|
گزارشي از برپايي همايش بين المللي كما ل الدين بهزاد
منشأ شگفتي هنر ايران
همايش بين المللي بزرگداشت كمال الدين بهزاد از ۲۴ تا ۲۷ آذر، به همت فرهنگستان هنر در تهران و تبريز برگزار شد.
در اين همايش چهار روزه بيش از ده مقاله خارجي توسط كارشناسان و پژوهشگران كشورهايي چون فرانسه، انگلستان، آمريكا، تركيه، ازبكستان، پاكستان و آلمان درباره كمال الدين بهزاد نگارگر شهير ايراني ارائه شد.
همچنين تعداد ده نفر از صاحبنظران داخلي به عرضه مقالات خود در اين زمينه پرداختند و جلسات مباحثه (پانل هاي تخصصي) نيز در پايان هر روز از برگزاري همايش، تشكيل شدند.
محمدرضا كشاورز، دبير فرهنگستان هنر طي گفت وگويي با همشهري در اين باره گفت: كمال الدين بهزاد مكتب هرات را پايه گذاري كرد و موجد تحول در هنر نگارگري بود. برگزاري اين همايش، در واقع پاسداشت يك مكتب است. بهزاد با استفاده از آيات الهي و هنر معنويت گراي اسلامي، آثار بي بديلي را خلق كرد.
كشاورز به تصويب ايجاد بنيادي به نام استاد بهزاد اشاره كرد و افزود: فرهنگستان هنر تصميم دارد تا هر ساله يك همايش بين المللي را كه اختصاص به بزرگداشت يكي از هنرمندان خواهد داشت، برگزار كند. براي مثال موضوع همايش سال آينده، سلطان محمد از معاصرين بهزاد است. به طور كلي ما در برنامه هاي فرهنگستان از دانشمندان و هنرمندان معاصر و گذشته تجليل به عمل مي آوريم.
وي در مورد نحوه گزينش مقالات ارائه شده در همايش بهزاد گفت: كميته علمي كه به اين منظور در فرهنگستان تشكيل شد، مركب از صاحبنظران رشته نگارگري معاصر هستند و از دو سال پيش به مطالعه براي انتخاب سخنرانان پرداختند. در نتيجه، يك فراخوان عام و نيز فراخوان خاص براي هنرمندان شناخته شده ارسال شد.
مقالات رسيده بر اساس معيار و ميزان علمي ارزيابي شدند و سپس از صاحبان مقالات و نيز مطلعين بهزادشناس براي شركت و سخنراني در همايش مذكور دعوت به عمل آمد.
سوزان استرانگ، ميهمان انگليسي همايش كه به نمايندگي از موزه ويكتوريا و آلبرت لندن به اين همايش دعوت شده است، در سخنراني خود با عنوان «ميراث بهزاد در بارگاه مغول»، ضمن بيان اينكه امپراتوري مغول پس از خلاصي از شر دشمنان خود، به امر هنر و هنرپروري پرداخت، گفت: «سلطان همايون، كتاب «تيمورنامه» را كه توسط استاد بهزاد نگارگري شده بود، با خود به هند برد. نمونه هايي از اين آثار نيز بخصوص در زمان اكبر، جهانگير و شاه جهان در كتابخانه سلطنتي گرد آمده بود كه نتيجه آن همان تأثيرپذيري هنر در پايگاه مغول و هنرمندان اين پايگاه بود.»
حكيم اف از ازبكستان با بيان اين مطلب در مورد لئوناردو داوينچي و كمال الدين بهزاد، قرينه هاي غربي و شرقي، به سخنراني پرداخت و گفت: «مينياتور معنايي جهاني دارد و بايد به آن به عنوان يك فرآيند جهاني هنري نگاه كنيم. لئوناردو داوينچي و كمال الدين بهزاد دو نماينده رنسانس اروپايي و تيموري هستند كه كارهاي آنها بهترين دستاوردهاي هنرهاي زمان خود را عيان مي كنند. از سرنوشت هر دو استاد نيز اطلاع چنداني نداريم.»
حكيم اف ياد آور شد: «بهزاد و داوينچي نقاط اشتراك مشخص دارند كه بايد آنها را بازنگري كنيم. نقاط اشتراك اين دو را بايد در منابع تاريخي و فرهنگي دنبال كرد. قرآن و انجيل فلسفه ديدگاه مردم جهان را منعكس مي كنند و اين كتابها مبناي اصلي مشخص كردن مؤلفه هاي هنر جهاني شرق و غرب مي توانند باشند.»
فردريك وايز از آلمان نيز با موضوع «جلوه اي تازه از روش بهزاد در قرار دادن پيكره ها در متن شعر» سخنراني كرد و گفت: «ارنست كرو از سال ۱۹۶۸ روشهاي كلاسيك را در نقاشي اسلامي تحليل كرده است. وي همچنين موضوع تأثير مكتب جديد هرات و نقاشي هاي اسلامي در قرنهاي بعد را مورد بررسي قرار داده است.»
كريستين گروبر از كشور آمريكا با موضوع «عبدالعزيز و سنت بهزاد در نقاشي قرن شانزدهم بخارا و هند» به ايراد سخن پرداخت. وي گفت: «نهضت جعلي امضاي بهزاد از اوايل قرن شانزدهم ميلادي شروع شده است.»
گروبر در پايان اظهار داشت: «جعل امضاي بهزاد در دو مورد از اين نقاشي ها كاملاً مشهود است، لذا انتساب غلط نقاشي ها به بهزاد بايد مورد بررسي قرار گيرد تا از تكرار چنين وقايعي جلوگيري شود».
زرين تنيندي از تركيه به بررسي نسخه اي از آثار بهزاد موجود در حوزه توپكاپي پرداخت. وي در اين خصوص گفت: «دو مجلد از مثال زدني ترين نسخ خطي دوران حسين بايقرا توسط مسئولان كتابخانه توپكاپي منتشر شد. اين نسخ در چرم و لاك و الكل به هم پيچيده شده بودند.»
وي افزود: «اين اثر بديع را مي توان از جمله منابع غني هنر كتابگري در اسلام برشمرد. هيچ كدام از تصويرهاي اين كتابهاي منتشره حاوي امضاي بهزاد نبوده اند. تصوير «هشت بهشت» از امير خسرو (كپي شده توسط سلطان علي مشهدي در سال ۱۴۹۶ م) در كتابخانه پسر حسين بايقرا به دست آمده است.»
ماريانا شريو سيمسون از آمريكا نيز كه با موضوع «دومين كار بهزاد به عنوان كتابدار در اوايل دوره صفوي» سخنراني كرد، با اشاره به مجموعه اي كه در اوايل سال ۱۵۲۰ ميلادي به وسيله خواندمير، تاريخدان، تأليف شده و اينكه در مجموعه مزبور اشاره شده است كه بهزاد رئيس كتابخانه سلطنتي در دوره صفويه بوده است، اظهار داشت: «سؤالي كه در اين ميان مطرح مي شود اين است كه در اوايل دوره صفوي بهزاد كجا بوده است؟»
وي افزود: «علي رغم عدم اطمينان به شواهد مكتوب، به نظر مي رسد كه بهزاد سالهاي آخر عمرش را به عنوان كتابدار در دربار شاه طهماسب در تبريز بوده است و به صورت تئوري وظايف مختلفي را در پروژه هايي در كتابخانه دربار صفويه به انجام مي رساند.»
دكتر نوشيندخت نفيسي، كه از سخنرانان روز اول همايش بهزاد بود، مقاله اي را تحت عنوان «بررسي زيبايي شناسانه طبيعت پردازي در آثار كمال الدين بهزاد» عرضه كرد. وي در اين مقاله با بيان اينكه دورنما و چشم انداز طبيعت محل وقوع حوادث مجالس بهزاد است، افزود: «طبيعت پردازي غناي تصويرگري و زيبايي شناسي كار او را تشكيل مي دهد.»
وي خاطر نشان كرد: «كمال الدين بهزاد ساختار مجالس خود را بر مبناي همان چارچوب متداول پايان سده هشتم طراحي و اجرا مي كرد، ولي اعتبار جهاني كار او در انتخاب موضوعهاي انساني واقع گرايي است كه با مهارت در طراحي و رنگ آميزي به تعالي رسيد.»
اشرف موسوي لر، عضو هيأت علمي دانشگاه الزهرا نيز در خصوص مقاله اي كه تحت عنوان «بررسي ريشه هاي زيبايي شناسي در آثار كمال الدين بهزاد» به اين همايش عرضه كرده است، گفت: «در اين مقاله ۲۰ مورد زيبايي شناسي را كه در آثار ايران قبل از اسلام به ويژه آثار دوره ساساني وجود داشته، با آثار منسوب به بهزاد مقايسه كرده ام».
دكتر زهرا رهنورد، رئيس دانشگاه الزهرا(س) با عرضه مقاله اي تحت عنوان «جلوه عشق در آثار كمال الدين بهزاد» گفت: «كمال الدين بهزاد، نگارگر برجسته دوره تيموري و بنيان گذار مكتب تبريز، نه تنها بر تارك مكتب هرات، بلكه در آسمان نگارگري ايران چون خورشيدي بي غروب مي درخشد.»
وي ادامه داد: «بهزاد بسان حلقه اي تابناك، ميراث نگارگري ايران را با نوآوري هاي خاص خود به مكتب هرات پيوند داد و توانست با دستچين و انتقال تجربيات زيباشناختي گذشتگان ايران و اقوام مهاجم به مكتب تبريز، بلوغ نگارگري ايران را در چهره اين مكتب منعكس كند.»
حبيب الله درخشاني با موضوع «جلوه ديدار بهزاد و مكتب هرات» سخنراني كرد و اظهار داشت: «در تاريخ هنرهاي ديداري ايران كمتر هنرمندي از حيث اعتبار و شهرت با كمال الدين بهزاد قابل مقايسه است.» وي گفت: «با اندكي تأمل در دوران وي از يك سو و درنگ در آثار هنري وي از سوي ديگر، درمي يابيم كه شيوه بهزادي متعلق به يكي از مهم ترين ادوار تاريخ هنر كشور است.»
سوچك از آمريكا- در ادامه همايش بين المللي كمال الدين بهزاد، در مورد تصويرسازي «خمسه» نظامي در دوره بهزاد به سخنراني پرداخت و در مورد هدف مقاله اش عنوان كرد: «هدف مقاله ام استفاده كردن از سنت براي نمايش دادن «خمسه» نظامي و ويژگيهايي است كه در هرات در زمان بهزاد و حكومت سلطان حسين به وجود آ مده است. براي اين كار از دو متن كه در كتابخانه انگليس است، استفاده كرده ام. در يكي از نسخه ها كه حاوي ۱۹ تصوير است، به نظر مي آيد تنها يك تصوير اصل باشد. در نسخه بعدي نيز نقاشي هايي به بهزاد منتسب است.
همايش بين المللي كمال الدين بهزاد در بعدازظهر اولين روز با سخنراني فرانسيس ريشارد- رئيس موزه لوور- در مورد بررسي يك نسخه خطي به رقم بهزاد، كه در موزه لوور موجود است، ادامه يافت و بعد از آن مباحثه اعضاي پانل تخصصي با حضور خانم فردريك وايز، زرين تنيندي، فرانسيس ريشارد و ملكيان شيرواني به همراه سيدعبدالمجيد شريف زاده و عبدالمجيد كياني برگزار شد.
ملكيان شيرواني در مورد امضاي بهزاد و تقليد از آن گفت: «بحثهاي مفصلي در مورد امضاهاي بهزاد وجود دارد. به هر حال امضاهاي او پيچيدگيهاي شخصيتي او را نشان نمي دهد. بهزاد هنرمند برجسته اي است كه قطعاً فرمول خاصي در امضاهايش وجود داشته كه قابل تقليد براي هر كس نيست. بهزاد بيشتر تصويرگر شخصي است و پرتره هاي شخصيت افراد به خوبي نشانه تجربه قبلي و مذهبي او در آثارش است. ولي براي اينكه به تصاوير به عنوان امضاي بهزاد استناد نشود، بايد از بررسي دست نوشته ها و رقم هايي كه بهزاد در كارش دارد فرمولي مشخص شود كه سبك شناسي كارهاي بهزاد بخشي از اين كار است. اين سبك كار بهزاد مي تواند نمونه مشخصي براي شناخت آثار باشد.»
در آخرين بخش از مراسم روز دوم نيز مباحثه اعضاي پانل تخصصي به مديريت دكتر بهمن نامور مطلق برگزار شد. در اين نشست، استاد مجيد مهرگان، فرانسيس ريچارد، دكتر محمد خزايي و دكتر عبدالمجيد حسيني راد حضور داشتند.
در ابتدا مجيد مهرگان با بيان اين مطلب كه بازشناسي هنر نقاشي ضرورتي انكارناپذير است، گفت: «در حال حاضر، براي خلق آثار هنري به خصوص نقاشي، بازشناسي آن ضرورتي اجتناب ناپذير است، چرا كه بايد با درك مباني نظري و پايه و اصول علمي بازگشتي به اصل خود داشته باشيم.»
دكتر محمد خزايي نيز در جواب به سؤالي مبني بر اينكه آيا بهزاد را صاحب سبك مي دانيد يا خير، گفت: «كمال الدين بهزاد ميراث دار جنيد بود. در واقع جنيد با بهره گيري از هنر چين و غرب، انقلابي را در زمينه نگارگري به وجود آورد كه در خور توجه است.»
در پايان همايش بزرگداشت كمال الدين بهزاد، بحث و تبادل نظر در خصوص مباحث مطرح شده به مديريت دكتر آيت اللهي انجام شد. در اين پانل تخصصي خانمها تطهيري مقدم، سوچك، نفيسي و موسوي لر به عنوان اعضاي اين پانل حضور داشتند. در بخش پاياني اين بحث، دكتر آيت اللهي در جواب به يكي از سؤالات در خصوص مسئله زيباشناسي آثار كمال الدين بهزاد گفت: «زماني كه از زيباييهاي هنري صحبت مي كنيم، مرادمان ماهيت عناصر در يك اثر هنري و همچنين تمامي معيارهايي است كه در تمام اثر وجود آنها لازم و ضروري به نظر مي رسد. به عنوان مثال، نحوه قرار گرفتن نور، رنگها، سطح و... از جمله مواردي هستند كه در پرداختن به زيبايي شناسي يك اثر، بايد مورد بررسي قرار گيرند.»
|
