسترسي پيدا كند. ايران هم بايد به گونه اي فعاليت كند كه نيت خود به منظور دستيابي به انرژي هسته اي جهت مصارف صلح آميز را به جهانيان اثبات كند. ما دو راهكار پيش روي ايران مي گذاريم. راه اول قبول صددرصد حضور بازرسان سازمان بين المللي انرژي اتمي در ايران است كه ايران حضور آنها را بپذيرد و آنها بازرسي تسليحاتي انجام دهند، دوم اينكه ايران پروتكل الحاقي پيمان منع تكثير سلاح هاي غيرمتعارف را بپذيرد و آن را امضا كند كه اين مي تواند ضامني براي فعاليت هاي هسته اي اين كشور در آينده باشد. . .
• ولي بر اساس پيمان منع گسترش سلاح هاي هسته اي كه ايران در سال ۱۹۶۸ آن را امضا كرده بازرسان سازمان بين المللي انرژي اتمي تنها هنگام ورود سوخت هسته اي به تاسيسات مربوط مي توانند سايت ها را مورد بازرسي قرار دهند و اين در حالي است كه در هيچ يك از واحدهاي اتمي ايران سوخت هسته اي وجود ندارد و آنها هنوز در حال توليد هستند. . .
اين بستگي به تصميمات دبيركل آژانس بين المللي انرژي اتمي دارد كه ببينيم در زمينه بازرسي اي كه آنها از نيروگاه هاي هسته اي ايران داشته اند چه نظرات و تصميماتي را پس از اين بازرسي ها اعلام خواهند كرد. . .
• اگر اعلام شود كه ايران مرتكب تخلف از پيمان منع گسترش سلاح هاي هسته اي شده در آن صورت چه خواهد شد؟
من مطمئن هستم كه تصميم آقاي «البرادعي» پس از بازرسي از نيروگاه هاي هسته اي ايران تصميم نهايي و راهكار پاياني نخواهد بود. به عنوان مثال اگر پس از اين بازرسي به اين نتيجه برسند كه ايران قصد دارد به سلاح هاي هسته اي دست پيدا كند اين طور نخواهد بود كه ايران را متهم كنند و بخواهند اقداماتي را عليه ايران انجام دهند. قطعاً آنها خواهند خواست كه فعاليت هاي هسته اي ايران باز و شفاف باشد و در صورتي كه مشاهده شود اين فعاليت ها در جهت ساخت سلاح هاي هسته اي است به كشور شما هشدار مي دهند كه بايستي استانداردها و معيارهاي تحت ليسانس آژانس بين المللي انرژي اتمي را به دقت انجام دهيد و بر اساس آنها عمل كنيد. البته معلوم نيست شوراي حكام در مورد ايران به چه نتيجه اي برسند ولي من با سران كشور شما كه صحبت مي كردم همه آنها اعلام كردند ايران هيچ صورت جلسه مخفي و پنهاني را ندارد و بنابراين در اين زمينه هيچگونه جاي شك و نگراني نيست. . .
• نپذيرفتن پروتكل الحاقي منع تكثير تسليحات هسته اي تا چه حد مي تواند ايران را در راستاي «سناريوي عراقي» پيش برد؟
طبيعتاً اين پروتكل بين المللي مورد پذيرش مقامات ايراني قرار مي گيرد چرا كه من هيچ نشاني در صحبت هاي رهبران و مقامات عالي رتبه ايران مشاهده نكردم كه صحبتي از سوي آنها مبني بر عدم پيوستن به پروتكل بين المللي از سوي مقامات ايراني باشد و بنابراين ايران حتماً آن را امضا خواهد كرد. از طرف ديگر فكر نمي كنم مقامات آمريكايي هم قصد اين را داشته باشند كه عمليات نظامي عليه ايران راه اندازي كنند.
• در هر حال آمريكايي ها با فشارهايي كه بر روي آژانس بين المللي انرژي اتمي اعمال مي كنند درصدد هستند تا تصميمات اين سازمان را به نفع خود تغيير دهند. اين موضوع را مي شود به راحتي از متن محرمانه پيش نويس گزارش اخير آژانس كه زودتر از موعد درز كرد فهميد. . .
ببينيد تا آنجا كه به كشور من ژاپن مربوط مي شود ما به هيچ وجه تحت فشار مقامات آمريكايي نيستيم. من مطمئنم كه كشور شما به تمام اصول و قواعد بين المللي پايبند است و آن را رعايت مي كند. بهترين پيشنهادي كه مي توانم به ايران بدهم اين است كه با پذيرفتن پروتكل الحاقي منع تكثير تسليحات غيرمتعارف و امضاي آن حسن نيت خود را به جامعه جهاني نشان دهد و اين بهترين توصيه اي است كه من مي توانم در اين زمينه به ايران داشته باشم تا شفاف و روشن عمل كند. گذشته از اين ايران بايد حضور بازرسان آژانس بين المللي انرژي اتمي را بپذيرد چون آنها در حال انجام وظايف و تعهدات خودشان هستند. . .
• واشنگتن در گذشته پيشنهاد كرده است كه آژانس بين المللي انرژي اتمي موضوع برنامه هاي هسته اي ايران را به شوراي امنيت سازمان ملل ارجاع دهد و در صورت وقوع اين امر شوراي امنيت مي تواند تحريم هايي را بر ضد ايران اعمال كند. آيا جلسه ۱۶ ژوئن به ارجاع موضوع به شوراي امنيت سازمان ملل منجر خواهد شد؟
(«يوكي يواوكاموتو» مي خندد و ادامه مي دهد. . . ) پاسخ به اين سوال خيلي ساده است. آمريكا از آزادي عمل برخوردار است و آنها هر كاري دوست داشته باشند انجام مي دهند اما تا پيش از نشست شوراي حكام نمي توانيم راجع به اين موضوع بحث كنيم اما در هر حال ما مطمئن هستيم كه در قالب فرآيند رسيدگي و بازرسي بازرسان آژانس به راحتي مي توانيم موضوع را حل و فصل كرده و به آن رسيدگي كنيم. . .
• مي دانيد كه ايران هميشه برنامه هاي هسته اي خود را صلح آميز مي داند و تاكيد دارد كه شماري از كشورها كه امضا كنندگان پيمان منع تكثير تسليحات هسته اي هستند هم به تعهدات خود عمل نمي كنند. برخي كشورها هم كه هنوز اين پيمان را امضا نكرده اند! من معتقدم كه در نحوه رفتار آژانس بين المللي انرژي اتمي با برخي كشورها تعارض چشمگيري وجود دارد. آيا شما هم بر اين اعتقاديد؟
منظور شما اسرائيل است؟
• اسرائيل را هم شامل مي شود. . .
ايران خود عضو كنوانسيون منع گسترش سلاح هاي هسته اي و بيولوژيكي است و ما از پايبندي ايران به اجراي تعهداتش درخصوص اين پيمان تقدير مي كنيم. البته حق با شماست و بسياري از كشورهاي مهم هنوز به معاهده نپيوسته اند خصوصا در كشورهاي منطقه خاورميانه بايد در مورد اسرائيل كاري كنيم تا آنها هم اين معاهده را بپذيرند و اين امر يكي از اهداف اساسي ماست كه اسرائيل را به پيوستن معاهده منع گسترش سلاح هاي هسته اي (NPT) ترغيب كنيم. در اوايل ماه مه وزير امور خارجه كشور ما سفري به اسرائيل داشت و پيام نخست وزير ژاپن درخصوص پيوستن به NPT را به اطلاع مقامات اسرائيل رساند. . .
• اتهاماتي كه اخيراً به ايران، هند و پاكستان درخصوص دستيابي به سلاح هاي هسته اي وارد مي شود تا چه حد مي تواند ناشي از نفوذ و فشارهاي اسرائيل به آمريكايي ها باشد تا آنها يگانه و پيشرفته ترين كشور مجهز به اين تسليحات در منطقه باقي بمانند؟
همانطور كه قبلاً هم اشاره كردم ما اصرار داريم كه اسرائيل به NPT بپيوندد و ژاپن كشور من از اولين كشورهاي قرباني سلاح هاي هسته اي است. بنابراين ما شديداً به رعايت استانداردهاي بين المللي و NPT پايبنديم. اينكه پاكستان را محكوم مي كنند كه به سلاح هاي اتمي دسترسي پيدا كرده است را نمي توانيم بپذيريم. به عقيده ما بايستي قوانين متحدالشكل و يكسان در مورد رفتار با همه كشورها به وجود آيد كه حتي اسرائيل هم به معاهده بپيوندد و آن را بپذيرد تا اينكه از گسترش اين فناوري جلوگيري كنيم و اجازه بهره برداري ندهيم. . .
• يكي ديگر از كشورهاي مورد اتهام كره شمالي است؛ در مورد «پيونگ يانگ» چه تصميماتي اتخاذ خواهد شد؟
ما در برابر هرگونه تلاشي كه از سوي كره شمالي صورت مي گيرد و بر سر مواضع خودمان درخصوص دسترسي به سلاح هاي كشتارجمعي قاطعانه و محكم ايستاده ايم. حتي نخست وزير ژاپن هم اخيراً اعلام كرده چنانچه كره شمالي بخواهد به اين سلاح ها دسترسي پيدا كند ما نمي توانيم اين تهديدات را بپذيريم و قاطعانه بر سر مواضع مان پافشاري مي كنيم. . .
• حتي در صورتي كه ژاپن مورد تهديد كره شمالي واقع شود كه گويا اين تهديد انجام هم شده است؟
بله، ايالات متحده آمريكا و ژاپن متحدان نظامي يكديگر هستند و در صورت حمله نظامي از سوي هر كشوري به ژاپن قطعاً با واكنش قوي از سوي ما مواجه خواهد شد. ايالات متحده آمريكا تنها متحد ماست و رابطه ما با آمريكا رابطه اي ويژه و خاص است. . .
• پس به اين ترتيب سياست هاي ژاپن تابع سياست هاي آمريكاست حتي درخصوص روابط با ايران؟
نه ژاپن صددرصد پيرو سياست هاي آمريكا نيست به ويژه درخصوص سياستي كه با جمهوري اسلامي ايران دارد. ايران كشور بسيار قابل احترامي است و ژاپني ها رابطه گرم و دوستانه اي با ايران دارند و ما قوياً از روند اصلاحات درون كشور شما حمايت و از آن دفاع مي كنيم. ما قوياً به شما توصيه مي كنيم كه جزو كساني باشيد كه به قوانين بين المللي احترام مي گذارند و مي خواهيم كه در ساخت جامعه جهاني حضوري مستمر و فعال داشته باشيد. ژاپن بسيار مشتاق و علاقه مند است كه در اين زمينه با ايران فعاليت مستمر داشته باشد و ايالات متحده آمريكا اين تصميم ژاپن را به خوبي درك مي كند. حتي «كويزومي» نخست وزير ژاپن به طور جدي دنباله رو تقويت وگسترش روابط دوجانبه ميان «تهران» و «توكيو»ست و علت اينكه اكنون من اينجا هستم نيز همين است. من به اينجا نيامده ام تا درخصوص سياست و خط مشي هاي برنامه هاي هسته اي شما اعتراض كنم. آنچه در ذهن ما مي گذرد رابطه اي دوستانه و متقابل است و من شكي ندارم كه روابط ما عميق و مستحكم است. خواهش من اين است كه خوانندگان روزنامه شما درخصوص ضرورت برقراري روابط دوجانبه بين ايران و ژاپن نه فقط در موارد هسته اي بلكه در همه زمينه ها آگاه شوند. . .
• با توجه به اينكه آمريكا متحد ژاپن است و ايران نيز از ساليان متمادي پيش با ايالات متحده مشكلات سياسي دارد ژاپن چه تلاش هايي براي حل اين مناقشات در طول اين سال ها داشته است؟
ايالات متحده آمريكا حدود يك چهارم قرن است كه هيچگونه حضوري در ايران نداشته است و ما نقش بسيار مشخص و بارزي را در اين ميان بازي مي كنيم تا شكاف ميان ايران و ايالات متحده آمريكا را پر كنيم و اميدواريم توانسته باشيم اين نقش را به خوبي ايفا كنيم. ما همواره به مقامات آمريكايي مي گوييم كه ايران يك كشور نرمال و طبيعي است. . .
• بحران سياسي «واشنگتن» و «تهران» اخيراً روبه فزوني نهاده است. آيا شما موضوع خاصي را از طرف آمريكايي ها به طرف هاي ايراني منتقل كرده ايد؟
نه به هيچ وجه من پيامي از سوي آمريكايي ها نياوردم. حضور من در ايران به معني مداخله در روابط ايران و آمريكا نيست چرا كه ما موضع مستقل داريم و به هيچ وجه قصد دخالت نداريم. قصد ما اين نيست كه بخواهيم در ميان تيرگي روابط ايران و آمريكا دخالت كنيم بلكه به منظور ديگري در ايران حضور يافتيم. . .
• به چه منظور؟
براي برطرف كردن همه نگراني هاي جامعه بين المللي درخصوص ايران و همچنين گسترش روابط دوجانبه. تمامي صحبت هايي كه من با رهبران كشور شما داشتم كاملاً واضح، جدي، رك و دوستانه بود. . .
•صحبت درخصوص چه مسائلي؟
همه مسائل. . .
