شاهو يكي از زيستگاههاي باارزش غرب كشور مي باشد، اين زيستگاه از پايين ترين حد ارتفاعي منطقه يعني حواشي رودخانه سيروان (كمتر از ۱۰۰۰ متر) شروع و تا بلندترين حد ارتفاعي منطقه يعني ارتفاعات پيرخدر(۳۳۹۰ متر) ادامه دارد، اين دامنه تغييرات ارتفاعي و نيز برخورداري شاهو از جريان هاي مديترانه اي از آن منطقه  اي منحصر به فرد ساخته است. در خردادماه از حاشيه رودخانه سيروان تا ارتفاع سه هزار متري به انواع آب و هوا و پوشش گياهي و جانوري مي توان دسترسي پيدا كرد.
به هنگام بررسي در حالي كه پوشش هاي گياهي حاشيه سيروان در حال زرد شدن و خزان بودند و كشاورزان مقدمات برداشت محصول را فراهم مي آوردند ارتفاعات سه هزار متري منطقه هنوز پوشيده از برف بود. از كنار سيروان به طرف ارتفاعات بالاتر به فاصله هر يك هزارمتر ارتفاع، مراحل مختلف رويش گياهان و زاد آوري گونه هاي جانوري مشاهده مي گردد، به عنوان مثال در حالي كه در ارتفاعات نزديك رودخانه سيروان كبك ها تخم هاي خود را به جوجه تبديل نموده بودند، در هزار متر بالاتر، هنوز كبكها روي تخم خوابيده بودند و در هزار متر آخر هنوز زمين به طور كامل پوشيده از برف بود، اين تغييرات به گونه اي چشمگير و قابل ملاحظه  مي باشد كه مي توان گفت در خردادماه چهارفصل را همزمان مي توان در شاهو مشاهده كرد. حاشيه نشينان رودخانه سيروان نيز از اين قانون طبيعت پيروي مي كنند.
با گرم و غيرقابل تحمل شدن حاشيه سيروان و پايان فصل برداشت محصولات كشاورزي و خشك شدن پوشش هاي مرتعي، خود ودامهايشان را به مناطق بالاتر كه در اصطلاح محلي «هوار» خوانده مي شود، مي رسانند و در همراهي با طبيعت به تدريج به سوي ارتفاعات بالاتر كوچ مي كنند، در ارتفاعات بالاتر آب مورد نياز هوارنشينان از طريق ذوب برفهاي داخل يخچال  كه در اصطلاح محلي (بفره چال) خوانده مي شود، به دست مي آيد.
موقعيت زيستگاه
اين زيستگاه در واقع قسمت كوچكي از زاگرس شمالي است كه در حد فاصل شهرستانهاي پاوه در دامنه غربي، مريوان در قسمت شمال شرقي و سنندج و كرمانشاه در دامنه هاي جنوب شرقي قرار گرفته است. قله اصلي زيستگاه شاهو (شاكو) است كه در محل با عنوان كوه (پيرخدر) ناميده مي شود، اين ارتفاع در حدود ۶ كيلومتري شرق شهرستان پاوه و شمال شرقي روستاي شمشير قرار گرفته است، طول زيستگاه از شمال غربي به جنوب شرقي تا شمال روانسر به ۵۵ كيلومتر و عرض آن به ۱۰ تا ۱۵ كيلومتر مي رسد. رودخانه «تنگي بر» دامنه هاي شرقي زيستگاه را طي مي كند سپس با آب سيروان مخلوط شده و بنام «سيروان» دامنه هاي شمال شرقي را دور مي زند. رودخانه هاي «گلال» و «آب خليفه» قسمتي از دامنه هاي غربي اين كوه را مي پيمايد.
مهم ترين شهرها و روستاهايي كه در حاشيه زيستگاه قرار دارند به شرح ذيل مي باشد: روانسر، لون، تنگور، پلنگان، رودبار، اسپريز، سيلكوان، داريان، نجار، نوري آب ، پاوه، دوريسان، دره بيان، شمشير، تازه آباد، قلعه گاه، خوري آباد، چشمه ميران و بيانوش.
راههاي دسترسي به زيستگاه
براي رسيدن به ارتفاعات شاهو از طرق مختلف مي توان اقدام نمود كه مهم ترين آنها به شرح زير مي باشد: الف) راههاي اصلي شامل ۱- جاده آسفالته روانسر به شمشير و پاوه  از دامنه هاي غربي ۲- جاده ماشين رو كامياران به پلنگان و يوزناو به موازات دامنه هاي شمالي و شرقي.
ب) راههاي فرعي دسترسي به زيستگاه شامل:
۱- مسير پلنگان، هوار گوزير بان، هوارهانيان، هوار بولي برف، هوار گاقران ارتفاعات شاهو
۲- مسير ديوزناو، دره كاو، منطقه سيلكوان، ارتفاعات شاهو.
قابل ذكر مي باشد در دامنه هاي جنوبي و غربي نيز راههاي متعددي وجود دارد كه از طريق آنها مي توان به زيستگاه دسترسي پيدا نمود كه به علت محدوديت بررسي مورد شناسايي قرار نگرفته اند.
وضعيت جوي زيستگاه
ميانگين دماي ساليانه در اين زيستگاه ۱۰ تا ۱۵ درجه سانتي گراد و بارندگي ساليانه آن حدود ۸۰۰ ميليمتر است كه در بخشهاي جنوبي زيستگاه به حدود ۶۰۰ -۵۰۰ ميلي متر مي رسد.
نزولات جوي معمولاً در دامنه هاي پايين و نزديك به رودخانه سيروان به صورت باران و در ارتفاعات بالاتر به صورت برف مي باشد، شكافها و فرورفتگي هاي متعددي به شكل چاله در نقاط مختلف زيستگاه بر اثر نفوذ آب برف و باران و حل نمودن سنگهاي آهكي ايجاد شده است كه مقدار زيادي برف در آنها تجمع يافته و انباشته مي شود و در تمام ايام سال در آنها باقي مي مانند .
ع- عامري فر- كردستان

در استان يزد، كوه بافق از مناطقي است كه بايد براي تداوم حيات ذخيره هاي كم نظير گياهي و حفظ ارزشهاي زيست محيطي موجود در آن كمر همت گماشت. در اين منطقه به خوبي مي توان تنوع گونه هاي مختلف جانوري و حيات وحش را مشاهده كرد. علاوه بر اين دشتهاي آن رويشگاه گياهان خاص مناطق كويري است. منطقه ممنوعه كوه بافق نمونه و گزينه انتخاب شده بخشي از منطقه شكار ممنوع دره انجير، آريز و باجگان است كه در حوزه استحفاظي شهرستانهاي اردكان و بافق قرار گرفته است و از سالها پيش به طور غيررسمي تحت نظر سازمان حفاظت محيط زيست بوده، در اوايل سال ۱۳۵۷ تا ۱۳۶۰ لطمه هاي فراواني به اين منطقه وارد شد.
متأسفانه اكنون نيز به علت وجود مشكلات اقتصادي و فرهنگي، اجتماعي زمينه هاي تخريب منابع طبيعي در طيف گسترده اي در اين منطقه در حال شكل گيري است.
از شهريور سال ۱۳۶۷ بنا به توصيه كارشناسان محيط زيست ، اين منطقه به مدت ۵ سال به طور رسمي منطقه شكار ممنوع اعلام گرديد و در سال ۱۳۷۲ براساس پيشنهاد اداره محيط زيست استان ممنوعيت شكار در منطقه دره انجير آريز و باجگان به مدت سه سال تمديد شد.
اين منطقه با وسعتي حدود ۷۰۰ هزار هكتار در حال حاضر از جمعيت هاي فراوان وحوش و پوشش گياهي نسبتاً  خوبي برخوردار است كه به عنوان غني ترين منطقه از جانوران و گياهان كويري در استان محسوب مي شود.
كوه بافق شامل دو رشته كوه بزرگ است و از بيشه درب بهاباد تا كوه سنگ قصاب واقع در دهانه پنج درخت، نقطه انتهايي استان يزد ادامه دارد.
طول اين رشته كوه حدود ۷۰ كيلومتر و وسعت تقريبي اين منطقه حدود ۱۲۰ هزار هكتار است كه در شمال شرقي شهرستان بافق و در جنوب شرقي استان يزد قرار گرفته است.
از مهمترين مراكز شهري كه در اطراف و حاشيه منطقه كوه بافق وجود دارند، شهرستان بافق و مهاباد است.
وضعيت آب و هوايي و اقليمي منطقه ممنوعه كوه بافق مانند ساير نقاط استان يزد تابع سيستم و شرايط و وضعيت آب و هوايي حاكم بر نقاط كويري است كه اقليمي خشك و بياباني دارد. اختلاف درجه حرارت در شبانه روز بويژه در تابستان بسيار زياد است، دماي هوا در تابستان تا ۴۵ درجه و در زمستان تا چند درجه زير صفر نوسان دارد. ميانگين سالانه نزولات جوي ، در بافق بويژه در منطقه ممنوعه كوه بافق حدود ۷۰ ميلي متر مربع برآورد شده است.
به طور كلي در استان يزد قشر خاك از تجمع ذرات ريز و درشتي كه در اثر خرد شدن مكانيكي سنگها حاصل مي شود تشكيل گرديده و برحسب شرايط جغرافيايي منطقه و عوامل مؤثر در نقل و انتقال، فرمهاي خاص خود را گرفته است؛ در محدوده كوه بافق نيز شرايط مشابهي براي تشكيل و تكامل انواع خاكها وجود دارد.
اين منطقه داراي چشم اندازهاي بسيار زيبا و يكي از بهترين زيستگاههاي جانوران وحشي بويژه كل و بز و قوچ و ميش است. گفتني است كه حداكثر ارتفاع در منطقه ممنوعه كوه بافق در حدود ۲۸۷۹ متر است كه كوه باجگان است. منطقه كوه بافق داراي منابع غني آب شيرين قابل توجه و مناسبي است؛، بويژه در ضلع شرقي كوه كه چشمه هاي متعددي وجود دارد. غير از چشمه ها مقداري سنگ، آب و چاه كشاورزي نيز در سراسر منطقه وجود دارد كه مي توان آنها را نيز جزيي از منابع آب لحاظ كرد. در اين منطقه تقريباً چهل و شش چشمه وجود دارد كه در دره ها واقع شده اند. يك سد خاكي در دشت شيطوره كه براي ذخيره آب احداث شده وتعدادي چاه آب در حوالي آباديهاي كوه بافق از ديگر منابع آبي منطقه به شمار مي آيند. در اين منطقه انواع گوناگوني از گياهان علفي، بوته اي، درختچه اي و همچنين درختان گز و خرما وجود دارد. از مهمترين گياهاني كه در اين منطقه نقش اكولوژيكي دارند درختان ودرختچه هاي چوبي هستند كه برخي از آنها مانند درختچه تاغ كه ريشه هاي خود را تا عمق ۳۰ متري در خاك گسترش مي دهد و آب را از اعماق زمين مي گيرد و قادر است در شرايط آب و هوايي كاملاً خشك به حيات ادامه دهد.
از جمله گياهاني كه در دامنه ها و تپه ماهورها و نواحي كوهستاني اين منطقه مشاهده مي شوند درمنه، هشور و قيچ هست.
در نقاط كويري و بستر رودخانه ها  و مسيلها گياهاني شورپسند از قبيل: شورگز و اشنان قابل مشاهده اند، پوشش گياهي شنزارها و تپه هاي شني اين منطقه اغلب اسكمبيل و قيچ است و در مناطق شور، ديگر گياهان مقاوم در برابر شوري مانند: كلاه ميرحسين، چوبك، خارشتر، گون، بادام كوهي، پسته وحشي، درمنه، كاروان كش، اسكمبيل، تاغ وقيچ وجود دارند.
پوشش گياهي ديگري كه در اين منطقه قابل مشاهده است يك جامعه جنگلي ارس است كه در حوالي اين رشته كوه ديده مي شود.
در منطقه ممنوعه كوه بافق، در سالهاي پرباران جمعيت حيات وحش بخصوص كل، بز، قوچ و ميش افزايش مي يابد.
در اين منطقه در نقاط دشتي و تپه ماهورها با آب و هواي خشك جبير نيز وجود دارد.
ازجمله گونه هاي كم تعداد ديگري كه در اين منطقه وجود دارد كاراكال است كه در زمره زيباترين گربه هاي وحشي است. ساير گونه هاي جانوري كه در اين منطقه مشاهده مي شوند عبارتند از گرگ، شغال، كفتار، روباه و جوجه تيغي.
از جمله پرندگاني كه در اين منطقه پراكندگي وسيعي دارند كبك معمولي است كه جمعيتهاي زيادي را در اين منطقه به خود اختصاص داده است.
همچنين در اين منطقه گونه هايي ازخزندگان وجود دارند كه از آن جمله مي توان به:انواع مارها، افعي ها، سوسمار، آفتاب پرست و لاك پشت اشاره كرد.
متأسفانه در طول سالهاي اخير، بر اثر نفوذ عوامل انساني، ساخت و سازهاي بي رويه، اين منطقه بكر و حفاظت شده نيز مانند بسياري از ذخيره گاههاي طبيعي كشور در معرض آسيب هاي جدي قرار گرفته است و اگر اقدامات سريع و بنيادي، براي مراقبت پايدار از اين منطقه صورت نگيرد، دامنه خسارات در آينده بسي گسترده تر خواهد شد.
مجتبي جعفري

* مقدمه اي بر جامعه شناسي محيط زيست
* وحيد اسلام زاده
* ناشر: سازمان سبز حزب اسلامي كار
اين كتاب با قطع رقعي و در ۱۵۸ صفحه چاپ و منتشر شده است، نويسنده مباحثي همچون سه ويژگي مهم بينش جامعه شناختي، قانون، نظم و محيط زيست، تأثير اهداف سياسي و اقتصادي بر محيط زيست، تأثير كار انساني بر محيط زيست، فرهنگ محيط زيست، جهاني شدن محيط زيست و... را براي شناسايي هر چه بيشتر عنوان اصلي كتاب معين و مطرح كرده است.
در بخشي از كتاب مي خوانيم: «... جامعه شناسي محيط زيست سعي در احياي مسئوليت نسبت به محيط زيست و طبيعت را در انسان ها دارد. جامعه شناسي محيط زيست حرف پيچيده اي نمي زند، ساده است، فقط نبايد براي حفظ وجود انساني به محيط زيست و طبيعت توجه كرد. اين دو، موجوديت مستقلي دارند كه جامعه شناسي محيط زيست براي آن احترام قائل است.