محمد علي توحيد
وزير جديد نفت دولت انتقالي عراق ديدگاه هايي دارد كه در زمينه سازي آينده اين صنعت در عراق تعيين كننده است. با توجه به نقش اين كشور در اوپك و بازار جهاني نفت انتظار مي رود كه مواضع او براي صاحب نظران با اهميت باشد.
عراق كشور ثروتمندي است، نه تنها از نظر مالي بلكه از نظر فرهنگي و نيروي انساني، طبق آمارهاي سازمان ملل در ميان كشورهاي عربي بيشترين افراد تحصيلكرده را دارد. گزارش برنامه توسعه سازمان ملل همچنين نشان مي دهد كه عراق از نظام ديوانسالار و ساختارهاي اجتماعي كارآمدي برخوردار است. عليرغم اين شرايط روند بازسازي در عراق به دليل شرايط امنيتي كند پيش مي رود.
به اعتقاد بسياري از كارشناسان، صادرات نفت عراق با اتكا به منابع موجود مي تواند به دو برابر صادرات اين كشور هنگام جنگ افزايش يابد كه ميزان آن به ۵/۲ ميليون بشكه در روز برآورد مي شود، اما همين امر نيز به سرمايه گذاري و تمهيدات امنيتي فراواني نياز دارد.
در بهترين شرايط صادرات عراق به حداكثر ۸۰۰ هزار بشكه رسيده است. البته در اين مدت توليد نفت مصرف داخلي را نيز تأمين كرده است و برخي نيازهاي داخلي از كشورهاي همسايه وارد شده است.
طبق برآوردهاي انجام شده درآمد بالقوه نفتي عراق مي تواند بين ۲۷ تا ۵۰ ميليارد دلار برآورد مي شود اما تاكنون حداكثر درآمد نفتي اين كشور بيش از ۶ ميليارد دلار نبوده است.
با توجه به اينكه دولت آمريكا با اتكا به درآمد نفتي عراق برنامه اشغال و بازسازي اين كشور را طراحي كرده است، كاهش درآمدهاي نفتي اين كشور از برآوردهاي انجام شده به كسري مالي فراواني منجر شده است.
كسري بودجه پنتاگون كه معادل ۷۹ ميليارد دلار برآورد شده است، دولت بوش را وادار ساخت كه درخواست تصويب بودجه اي معادل اين مبلغ از كنگره كند.
همه ازجمله پل برمر اميدوارند كه صادرات نفت عراق به ميزان صادرات پيش از جنگ برسد. اما اين اميد طبق برآوردهاي مقامات آمريكايي تا يك سال ديگر نيز تحقق نخواهد يافت.
و چنين شرايطي روند بازسازي عراق را كند و پرهزينه خواهد كرد.
دولت جديد
وزير جديد نفت عراق كه قصد دارد در اجلاس آينده وزيران نفت اوپك در وين شركت كند، داراي دكتراي مهندسي نفت از آمريكا و سال ها شاغل در شركت هاي خصوصي نفتي كشورهاي اروپايي و آمريكايي بوده است.
او طرفدار خصوصي سازي صنعت نفت اين كشور دست كم در صنايع پائين دستي است. با تشكيل دولت انتقالي، وي برنامه ريزي براي واگذاري تأسيسات پائين دستي مثل پالايشگاه ها و خطوط انتقال و غيره را در دستور كار قرار داده است. او از خصوصي سازي كامل صنايع عراق با احتياط سخن مي گويد و تأكيد مي كند اين يك مسئله فرهنگي است. مردم عراق سالها با صنعت نفت «ملي» مأنوس بوده اند و يك باره نمي توان اين فرهنگ را تغيير داد. به اعتقاد او در بخش صنايع بالادستي در حال حاضر قراردادهاي مشاركت در توليد بهترين گزينه است.
«محمد ابراهيم بحرالعلوم» وزير نفت جديد عراق در گفتگو با خبرنگار روزنامه فايننشيال تايمز مي گويد: عراق براي خصوصي سازي صنعت نفت آماده است اما تصميم نهايي در اين زمينه پس از انتخابات سراسري در اين كشور كه حداقل دو سال ديگر برگزار مي شود گرفته خواهد شد.
وي تأكيد مي كند: پس از دوران انتقال و انتخاب دولت جديد در عراق توسط مردم در اين زمينه تصميم گرفته مي شود.
محمد ابراهيم بحرالعلوم فرزند يك روحاني برجسته در نجف كه به تازگي به عنوان وزير نفت در دولت انتنقالي عراق برگزيده شده است، در گفتگو با اين روزنامه همچنين تأكيد مي كند: صنعت نفت عراق به خصوصي سازي نياز دارد، اما اين يك مسئله فرهنگي است. مردم عراق ۳۰ الي ۴۰ سال است، با آرمان ملي شدن صنعت نفت خو گرفته اند.
عراق مانند بسياري از كشورهاي منطقه خليج فارس در موج ملي كردن صنايع نفت در سال ۱۹۷۲ صنايع نفت خود را ملي اعلام كرد.
برخي برآوردها ميزان ذخيره اثبات شده اين كشور را تا ۱۴۰ ميليارد بشكه تخمين زده اند. كشوري كه از نظر منابع نفت دومين كشور پس از عربستان سعودي به شمار مي آيد و با چشم اندازي از قراردادهاي بزرگ و سودآور در منطقه اي كه اكتشاف منابع آن با فناوري هاي بسيار ناكارآمد انجام شده است و هنوز منابع نفت دست نخورده باقي مانده است مي تواند درانتظار تحولات بزرگي باشد. اما اين چشم انداز مسير پرفراز و نشيبي را طي مي كند.
وزير نفت عراق تأكيد مي كند كه چشم انداز توليد نفت عراق با قاچاق مواد نفتي و عمليات خرابكارانه تيره و تار است. به گفته وي متوسط صادرات عراق در حال حاضر حدود ۶۴۵ هزار بشكه است كه معادل نصف صادرات اين كشور در زمان جنگ نيست.
مهمترين حادثه در هفته اخير انفجار خط لوله انتقال نفت عراق به بندر جيهان در تركيه بود كه صادرات يك ميليون بشكه نفت در روز را متوقف كرد.
بحرالعلوم در مصاحبه اخير خود، خواهان تشكيل يك نيروي امنيتي مستقل براي جلوگيري از ادامه عمليات خرابكارانه در تأسيسات نفتي عراق شده است.
وي تأكيد مي كند كه اين نيروي امنيتي مي تواند با حمايت نيروهاي نظامي كشورهاي متحد از تأسيسات نفتي حفاظت كند.
او تأكيد مي كند كه تعداد نيروهاي آمريكايي براي حفاظت از تأسيسات نفتي كافي نيست و به همين دليل عمليات خرابكارانه هر روز افزايش مي يابد.
وي در مورد مديريت صنايع نفت تأكيد مي كند: صنايع پائين دستي بايد به طوركلي خصوصي اداره شوند. ازجمله تأسيسات پالايشگاهي و توزيع. وي در مورد صنايع بالادستي نفت اما از قراردادهاي مشاركت در توليد (PSA) حمايت مي كند.
بحرالعلوم كه دكتراي مهندسي نفت خود را از دانشگاه نيومكزيكو در آمريكا اخذ كرده همچنين در مصاحبه اخير خود براي عقد قرارداد با شركت هاي آمريكايي و اروپايي اولويت قايل مي شود. وي همچنين تأكيد مي كند : خصوصي سازي راه دميدن روح تازه در كالبد صنعت عراق است. وي تأكيد مي كند كه در مدت كار دولت انتقالي كه حداقل دو سال به طول خواهد انجاميد، وي همه تلاش خود را در مرحله نخست صرف بازسازي تأسيسات موجود خواهد كرد و احداث تأسيسات جديد در اولويت بعدي قرار خواهند گرفت. وي تأكيد مي كند: بهتر است هفتصد هزار بشكه توليد كنيم و ثبات توليد داشته باشيم تا نوسان بين يك تا دو ميليون بشكه. باثبات توليد مي توان برنامه ريزي كرد و اندك اندك توليد را به سطح دلخواه رساند.
بحرالعلوم از سال ۱۹۹۲ تا زماني كه نيروهاي خارجي عراق را اشغال كردند در لندن زندگي مي كرد و در ميان فعالان مخالف رژيم صدام حسين چهره اي شناخته شده است.
وي اخيراً سفري به چند كشور منطقه داشت و با مقامات اين كشورها در زمينه بازسازي تأسيسات نفتي عراق گفتگو كرد. وي مي گويد اردن، مصر و كويت به همكاري براي كمك به بازسازي تأسيسات نفتي عراق علاقه مند هستند.
بحرالعلوم سال ها در كويت به عنوان مهندس نفت كاركرده است. وي علاوه بر اين در تأسيسات نفتي درياي شمال و شمال آفريقا نيز سابقه كار دارد.
اخيراً پس از تشكيل دولت انتقالي در عراق، دبيرخانه اوپك از وي براي شركت در اجلاس آينده وزيران نفت اين سازمان كه قرار است در ۲۴ اكتبر مصادف با دوم مهرماه در وين تشكيل شود دعوت كرده است.
وي اعلام كرده است كه براي شركت در اين اجلاس در حال برنامه ريزي است.
او مي گويد: سهم عراق از توليد اوپك معادل ۲/۳ ميليون بشكه است اما تصور نمي كنم كه تا پايان دوره انتقالي اين ميزان توليد امكان داشته باشد. اين اظهارنظر شايد براي بسياري از كشورهاي عضو اوپك كه نگران پيوستن عراق با حداكثر توليد به بازار نفت هستند اميدواركننده باشد. اما ميزان توليد عراق تنها يكي از عوامل مؤثر در تحولات بازار نفت خام جهان است.
منابع:
ميدل ايست اكونوميك ساروي
اكونوميست فايننشيال تايمز