اشاره:
برگزاري جشنواره فيلم هاي جهانگردي در ارگ جديد بم كرمان، فرصتي بود تا با مدير برگزاري اين جشنواره كيومرث درم بخش به گفتگو بنشينيم.
وي در اين گفت وگو انگيزه برگزاري اين جشنواره و لزوم گسترش و تشويق فيلمسازان براي ورود به حوزه مستندسازي به ويژه در رابطه با جاذبه هاي جهانگردي ايران كه مي تواند در سازوكار صنعت توريسم نقشي به سزا ايفا نمايد و جهانيان را متوجه جلوه هاي فرهنگي و طبيعي كشورمان سازد به تفصيل سخن گفت.
بي گمان فيلمسازي مستند در زمينه جهانگردي يكي از ابزارهاي مهم توسعه اين صنعت به شمار مي رود و برگزاري جشنواره هاي كارآمد مي تواند فرآيندهاي اين مقوله را اعتلا بخشد.
با كيومرث درم بخش داراي درجه دكتراي سينما از دانشگاه سوربن در رابطه با فيلمسازي مستند، مولفه هاي آن، جايگاه اين ژانر در سينماي جهان و ...نيز سخن گفتيم كه بخشي از اين مباحث را به آينده وامي  گذاريم تا با آغاز مدخلي تازه در اين زمينه با فرصت و وسعت بيشتري مقوله مستندسازي ميراث طبيعي و ميراث فرهنگي كشورمان را با همه نقاط ضعف و قوت، دست  اندركاران، چگونگي كار، نيازها و الزامات آن و... به درستي نقد و بررسي كنيم.

* آقاي درم بخش، جشنواره به پايان رسيد. چطور بود؟
-كاش نگوييد به پايان رسيد، به نظرم مي رسد بهتر است اين روند را در كل نگاه كنيم. جرياني لازم و بايسته در كشور سال هاست كه دارد انجام مي شود و ادامه دارد و بايد روز به روز به لحاظ كمي و كيفي ارتقا يابد.
شايد بشود گفت، جشنواره فصلي از اين جريان است، جريان ايران شناسي، شناساندن جاذبه هاي بي  همانند اين كشور به جهانيان و آگاهي از تجربيات آنان در مقوله سينماي مستند.
* چرا عنوان «جشنواره جهاني فيلم هاي جهانگردي» را انتخاب كرديد و اصولا انگيزه شما چه بود؟
-در دنياي تخصصي امروز، تمام مقولات، از جمله جشنواره ها، بر اساس موضوع و محتوا طبقه بندي شده است. كار به جايي رسيده كه مثلا در كشور فرانسه جشنواره اي راه اندازي مي شود صرفا در حمايت از يك گونه جانوري. البته اين مهم در تمام كشور هاي پيشرفته اتفاق مي افتد. پس طبيعتا عنوان «جشنواره جهاني فيلم هاي جهانگردي» بايد همين طور انتخاب مي شد.
و اما در مورد انگيزه برگزاري اين جشنواره، از ورود من به ايران پنج سال مي گذرد. در طول اين مدت موفق شده ايم با همكاري دوستان علاقه مند و حمايت مسئولان ، سه جشنواره جهاني برگزار كنيم كه عبارتست از: جشنواره جهاني محيط زيست ، جشنواره فيلم هاي دريايي كيش و جشنواره جهاني فيلم هاي جهانگردي. در حال حاضر نيز در تدارك جشنواره چهارم، تحت عنوان «نگاه به آسمان» هستيم.
* « نگاه به آسمان» موضوع جالبي به نظر مي رسد. موضوعش چيست؟
- همين طور است . موضوع جشنواره بسيار خاص و قابل توجه است. مي دانيد كه آسمان كرمان، آسمان كويري و زيباي كرمان، پر از ستاره است. به قول اهل شعر: مي شود ستاره ها را در آسمان كرمان از آسمان چيد. موضوع و شكل برگزاري اين جشنواره بدين صورت است كه حدود بيست فيلمساز ستاره شناس با تلسكوپ ها آسمان ماهان كرمان را رصد مي كنند . در حقيقت موضوع جشنواره «فيلم هاي مربوط به ستاره شناسي ونجوم» است و در اين جشنواره مي خواهيم به جوانان بگوييم كه مردم ايران، اولين كساني بودند كه حدود ۶ هزار سال پيش، علم نجوم را در چغازنبيل راه اندازي كردند. رصدخانه كهنسال مراغه هم شاهد مثال ديگري است.
* چرا ماهان را براي اين كار انتخاب كرديد، و نه چغازنبيل را؟ ضمناً برگزاري اين جشنواره ها ترتيب خاصي دارد؟
-كرمان جزو مناطقي است كه به لحاظ ستاره شناسي بين المللي «پنجره لايه جوي» شناخته شده است. اين پنجره بهترين شرايط ممكن براي رصد كردن ستاره ها را دارند. در كشورهاي ديگر براي پرتاب موشك به فضا از اين گونه مناطق استفاده مي كنند. مسئولان كرمان، كه جشنواره اخير را برگزار كردند، از ما خواستند اين جشنواره را در ماهان برگزار كنيم. ضمناً به خاطر جذب شركت هاي بيشتر، بالا رفتن سطح كمي و كيفي جشنواره و داشتن برنامه اي منسجم با شركت كننده هاي توانمند، اين جشنواره هر دو سال يك بار انجام مي شود.
* به لحاظ كاربردي، اين جشنواره ها چه ظرفيت هايي را توليد مي كنند؟
يكي از ضعف هاي سينماي ما در ايران عدم طبقه بندي موضوعات و داشتن بانك اطلاعاتي منسجم است. از عمده علل اين نقيصه، پراكندگي محصولات توليدشده در سينماي ايران بوده است. اصولاً اگر موضوعات داراي استقلال باشند و طبقه بندي شوند، مي توان به مأخذ قابل استفاده اي براي پرسشگران و علاقه مندان دست يافت. اين جشنواره ها، علاوه بر جنبه هاي متعدد ديگر، نقش عمده اي در اين زمينه نيز ايفا مي كنند. مثلاً طي برگزاري همين جشنواره ها، ما به حدود ۲۰۰۰ فيلم زيست محيطي دسترسي پيدا كرده ايم. در جشنواره فيلم هاي دريايي، حدود ۸۰۰ فيلم در اين زمينه شركت كردند.
* مخاطب شما كيست؟
مخاطب فيلم هايي كه ما در جشنواره نشان مي دهيم، همه مردم هستند. اما يكي از عمده ترين اهداف ما تشويق جوانان و جذب آنها به سينماي مستند - كه به نوعي زيربناي صنعت سينما محسوب مي شود - است. با جذب جوانان به اين سينما، مي توان به ارتقاي اين صنعت كمك كرد. در حال حاضر هم مستندسازان خوب و زحمت كشي داريم كه كارهاي در خورتوجهي كرده اند. مثلاً فيلم سازهاي غواص كه از آبزيان، جزاير و زيستگاه هاي زيرآبي و... فيلم تهيه مي كنند، مثل «جزاير سيراف»، «موند»، «خليج ناي بند» كه همگي در حوزه حفاظت بين المللي هستند. در حال حاضر مركز صدا و سيماي بوشهر در اين  زمينه فيلم هاي خوبي ساخته و بعضي از اين فيلم ها با مستندهاي كمپاني هاي بزرگ جهان رقابت مي كند.
* از ويژگي ها و مراحل اجراي جشنواره بگوييد؟
-از ويژگي هاي اين جشنواره، نخست شناساندن ايران به ايرانيان و جهانيان است. در جشنواره فيلم هاي جهانگردي در كرمان حدود ۷۰۰ فيلم داشتيم. دنياي مستند، دنياي جذاب و بزرگي است. مستندسازان به بسياري از پژوهش هاي علمي كمك كرده اند، حتي در مواردي بعضي از كشفيات توسط آنها صورت گرفته است. خيلي از غارها و مناطق طبيعي و جذابيت هاي باستاني توسط مستندسازان كشف شده، برخي از موسيقي ها توسط اين فيلمسازان به دنيا معرفي شده، همين طور بسياري از آبشارها، رودخانه ها و كوه ها. ما در اين جشنواره ها فيلمسازان را تشويق مي كنيم چنين كارهايي بكنند.
* جايزه ها؟
-همانطور كه مي دانيد آرم جشنواره ما «لك لك» بود كه خود حديثي مفصل دارد: پرنده عشق به زادگاه و بلندگرايي و آرامش است. پيام آور دوستي است. جايزه ها هم «تنديس بال» بودند.
به مرتضي پورصمدي به خاطر ۳۰ سال نگاه عاشقانه به ايران تنديس بال جشنواره تقديم شد. استاد عباس سحاب (پدرنقشه ايران) كه در ۶ سالگي نقشه زادگاه خود- تفرش- را ترسيم كرد، برنده تنديس بال شد.
آقايان عبدالله و عيسي اميدوار، كه به برادران اميدوار شهرت دارند، و از ۵۰ سال پيش به جهانگردي مدرن پرداختند و در فرانسه خيلي خوب از آنان قدرداني شد، به عنوان اولين جهانگردان ايران، جايزه گرفتند.
اما بعضي از فيلم هاي برگزيده جشنواره كه با تأييد هيأت داوران جايزه گرفتند، عبارت بود از: پرواز برفي (به كارگرداني پيتر لوكاس از كشور فرانسه)، سبلان سحرانگيز (سيدكاظم گنجي - ايران)، ياد و يادگار (مصطفي رزاق كريمي - ايران)، همراه باد در دل تنهايي كوير (جعفر طياب - ايران)، جزايرمند (سيدحسن صافي- ايران)، دختر كوه هاي شقايق (فرهاد مهرانفر - ايران)، لذت كشتن (علي محمد قاسمي - ايران) ديار فراموش شده (سوسن شمس - فرانسه)، استاد حلي (محسن هرندي - ايران)، رقص عشق (بهزاد خداويسي - ايران)، و...
جايزه ها به ۶ فيلم، تنديس بال به همراه چهار سكه طلا و به ۶ فيلم، ديپلم افتخار و ۲ سكه طلا بود. در مجموع به ۳۰ فيلم، ديپلم شركت در بخش مسابقه اهدا شد.
* بخش هاي جنبي جشنواره چه بود و استقبال چطور بود؟
- چند بخش جنبي در جشنواره داشتيم: جشنواره فيلم مستند، نمايشگاه عكس جهانگردي (عكس از جذابيت هاي ايران) نقاشي (روياي سفر از نگاه كودكان ايراني در رده سني ۸ تا ۱۵ سال) روي هم رفته، استقبال خوب بود، البته با توجه به بعد مسافت و دوري ارگ جديد (محل برگزاري جشنواره) از مركز شهر بم و كرمان مدعوين صاحب عنوان اعم از مسئولان و هنرمندان ديگر اقشار (حدود ۳۰۰ ميهمان) در جشنواره شركت داشتند. اين جشنواره در تقويم فعاليت هاي فرهنگي استان كرمان ثبت شد و استاندار كرمان خواستار اجراي هر ساله آن شد. همانطور كه گفتم، ۷۰۰ فيلم به اين جشنواره رسيد كه در مدارس و دانشگاه ها به نمايش در خواهند آمد.
* به طور كلي نقش فيلمسازي مستند در مقوله ايران شناسي را در جذب توريست چگونه مي بينيد؟
-ترديدي نيست كه سينما و فيلم يكي از بهترين ابزار تبليغات است. ساخت اين فيلم ها بيش از هر چيزي در راستاي اهداف گردشگري است. از طرف ديگر نوعي وظيفه به عهده فيلمسازان است كه جلوه هاي بارز و شاخص مواريث طبيعي و فرهنگي ما را به نمايش بگذارند. خارجي ها فيلم هاي زيادي ساخته اند كه غالباً نسبت به ايران نگرش منفي دارد و به همين سبب بسياري از مردم جهان نسبت به كشور ما ديد درستي ندارند. ما خود قدرت عاشقانه نگريستن به ايران را داريم، پس بايد با نگاهي عاشقانه و شاعرانه فيلم بسازيم. تشويق فيلمسازان جوان به پرداختن به زيبايي هاي ايران از اولويت هاي اين جشنواره هاست. با ساخت و نمايش اين فيلم ها در سطح جهان است كه جلوه واقعي كشور ما معرفي خواهد شد و آن وقت درآمد ما از جهانگردي بالا خواهد رفت.
امارات متحده، بدون داشتن تخت جمشيد، آناهيتا، تخت سليمان و... حدود ششصد برابر ما از توريسم درآمد دارد. در دنياي امروز توريسم به لحاظ درآمدزايي - به روايتي - چهارمين رتبه را دارد؛ بعد از اسلحه نفت و خودرو. اگر بخواهيم در اين رابطه حرف بزنيم بايد ساعت ها گفت وگو كنيم. ولي آنچه مسلم است نقش سينماي مستند در معرفي كشورها و ايجاد و گسترش بازار توريسم انكارناپذير است.
* كمي از سينماي مستند بگوييد.
-اين هم در اين مجال مختصر غيرممكن است. از يك منظر بايد بگوييم سينماي مستند احتياج به بودجه اي معادل، يا حتي بيش از فيلم هاي بلند سينمايي دارد؛ تحقيقات، مشكلات كار و از اين قبيل. اما متأسفانه در كشور ما بودجه اندكي به اين مهم تخصيص مي يابد. سينماي مستند احتياج به حاميان (اسپانسرها) قوي دارد، مثل كشورهاي اروپايي، آمريكا، ژاپن.
همين طور، براي سينماي مستند، بازار جهاني مناسب نداريم. اين احتياج به بازاريابي و شناخت بازار دارد. از طرف ديگر بايد زبان استاندارد جهاني فيلم مستند را بشناسيم. فروش مستند در جهان براساس دقيقه است.

اتحاديه بين المللي حفاظت در سال ۱۹۴۸ جهت حفاظت از طبيعت جهان پايه گذاري شد. در اين انجمن نمايندگاني از سوي سازمان هاي دولتي و غيردولتي در يك مشاركت جهاني مشغول به كار مي باشند. اين اتحاديه در خدمت اعضاي خود مي باشد و از اين جهت داراي قسمت هاي مختلفي است تا بتواند ديدگاه هايش را در سطح جهان مطرح كند. IUCN داراي ۶ كميسيون مي باشد كه حدود ۶ هزار متخصص در اين كميسيون داوطلبانه فعاليت مي نمايند.
هدف اين اتحاديه متقاعد، تشويق و ياري كردن انجمن هاي سراسر دنيا در حفظ تنوع طبيعت و تضمين اينكه هرگونه استفاده از منابع طبيعي از نظر اكولوژيكي پايدار مي باشد.
IUCN يك پيمان جهاني مراقبت از كره زمين است. اين انجمن يكي از چندين سازمان است كه در آن هيات هاي دولتي و غيردولتي با هم به عنوان شريك فعاليت بين المللي مي كنند.
بيش از ۸۸۰ نفر از اعضاي اين اتحاديه را دولت ها، نمايندگان دولتي و سازمان هاي غيردولتي NGO تشكيل مي دهند، لذا از انعطاف پذيري زيادي برخوردار است.
اعضاي شش كميسيون تخصصي اين اتحاديه براي حفاظت از تنوع بيولوژيكي از راه هاي كاربردي بهره مي گيرند كه در حال حاضر حدود ۸۵۰۰ نفر هستند.
دفتر مركزي دبيرخانه اين اتحاديه در سوئيس است ولي شعب زيادي دارد. هدف اين اتحاديه استفاده پايدار از منابع طبيعي به عنوان يك روش صحيح حفاظت از طبيعت در خيلي از نقاط دنيا است. اين هدف باعث مي شود آنهايي كه از طبيعت به عنوان نيازهاي اوليه شان استفاده مي كنند، تبديل به حافظان طبيعت شوند. IUCN محيط زيست هاي زميني و دريايي را تحت پوشش قرار مي دهد و تاكيد آن بر توسعه تدابيري جهت حفاظت و مديريت جنگل ها، تالاب ها، صنايع ساحلي و دريايي است.
IUCN در زمينه هاي مختلفي از تعيين عهدنامه محيط زيست و توسعه تا نجات جمعيت روبه كاهش قورباغه ها فعاليت مي كند و نقش آن در مباحثه ريو (RIO) با تاكيد بر مراقبت از زمين مد نظر قرار گرفت.اين اتحاديه در يك مشاركت جهاني با VNDP و VNEPوبانك جهاني و مهارت جهاني محيط زيست كار مي كند و برتصميم ها و سياستها در سطح جهان تأثيرگزار است. در خاتمه IUCN يك انجمن منحصر به فرد از مردم متخصص كه افكار علمي دارند و حفاظت از تنوع حيات وجست وجو براي روشهاي زندگي كردن هدف مشترك و پايداري است كه مردم دنيا بر اين مبنا متحد شده اند.

نوشته: ارنست تامپسون ستون
برگردان: حميد ذاكري
بسياري از سگ ها و روباه ها را ديده ام كه چلاق و فلج شده اند و حتي يك تازي بزرگ از همين راه كشته شد. اما بيش از يك خرگوش را هم ديده ام كه با امتحان كردن اين شيوه، جان خود را از دست داده اند. پس خوب حواست را جمع كن؛ استفاده از روش سيم خاردار دل و جگر مي خواهد، مهارت مي خواهد و به جان و بار حسابي نياز دارد- كه تو داري.»
گوشپاره به زودي چيزي را آموخت كه بعضي از خرگوش ها هرگز نمي آموزند. يكي از فنون مهم در هنگام فرار از چنگ شكارگران، قايم شدن در سوراخ و به اصطلاح، سنگر گرفتن، بود. گوشپاره دريافت كه اين روش، آنطور كه به نظر مي رسد حقه جالبي نيست؛ اين روش مي تواند براي يك خرگوش باهوش و فهميده، كارساز و مطمئن باشد، اما براي يك خرگوش نادان، دير يا زود، به دام مرگ تبديل خواهد شد. خرگوش هاي جوان، به عنوان اولين شيوه نجات، به اين ترفند فكر مي كنند، ولي يك خرگوش سالمند و باتجربه تنها زماني از اين روش استفاده مي كند، كه كليه راه هاي ديگر را امتحان كرده و بي نتيجه مانده باشد. اين روش براي فرار از دست انسان يا سگ، روباه يا پرنده شكاري، خوب است؛ اما اگر دشمن، يكي از انواع راسوها، خز، سمور و امثال آن باشد، استفاده از اين شيوه مساوي است با مرگ ناگهاني.
فقط دو سوراخ زميني در سوامپ وجود داشت. يكي در «سانينگ بنك»، كه پشته اي كوچك و پناه در زمين خشك انتهاي جنوبي مرداب بود. دهانه اين سوراخ در شيب پشته و رو به آفتاب قرار داشت و دم پنبه اي ها در روزهاي آفتابي در اين محل حمام آفتاب مي گرفتند. آنها روي برگ هاي سوزني ترد كاج دراز مي كشيدند و به طرزي عجيب، شبيه گربه ها، قد مي كشيدند و اين سو و آن سو مي غلتيدند، طوري كه همه جاي بدنشان آفتاب بخورد. در اين حال طوري پلك مي زدند و تند نفس مي كشيدند و چنان پيچ و تاب مي خوردند. كه انگار از دردي شديد به هم مي پيچند و ناله مي كنند، ليكن اين حركات حاكي از لذتي عميق بود، يكي از بزرگترين لذت هايي كه مي شناختند.
درست در بالاي پشته، يك تنه بزرگ درخت كاج افتاده بود. ريشه هاي عجيب و غريب آن روي زمين زرد شني پشته كوچك ساحلي، همچون اژدهاياني به اين طرف و آن طرف خميده بودند- انگار كنده درخت اژدهاي چند سر بزرگي بود، كه هر يك از سرهايش به سويي پيچ و تاب خورده بود؛ و درست زير پنجه هاي محافظ اين اژدها، يك موش خرماي عبوس و كهنسال، خيلي وقت پيش، لانه اي حفر كرده بود. هفته به هفته ترشروتر و بدخلق تر مي شد؛ تلخ و كج خلق، وجود هيچ تنابنده اي را دور و اطراف سوامپ تاب نمي آورد و بدا به روز آن كه نادانسته به لانه او در زير كنده درخت كاج نزديك شود. كار به جايي رسيد كه يك روز، وقتي سگي را ديد كه به سوي او مي رود، به جاي آن كه به لانه بگريزد، گره بر ابرو و خشم در نگاه، در جا ايستاد تا با او گلاويزد و بدين سان مولي دم پنبه اي يك ساعت بعد توانست لانه او را به تصرف خود در آورد و براي زندگي تر وتميزش كند.
اين حفره مناسب در زير ريشه كاج، بعدها با بي اعتنايي توسط يك راسوي راه دار(۱) جوان و مغرور براي زندگي انتخاب شد كه سخت به خود متكي و مستغني بود و از هر حيث احساس كمال و بي نيازي مي كرد؛ او مي انديشيد قدرت بي نظيرش در رماندن جانوران، حتي مردي با تفنگ را نيز مي تواند فراري  دهد- بي ترديد با اندكي شجاعت كمتر، مي توانست از زندگي طولاني تري لذت ببرد. با سابقه اي كه راسوي راه دار به جا گذارده بود، اطراف لانه همچون قلمروي يك پادشاه بني اسراييل، از بسي خطرات مصون و محفوظ بود و مولي، البته با هوشياري تا زماني كه مي توانست، كوشيد از اين موقعيت بهره ببرد.
لانه ديگر، حفره سرخسي، در ميان سرخس هاي انبوه كنار شبدرزار قرار داشت. اين لانه، كوچك و نمور بود و جز به عنوان آخرين گريزگاه، به كار نمي آمد. اين يكي هم كار يك موش خرما بود، همسايه اي خوش نيت و با رفتاري دوستانه، اما جوان و سبك مغز كه اكنون پوستش به دم تازيانه اي تبديل شده بود كه بر پشت اسب ها فرود مي آمد و پيشرفت كار را در تيم كاري اوليفانت افزايش مي داد.
پير مردي كه او را شكار كرده و از پوستش نوك تازيانه را براي شلاق زدن اسب ها شكل داده بود، گفت: «عدالت محض! بايد اين كار را انجام مي دادم، چون او با غذايي كه از تيم مي دزديد پرورش يافته بود، غذايي كه بايد تبديل به كار مي شد. مهم نيست، حالا اين جوري با آن موش خرما سر به سر شديم!». حالا دم پنبه اي ها تنها مالكان حفره ها بودند و تا مي توانستند به آنها نزديك نمي شدند، مبادا در اثر آمد و شد زياد چيزي مثل گذرگاه ايجاد شود كه باعث لو رفتن اين آخرين جان پناه هاي شان شود و يكي از دشمنانشان به وجود حفره ها پي ببرد.
همچنين حفره اي در يك درخت گردوي كهنسال وجود داشت، كه اگر چه تقريباً افتاده بود، اما هنوز سبز بود. امتياز بزرگ اين حفره، باز بودن هر دو انتهاي آن بود. اين حفره مدت هاي مديد محل سكونت راكوني پير و تنها بود كه آنجا كنج عزلت گزيده و علي الظاهر پيشه اي جز شكار قورباغه نداشت و تصور مي رفت كه او نيز، همچون همه راهبان پير و ديرنشين، از خوردن هر نوع گوشت پرهيز كند. اما حالت ها و نگاه هاي محيلانه اش نشان مي داد كه كافي است يك فرصت به دست آورد تا پرهيز بشكند و رژيم غذايي گوشت خرگوش را، حريصانه، انتخاب كند. وقتي سرانجام در يك شب تاريك وقتي براي سركشي به مرغداني گروه كاري اوليفانت رفته بود، كشته شد، مولي بدون ذره اي دريغ و اندوه، با آرامشي بي پايان، لانه گرم و نرم او را در اختيار گرفت.
SKUNK -1 يكي از انواع راسو در دنياي جديد از خانواده mustekidae تقريباً به اندازه يك گربه خانگي است و دمي پشمالو و بوته وار دارد. خزي سياه و براق بدنش را پوشانده كه معمولاً نوارها يا نقطه هايي سفيد در پشت او ديده مي شود. به هنگام ترس و احساس مزاحمت، مايعي بسيار بدبو ترشح مي كند كه باعث دور شدن مزاحم مي شود. راسوها عموماً گوشتخوارند. در آمريكا انواع متعدد راسو وجود وارد كه چون معادل فارسي ندارد، اغلب آنها را به همان نام كلي (راسو) ناميده ايم يا با ويژگي شان آنها را مشخص ساخته ايم؛ از آن جمله است weasel و mink- م.