Hamshahri Newspaper

اشاره: جامعه مسلمانان آرژانتين قبل از آن كه نتيجه شكل گيري يك جامعه ديني باشد، اغلب نشأت گرفته از فرآيند مهاجرت مسلمانان عرب و ترك در فاصله بين دو جنگ جهاني اول و دوم به منطقه آمريكاي جنوبي بوده است.
در طول اين سال ها به خاطر بروز برخي مسايل سياسي در حوزه جهاني، كم كم مسلمانان آرژانتين براي دستيابي به هويت اسلامي خود بويژه پس از انقلاب اسلامي در ايران، تلاش مضاعفي را شروع كرده اند. بروز انفجارهاي تروريستي در محل انجمن يهوديان آرژانتين، ناخواسته جامعه مسلمانان آرژانتيني را با يك مقوله سياسي مبهم درگير كرد. بدين ترتيب مسلمانان آرژانتين براي دفاع از كيان اسلام و هويت خود، مبارزه فرهنگي نويني را در افكار عمومي رقم زدند.
«خانم دكتر منير سادات مادرشاهي» مطلبي از سمينار هارتفورد درزمينه جهان اسلام به نوشته «پدرو بريگر» و «هنريك هر س كويچ» از دانشگاه بوئنوس آيرس ترجمه كرده است كه به بازشناسي هويت اسلامي مسلمانان آرژانتين مي پردازد.
بيشتر از يك قرن است كه مسلمانان آرژانتيني جامعه اي را تشكيل داده اند كه اين جامعه عميقاً تحت تأثير ريشه و نژاد عربي خود است و تاكنون تاريخ رسمي درباره مسلماناني كه در استان هاي مختلف آرژانتين پراكنده اند وجود ندارد. اكثريت اعراب مسلمان آرژانتين در شهر بوئنوس آيرس يعني هسته سياسي، اقتصادي و اجتماعي كشور اقامت دارند. اين مقاله تحقيقي كلي درباره مسلمانان آرژانتين است با اذعان به اينكه براي شناسايي آنان مطالعه بسيار وسيع تري مورد نياز است.
ريشه هاي جامعه
مهاجرت اعراب به آرژانتين در نيمه قرن ۱۹ ميلادي شروع شد. اولين مسلمانان مهاجري كه از آنها اطلاع رسمي وجود دارد ميان سال هاي ۱۸۵۰ تا ۱۸۶۰ در پي يافتن زندگي بهتري از آنچه در كشور خودشان تحت حاكميت عثماني وجود داشت، از سوريه بدانجا آمده اند. دو موج ديگر مهاجرين مسلمان ميان سال هاي ۱۸۷۰ و جنگ اول جهاني و ميان سال هاي ۱۹۱۹ و ۱۹۲۶ به آرژانتين آمده اند. يعني زماني كه قدرت هاي غربي به دنبال سلطه استعماري برسرزمين هاي عربي (بخشي از امپراطوري عثماني) برآمدند.
بنابر اين همه مسلمانان آرژانتين از نژاد عرب هستند. با توجه به اين كه شهروندان اين كشور مايلند عرب و مسلمان را يكسان بدانند، همه اعراب به خاطر اين كه از كشورهاي تحت حاكميت عثماني سابق آمده اند، اغلب تحت عنوان «ترك ها» شناخته مي شوند.
در كشوري كه بدون توجه به محل تولد همه فاتحين اسپانيايي را «گالاسيانها» ، همه يهودي ها را «روسي» و همه ايتاليايي ها را «تانوس» مي نامند، استناد ترك به عرب ها آنچنان هم غيرمنتظره نيست. در حقيقت تا پايان جنگ اول جهاني، عرب ها به لحاظ گذرنامه هايشان و چون از سرزمين هاي تحت حاكميت عثماني به آرژانتين آمده بودند، لذا از نگاه آنان ترك محسوب مي شدند.
اولين اطلاع رسمي از ورود ترك ها به آرژانتين، به وسيله اطلاعات كميسارياي مركزي مهاجرت در ۱۸۷۲ شكل گرفت. در آن سال ۴ ترك وارد كشور آرژانتين شدند كه چند سال بعد ۳۰ نفر ديگر به آنها پيوستند. بنابر اين در سال ۱۸۹۹ واژه عرب در اسناد جمعيتي آرژانتين پديدار گشت و از آن به بعد، مهاجرين كشورهاي عرب تحت عناوين ترك ها، عرب ها، سوري ها و گاهي مسلمانان خوانده شدند. تفاوت ميان عناوين مذكور بستگي به آگاهي مأمورين ثبت آرژانتين داشت. در دهه ۱۹۵۰ بيش از ۱۰۰ هزار مهاجر از خاورميانه به آرژانتين مهاجرت كردند كه ۷۰ درصد آنها خود را مسيحي معرفي مي كردند.
در آخرين سرشماري سال ۱۹۶۰ كه درباره تعلقات مذهبي مهاجرين انجام شد يك دهم مهاجرين عرب خود را مسلمان معرفي كردند. بيشتر ناظرين مهاجرت معتقدند كه مهاجرين عرب سريعاً جذب جامعه آرژانتين شدند. در بيشتر موارد تطبيق با كليساي رم از طريق ازدواج صورت مي گرفت. (نرخ ازدواج مسلمانان با مسيحيان در آرژانتين هميشه بالا بوده است). بنابر اين درصد جمعيتي مسلمانان مهاجر در آرژانتين پايين آمد. لذا ۶۰ درصد نسل دوم مسلمانان در كشور آرژانتين ديگر قادر به تكلم صريح به زبان عربي نبودند و تنها ده درصد از نسل سوم جمعيت آنها مي توانستند به زبان عربي تكلم كنند. روزنامه ها و مجلات به زبان عربي به يك باره ناپديد شدند. در جامعه اي كه تحرك اجتماعي و اقتصادي زيادي ارايه مي كرد، هويت مسلماني عمدتاً منحصر به خانه ها مي شد.
امروزه نمايندگان جامعه مسلمان آرژانتين مي گويند كه حدود ۹۰۰ هزار مسلمان در آرژانتين وجود دارد. اما برخي تحقيقات ميداني تعداد آنان را به طور قابل ملاحظه اي كمتر ذكر مي كند. بنابر تحقيقي هم اينك در بوئنوس آيرس و حومه آن- جايي كه بيشتر مسلمانان در آنجا اقامت دارند- حدود ۵۰۰ خانواده سني، ۴۰۰ خانواده علوي، ۲۰۰ خانواده شيعي و ۵۰ خانواده دروزي در محله هاي مختلف زندگي مي كنند. همين طور چند جامعه كوچك صوفي نيز در بوئنوس آيرس وجود دارد. اگر هر خانواده را به طور ميانگين ۴ نفر در نظر بگيريم مي توان تخمين زد كه جمعيت مسلمانان بوئنوس آيرس بايد حدود ۴۵۰۰ نفر باشد و اين رقم خيلي كمتر از تعدادي است كه برخي مقامات مسلمان آرژانتيني اعلام كرده اند. در بوئنوس آيرس فقط ۲ قصابي اسلامي (عمدتاً در بخش محله شيعي نشين فلورستا) و يك قبرستان وجود دارد. يك استثناء در ارتباط با نسبت مسلمانان در شهر آنجليتا (در ۲۵۰ كيلومتري بوئنوس آيرس) وجود دارد و اين شهر بزرگترين جامعه مسلمانان را در خود جاي داده است. يكي از نشانه هاي هويت مسلماني شركت در نماز جمعه مساجد است لذا برخي تعداد نمازگزاران را در روز جمعه حدود چند هزار نفر (رقمي كه احتمالاً بزرگ نمايي شده) ذكر مي كنند. مسجد الاحمد، در روز جمعه صد نمازگزار دارد در حالي كه مسجد شيعي «التوحيد» همانند مركز فرهنگ اسلامي جديد شاه فهد، ۳۰ نفر شركت كننده در نماز جمعه دارد. البته اين تعداد نمازگزار نيز به خاطر اينكه ظهر جمعه در آرژانتين جزو ساعات اداري است نمي تواند بيانگر تعداد مسلمانان آرژانتيني باشد.
همانند بيشتر مهاجرين كه در شهر بوئنوس آيرس و اطراف آن اقامت گزيده اند، مسلمانان نيز تمايل دارند تا در محلات بخصوص براساس كشور مبدأ خود دور هم جمع شوند. به عبارت ديگر ۴ منطقه مسلمان نشين وجود دارد. سنيها كه اغلب از سوريه هستند در محله كانستيتو شن نزديك CI RA اقامت دارند، شيعيان كه بيشتر آنها لبناني هستند در محله فلورس (همانجا كه بيشتر يهوديان سوريه و لبنان اقامت دارند) در نزديكي مسجد التوحيد اقامت دارند. علويان در حومه بوئنوس آيرس و خيابان خوزه اين خنيروس و دروزيها در حوالي خيابان «اسكالبريني ارتيزه كردوبا »نزديك محله اي كه براي يهوديان اشكنازي شناخته شده است زندگي مي كنند. در حال حاضر فقط ۳ مسجد در شهر بوئنوس آيرس وجود دارد. مسجد شيعي التوحيد در سال ۱۹۸۳ با كمك سفارت ايران در آرژانتين ساخته شد. مسجد الاحمد مربوط به مركز اسلامي جمهوري آرژانتين (CIRA) در سال ۱۹۸۶ با كمك عربستان سعودي و ليبي ساخته شده است و بالاخره مركز فرهنگ اسلامي شاه فهد در محله پالرمو در سال ۲۰۰۰ توسط خانواده سلطنتي سعودي بوجود آمده است. البته دو مدرسه با گرايش عربي نيز در آرژانتين وجود دارد: مدرسه عرب- آرژانتيني (كالج عرب- آرژانتيني) به نام «عمربن الخطاب» كه به CIRA وابسته است و در سال ۱۹۹۱ تأسيس يافته و ديگري مؤسسه اسلامي عرب- آرژانتين. هر دو مدرسه از مؤسسات عرفي بوده و برروي همه مردم باز است. معمولاً بعد از ظهر ها نشستي درباره فرهنگ اسلامي برگزار مي شود كه فقط ۳۰ درصد از دانشجويان مسلمان و غيرمسلمان در اين نشست ها شركت مي كنند.
در جامعه مسلمانان آرژانتين فدراسيوني وجود ندارد كه مؤسسه هاي مختلف را تحت نمايندگي سياسي مشتركي متحد كند. بعد از حمله به ساختمان انجمن جامعه اسرائيل و آرژانتين در بوئنوس آيرس در سال ۱۹۹۴، اعضاي جامعه محلي مسلمانان آرژانتين بدون دليل قانع كننده اي متهم به حمايت از سازمان هاي تروريستي شدند، لذا «امام محمود حسين» تصميم به ايجاد چنين فدراسيوني گرفت. بنابر اين جامعه مسلمانان آرژانتين وادار شده اند تا در پاسخگويي به حوادث محلي و بين المللي در آرژانتين متحد عمل كنند.
مركز اسلامي جمهوري آرژانتين CIRA
اين مركز توسط اولين مهاجرين مسلمان براي رويارويي با مسايل اجتماعي و مادي تازه واردين به وجود آمد. مدت ها بود كه مهاجرين تنها به وسيله كنسول امپراطور عثماني معرفي مي شدند. به همين خاطر بسياري از اعراب مسلمان، بيشتر تحت عنوان مليت عثماني و نه مذهب رده بندي مي شدند. هدف مركز اسلامي جمهوري آرژانتين بيشتر حمايت از جامعه مسلمان نوپا بود. چيزي بيش از نيم قرن از تأسيس مركز نگذشته بود كه مسجدي در سال ۱۹۸۶ ايجاد شد. قبل از ايجاد مسجد نمازها اغلب در محل سالن سرپرستي اصلي برگزار مي شد.
بنابه گفته «عمراحمد عبود» سيرا (CIRA)، «مركز مادر مسلمانان» در كشور است و نمايندگي جامعه مسلمان را در برابر دولت به عهده دارد. البته وي معترف است كه برخي رهبران شيعه به علت اين كه جامعه مربوط به خود را دارند، ممكن است سيرا را نماينده خود ندانند. معهذا قصد سيرا بدون توجه به هويت مسلمانان حمايت از همه مسلمانان آرژانتين است. عبود در پاسخ به اين پرسش كه آيا دولت ،سيرا را به عنوان مؤسسه اي مركزي در جامعه مسلمانان پذيرفته است يا خير؟ مي گويد: ما به آن فكر نمي كنيم و مؤسسه بنابر تعداد افرادي كه نمايندگي آنها را به عهده دارد مهم ترين مؤسسه اسلامي در آرژانتين است ولو اين كه اين تعداد مبهم باشد. بنابر سخنان عبود، اهداف جاري سيرا بيشتر شبيه اهداف مؤسسين آن است. لذا عبود مي گويد: اولويت در مؤسسه بايد به جنبه هاي مربوط به كار اجتماعي و مستقل از عقيده كساني باشد كه مورد حمايت قرار مي گيرند. دعوت نبايد براي ترغيب به تغيير دين باشد بلكه براي گسترش اطلاعات دقيق درباره دين اسلام است، به خصوص وقتي كه توجه مطبوعات و پيش داوري هاي مردم همراه آن به اسلام وجود دارد.
سيرا همچنين فعاليتهاي اجتماعي و فرهنگي نظير ارائه كلاسهاي زبان عربي، اسلام شناسي و حتي آشپزي عربي را در جهت ابقاي ميراث عربي انجام مي دهد. اگرچه بيشتر كاركنان سيرا سني مذهب هستند ولي آنها ورود شيعيان، دروزيها و علويها به سيرا را باز مي دانند. «عمر احمد عبود» در اين باره معتقد است: «تفاوت ميان اين مذاهب مهم نيست، علاوه بر آن فقط چند نفري هستند كه مي توانند درباره تفاوتهاي ايدئولوژيكي اين مذاهب بحث كنند» لذا به نظر مي رسد نگاه عبود در اين زمينه با شيخ عبدالكريم پاز رهبر مسجد شيعي «التوحيد» مشترك باشد. وي كه خارج از جامعه اسلامي و عربي آرژانتين متولد شده است، بر اين باور است كه مسلماناني كه به مسجد او مي آيند، هويت اسلامي با خصوصيات آرژانتيني دارند.معهذا، مسائل هويتي ناديده گرفته نمي شود و آنها كه خودشان را در اقليت مي بينند ممكن است تفاوت ها را به خاطر حفظ هويت خود كنار بگذارند.
علي رغم توجه مطبوعات آرژانتين به جامعه اسلامي در ارتباط با حوادث بين المللي، برخي نمايندگان مؤسسات شيعي ارتباط چنداني با وسايل ارتباط جمعي ندارند. يكي از دلايل آن، اين است كه وقتي وسايل ارتباط جمعي آرژانتين رهبري اسلامي را براي گفت وگو دعوت مي كنند اغلب اين بحث ها درباره مذهب نيست. بلكه به خاطر سياست هاي جهاني يا تهيه گزارش هاي خبري درباره زندگي پرزرق و برق و از خود بيگانگي نسبت به فرهنگ آنان است. مؤسسه سيرا تا جايي كه ممكن باشد تلاش مي كند كه درگير مسائل سياسي نشود. از طرف ديگر پرسش هاي خالص مذهبي را، با روي باز پاسخ مي دهد.
آشكار است كه اولين و دومين نسل از مسلمانان آرژانتين بيشتر علاقه به همگرايي و شبيه سازي دارند تا اينكه به عنوان عناصري ايماني باقي بمانند كه آن ها را از بقيه جمعيت آرژانتين جدا كند. به قول عبود «نسل اول به دنبال كسب درآمد به آرژانتين آمد و نسل دوم به هزينه كردن آن درآمد پرداخت و نسل سوم آرژانتيني، تصميم گرفت كه به اصل اسلام برگردد.» اين عقيده مطابق نظر پروفسور ريكاردو شمس الدين اليا از مؤسسه سيراست كه اين بازگشت به اسلام را توسط نسل سوم در نتيجه ظهور انقلاب اسلامي ايران در سال ۱۹۷۹ مي داند.»
مثل همه مؤسسات اسلامي و يهودي در كشور آرژانتين سيرا و مسجد و مدرسه آن تحت حفاظت ۲۴ ساعته پليس است. مؤسسه با اين روش امنيت موافق نيست. اما به خاطر تعداد جرائم عمومي غيرسياسي كه در جامعه آرژانتين اتفاق مي افتد، برخي اعضاي جامعه اين امنيت را مثبت ارزيابي مي كنند. همچنين درست است كه والدين دانشجويان غيرمسلمان نه تنها به علت كيفيت آموزش، بلكه به علت امنيت و حفاظت آن مؤسسه فرزندانشان را به آنجا مي فرستند.
مخارج سيرا منحصراً از طريق هداياي خصوصي و اجاره بهاي برخي املاك تأمين مي شود. سيرا از دولت آرژانتين يا هر سفارت خارجي ديگر علي رغم اينكه چندين مرتبه به سفارت عربستان سعودي و ليبي متصل بوده است، وجهي دريافت نمي كند. به گفته ريكاردو لوپز دوسيل سردبير مجله «همگرايي خاورميانه و آفريقا»- (اولين مجله به زبان اسپانيايي براي مسائل منطقه)- ساختمان مسجد الاحمد در ۱۹۸۶ و مدرسه عربي آرژانتيني در سال ۱۹۹۱ گشايش يافت. هر دو از منابع مالي (به جز مشاركت جامعه محلي) وزارتخانه هاي امور مذهب عربستان سعودي و ليبي بهره مند شدند. «امام محمود حسين» مي گويد: سيرا فعاليتهايش را در دهه۱۹۷۰ با تشكر از مشاركت نيروي مادي و انساني ليبي به خاطر روابط حسنه اش در زمان سفارت عمر بكر و رياست جمهوري پرون و كارلوس منم در آرژانتين شروع كرد.
جامعه مسلمانان آرژانتين همانند بسياري از جوامع مسلمانان در غرب، فاقد رهبري بومي كاملاً آموزش ديده اسلامي است. امام جماعت مسجد الاحمد وابسته به «سيرا»، «شيخ ابراهيم دوسوكي الالفي» در الازهر مصر آموزش ديده است لذا به زبان اسپانيايي تكلم نمي كند. بنابراين خطبه هاي او بايد ترجمه شود. سيرا در اصل توسط هواداران مذهب وهابي تأمين شده است. گفته مي شود شيخ ابراهيم دوسوكي الالفي به عنوان نماينده جامعه مسلمانان آرژانتين است و در مجله رسمي سيرا (شماره ۴۳ و ۴۵ ، ۲۰۰۱) به عنوان «امام مسلمانان آرژانتين» معرفي شده است. در حالي كه ائمه ديگري كه در آرژانتين متولد شده اند (از جمله امام جماعت مسجد شيعي «التوحيد») كه سخنراني هايش را به اسپانيايي برگزار مي كند هيچ يك تحصيلات همانند شيخ ابراهيم را ندارند.
ادامه دارد