محمد علي توحيد
نفت خزر و كشورهاي حوزه اين دريا سالها است كه توجه بسياري از كشورهاي تشنه اين كالاي حياتي براي توسعه را به خود جلب كرده است.
اين توجه به گونه اي بوده كه برآوردهاي اغراق آميزي از سوي برخي منابع از ميزان ذخاير نفت اين منطقه اعلام شده است وعليرغم هجوم اوليه پيمانكاران نفتي به اين منطقه و پس از انجام عمليات اكتشافي حباب هايي كه از اين بهشت رويايي نفت ساخته شده بود درحال محو شدن است.
منابع برآورد شده اين منطقه اكنون با منابع خليج فارس مقايسه نمي شود و تنها يك منبع مهم تأمين انرژي در قرن بيست ويكم قلمداد مي شود. عليرغم كاهش اهميت اين منابع ولي كلنجار قدرت هاي سياسي منطقه اي و فرامنطقه اي براي تسلط بر منابع نفت كشورهاي حوزه درياي مازندران و در راستاي آن راههاي انتقال اين نفت و خط لوله ها ادامه دارد.
منابع نفت اين منطقه در حال حاضر حدود ۲۰۰ ميليارد بشكه (معادل نفت عراق) تخمين زده مي شود. در سوي ديگر از نظر منابع گاز اين منطقه غني به حساب مي آيد.
ميزان ذخاير گاز معادل ۷۸۹۰ ميليارد متر مكعب كه معادل منابع گاز آمريكا و مكزيك است. (روزماري فورسايت، سياست نفتي در قزاقستان و آسياي مركزي صفحه ۶) .
به همين دليل منابع انرژي درياي مازندران نمي تواند با خليج فارس مقايسه شود، اين اضافه بر هزينه توليد در اين منطقه است كه بسيار بالاتر از منطقه خليج فارس مي باشد.
دسترسي آسان از طريق راههاي دريايي براي حمل نفت خليج فارس نيز از ديگر مزيت هايي است كه از اهميت منابع درياي مازندران كاسته است.
منابع نفت درياي خزر بدون دسترسي به راههاي انتقال قابل اتكا و اقتصادي ارزش نخواهد داشت و به همين دليل راهها و خط لوله هاي انتقال نفت در اين منطقه از اهميت بسيار بالايي برخوردار شده اند.
اين منابع انرژي كه عمده آن در آذربايجان و قزاقستان وتركمنستان قرار دارد مي تواند با توجه به پايان منابع نفت درياي شمال و آلاسكا كه حداكثر تا سال ۲۰۱۵ توليد نفت دارند جايگزين مناسبي براي تأمين انرژي باشد، چرا كه در دوران اتحاد جماهير شوروي به دليل ضعف فناوري بسياري از منابع نفت اين منطقه بهره برداري نشده است. در حال حاضر اكثر منابع اصلي نفت در مناطق ياد شده در اختيار شركت هاي انگليسي و آمريكايي است كه در اين مناطق در زمينه اكتشاف و بهره برداري فعال هستند.
راههاي انتقال
در حالي كه قراردادهاي توسعه و اكتشاف نفت پي در پي امضاء مي شود، مسأله انتقال نفت نيز از اهميت بيشتري برخوردار مي شود. راههاي انتقال نفت موجود تنها، انتقال نفت از طريق روسيه را ممكن مي كند. خط لوله هاي ياد شده از دوران اتحاد جماهير شوروي انتقال نفت به بندر نورسيسك در درياي سياه از آذربايجان و قزاقستان مشغول بوده اند.
به همين دليل روسيه از يك موقعيت استثنايي برخوردار است و قصد دارد كه اين موقعيت را حفظ كند و استحكام بخشد.
پس از امضاي قرارداد شركت نفتي شورون با قزاقستان كه يكي از منابع نفت بزرگ سبك و با كيفيت بالاي منطقه را در اختيار اين شركت قرار داد، روسيه تلاش كرد كه با ايجاد مانع و تعرفه هاي بالا امتيازهاي مهمي كسب كند و يكي از اين امتيازها احداث خط لوله ۲ ميليارد دلاري قزاقستان، نوروسيسك است كه روسيه سهامدار آن است.
در آذربايجان نيز جريان مشابهي رخ داده است. دو خط لوله براي اين منطقه طراحي شده است كه يكي خط لوله شمالي از طريق داغستان، چچن به نوروسيسك است و دوم خط لوله غربي كه از بندر سوپسا در گرجستان انتقال مي گذرد. اين خط لوله ها امكان انتقال توليد نفت فعلي را ممكن مي كنند و ضرورت وجود راههاي انتقال جديد براي افزايش توليد برنامه ريزي شده در آينده ضروري است.
راههاي شمالي منافع روسيه را تأمين مي كند در حالي كه خطر استيلاي روس ها بر خط لوله ، علاوه بر ناامني و عدم امنيت بويژه در مسير خط لوله در چچن وجود دارد.
راههاي غربي به وسيله آذربايجان، تركيه و گرجستان و البته آمريكا حمايت مي شود. اين مسير نفت را به بندر سوپسا در گرجستان انتقال مي دهد و از طريق درياي سياه (تنگه بسفور) به اروپا منتقل مي كند. تركيه در عين حال به دليل افزايش زمان انتقال خواهان احداث خط لوله باكو جيحان نيز مي باشد. اما نگراني هاي امنيتي به دليل عبور بخشي از خط لوله از مناطق كردنشين تركيه از اهميت اين خط لوله ۳ ميليارد دلاري كاسته است.
راههاي جنوبي اقتصادي و قابل دسترسي است و در ايران خط لوله هاي موجود شرايط لازم براي انتقال نفت به خليج فارس را ممكن مي كند.
اما اين مسير با مخالفت آمريكا مورد حمايت همه كشورهاي صاحب نفت در آسياي مركزي نيست.
مسيرهاي شرقي و جنوب شرقي نيز وجود دارند، مسير شرقي نفت را از قزاقستان به چين انتقال مي دهد. ارزش اين خط لوله كه حدود ۲ هزار كيلومتر تنها در قزاقستان طول خواهد داشت بسيار گران قيمت است. اما چين به دليل نياز به انرژي خواهان احداث آن است. مسيرهاي جنوب شرقي كه با حمايت شركت هاي نفتي آمريكا نيز روبه رو شده است احداث خط لوله از طريق تركمنستان به افغانستان، پاكستان و هند يا بندر كراچي است. اگر چه هنوز افغانستان از ثبات لازم برخوردار نيست ولي ارزش اين خط براي بسياري از كشورهاي آسيايي بالا است و از آن حمايت مي كنند.
در حال حاضر روسيه و آمريكا مسيرهاي مورد نظر خود را به اجرا در آورده اند و با قدرت سياسي از مسيرهاي مورد نظر خود حمايت مي كنند. در اين ميان اما مسير جنوب و خط لوله هايي كه از ايران مي گذرد در واقع پشتيباني ندارد. اين مسير با وجود اقتصادي بودن و سودآوري براي هر دو طرف اما غريب مانده است.
اخيراً خط لوله نكا- ري كه براي تسهيل انتقال نفت درياي مازندران به متقاضيان نفت اين منطقه احداث شده است با ظرفيت ۱۲۰ هزار بشكه نفت راه اندازي شد.
اگر چه اين خط لوله هنوز به طور رسمي افتتاح نشده است اما با اين وجود تقاضا براي انتقال نفت از اين طريق كم نيست.
همه اين شرايط اما در ميان مسئولان ايراني انگيزه اي براي افزايش ظرفيت اين خط ايجاد نمي كند چرا كه هنوز از ميزان تقاضاي نهايي براي انتقال نفت از اين طريق سقف قابل قبولي را پيش بيني نمي كنند.
اما آيا در اين زمينه بايد همچنان دست روي دست گذاشت. طرح خط لوله نفت نكا- ري با زمان بندي مناسب و طبق برنامه هاي از پيش تعيين شده پيش رفته است.
طبق همين برآوردها هزينه اجراي طرح در مدت كمتر از چهار سال با سود حاصل از انتقال نفت در قالب معاملات معوض (SWAP) مستهلك خواهد شد. اجراي اين طرح از طريق تأمين مالي يك شركت چيني عملي شده كه مجموع آن حدود ۲۰۵ ميليون دلار به علاوه ۷۰۰ ميليارد ريال بوده است. اين طرح بخشي از هزينه لازم براي اجراي مرحله دوم طرح و افزايش ظرفيت انتقال نفت خام تا سقف ۳۷۰ هزار بشكه را نيز شامل مي شود.
در اجراي اين طرح عليرغم حضور پيمانكار چيني به عنوان مجري اصلي در مجموع ۳۶ پيمانكار و مشاور ايراني در طراحي و اجراي مراحل گوناگون آن مشاركت داشته اند.
با توجه به اهميت افزايش ظرفيت اين مسير ضروري است كه در اجراي آن سرعت و دقت بيشتري مورد توجه قرار گيرد تا هر چه سريع تر اين مسير اقتصادي توانايي جذب متقاضيان جديد را كسب كند.
طرح انتقال و فرآورش نفت خام كشورهاي حوزه درياي خزر شامل سه بخش اصلي «پايانه ها»، «انتقال» و «فرآورش» است.
بخش پايانه،  شامل عملياتي نمودن اسلكه هاي نكا، احداث تأسيسات جهت ذخيره سازي و امتزاج نفت خام هاي وارداتي در نكا و احداث تأسيسات جديد در پايانه ري جهت امتزاج و ارسال نفت خام به پالايشگاه هاي تهران و تبريز، بخش انتقال، احداث خطوط لوله انتقال از پايانه نكا به تأسيسات ري و تلمبه خانه هاي مربوطه به منظور ايجاد ظرفيت انتقال روزانه ۳۷۰ هزار بشكه نفت خام از مبادي شمالي كشور به ترمينال ري و بخش فرآورش، شامل احداث واحدهاي جديد و انجام تغييرات در واحدهاي موجود پالايشگاههاي تهران و تبريز.
براي تسهيل در تأمين منابع مالي طرح و كاهش تعهدات خارجي و بهره گيري از خدمت پيمانكاران ايراني مقرر شد بخش انتقال از محل منابع داخلي از طريق پيمانكاران ايراني اجرا شود. همچنين براي اجراي بخش فرآورش قراردادي با كنسرسيوم(SVF) شامل شركت هاي چيني در اسفند ماه ۱۳۷۸ منعقد كه در اواخر دي ماه ۱۳۷۹ نافذ شد.
پايانه نفتي نكا
براي دريافت نفت خام كشورهاي حوزه درياي خزر پايانه اي در جنوب شرق درياي مازندران و در مجاورت نيروگاه نكا در زميني به وسعت ۲۰ هكتار احداث شده است.
جهت تخليه نفت خام در اين پايانه از اسكله نكا با طول ۷۵۰ متر و آبخور ۵/۵ متر و حوضچه اي به وسعت ۳۹۰ هزار متر مربع با امكان تخليه همزمان ۳ كشتي ۵ الي ۶ هزار تني استفاده مي شود. در اين اسكله ۳ سكوي تخليه نفت خام موجود مي باشد كه هر يك به دو بازوي تخليه نفت خام با كنترل دستي و اتوماتيك و سيستم آتش نشاني مجهز مي باشد. (براي ظرفيت ۰۰۰/۱۲۰ بشكه در روز).
نفت خام دريافتي از كشتي ها كه امكان دريافت همزمان سه نوع از آن در پايانه پيش بيني شده است پس از تخليه توسط بازوهاي مذكور به ۶ مخزن ذخيره به ظرفيت يك ميليون بشكه هدايت مي شود و سپس توسط ايستگاه تلمبه خانه پايانه به سه دستگاه مخزن امتزاج به ظرفيت ۵۰۰ هزار بشكه ارسال مي گردند. همچنين در اين پايانه پيش بيني لازم جهت پمپاژ نفت  خام از كشتي به مخازن امتزاج صورت گرفته است. در اين مخازن عمليات امتزاج به گونه اي انجام مي گردد كه امكان انتقال نفت خام در فصل سرما از طريق خطوط لوله فراهم شود. نفت خام مخلوط شده در مخازن امتزاج توسط ايستگاه تلمبه خانه پايانه از طريق خط لوله ۳۰ اينچ به تلمبه خانه نكا منتقل و از آنجا به وسيله خط لوله احداث شده به پايانه ري ارسال مي گردد. برق مورد نياز پايانه به مقدار ۵/۲ مگاوات با ايجاد پست فشار قوي و شبكه خطوط انتقال دو مداره ۲۰ كيلووات از شبكه سراسري برق تأمين مي شود و در مواقع ضروري مولد اضطراري با خروجي ۶ كيلو وات برق مورد نياز پايانه را تأمين مي كند.بخار مورد نياز تأسيسات پايانه توسط دو دستگاه مولد بخار به ظرفيت ۲۰ تن بخار در ساعت تأمين مي گردد.
سوخت مورد نياز جهت تأمين بخار مصرفي نيز با احداث دو دستگاه فشارشكن گاز در ۳ كيلومتري محل پايانه و ديگر در جوار پايانه و از طريق احداث خط لوله گاز تأمين گرديده است. آب مورد نياز جهت تأمين بخار از طريق حفر دو حلقه چاه تأمين گرديده و آب شرب با حفر چاه از فاصله ۱۸ كيلومتري توسط خط لوله به پايانه ارسال مي گردد.
پايانه نكا علاوه بر ساختمان اداري، رستوران، درمانگاه و اتاق كنترل به آزمايشگاهي جهت كنترل كيفيت نفت خام وارداتي نيز مجهز شده است. به دليل مجاورت تأسيسات پايانه به منطقه حفاظت شده ميانكاله و اهميت رعايت موارد زيست محيطي تدابير خاصي در طراحي و احداث سيستم بازيافت آبهاي آلوده پيش بيني گرديده است.
اين پايانه به سيستم بازيافت آبهاي آلوده مجهز است. ميزان آلاينده هاي نفتي در آبهاي خروجي از سيستم مذكور در مقياس استانداردهاي جهاني است. همچنين براي جلوگيري از خوردگي كف مخازن و در نتيجه نشت مواد نفتي به محوطه پايانه ورقهاي كف به تجهيزات حفاظت كاتديك مجهز بوده و محوطه اطراف مخازن با ديوار بتني محصور شده است. براي جلوگيري از نفوذ نفت خام و يا آبهاي آلوده به مواد نفتي به محوطه بين مخازن نيز زمين محوطه مذكور با استفاده از يك لايه پلاستيكي مقاوم در مقابل نفت خام پوشيده شده است.
آب آتش نشاني پايانه از طريق سيستم آبگيري از دريا توسط دو خط لوله ۲۴ اينچ تأمين گرديده و پس از هدايت به حوضچه آرامش توسط سيستم پمپاژ به شبكه آب آتش  نشاني متصل مي گردد. شبكه آب آتش نشاني به گونه اي طراحي گرديده است كه آب دريا در مواقع آتش سوزي به شبكه آب پمپ مي گردد. پس از اطفاء حريق لوله هاي آب آتش نشاني تخليه و با آب شيرين شستشو مي گردند.
لايروبي اسكله نكا
براي تخليه نفت خام از طريق اين اسكله لازم بود ديوار موج شكن آن ترميم و تكميل گردد. شاخه شرقي اسكله به طول تقريبي ۷۴۰ متر كه جهت تكميل آن نياز به حدود ۱۴۰ هزار متر مكعب سنگ (از چند كيلو گرم تا هشت تن) مصرف گرديده است. همچنين جهت تكميل عمليات ساختماني اسكله آرماتور بندي و بتن ريزي بر روي جاده  اسكله و رنگ آميزي پايه هاي سكوها انجام گرديده است.
جهت افزايش آبخور كشتي از ۷۰/۳ متر به ۵/۵ متر و ايجاد امكان بارگيري كشتي هاي تا ظرفيت ۵۰۰۰ تني محوطه اي در حوضچه آرامش به قطر ۵۰۰ متر و اطراف اسكله ها لايروبي گرديده است.
پايانه ري
با توجه به پيش بيني امتزاج نفت خام اهواز با نفت خام وارداتي در يكي از حالتهاي طراحي پالايشگاه ها، احداث سيستم امتزاج نفت خام دريافتي با نفت خام اهواز در پايانه ري پيش بيني شده است. اين مجموعه شامل دو دستگاه مخزن ۴۰ هزار متر مكعبي (۰۰۰/۲۵۰ بشكه) نفت خام، سيستم امتزاج بر روي خط و سه دستگاه پمپ جهت انتقال مخلوط نفت خام وارداتي به پالايشگاههاي تهران و تبريز به انضمام كليه تأسيسات وابسته از جمله سيستم آب، برق پساب صنعتي است.
بخش انتقال
بخش انتقال در سه مرحله و به صورت زير اجرا شده است، خط لوله ۱۶ اينچ نكا- ساري به طول ۳۸ كيلومتر از تلمبه خانه نكا آغاز و پس از عبور از زمين هاي كشاورزي و مناطق باتلاقي و ۱۵ تقاطع با جاده و رودخانه هاي «نكا رود» و «زردي» و چندين تقاطع با كانالهاي آبياري به تلمبه خانه ساري در مجاورت انباري نفت منتهي مي شود.احداث جاده ارتباطي در مجاورت اين خط از جمله محسنات اين بخش به حساب آمده و فعاليتهاي ارتباطي روستائيان و كشاورزان منطقه را سهولت بخشيده است. تغييرات در تلمبه خانه هاي نكا و ساري نيز از جمله اقدامات اين مرحله مي باشد.
خط لوله ساري / ورسك/ نمرود به طول تقريبي ۱۳۴ كيلومتر از انبار نفت ساري آغاز و پس از عبور از تلمبه خانه هاي گل پل و اوريم از ارتفاعات شمال غرب ورسك عبور كرده و در منطقه نمرود به لوله موجود مي پيوندد. اين خط در مرحله بعدي به موازات خط لوله موجود تا ترمينال ري ادامه مي يابد.
مسير خط لوله نسبت به مسير خط فرآورده ري/ ساري موجود كوتاهتر بوده و به دنبال مطالعات دقيقتر، عمليات اجرايي آن از سهولت بيشتري نسبت به مسير اوليه برخوردار شد.
براي انتقال نفت خام دريافتي در پايانه نكا علاوه بر خطوط لوله از تأسيسات و امكانات تلمبه خانه هاي برقي نكا/ ساري/ گل پل / اوريم، فشار شكن مغانك و تأسيسات انتهايي خط در پايانه ري شامل دو مخزن نفت خام استفاده مي شود.
اين تلمبه خانه در محل تلمبه خانه موجود نكا در مجاورت نيروگاه نكا احداث شده است.
در مرحله بعدي با افزايش دو الكتروپمپ ديگر و تغييرات در ساير بخشها ظرفيت خط به ۳۷۰ هزار بشكه در روز خواهد رسيد.
تلمبه خانه ساري نيز در محوطه تلمبه خانه و انبار نفت موجود ساري احداث شده و با افزايش دو الكتروپمپ ديگر و تغييرات در ساير بخشها ظرفيت خط به ۳۷۰ هزار بشكه در روز افزايش مي يابد. در فاصله ۳۳ كيلومتري تلمبه خانه ساري تلمبه خانه گل پل احداث شده است كه مشخصات فني آن شبيه تلمبه خانه ساري است. در انتها نيز تلمبه خانه اوريم احداث شده است.
تأمين برق تلمبه خانه ها
با توجه به شرايط جغرافيايي منطقه اجراي طرح و وجود سرزمين هاي حاصلخيز كشاورزي و جنگلهاي شمالي كشور، رعايت ملاحظات زيست محيطي همواره به شدت مورد توجه دست اندركاران طرح قرار داشته است. انتخاب تلمبه هاي برقي در تمامي مسير خط از اين رو انجام شده است.
براي هر يك از تلمبه  خانه هاي ساري، گل پل و اوريم يك پست ۳ ، ۶/۶۳ كيلو ولت در مجاورت هر تلمبه خانه در نظر گرفته شده است.
ايجاد ظرفيت انتقال ۰۰۰/۳۷۰ بشكه
خط لوله ۳۰/۳۲ اينچ نمرود- تهران به طول تقريبي ۱۴۰ كيلومتر از محل اتصال خط لوله احداث شده در مرحله دوم (ساري- ورسك- نمرود) به خط لوله موجود آغاز شده و تا تأسيسات ري ادامه مي يابد.
از نمرود تا فشار شكن مغانك به طول ۴۳ كيلومتر و قطر ۳۲ اينچ و از فشارشكن مغانك تا تأسيسات ري به طول ۹۷ كيلومتر و قطر ۳۰ اينچ ادامه مي يابد.
مسير اين بخش از خط لوله در مجاورت خط لوله موجود ۱۶ اينچ فرآورده ري -ساري و در حريم خط لوله موجود پيش بيني شده است.
پس از عبور خط لوله از ارتفاعات و فراز و نشيبها و رسيدن آن به دشت، لازم است فشار خط كاهش يابد(از ۵۴۰ به ۷۰ PSI ). لذا در ۹۷ كيلومتري تهران در محلي به نام مغانك فشار شكني در نظر گرفته شده است. قطر خط لوله از نمرود تا اين فشار شكن ۳۲ اينچ و فشارشكن تا ري ۳۰ اينچ است.
احداث اسكله شرقي
براي تخليه ۳۷۰ هزار بشكه نفت خام در روز لازم است علاوه بر اسكله موجود نكا كه قادر است تنها ۱۲۰ هزار بشكه در روز را تخليه نمايد اسكله جديدي احداث شود. پس از مطالعات اوليه و مقدماتي اسكله اي در شرق اسكله موجود نكا جهت بارگيري كشتي هاي ۱۴۰۰۰ تني در نظر گرفته شده است. گزينه هاي ديگر از جمله احداث خط لوله و يا استفاده از كشتيهاي با ظرفيت بالا نيز در حال بررسي است.
جهت افزايش ظرفيت خط انتقال از نكا تا ساري لازم است خط لوله جديدي به قطر ۳۲ اينچ اجرا گردد. اين خط لوله از تلمبه خانه نكا آغاز مي گردد و پس از عبور از اراضي شاليزاري و همچنين مسير خط لوله موجود به تلمبه خانه ساري وصل مي گردد. طول مسير ۳۸ كيلومتر است.
پالايش
براي فرآورش نفت خام كشورهاي حوزه درياي خزر و توليد فرآورده هاي نفتي منطبق با مشخصات شركت ملي نفت ايران مطالعات گسترده اي در مورد مشخصات نفت خام هاي توليد شده در منطقه خزر صورت گرفته است. با توجه به اين كه پالايشگاه هاي تهران و تبريز هر دو براساس نفت خام حوزه اهواز - آسماري طراحي گرديده اند، جهت تغيير خوراك آنها لازم بود تغييراتي در اين پالايشگاهها صورت پذيرد تا محصولات توليدي منطبق با استاندارد شركت ملي نفت ايران باشد. در صورت طراحي پالايشگاههاي مذكور براساس بدترين نوع نفت خام حوزه درياي خزر حجم سرمايه گذاري بسيار سنگين مي گرديد لذا مخلوطي از نفت خام هاي دريافتي مبناي طراحي پالايشگاهها قرار گرفته است.
تفاوت مخلوط نفت خام هاي دريافتي در مقايسه با نفت خام اهواز - آسماري عبارت است از :
۱- سبك بودن نفت خام موجب افزايش توليد محصولات ميان تقطير و كاهش محصولات سنگين خواهد شد ولازم است جهت تطبيق شرايط جديد با وضعيت موجود پالايشگاهها تجهيزات جديدي اضافه و يا تجهيزات موجود اصلاح گردند.
۲- مركاپتان موجود در نفت خام دريافتي كه اثرات آن در برشهاي سبك همچون گاز مايع، نفتاي سبك و نفت سفيد ظاهر مي گردد. ( مركاپتان از جمله تركيبات گوگردي است كه بوي بد و زننده اي دارد.)
۳- بالا بودن ميزان نمك در نفت خام هاي دريافتي كه لزوم احداث نمك زداي جديد و يا انجام تغييراتي در نمك زداهاي موجود را ضروري مي سازد.

مهدي رحمتي‎/ معاون امور زيربنايي
سازمان مديريت و برنامه ريزي
اشكال كار در بررسي يارانه ها اينجاست كه تصميم گيران ما حاضر نيستند هزينه تصميم هايشان را بپردازند چرا كه اعتقاد دارند فايده در مقابل هزينه نيست يعني تصميماتي كه مي گيرند بايد تنها فايده داشته باشد. در حالي كه هيچ عملي وجود ندارد كه در عين فايده داشتن هزينه اي برايش متصور نباشد. اگر مقامات ما با تصميمي مواجه شوند كه هزينه داشته باشد حاضر به اتخاذ آن تصميم نيستند.
تصميم عملي درخصوص يارانه ها براي اقتصاد ايران قابل تصور نيست كه هزينه هاي فراوان امروز و فوايد وعده شده فراوان فردا را نداشته باشد.
به عنوان مثال بيست سال است هركس به سفر خارجي مي رود در نهايت مي گويد كه خيلي سفر خوبي بود، فايده و خاصيت داشت و... يكي نگفته است سفر چقدر هزينه داشته است. ما فقط فايده مطلق مي خواهيم. همه مي گويند فايده دارد. در دنياي مدرن بايد هزينه كرد، بايد امروز سرمايه گذاري كنيم تا فردا جواب بگيريم. هزينه هم الزاماً هميشه پولي نيست، اين هزينه ها مي توانند به صورت سياسي، اقتصادي، اجتماعي، فرهنگي و... باشند. بايد از لذت هاي امروز گذشت تا فردا نفع مطلوب تري برد.
ما در حل مسأله يارانه، احتياج به اقتصاد بين المللي نداريم، اين مسئله عمدتاً مسئله داخلي است، اما حل اين گرفتاري در اقتصادمان، ما را به سمت اقتصاد خارجي تواناتر و مطلوبتر هدايت مي كند. به عنوان مثال ما در كشورمان حدوداً ۲۰۰ تومان براي هر كيلوگرم آرد هزينه مي كنيم و عمده آن را هر كيلو ۴ تومان مي فروشيم. اگر قرار باشد تعادلي بين اين دو برقرار شود واردات گندم كمتر مي شود.
اگر حكومت به جاي كنترل قيمت در فكر افزايش درآمد فعالان اقتصادي باشد بهتر است برنامه ريزي چندساله اي صورت گيرد كه دورريز نان كمتر شود و به جاي هزينه كردن هزار و چندصد ميليون تومان براي اسراف بيشتر، به تجهيز نانوائي ها و خريداران كمك كرد. ما در حال حاضر ده ميليون نفر افراد آبرومند كم درآمد داريم كه هفتاد درصد آنها تحت پوشش انواع و اقسام سازمانهاي حمايتي قرار دارند، ولي نابرابري غيرقابل قبول است. علاوه بر آن در جوامع و كشورهاي صنعتي وضع كاركنان بخش هاي امنيت، دفاع، بهداشت، آموزش، قضاوت و دولت اينطور فقيرانه نيست.
مردم پذيرفته اند ابتدا بايد هزينه كنند تا پس از مدتي فايده ببرند اما تصميم گيران فايده بدون هزينه را دوست دارند. نظام تعادلي هرگز با سوبسيد به وجود نمي آيد. اصل بر آن است كه قيمت هر چيزي در بازار رقابتي و تعادلي تعيين مي شود، همه دولت ها در همه جا، يارانه مي پردازند اما مبناي پرداخت يارانه در كشورهاي صنعتي بر توانمندسازي است نه گداپروري! تفكر اقتصاد جديد نيز بر توانمندسازي انسان ها در همه چيز، تكيه دارد. حتي آنجا براي آدمهايي كه به هر دليلي ناتوانند، طوري سرمايه گذاري مي كنند كه خانواده هاي آنها توانمند شوند، اصل بر تعالي انسان با كرامت و عاقل است، نه اينكه دو ميليارد دلار روي بنزين سوبسيد بدهند تا هوا بيشتر آلوده شود!
در هيچ جاي دنيا به مسافر هواپيما سوبسيد نمي دهند! اما اينجا مي دهيم. مسافر هواپيما تاجر است، به همين دليل در قانون بودجه پارسال ۴۶ ميليارد تومان به مسافر هواپيما يارانه اختصاص داده شد و امسال نيز ۴۲ ميليارد تومان سوبسيد براي اين امر در نظر گرفته شده است، دليل شان هم اين است كه ما اگر بليت هواپيما را گران كنيم، تاجر فلان قيمت خود را بالا مي برد! هيچ كس در هيچ جاي دنيا به مسافر هواپيما و...، سوبسيد نمي دهد، به جز ايران!
رفاه روسي
از ۱۵۰ هزار نفر مصرف كننده روسي كه به عنوان نمونه مورد بررسي قرار گرفتند تنها ۶۴ درصد امكان استفاده از تلفن را داشتند. از اين نمونه ۸۹ درصد تلفن همراه نداشتند، ۹۶ درصد تا به حال از اينترنت استفاده نكرده بودند.
تقريباً نيمي از آنها كارت بانك نداشتند و ۶۰ درصد اصلاً حساب بانكي نداشتند.
نيمي از جمعيت روسيه را زنان بين ۳۵ تا ۵۵ سال تشكيل مي دهد كه ازدواج كرده اند و ماهانه ۲۵۰ يورو درآمد دارند. واحد ارتباطات بين المللي برآورد كرده بود كه تا پايان سال گذشته حداقل ۶ ميليون نفر امكان دسترسي به اينترنت را پيدا كنند در حالي كه درصد افرادي كه تا پايان سال ۲۰۰۰ مي توانستند از اينترنت استفاده كنند ۹/۲ ميليون نفر بود.
همچنين برآورد شده بود كه تا پايان اين سال حداقل ۲۵ ميليون نفر روس بتوانند از اينترنت استفاده كنند يعني حدود ۷ ميليون نفر بيش از سال ۲۰۰۲.

اميدها در آتش مي سوزد
در حالي كه خط لوله نفت عراق به تركيه در آتش مي سوزد، اميدهاي آمريكا نيز براي آغاز صادرات مجدد نفت عراق نيز از بين مي رود.
پس از حادثه انفجار اين خط لوله مقامات آمريكايي اعلام كردند كه راه اندازي مجدد اين خط لوله حداقل دو هفته به طول مي انجامد.با حوادث پياپي و حملات روزهاي اخير به تأسيسات نفتي و نيروهاي آمريكا بسياري از انتظارت و برنامه ريزي هاي انجام شده براي بازسازي عراق پس از جنگ بر باد مي رود.
بنگلادش و گاز
سفير آمريكا تأكيد كرده است كه بنگلادش بايد به صادركننده گاز تبديل شود .
هاري توماس در نخستين مصاحبه خود پس از ورود به بنگلادش به عنوان سفير آمريكا تأكيد كرده است كه صادرات گاز بنگلادش اين كشور را به يك كشور متوسط از نظر درآمد در جهان تبديل خواهد كرد و آمريكا علاقه مند است بنگلادش را در اين سطح مشاهده كند. منابع گاز برآورده شده بنگلادش ۱۳ هزار ميليارد فوت مكعب اعلام شده است.
هند و چين
آردن شوري وزير خصوصي سازي هند در آخرين اظهارنظر خود اعلام كرد كه در صورت ادامه روند كند خصوصي سازي اين كشور براي چندمين بار در زمينه اقتصادي از چين عقب خواهد افتاد. وي در اظهارات خود هشدار داده است كه اقتصاد چين در ۱۵ سال گذشته شش بار از هند در رشد اقتصادي پيش افتاده است و در مرحله كنوني در صورتي كه هند در برنامه هاي خصوصي سازي تأخير كند بار ديگر از اين كشور عقب خواهد افتاد. وي در مقاله اي در روزنامه اينديان اكسپرس تأكيد كرد كه فرصت ها و امكانات در دسترسي دارد و اگر از اين امكانات بهره برداري نكند، رشد اقتصادي مورد نظر تحقق نمي يابد و بيكاري و ناكامي اقتصادي اين كشور را دچار مشكلات بزرگي خواهد كرد.
وي همچنين تأكيد كرده است كه مقاومت در برابر خصوصي سازي پيش از اين كه ازجايگاه اقتصادي باشد از منظر سياسي است و اهداف خاصي را دنبال مي كند. برخي آگاهان اين اقدام شوري را تلاشي براي كاهش نقش گروه هاي فشار كه از طريق كنگره هند و حزب كمونيست مانع خصوصي سازي مي شوند قلمداد كرده اند.
دولت هند تا سه ماهه نخست سال آينده ميلادي كه سال  مالي اين كشور خاتمه مي يابد بايد حداقل ۷۵/۲ ميليارد دلار از فروش كارخانجات دولتي درآمد كسب كند.
ناكامي هاي بيشتر اقتصادي
تمهيدات امنيتي جديد آمريكا دست اندركاران صنعت جهانگردي اين كشور را نگران كاهش بيشتر در آمد و ناكامي هاي بيشتر كرده است. پس از حادثه يازده سپتامبر ميزان سفر جهانگردان به آمريكا كاهش يافت و پس از اين حادثه سختگيري دولت آمريكا براي سفر اتباع ديگر كشورها به اين كشور به كاهش سفر به اين كشور بيش از پيش دامن زد.
علاوه بر اين حوادث گوناگون در گوشه و كنار آمريكا و بويژه حادثه خاموشي اخير در اين كشور به نگراني دست اندركاران جهانگردي آمريكا افزوده است.
اخيراً مقامات صنعت جهانگردي آمريكا در نامه اعتراض آميزي به جورج بوش از وي خواسته اند تا پاسخ دهد كه اگر كسي مي خواهد به آمريكا سفر كند چگونه و به چه ترتيب وارد اين كشور شود.
۶ درصد نيروي كار آمريكا در صنعت جهانگردي كار مي كنند و از هنگام حادثه يازده سپتامبر ۲۵ درصد بيكاري نيروي كار آمريكا در اين بخش رخ داده است.
رد درخواست ايران
مسعود نيلي عضو هيأت علمي دانشگاه صنعتي شريف پس از رد مجدد دادخواست ايران براي پيوستن به سازمان تجارت جهاني تأكيد كرده است، بدون اصلاح ساختار اقتصادي و مهيا كردن شرايط لازم، پيوستن به سازمان تجارت جهاني تبديل كردن فرصتها به تهديد است.
نيلي در گفت وگو با خبرگزاري فارس افزود: با وجود اقتصاد متمركز دولتي، نمي توان به سازمان تجارت جهاني پيوست و منتفع شد.
زماني اقتصاد ما از پيوستن به سازمان تجارت جهاني منتفع خواهد شد كه شرايط اقتصاد، توان خود را بهبود ببخشد، خصوصي سازي را گسترش دهد و حضوري فعال در عرصه جهاني داشته باشد.وي افزود: بايد توجه داشته باشيم كه تا ابد براي پيوستن به اين سازمان وقت نداريم، هر چقدر در مهيا كردن شرايط جهت پيوستن تعلل كنيم، ميزان انزوا و هدر رفتن منابع و ثروت ملي بيشتر مي شود.
زماني بايد به اين سازمان بپيونديم كه مطمئن باشيم پيوستن ما رشد و شكوفايي اقتصادي را به همراه دارد.عضو هيأت علمي دانشگاه صنعتي شريف افزود: يكي از آثار مهم پيوستن به اين سازمان، تحرك بخشهاي مختلف اقتصادي است.
درخواست لغو ممنوعيت
جامعه بازاريان كيش خواستار لغو ممنوعيت واردات پنج قلم كالا از مناطق آزاد به ساير نقاط كشور شد.
پنج كالاي ممنوعه كه طبق اعلام سازمان بازرسي كشور واردات آن از مناطق آزاد كشور ممنوع است عبارتند از: تلويزيون، يخچال، ماشين لباسشويي ، فريزر و دستگاههاي صوتي.