درطول روز كودكان و نوجوانان چند ساعت از وقت خود را به تماشاي برنامه هاي تلويزيوني مي گذرانند؟ آنان به چه نوع برنامه هايي گرايش دارند؟ كداميك از شبكه هاي تلويزيوني توانسته اند ذائقه مشكل پسند آنان را بر آورده سازند؟
امروزه برنامه سازي در حوزه كودك و نوجوان مثل ساير برنامه هاي تلويزيوني يك حوزه مستقل و دشواري است. برخي برنامه سازان تلويزيوني درگير و دار ساخت برنامه«براي كودكان» و يا« درباره كودكان» دچار سردرگمي شده اند. شايد بهترين كمك براي كاميابي برنامه تقليد تكيه كلام، ادا و اطوار بازيگران و يا گويش هاي مطرح شده در آن باشد. هيچ كس تاثيرات منفي و مثبت برنامه هاي تلويزيوني«كلاه قرمزي»، «پاورچين»، «بدون شرح» و«زير آسمان شهر» را در بين كودكان و نوجوانان كتمان نمي كند. حال بايد ديد كه چه شبكه هاي تلويزيوني در بين مخاطبان كودك و نوجوان نمره قبولي به دست آورده اند با هم اين مطلب را مي خوانيم.
محمد اميري
ارزيابي زمان بندي پخش برنامه هاي تلويزيوني در شبكه هاي اول، دوم، سوم و پنجم سيما نشان مي دهد كه در ساعات زماني مشخص همه روزه برنامه هايي براي آنان توليد و پخش مي شود:
- در ساعات ۱۵/۹ صبح همه روزه برنامه خردسالان با عناوين كارتون، گزارش و برنامه هاي نمايشي در شبكه اول برنامه اي پخش مي شود.
- در ساعت ۱۵/۱۷ عصر هر روزه سيماي كودك، برنامه هاي متنوعي چون مسابقه پورنگ، گزارش و كارتون را براي آنان به نمايش مي گذارد.
- شبكه دوم سيما با ۲ برنامه خردسالان در ساعت ۱۰ صبح و برنامه كودك در ساعت ۱۵ عصر برنامه هاي تركيبي مختلفي را براي آنان تدارك ديده است.
- شبكه سوم سيما به جز برنامه زنده تلويزيوني«پلك» براي مخاطبان نوجوان و جوان هيچ برنامه اي براي كودكان و نوجوانان پخش نمي كند.
- شبكه پنجم سيما صرفاً با ارائه«رنگين كمان» و «بادبادك» در ساعت ۸ صبح فضاي مناسبي را براي كودكان و نوجوانان اختصاص داده است.
يافته هاي آماري يك پژوهش ميداني از ميان كودكان ۸ تا ۱۲ ساله در سال ۸۱ نشان مي دهد كه شبكه هاي تلويزيوني اول و سوم سيما جايگاه مناسبي بين مخاطبان دارند. در اين پژوهش كه حدود ۹۲ پسر و ۸۵ دختر شركت كرده بودند نتايج قابل توجهي ارائه شده است كه به برخي از آنها اشاره مي كنيم:
- اوج ساعات تماشاي تلويزيون در روزهاي عادي ۹ شب و ۹ صبح.
- اوج ساعات تماشاي تلويزيون در روزهاي تعطيلي ۱۰ صبح، دو بعدازظهر و ۹ شب.
- حدود ۵۳ درصد كودكان سه ساعت و بيشتر در ساعات روز به تماشاي تلويزيون مي پردازند.
- استقبال كودكان از شبكه هاي سوم و اول به ترتيب ۸۵ و ۷۷ درصد بوده است.
اگر به يافته هاي پژوهشي از منظر ديگري نگاه كنيم شايد بتوان در عين نقد برنامه هاي مربوط به كودك و نوجوان، راهكارهاي مناسبي را براي دست اندركاران چنين برنامه هايي ارائه كرد.
اگر بار ديگر يافته هاي آماري شبكه سوم سيما را در اين پژوهش بازنگري كنيم شايد يك دليل مشاركت كودكان و نوجوانان در تماشاي برنامه هاي شبكه سوم، پخش برنامه هاي طنز آميز«زيرآسمان شهر» و «بدون شرح» باشد چون اغلب اين برنامه هاي پرطرفدار طنز در ساعات ۹ شب براي مخاطبان تلويزيوني پخش مي شد.
برخلاف نگرش بزرگسالان و دست اندركاران برنامه هاي تلويزيوني، يكي از پرو پا قرص ترين تماشاگران برنامه هاي تلويزيوني طنز آميز كودكان و نوجوانان هستند. كافي است در زمينه برنامه طنز«كوچه اقاقيا» از مخاطبان كودك و نوجوان پرسش كنيم، بي گمان بخش زيادي از مخاطبان تهراني خردسال از اين مجموعه به نيكي ياد مي كنند شايد در اين زمان هميشه بين افراد خانواده در مورد ديدن اخبار ساعت ۹ شب از شبكه اول و يا ديدن اين برنامه طنز از شبكه تهران نوعي بگو مگوي خانوادگي رخ مي دهد، علاوه بر آن تجربه تكيه كلام ها، رفتارهاي طنز آميز مجموعه تلويزيوني«بدون شرح» ، «پاورچين»، «زير آسمان شهر» نشان داد كه بيشتر مقلدان چنين رفتارهاي طنز آميز كودكان و نوجوانان در سطح مدارس بوده اند.
اين يافته هاي آماري نمايانگر يك حقيقت ديگر نيز هست «شبكه دوم سيما» با توجه به حجم برنامه هاي توليدي در عرصه كودك و نوجوان نتوانسته است آن چنان جايگاه مطلوبي را در بين مخاطبان خود كسب كند. در حالي كه اين شبكه با توجه به ديرينگي و راه اندازي خود نسبت به شبكه سوم سيما، از جايگاه خاصي در توليد و پخش برنامه هاي تلويزيوني گروه كودك و نوجوان برخوردار بوده است.
با اين حال انتظار مي رود متوليان شبكه دوم سيما بتوانند در تهيه و توليد برنامه هاي خود در گروه كودك و نوجوان موفق تر عمل كنند. به عبارت ديگر برنامه هاي تلويزيوني شبكه دوم سيما شايد به خاطر عدم تنوع، فقدان سوژه هاي جذاب تلويزيوني و بالاخره توليد برنامه هاي كليشه اي دست اندركاران گروه كودك و نوجوان از جايگاه لازم بين مخاطبان برخوردار نبوده است. در حالي كه اين شبكه تلويزيوني به طور متوسط روزانه ۲۰/۲ ساعت برنامه براي مخاطبان تلويزيوني گروه سني خود توليد و پخش مي كنند.
در حالي كه شبكه اول سيما صرفاً با پخش يك برنامه ۴۵ دقيقه اي«مسابقه پورنگ» توانسته است بين مخاطبان گروه كودك و نوجوان جذبه خاصي ايجاد كند.
البته نبايد كتمان كرد كه توجه مديران و دست اندركاران شبكه اول سيما در گزينش سوژه ها، تهيه برنامه هاي متنوع و تركيبي زنده توانسته همچنان جايگاه اين شبكه را در ميان تهيه كنندگان برنامه هاي تلويزيوني گروه كودك و نوجوان تحكيم بخشد.
همان طور كه تجربه موفقيت آميز برنامه نوجوان پسند«نيم رخ» منجر به شكل گيري خانه فرهنگ، گروه فرهنگي منسوب به اين برنامه و بالاخره معروفيت مجريان و دست اندركاران توليد اين برنامه شد. از سويي ديگر شبكه تلويزيوني شبكه پنجم سيما با برنامه«رنگين كمان» از سال ۸۱ عملاً به گروه سازندگان برنامه هاي تلويزيوني مناسب گروه كودك و نوجوان پيوسته است. اين برنامه با توجه به تجربه دست اندركاران آن در شبكه اول سيما و تركيب اجراي موفق توانست در اندك زماني جايگاه ويژه اي را در بين مخاطبان كودك و نوجوان تهراني براي خود كسب كند. البته پس از گذشت يك سال به خاطر عدم تنوع آيتم هاي برنامه، كاهش زمان پخش و درگيري دست اندركاران آن در توليد برنامه زنده تلويزيوني «پلك» كم كم دچار افول برنامه اي مي شود. اگر به زمان پخش برنامه هاي گروه كودك و نوجوان شبكه هاي اول، دوم و پنجم نگاهي بيفكنيم متوجه اين نكته مي شويم كه همه روزه كودكان و نوجوانان حدود ۳۰/۵ ساعت برنامه هاي متنوعي را از شبكه هاي تلويزيوني ياد شده تماشا مي كنند كه اين حجم برنامه در طول يك ماه،قريب ۱۶۵ ساعت برنامه متنوع خواهد بود.
|
|
اميدواريم متوليان صداوسيما براي تخصصي كردن برنامه هاي شبكه هاي تلويزيوني گروه سني كودك و نوجوان بتوانند با متمركز كردن نيروي انساني متخصص، ابزار سرمايه اي و بودجه يك شبكه مختص كودكان و نوجوانان راه اندازي كنند. بي ترديد اگر آنان بتوانند با استفاده از نگاه هاي روانشناسي و جامعه شناختي گروه كودك و نوجوان اين شبكه موثر را تاسيس كنند مطمئناً در استانداردسازي برنامه ها و عدم موازي كاري توليد چنين برنامه هايي موفق عمل خواهند كرد.
اغلب شبكه هاي دولتي در كشورهاي ديگر نيز به اهميت اين مسئله پي برده اند و به تخصصي كردن حوزه مخاطبان گروه كودك و نوجوان دست زده اند، البته نبايد تجربه موفق راه اندازي شبكه خبر، شبكه آموزش و شبكه چهارم سيما براي مخاطبان خاص را ناديده گرفت، چون با توجه به كار كارشناسي صداوسيما، برخي مخاطبان دوست دارند در وراي شبكه هاي فراگير ملي، شبكه هاي تلويزيوني خاص خود را داشته باشند.
امروزه شبكه هاي تلويزيوني در عرصه هاي گروه كودك و نوجوان بيشتر به سوژه هاي كليشه اي مي پردازند. به عبارت ديگر برخي از برنامه سازان به خاطر موفقيت يك برنامه تلويزيوني در بين مخاطبان كودك و نوجوان در تكاپوي آن هستند كه با تقليد دوباره برنامه ديگري را ارائه كنند، به همين خاطر برخي از برنامه ها قبل از آنكه شكل گيرند در بين مخاطبان خود افول مي كنند.
ما دوست داريم متوليان شبكه دوم سيما نيز با استفاده از يارانه هاي مردمي، بودجه دولتي و توان كارشناسان و دست اندركاران تلويزيوني برنامه هاي موفقي را طراحي و توليد كنند. حال بايد ديد كه متوليان سازمان صدا و سيما در آينده چه طرح هايي را براي مخاطبان ميليوني گروه كودك و نوجوان تدارك خواهند ديد.