مذهب و عرفان تركمن
علي آرخي مسئول حوزه علميه عرفان آباد
حمد بي حد و ثناي بي عد پادشاهي را كه وجود هر موجود نتيجه جود اوست، آن خداوندي كه از بديع فطرت و منبع حكمت به قلم كرم، نفوس را بر صحيفه عدم رقم فرمود و آب حيات معرفت را در ظلمات خلقت بشريت تعبيه كرد و درود بسيار و آفرين بيشمار بر ارواح مقدس نبوت و عنصر فتوت باد، كه سالكان حقيقت و مقتدايان ممالك شريعت بودند، خصوصاً بر سرور انبياء و قافله سالار اوليا محمد مصطفي(ص).
مذهب تركمنها- تركمنها مسلمان و اهل سنت و جماعت مي باشند و از چهار فرقه آن يعني حنبلي، حنفي، مالكي، شافعي بيشتر پيرو مذهب حنفي هستند و نيز علاوه بر آن پيرو فرقه نقشبنديه اند كه موسس آن خواجه بها ءالدين نقشبند بخارايي متوفي به سال هفتصد و نود و يك (۷۹۱) هـ.ق مي باشد. اين فرقه در ميان گوگلانها بر خلاف يموتها كه از مدتها پيش ده نشين شده اند پيروان بيشتري دارد. به نظر مي رسد تبليغ و اشاعه موازين يك فرقه مذهبي كه محتاج درس و بحث و كتاب و دفتر است در ميان مدرسه هاي ديني دهات گوگلان علاوه بر تعليم اصول دين و قرائت قرآن و صرف و نحو به تبليغ طريقت نقشبندي نيز مي پردازند. آنها پيروان نقشبند را (صوفي) و مبلغان را (مرشد) و تعاليم مربوط به آن را (علم باطن) مي دانند. البته از فرصتهايي به مناسبتهاي مختلف، مجالس هم داير مي كنند كه با اشعار و اذكار پرشور و التهابي به آن مي افزايند.
تركمنهاي دشت كمتر از گوگلانها وابسته به اين فرقه و حديث آن شدند. زندگي در صحراي يموت با آن كوچهاي ييلاق و قشلاق مجال چنان اذكار و جهريه هايي را فراهم نمي كرده است اما اكنون چهره زندگي در ميان تركمنهاي دشت و فعاليتهايي كه در نحوه معيشت آنان فراهم آمده آسانتر و زودتر از زندگي تركمنهاي كوه نشين گوگلان تغيير كرده است. چرا كه اين ماشين اصلاح جديد و پرتوان توليد در دشت بيشتر بكار رفته و در كوه كمتر.
در سالهاي قبل از تسلط كمونيستها بر آسيا ميانه آخوندهاي تركمن براي ادامه تحصيل علوم ديني به خيوه و بخارا مي رفتند، آنهايي كه در بخارا تحصيل مي كردند زبان فارسي را هم ياد مي گرفتند ولي در خيوه زبان تركي و ازبكي رايج بود.
يكي از بزرگترين اعياد مذهبي كه در بين تركمنها رواج دارد (عيد قربان) است. سه روز مانده به عيد تدارك آغاز مي گردد. روز اول را «گرگون» يا روز خانه تكاني مي گويند و به نظافت مي پردازند. روز دوم را «فوفن» مي نامندو در اين روز به پخش شيريني  هاي روغني مي پردازند. در روز فوفن، اين شيريني ها را بين مردم روستا تقسيم مي كنند. شب قبل از عيد حمام مي گيرند كه به آن «قربان شورا» مي گويند و هنگام استحمام اين اشعار را مي خوانند «قربان شورا، من شوار- گيد دا قربان آفا سورا، كلام سوسرنورا».
روز عيد در نماز جماعت شركت مي كنند و آخوندمحل آنان را به امر به معروف و نهي از منكر دعوت مي كند. بعد همه به هم مي گويند عيدت مبارك باشد، عيد همگي مبارك باشد، به اميد خدا همه عيد ديگر را هم ببينيم؛ بعد هر فرد تركمن چه زن و چه مرد به فراخور حال خود قرباني در راه خدا مي دهد كه ممكن است هر نفر يك گوسفند قرباني كند و يا بطور اشتراكي گاوي را قرباني مي كنند و آن را به هفت قسمت مساوي تقسيم مي كنند كه در زبان تركمني به اين عمل «اوله» مي گويند. در موقع سر بريدن حيوان قرباني، محلي را كه مي خواهند سر حيوان را ببرند مقداري گود مي كنند و در آن مقداري ذغال، نمك و گندم مي گذارند كه مربوط به دوران تئتمي و كشت و زرع تركمنها است.
در روزهاي عيد دختران تركمن با لباس زيبا و رنگارنگ به ميان ده مي آيند. همچنين در اين روزها با چند تير چوب و قطعه هاي طناب، تاب درست مي كنند كه در زبان محلي به آن «چالامن- سالانچاق» مي گويند و نيز كودكان مسابقه تخم مرغ شكني مي دهند.
در تركمن صحرا نيز مانند نقاط ميهن ما زيارتگاههايي قرار دارد كه عده اي از تركمنها به ديدار آن مي روند و مهم ترين زيارتگاهها عبارتند از:
۱- امامزاده دانشمند(داليشمان)- اين امامزاده ملاعلي بوده و علاوه بر فضل و دانش سرشاري كه داشته نسبت او به اولاد و احفاد يكي از چهار يارپيامبر مي رسيده است.
اينچه برونيها مي گويند ملاعلي دانشمند در همان محلي كه اينك مقبره اش قرار دارد شهيد شده و تا مدتي قبرش بي حفاظ بوده تا اينكه گنبدي از آجر برويش درست كردند و اكنون داراي متولي است.
۲- خالد نبي- در قله كوه گوكچه داغ مرقدي است كه زيارتگاه عموم تركمنهاست.
۳- بها ءالدين نقشبندي- يكي ديگر از زيارتگاههايي كه هر تركمن آرزوي ديدار آن را دارد مقبره خواجه بها ءالدين نقشبند بخارايي است كه مقبره اش در بخارا است. مريدان او هنوز در ايران، چين و عربستان و هند زندگي مي كنند. او در سال ۱۳۸۸ ميلادي/ ۷۹۱ قمري فوت كرده و صومعه و مسجد و مقبره محصوري دارد كه در قريه (بها ءالدين) است و كتب خطي بسيار دارد و در مقبره او سنگ مزاري وجود دارد كه از بس پيشاني بر آن ساييده اند، اين سنگ در حال از بين رفتن است. در بالاي مقبره چند شاخ قوچ و يك پرچم آويزان است. اجداد بها ءالدين به عدد هفت علاقه مخصوص دارند زيرا هفت ماهه بدنيا آمدند، در هفت سالگي قرآن را حفظ كرده و در هفتاد سالگي از دنيا رفتند. بنابراين هداياي روي قبر را بايد قابل تقسيم به هفت يا مضربي از اين عدد كرد.
در شرق بندر تركمن نزديك روستاي خواجه لر يادبودي از بهاءالدين ساخته اند و گويا خواجه در سفر به مكه در اينجا استراحت كرده است. زنان بيشتر از مردان به زيارتگاه متوسل مي شوند مخصوصاً زنان نازا، بز يا بزغاله اي را نذر مي كنند و تريشه يا پارچه اي به شاخه هاي درخت كنار زيارتگاه دخيل مي بندند و گاهي از يك قطعه تركه نخ، كماني مي سازند و به درخت مي آويزند كه اين به معناي خواستن فرزند پسر است. روزهاي جمعه كنار زيارتگاه ها پر از جمعيت است.
در ده كيلومتري شرق بندر تركمن زيارتگاهي است كه به آن قدمگاه خواجه بهاءالدين مي گويند و زائران تركمن روزهاي جمعه در آن گرد مي آيند.
فرهنگ تركمنها
مايسا ايري،دانش آموز
تركمنها قومي از تركان بودند كه در حوزه شرقي درياي سيحون مي زيستند. امروز، تركمنها در كشورهاي همجوار ايران، تركمنستان، چين، عراق، سوريه، لبنان، تركيه و افغانستان سكونت دارند و در ايران در سمت شمال شرقي در استان خراسان و استان گلستان در شهرهايي چون بندرتركمن، آق قلا، گنبد و... زندگي مي كنند.
اغزخان سركرده تركان غز ۲۴ پسر داشت و تركمنان امروز ادامه نسل آنها هستند. امروز جمع تركمنهاي ايران حدوداً يك ميليون نفر است و همگي شان مسلمان و بيشتر پيرو مذهب حنفي هستند.
تركمنها در طول تاريخ پيوسته در خدمت پادشاهان ساساني، ساماني، سلجوقي، افشارها، زنديه و قاجارها بودند و در به قدرت رسيدن آنان نقش عمده داشته اند.
فرهنگ و رسوم تركمنها اكثراً در قبايل ديگر مشاهده نمي شود و تقريباً دست نخورده باقي مانده است.
مراسم عروسي تركمنها پر از راز و رمز است و جذابيتهاي بسياري دارد. عروسي در ميان تركمنها سه يا چهار روز به طول مي انجامد و چندين مرحله دارد:
۱- اولي قده، ۲- پذيرايي، ۳- مصائب (مصاحب)، ۴- كجاوه (عروس كشي)، ۵- اوجه، ۶- اللش درمه (عقدكنان)
مراسم عزاداري: اين مراسم هفت روز طول مي كشد و در طول اين هفت روز فاميلها و آشنايان براي تسليت و همدردي با عزاداران مي آيند و براي بازماندگان طول عمر مي خواهند. مراسم چهلم و صدم در سال اول برگزار مي شود و در سالهاي بعد نيز مراسمي دارند. فاميلهاي نزديك مرده به مدت يك سال لباس خود را عوض نمي كنند و در جشنها و عروسي ها شركت نمي كنند.
اعياد و جشنها-جشنهايي كه از گذشته در ميان تركمنها بوده: عيد قربان، عيد فطر و جشن آق آش است.
از بزرگترين اعياد مذهبي مسلمانان از جمله تركمنها عيد قربان است كه در آن گوسفندي را در راه خدا قرباني مي كنند و پس از سي روز ماه مبارك رمضان، مسلمانان جشن عيد فطر را برپا مي كنند.
هنگامي كه زنها و مردهاي تركمن به سن پيامبر(ص) يا ۶۳ سالگي مي رسند جشن و ضيافتي ترتيب مي دهند كه به جشن آق آش معروف است.
سنتهاي اجتماعي در آثار شفاهي تركمنها بيشتر نمايان است. اين آثار عبارتند از:
۱- آواز دسته جمعي دختران (لاله)، ۲- لالايي مادران (هودي)، ۳- سويدقازان (مراسم تمناي باران)، ۴- نيمه رمضان (يارم رمضان)، ۵- چيستانها (ماتال لار)، ۶- بازي كودكان (اوين لار)، ۷- آواز و موسيقي (آيدم لار)، ۸- ذكر خنجر، ۹- اسطوره.
لباس مردان و زنان تركمن از پارچه هاي مخصوص با نقش و نگارهايي زيبا دوخته مي شود و كلاه مردان را از پوست بره درست مي كنند و زنان، وسايل زينتي را كه از نقره و طلا ساخته و با نگين تزئين شده بر روي لباسهاي خود مي دوزند.
تركمنها در شكوفايي هنري كه يادگارهاي فراواني از آن بجا گذاشته اند، تأثير عميقي داشته و با الهام از محيط خود، آفرينشهاي مادي فراواني را به دوران ما منتقل كرده اند، مانند: نمدهاي زيبا كه از پشم گوسفندان درست مي شود و قالي هايي كه داراي نقشهايي بسيار زيبا هستند و اساس آرايش دروني خانه تركمنها مي باشند.
در مورد فرهنگ تركمنها در مقايسه با گذشته امروز با نفوذ فرهنگ غربي، فرهنگ سنتي رو به اضمحلال است و لازم است با همايش سالانه در احياي فرهنگ سنتي اقدام اساسي صورت بگيرد.
ايل هاي تركمن
زهرا كريم آبادي
در شمال شرقي ايران، در استان گلستان و بخشي از استان خراسان، ايلات تركمن با ويژگي هاي فرهنگي درخور بررسي زندگي مي كنند. اين مجموعه قومي، از چند دهه گذشته تاكنون مورد مطالعه پژوهشگران فرهنگي بوده اند، اما هنوز هم جنبه هاي ناشناخته اي دارند.
در اينجا به منشأ نژادي و خاستگاه جغرافيايي- تاريخي اين قوم مي پردازيم.
نياكان اين قوم در هزاره هاي گذشته در جنوب كوه هاي آلتايي در آسياي ميانه زندگي مي كردند، شيوه زيست آنها، كوچندگي بوده و پژوهشگران تاريخ، دامنه كوچ آن ها را از كرانه هاي درياچه روشن- ايشيق گول- در قرقيزستان كنوني تا مغولستان مي دانند.
دشواري هاي طبيعي، ستيزهاي بين گروهي و چيرگي امپراطوري چين بر اين گروه هاي كوچنده، شالوده مهاجرت تاريخي اين قوم به غرب آسياي ميانه را فراهم كرد. اين مهاجرت از سده دوم هـ .ق آغاز و تا قرن سيزدهم ادامه داشت.
كوچندگان مهاجر، گروهي در مرو در شمال افغانستان كنوني و گروهي در شرق درياي خزر مستقر شدند. گروه سوم، درياي خزر را دور زده تا شبه جزيره بالكان پيشروي كردند و با ساكنان بومي آن درآميخته و سرشت نژادي خود را از كف دادند.
اكنون تركمن ها در شمال افغانستان و جمهوري تركمنستان و در شرق درياي خزر و در استان هاي گلستان و خراسان ايران زندگي مي كنند.
فدراسيون ايلات تركمن در قرن هفتم تا هشتم هـ.ق با ويژگي هاي اساسي خود شكل گرفت.
ويژگي هاي اساسي اين قوم عبارتند از: ۱- نياي مشترك- اغزخان نياي همه گروه هاي تركمن، ۲- زبان تركمني، ۳- پيروي از مذهب سني حنفي(۱) قوم تركمن با اين ويژگي ها، شامل ۹ ايل است: چاودور- ارساري- آل علي- قره- سالور- ساريق- تكه- گوكلان- يموت
تركمن هاي ايران عمدتاً شامل ايلات «يموت»، «گوكلان» و «تكه» هستند. گروهي هم در بخش جرگلان واقع در غرب خراسان زندگي مي كنند كه «نخورلي» نام دارند. نخورلي ها منشأ نژادي ناشناخته اي دارند، اما جالب آن كه كاملاً آشنا به آداب و رسوم تركمني هستند و اكنون تركمني انگاشته مي شوند.
اسب تركمن
حاجي گرگان كلته
ما در ايران ثروتي داريم با سابقه اي به طول تاريخ تمدن جهان به نام اسب بومي ايران با ويژگي هاي منحصر به فرد كه به گواه تاريخ جد تمام اسبان اصيل و خوب جهان امروزي است و به صورت تنوعي كم نظير در سرتاسر ايران به عنوان حيوان بومي يافت مي شود. اين كه در هر نقطه اي از جهان كه نامي از سواركاري برده مي شود نام ايرانيان و اسب ايراني در اذهان تداعي مي شود به اين علت است كه اهلي كردن اسب، ساخت زين و افسار گوناگون، ابداع فنون جنگي، اصلاح سم و نعلبندي، ساخت ارابه هاي جنگي، ابداع ورزش هاي مختلف سواركاري، تأسيس چاپارخانه ها، ابداع روش هاي علمي دامپزشكي، مديريت اسب داري و اصلاح نژاد همگي براي اولين بار در دنيا توسط پدرانمان انجام گرفته است.
اجداد اسبان تركمني ابتدا در اصطبل هاي سلطنتي قوم ماد پرورش يافته اند و سپس به خراسان منتقل شده اند. ويژگي هاي منحصر به فرد اسب تركمن در جنگ و گريزها همانند سرعت، استقامت، شجاعت و يكه شناس شدن اسب نسبت به صاحبش در فتح الفتوحات هخامنشيان و اشكانيان تا دوران افشار و زند، تأثير به سزايي داشته است. اما مهم ترين وجه تمايز اسب تركمن با ساير اسبان دنيا، استفاده از آن در اصلاح نژاد ساير اسبان جهان است كه در جهان به زيبايي، چابكي و سرعت معروف است.
پراكندگي فعلي اسب تركمن ايران تقريباً از بندر تركمن در غرب، استپ هاي مرز روسيه در شمال و منطقه بجنورد در جنوب و حوالي قوچان در شرق است كه بيشترين تعداد آن ها در شهرستان هاي آق قلا و گنبد مي باشد.
اسبان تركمن در طوايف مختلف آن با توجه به مناطق مختلف زيست محيطي و موقعيت جغرافيايي و آب و هوايي اين مناطق ويژگي هاي متفاوتي از لحاظ اندام شناسي، خالص بودن و... دارند كه به گونه هاي مختلف قابل تقسيم اند و در اين ميان قديمي ترين و خالص ترين آنها مربوط به اسب تركمن آخال تكه است. اين گونه اسب تركمن به دليل دارا بودن اندامي ظريف و باريك با پاهاي بلند، سم هاي كوچك نرم و شكننده، طويل بودن بدن و ضعيف بودن كمر، براي مسيرهاي صعب العبور و كوهستاني و فعاليت هاي قدرتي و حمل و نقل مناسب نبود. لذا مردم كوچ نشين طايفه يموت براي تقويت توانايي اسبانشان در كوچ ها و نقل و انتقالات در مسيرهاي دشوار در اصلاح نژاد اسب خود از اسبان عرب و فلات ايران استفاده كردند. اسبان يموت از نظر رفتاري شباهت زيادي به اسبان عرب داشته و به راحتي رام و دستي شده و كله شقي و يكه شناس شدن اسبان آخال تكه را ندارند.
از آنجا كه اسبان تركمن جرگلاني (نوع ديگري از اسب تركمن) ساليان متمادي براي باربري و حمل و نقل، گاري كشي، كار در زمين هاي كشاورزي و مسيرهاي صعب العبور استفاده شده اند لذا در اصلاح اين اسبان بيشتر، فاكتورها و معيارهاي قدرتي و اطاعت پذيري مدنظر بوده است. به همين دليل اسبان تركمن جرگلاني تنومند و نسبتاً سنگين و در عين حال مطيع و سربه راه بوده اما چابكي و سرعت و جسارت ساير اسبان تركمن را ندارند.
گونه ديگر اسب تركمن، اسب تركمن چناراني مي باشد كه براي اولين بار توسط نادرشاه افشار از آميزش بهترين نوع اسب عرب با ماديان هاي آخال تكه در منطقه چناران خراسان بوجود آمد كه بسيار سريع و دونده بوده و همچنين براي حمل تجهيزات جنگي و سواران مسلح در مسيرهاي سنگلاخ و كوهستان ها مناسب مي باشد. همچنين اين اسب ها به عنوان اسبان همه فن حريف و بهترين اسبان بومي براي ورزش هاي سواركاري در قاره آسياست.
از آنجا كه شناخت نژادهاي اسب تركمن در مطالعات مختلف مردم شناسي، ژنتيك اسب و... اهميت فراواني دارد و حتي مي تواند در برنامه هاي اقتصادي نيز مورد بهره برداري قرار گيرد. اسب تركمن بايد به عنوان اسبي معرفي شود كه مدت ها در جهان بهترين بوده اما متأسفانه در دو دهه اخير توجه چنداني به آن نشده است. لذا بايد آن را با ساير نژادهاي مختلف جهان مقايسه كنيم و برتري ها و استعدادهاي درخشان آن را بازگو نماييم.
پي نوشت:
۱- اين قوم تا پيش از مهاجرت فرايند اعتقادي طبيعت پرستي ، جان گرايي شمنيسم و .... را طي كردند.

زهره خورشيدي،دانش آموز
من يك دختر تركمنم
من يك دختر تركمنم. ما تركمن هاي صحرانشين در خانه اي دايره شكل به نام آلاچيق زندگي مي كنيم. آلاچيق براي يك كودك تركمن سرشار از زيبايي است، سرشار از رنگ، و ما در دنيايي از رنگ و زيبايي زندگي مي كنيم. سرزمين ما سبز است، سبز به سرسبزي صحرا. آسمان دشت ما آبي  است، آبي آسماني و نقش هاي قالي مان قرمز است به رنگ خون، به رنگ لپ هاي سرخ ما كودكان، لباس هاي ما نيز رنگشان سرخ است. به رنگ نشاط و شادابي به رنگ بازي هاي پر از شادي ما كودكان.
داخل آلاچيق ما آن قدر بزرگ است كه همه خانواده من در آن جا مي شوند. مي گويند آلاچيق ما شبيه خانه هاي اسكيموهاست. من عكس اسكيموها را در كتابم ديدم خانه هاي آنها هم شبيه آلاچيق  ماست. در آلاچيق هاي ما هميشه رو به طرف شرق باز مي شود. رو به صبح، رو به طلوع خورشيد. مردم ما خورشيد را دوست دارند، صبح را دوست دارند و طلوع خورشيد را شروع كار مي دانند؛ شروع تلاش و كوشش. با طلوع خورشيد در روستاي ما كودكان هم كارشان را شروع مي كنند. «چولوق» ها -كه چوپان هاي كودك هستند- گوسفندانشان را به صحراي زيبا و سرسبز مي برند و گوسفندها آزاد و رها در دشت وسيع تركمن صحرا مي چرند و مي گردند. بره ها هم به دنبال هم مي دوند و بازيگوشي مي كنند. ما دختران هم روي تپه سبز كنار روستا جمع مي شويم و به بازي مي پردازيم. «آي ترك- گون ترك» بازي مورد علاقه ما دختران تركمن است. ما دو گروه مي شويم و رو به روي هم مي ايستيم، دست هاي همديگر را مي گيريم و به خواندن شعر مي پردازيم. بعد يكي از دختران از جمع ما جدا مي شود و به طرف دسته دختران روبه رو مي دود. اگر او بتواند حلقه دست هاي آنها را از هم جدا كند و از آنها عبور كند يكي از دختران آن گروه را مي گيرد و به جمع ما اضافه مي كند و بازي آنقدر ادامه پيدا مي كند تا يك گروه برنده مي شود.
بعضي از دخترهاي دشت ما همراه مادرشان فرش مي بافند. فرش هاي ما همگي به رنگ قرمز هستند و داخل آن پر از مربع و مستطيل و دايره است. من معني آنها را نمي دانم. مادرم هم معني آنها را نمي داند و هر وقت از او درباره نقش هاي قالي مي پرسم تنها مي خندد و قالي اش را مي بافد. پدرم مي گويد اين نقش ها نقش هاي خورشيد و ماه و زمين و دشت است. نقش گل و كبوتر و اسب هم در قالي هاي ما وجود دارند.
بعدازظهرها براي پسرها و دخترهاي روستاي ما خيلي دوست داشتني است.
آقاي آموزگار هر روز بعدازظهر به ميان آلاچيق هاي ما مي آيد. پسرها گوسفندانشان را در صحرا رها مي كنند. دخترها هم از بازي و قالي بافتن دست برمي دارند. همه ما مداد و دفترمان را مي آوريم و آقاي آموزگار به ما درس مي دهد. آقاي آموزگار خيلي مهربان است. او هر روز از شهر به روستاي ما مي آيد و داخل يك آلاچيق كوچك كه بچه هاي روستا آن را درست كرده اند، درس مي دهد. آقاي آموزگار بعد از درس براي بچه ها درباره جاهاي ديگر صحبت مي كند. او ما را به شهرهاي مختلف ايران عزيزمان مي برد، به دشت ها و روستاهاي زيبا و درباره كودكان ايراني حرف مي زند، بعد هم درباره بچه هاي جهان صحبت مي كند. درباره بچه هاي زمين و مي گويد تمام بچه هاي زمين با هم دوست هستند. آقاي آموزگار خيلي چيزها را مي داند. او به خيلي جاها سفر كرده است. هربار كه او از شهر مي آيد براي مان كتاب مي آورد و ما آنها را مي خوانيم و داخل صندوقچه بزرگمان كه مادر براي مان دوخته مي گذاريم. مادرمان مي گويد اين صندوقچه براي عروس كردن ماست و مي گويد بايد وسايل عروسي دختر تركمن را از همان روز تولد دخترها آماده كرد. اما من دوست دارم كتاب هايم را در آن صندوقچه بگذارم، كتاب هايم در داخل صندوقچه، تميز و زيبا مي مانند و مادرم هميشه با ديدن كتاب هاي داخل صندوقچه مي خندد و از خنده هاي او من هم خنده ام مي گيرد.
من يك دختر تركمنم، صبح ها با صداي اذان «حاجي مراد» پيرمرد روستايي كه دندان هايش ريخته است از خواب بيدار مي شويم و شب ها، پدر با اسب از صحرا برمي گردد و برايمان افسانه مي گويد و ما هر شب با افسانه هاي او به خواب مي رويم.
مرواريد سياه، طلاي سفيد يا بندرتركمن
اگر از جاده اصلي تهران _ مشهد عبور كنيد و گذرتان به استان گلستان و بعد شهر كوچك كردكوي برسد، حتما به جاده اي كه مستقيم به طرف شمال رفته، نگاهي بيندازيد.
اصلا بهتر است فرمان اتومبيل خود را بچرخانيد و در مسير جاده ساحلي برانيد تا به بندر تركمن برسيد.
اين شهر در قديم داراي سه اسكله بزرگ بود كه دو اسكله آن زير آب فرو رفته است و تنها اسكله آن به علت كمبود تجهيزات بندري و فرونشستن تدريجي آب، فعاليت بندري چنداني ندارد و از آن به عنوان ارتباط دريايي با جزيره آشوراده بندر تركمن استفاده مي شود. در ايام تعطيلات نوروزي اين اسكله مملو از فروشندگاني مي شود كه محصولات زيباي صنايع دستي خود را به نمايش مي گذارند.
يكي از جاذبه هاي توريستي اين شهرستان جزيره «آشوراده» است كه تنها جزيره ايراني درياي خزر محسوب مي شود و داراي پوشش وسيع گياهي و در چهار فصل سال پذيراي كساني است كه كنار موج هاي آرام و مرغان دريايي و طبيعت بكر شمال، مكاني ساكت و زيبا مي خواهند.
در زمستان يا ماه هاي سرد سال تالاب بين المللي «گميشان» در اين شهرستان با بهره مندي از مواهب طبيعي و جغرافيايي خود پذيراي هزاران پرنده مهاجر است كه هم زمان با سرد شدن تدريجي هوا از مناطق شمالي سيبري، به اين منطقه مي آيند و شما مي توانيد چشم انداز زيبايي را از هزاران پرنده همچون درنا، مرغابي، لك لك، قو و غاز وحشي از اينجا با خود به يادگار ببريد. بندر تركمن، مردمي خونگرم، با صفا و مهمان نواز دارد و عمده فعاليت مردم اين شهر كشاورزي، صيد ماهي و صنايع دستي است كه شامل فرش، گليم، جاجيم و گبه است و آنچه صنايع دستي اين منطقه را منحصر به فرد ساخته سنتي بودن نقش و نگارهاي آن با ظرافت و زيبايي مخصوص به خود است.
«طلاي سفيد» نام ديگر بندر تركمن است. در اين شهرستان پنبه به وفور كشت مي شود و از اين لحاظ اينجا يكي از نقاط استراتژيك كشور است.
بندر تركمن را مرواريد سياه خزر نيز مي توان ناميد. خاويار اين بندر ۴۰ تا ۵۰ درصد خاويار كشور را تامين مي كند و بندري مخصوص براي صيد اين نوع ماهي در اين مكان تعبيه شده است.

تلاش يونسكو براي استمرار زبان هاي رو به مرگ
مجله پيام يونسكو نوشت كه به عقيده بسياري از زبان شناسان، سالانه ده زبان دنيا از بين مي رود. بيش از نيمي از شش هزار زباني كه امروزه در دنيا كاربرد عام دارد در معرض نابودي قرار دارند. مهم تر آن كه تنوع زباني دنيا تحت تاثير مهاجرت، سياست هاي محدودكننده زبان، و فشار از سوي زبان هاي غالب، چون انگليسي و روسي و فرانسوي و عربي و چيني و فارسي روز به روز كمتر مي شود.
يك زبان وقتي در معرض خطر محسوب مي شود كه دست كم ۳۰ درصد از كودكان قومي كه از آن استفاده مي كنند آن زبان را نياموخته باشند. با مرگ يك زبان، در واقع كل يك ديدگاه و بينش خاص، الگوهاي فكري، و مفاهيم اصيل وابسته به آن از بين مي رود.
سازمان جهاني يونسكو در تلاش براي ارتقاي تنوع فرهنگي در كشورها مسئله زبان هاي در حال مرگ را مورد توجه قرار داده و در كتاب «اطلس زبان هاي در خطر نابودي» كه با همكاري پژوهشگران برجسته از سراسر دنيا تدوين شده به مسائل كمي و كيفي اين پديده پرداخته است. از سوي ديگر تحقيقي هم در مورد تعداد كساني انجام گرفته است كه با اين ۳ هزار زبان رو به مرگ سخن مي گويند.
علاوه بر كار با دانشمندان در زمينه بررسي برخي از اين زبان ها، يونسكو همچنين در جورجياي آمريكا متولي ضبط و ثبت و تحليل سه زبان رو به مرگ آبكاز و باتس و لار براي ايجاد يك پايگاه اطلاعاتي اينترنتي كه دستور زبان و واژگان آنها را داشته باشد بوده است.
از سوي ديگر يونسكو مشوق صحبت كردن به چند زبان در مدارس نيز بوده است. اين سازمان بر اين عقيده است كه همه دانش آموزان بايد «تحصيلات رسمي خود را با زبان مادري شان آغاز كنند».
ائتلاف آسيايي سه تمدن بزرگ ايران - چين و هند
وزير فرهنگ و ارشاد اسلامي در حاشيه اجلاس شبكه بين المللي سياست فرهنگي، تشكيل ائتلاف آسيايي سه تمدن بزرگ ايران ، چين و هند را براي مشاركت فعال در معاهده«تنوع فرهنگي و جهاني شدن» پيشنهاد كرد.
به گزارش روابط عمومي وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي، احمد مسجد جامعي وزير فرهنگ و ارشاد اسلامي گفت: متن كنوني معاهده «تنوع فرهنگي» بيشتر بر اساس ويژگي هاي فرهنگ اروپايي تنظيم شده و ويژگي هاي فرهنگي كشور هاي آسيايي در آن كمتر مورد توجه قرار گرفته است.
وي افزود: تشكيل ائتلافي با حضور ايران، چين و هند به عنوان سه تمدن بزرگ تاريخي مي تواند محور مناسبي براي ايفاي نقش فعال تر كشور هاي آسيايي در اين نهاد باشد.
احمد مسجدجامعي وزير فرهنگ و ارشاد اسلامي، با اشاره به تكثر فرهنگي به عنوان مهمترين ويژگي حوزه تمدن آسيا گفت: كشور هاي آسيايي بايد سياست هاي تنوع فرهنگي را بامحور تقويت انسجام اجتماعي پيش ببرند.

سازمان حفاظت محيط زيست خوزستان به عنوان متولي اصلي حفاظت از رودخانه كارون تاكنون هيچ اقدام مثبتي براي نجات بزرگترين شريان حياتي كشور انجام نداده و در اين زمينه تعلل كرده است.
به گزارش «ميراث خبر»، «سيد ماشاءالله شكيبي» عضو كميسيون كشاورزي، آب و منابع طبيعي مجلس شوراي اسلامي با بيان مطلب فوق افزود: «مديريت غير منسجم و عملكرد ضعيف سازمان هاي متولي حفاظت محيط زيست خوزستان رودخانه كارون را به شدت آلوده كرده و اين نتيجه تفكر سياسي و رويكرد امنيتي دولت به مسايل محيط زيست كشور است.»
وي افزود: «تا زماني كه رويكرد نظام و مسئولان نسبت به مسايل محيط زيست ميراث ملي و طبيعي كشور نگاهي تجاري با رويكرد سياسي باشد نمي توان به حفظ اين ميراث ارزشمند براي نسل هاي بعدي اميدوار بود».
«شكيبي» با بيان اين كه هر روز بر ميزان آلودگي آب رودخانه كارون و ساير رودخانه هاي كشور افزوده مي شود، گفت: «رودخانه هاي بزرگ كشور از آلودگي هاي ناشي از دفع غير اصولي فاضلاب، زباله و پساب هاي صنعتي كارخانه ها رنج مي برند و اين در حالي است كه سازمان هاي متولي بي تفاوت از اين مجامع زيست محيطي مسئوليت حفاظت از رودخانه ها را به ديگري واگذار مي كنند.»
نماينده مردم طبس در مجلس شوراي اسلامي گفت: «مدت هاست كه بحث آلودگي رودخانه كارون مطرح مي شود اما مسئولان پاسخ مناسبي به دلايل اين آلودگي ها نداده اند.
به نظر مي رسد رسيدگي به محيط زيست و ميراث ملي كشور در خلال اختلافات دروني دستگاه هاي متولي فراموش شده و هر دستگاه بر اساس برنامه ريزي هاي خود و مستقل عمل مي كند.»
وي افزود:«مديريت منابع طبيعي، رودخانه ها و ساير عرصه هاي طبيعي بايد به يك دستگاه محول شود و با توجه به وضعيت فعلي و بحراني رودخانه هاي كشور، دولت بايد در قالب لايحه اي پيشنهاد تعيين اين دستگاه را به مجلس ارايه كرده تا پيش از وارد شدن خسارت هاي بيشتر به ميراث طبيعي كشور مشخص شود مسئوليت مديريت اين حوزه با چه دستگاهي است.»
رودخانه كارون به دليل برداشت آب براي اراضي كشاورزي و همچنين برداشت كشت نيشكر، دچار بحران كم آبي شده و از سوي ديگر ورود آلاينده هاي صنعتي سنگين، محيط زيست اين رودخانه را در معرض تهديد جدي قرار داده است. همچنين طرح توسعه نيشكر باعث شوري آب كارون شده است كه آب آشاميدني مردم اهواز، خرمشهر و آبادان را تأمين مي كند. اين امر باعث اعتراض هاي فراوان مردم و نمايندگان مجلس شده كه تاكنون به جايي نرسيده است.
به گفته كارشناسان محيط زيست، ادامه اين روند و افزايش شوري آب رودخانه منجر به خشك شدن نخلستان هاي خوزستان شده و اين استان با فاجعه زيست محيطي عظيمي رو به رو مي شود.