مترو خارج از خط
از سوي ديگر معاون وزير راه و ترابري سياست كلي حمل و نقل در برنامه سوم را همواره بر مبناي گسترش و توسعه اين بخش مي داند
|
|
مينا شهني
پايتخت رشد كرده، توسعه يافته و روز به روز بزرگ تر شده است. تهران امروز با «طهران قديم» انگار هيچ نسبتي ندارد. توسعه روز به روز شهر بر ازدحامش افزوده و نياز به امكانات شهري بيش از پيش خودنمايي مي كند. رشد امكانات شهرنشيني در كلان شهري مانند تهران همگام با نياز شهروندان پيش نيامده است.
در دنياي امروز با تبديل شهرهاي كوچك به بزرگ و تبديل برخي شهرها به كلان شهر كيفيت زندگي شهروندان بستگي كاملي به ارائه امكانات شهرنشيني از سوي دولت دارد. هر چه تلاش دولت ها براي ارائه امكانات بهتر و به واقع تسهيل زندگي شهروندان موفق تر باشد، زندگي در شهرهاي بزرگ با دردسرهاي كمتري ادامه خواهد يافت. از جمله مشكلات شهرهاي بزرگ بسترسازي مناسب براي دسترسي آسان به تسهيلات است. هر گاه اين بسترسازي با برنامه ريزي دقيق و واقعي صورت گيرد شهروندان با دغدغه كمتري زندگي خواهند كرد. مشكلاتي مانند طي مسافت هاي طولاني براي انجام كارهاي روزانه، ترافيك سنگين شهر، آلودگي زيست محيطي كه مهمترين آن آلودگي هواست و نيز آلودگي هاي صوتي، عدم توزيع امكانات در شهر و غيره است. اين مشكلات مانند كلاف سردرگمي است كه به زندگي همه تنيده مي شود و روز به روز زندگي را مشكل تر مي كند. مردم عموماً همه روزه براي انجام كارهاي روزانه خود نيازمند بيرون آمدن از خانه و آيند و روند در شهر هستند.
آيند و روند
آيند و روند مردمان تماشا دارد. يكي با شتاب مي آيد، ديگري با همان شتاب از مقابلش مي رود. يكي خسته است، ديگري مستاصل، همه اما يك حس مشترك دارند؛ شتاب. همه كارهايشان به تعويق افتاده و دير شده است. جمعيت متمركز شده در تهران هميشه از كمبود وقت گله مندند و گروهي نيز كه براي انجام برخي كارهاي خود ناچار از شهرهاي ديگر به تهران مي آيند براي تنظيم وقت خود به دردسر مي افتند. مشكل حمل و نقل شهري تهران، ديگر به يكي از بزرگترين مشكلات شهري تبديل شده كه آزار روزانه اش روح ساكنين شهر را كلافه مي كند. به كارگيري روش هاي هدفمند در حل مشكل حمل و نقل درون شهري از يك مشكل فراتر رفته و به يك ضرورت عمومي تبديل شده است. ترافيك سنگين هر روزه خيابان ها، ناگزير ما را به انتخاب ديگري براي حل مشكل مي كشاند. حمل و نقل همگاني شهري در دسته تاسيسات زيربنايي شهري است هر چند كه به نظر مي رسد در تهران، پديده حمل و نقل همگاني ناديده گرفته شده است. تهران كنوني ظرفيت گسترش خطوط حمل و نقل عمومي را در خود ندارد. همين امر نياز به يك برنامه ريزي دقيق را براي حل اين مشكل گوشزد مي كند. استفاده از حمل و نقل هاي ريلي زيرزميني سال هاست كه در سراسر دنيا مورد استفاده قرار گرفته است. در بسياري كشورهاي جهان مترو عمري طولاني و گاه نزديك به يك قرن دارد. اما در كشور ما اين پديده نوظهور است و آنقدر مختصر و جمع و جور در دسترس قرار گرفته كه هنوز گره چنداني را از مشكل شهروندان نگشوده است. يك محقق و استاد معماري دانشگاه مي گويد: «بافت و معماري شهر تهران چندان هماهنگ با گسترش خطوط مترو نيست در نتيجه نيازمند بسترسازي و تغييراتي هستيم كه در عين حال به بافت كلي شهر از لحاظ فرهنگي آسيب وارد نشود و از سويي امكان توسعه حمل و نقل عمومي و ريلي براي دسترسي سهل تر و استفاده بيشتر شهروندان فراهم شود. » استناد به شبكه حمل و نقل ريلي (مترو) كنوني در تهران براي كاهش آلودگي هوا و ترافيك شهري، به مثابه صحبت كردن از يك سد خاكي دست ساز در مقابل يك اقيانوس است. دكتر رشيدي با بيان اين مطلب مي گويد: «متروي تهران از لحاظ كاركرد و ميزان پاسخ گويي به معضل ترافيك مانند استفاده از يك نمونه كوچك براي آزمايش برخي مسيرها در راستاي كنترل ترافيك و ارائه سرويس مطلوب به شهروندان است. »
توسعه مترو
رئيس كميسيون عمران مجلس شوراي اسلامي چندي پيش خبر از گسترش جدي خطوط متروي تهران داد. حبيب الله اسماعيل زاده معتقد است: «در صورت تصويب نهايي طرح توسعه حمل و نقل ريلي در مجلس، دولت ۳ ميليارد دلار به صورت فاينانس براي گسترش قطار شهري اختصاص خواهد داد. » از اين مبلغ دو ميليارد دلار به توسعه و تكميل متروي تهران و يك ميليارد دلار نيز در شهرهاي اصفهان، شيراز، اهواز، مشهد و كرج سرمايه گذاري خواهد شد. اسماعيل زاده توسعه قطار درون شهري را يكي از راهكارهاي كاهش آلودگي محيط زيست و ترافيك سنگين موجود در تهران و ساير شهرهاي بزرگ كشور مي داند و به اين باور است: «اعتبارات عمومي از محل بودجه سنواتي كه قرار است به قطار درون شهري اختصاص يابد، توسط دولت و مجلس در بودجه سال جاري ۵۰ درصد افزايش يافته است.» از سوي ديگر معاون وزير راه و ترابري سياست كلي حمل و نقل در برنامه سوم را همواره بر مبناي گسترش و توسعه اين بخش مي داند. سعيدنژاد مي افزايد: «با توجه به امكانات مناسب مانند بافت جمعيتي و شرايط مناسب جغرافيايي متاسفانه شاهد بهره وري مناسب در اكثر بخش ها به ويژه حمل و نقل كشور نيستيم. ضمن اينكه توجه به گسترش حمل و نقل ريلي مي تواند آثار خود را در بهره وري ملي و كلان كشور نشان دهد. » از نظر زيست محيطي حمل و نقل ريلي آثار سوء كمتري را بر محيط پيرامون خويش بر جاي خواهد گذاشت. با توجه به مصرف پايين انرژي يكي از ويژگي هاي مهم حمل و نقل ريلي ايجاد آلودگي كمتر و سازگاري آن با محيط زيست است. آلودگي كمتر محيط زيست به خصوص آلودگي هوا يكي از مزيت هاي استفاده از مترو در كلان شهرهايي است كه مشكل آلودگي هوا دارند. از جمله سياست هايي كه براي توسعه مترو مورد توجه مسئولان قرار دارد اجازه فعاليت به شركت هاي خصوصي و ايجاد امكانات و تسهيلات لازم در اين زمينه و ايجاد يك فضاي رقابتي سازنده و مفيد است. حضور بخش خصوصي مي تواند به افزايش توليد و بهبود كيفيت ختم شود و نيز به سرعت بخشيدن به توسعه اين شبكه كمك خواهد كرد.
متروي كنوني
شبكه حمل و نقل ريلي كه هم اكنون در تهران فعاليت دارد با نياز شهروندان همخواني چنداني ندارد. ازدحام دائمي واگن هاي در حال عبور گوياي ناهمخواني خدمات ارائه شده با نياز مردم است. هر چند كه در ابتداي راه اندازي مترو با اقبال عمومي روبه رو نشد و هنوز هم به دلايل متعدد استفاده از مترو براي بخش عمده اي از شهروندان ممكن نيست. دكتر رشيدي محدود بودن ورودي ايستگاه هاي مترو را براي ورود به مركز شهر يكي از دلايل غيرقابل استفاده بودن مترو دانسته و مي گويد: «به عبارتي درصد بسياري از شهروندان تهراني ناچارند براي ورود به مركز شهر از معدود مبادي و ايستگاه هاي مترو استفاده كنند همين محدوديت، منجر به عدم رغبت در استفاده از مترو مي شود.» ورودي هاي ايستگاه مترو عموماً در خيابان ها و ميدان هاي مركزي شهر واقع نشده اند و همين امر باعث شده كه مردم انگيزه كمتري نسبت به استفاده از ساير وسايل حمل و نقل داشته باشند. متروي تهران تنها با دو خط در مسيرهاي شمال به جنوب و شرق به غرب فعاليت دارد و همين دو خط نيز كامل مسيرها را پوشش نداده اند. از شمال خط مترو فقط تا بزرگراه حقاني قابل بهره برداري است در حالي كه عمده مراكز اداري و كاري در خارج از اين مسير قرار دارند. با اين وصف و با توجه به اينكه مترو شهر را به طور كامل پوشش نمي دهد ازدحام در واگن هاي مترو آنچنان زياد است كه آدم را كلافه مي كند به دليل ازدحام بيش از حد هواي درون واگن ها تنفس را مشكل مي كند تا آنجا كه در ايستگاه هاي بين راه مردم سعي مي كنند از هواي درون ايستگاه تنفس كنند. زمان بين حركت هاي مترو عموماً ۸ يا ۱۰ دقيقه است و همين زمان طولاني نيز بر تعداد مسافران هر قطار مي افزايد. كاهش زمان بين حركت قطارهاي مترو مي تواند از ازدحام مسافران كاسته و سرويس دهي مطلوب تري را براي آنان به ارمغان آورد. دكتر رشيدي مي گويد: «محدوديت زمان براي ارائه سرويس و زمان حمل و نقل، جا نيفتادن فرهنگ استفاده از مترو، تنوع خودروها و واقعي نبودن قيمت بنزين، گرايش نسل جوان به استفاده از خودرو و تردد خودروهاي شخصي و تك سرنشين در محدوده مركزي شهر، كنترل ناقص بر تردد خودروهاي غيرمجاز همگي دست به دست هم مي دهند تا فرهنگ استفاده از مترو ريشه اي نشود. »
برنامه ريزي دقيق و موشكافانه براي ايجاد و گسترش مترو مي تواند راهگشاي مشكل حمل و نقل شهري باشد. وجود نقائص موجود در سيستم طراحي شده شهري مترو نياز روزافزون حضور متخصصان برنامه ريزي شهري را گوشزد مي كند، برنامه ريزي كه بتواند پاسخ مناسبي را به مردم بدهد و در كوتاهترين زمان ممكن به نحو مطلوبي گسترش خطوط مترو را به همراه داشته باشد. چرا كه با طولاني شدن زمان فاصله شهر ما با شهرهاي بزرگ جهان كه متروشان قريب به يك قرن عمر دارد بيشتر و بيشتر مي شود.
|