زير ذره بين
افغانستان هم روي نهضت اسلامي و هم دولت تاجيكستان هميشه تأثير مي رساند. اگر در افغانستان وضع خوب باشد در تاجيكستان هم وضع خوب است اگر بد باشد وضع ما هم بد است مخصوصا اين حادثه هايي كه در افغانستان بوجود آمد شرايط ما را دچار مشكل كرد.
عبدالله نوري، رئيس حزب نهضت اسلامي تاجيكستان اخيرا براي شركت در همايش بين المللي «جهان اسلام چالش ها و فرصت ها» به تهران آمده فارسي را با لهجه تاجيكي سخن مي گويد و به اين كه حزبش تنها حزب سياسي قديمي در جمهوريهاي قفقاز و آسياي ميانه است مي بالد. چند سال پيش جريان اختلاف و درگيريهاي او و حزبش با تورجان زاده يكي از فعالان سياسي تاجيكستان، به يكي از كشمكشهاي جدي تاجيكستان مبدل شد. وقتي از آن روزگار مي پرسيم با لحني خاص و بزرگمنشانه از بخشودن خطاي تورجان زاده سخن مي راند.
وي معتقد است آمريكا نه تنها خطري براي ايران بلكه تهديد بزرگي براي كل جهان اسلام به شمار مي رود. متن گفتگوي همشهري با وي را مي خوانيد.
* رويكرد حزب و دولت اكنون چطور است؟
بديهي است كه يكي از برتري هاي دولت و تاجيكستان اين است كه در تاجيكستان يك حزبي كه ماهيت ديني دارد يعني حزب نهضت اسلامي در هسته دولت فعاليت مي كند البته حزب نهضت اسلامي تنها حزب سياسي اسلامي حتي در شوروي سابق بود خوب اين نشان دهنده اين است كه در تاجيكستان جو هم خواهان حضور حزب اسلامي سياسي بود اما به هر حال ديگر كشورها به ويژه پيش از فروپاشي شوروي، مسكو به راحتي راضي به اين فعاليت نشدند اما بعد سكوت را پذيرفتند البته ابتداي فعاليت اين خطر وجود داشت كه حزب منزوي و محدود شود. در زمان حمله يازدهم سپتامبر باز هم بعضي گروهها و كشورها سعي كردند كه از جو ضد اسلامي بوجود آمده استفاده كرده و ما را به انحلال سوق دهند و با استناد به جنايتها ما را از فعاليت باز دارند اما ما توانستيم اين اتهامات را از خود دور كنيم و الان ديگر آن خطرها براي محدود و منزوي كردن و حتي منع كردن فعاليت حزب از فعاليت ديده نمي شود. اكنون براي دولت هيچ مشكلي نداريم ملاقاتهايمان را براي هر وقت و زماني كه نياز داريم مي توانيم تشكيل دهيم و در ملاقاتها مسائل مبرم سياسي و امنيتي را گفتگو مي كنيم. همچنين با رئيس مجلس ملاقاتهاي منطقي داريم. نهضت تقريبا در تمام جمهوري فعاليت مي كند در ۶۵ ناحيه و شهر حضور دارد همانطور كه مي دانيد تاجيكستان ۶۹ شهر و ناحيه دارد در حال حاضر ما هيچگونه محدوديتي از طرف ارگانهاي دولتي نداريم و حتي برخي مسائل با مشورت كامل ما حل مي شود.
* آيا رويدادهاي افغانستان تأثيري روي نهضت داشته است؟
بله افغانستان هم روي نهضت اسلامي و هم دولت تاجيكستان هميشه تأثير مي رساند. اگر در افغانستان وضع خوب باشد در تاجيكستان هم وضع خوب است اگر بد باشد وضع ما هم بد است مخصوصا اين حادثه هايي كه در افغانستان بوجود آمد شرايط ما را دچار مشكل كرد. تاجيكستان مي خواست از اين مشكلات و ورطه سالم بيرون شود. خوب ما با تدبيرهاي مخصوص توانستيم خودمان رااز كش و دارها نجات دهيم.
* چه نوع تدبيرهايي؟
البته سياستها و موضع گيريهاي ما در قبال اين تحولات افغانستان بود در رابطه با طالبان و القاعده و همچنين نيروهايي كه به افغانستان سرازير شدند موضع گيريهايي داشتيم هيچكدام را قبول نداشتيم ما با طالبان همراهي نكرديم خودمان را دور نگه داشتيم كه اين براي فعاليتهاي آينده ما در آنجا خوب بوده است.
* خوب با آمريكايي ها چه كرديد؟ به نظر شما اقدامات آمريكا در منطقه چگونه كشور شما را تحت تأثير قرارداده است؟ در ادامه در مورد تأثير روسيه هم بگوييد.
بله من هم مقصودم اين بود كه اصلا ابتدا در مورد روسيه صحبت كنيم. تأثير روسيه بر تاجيكستان هميشه خيلي بيشتر از ديگر كشورهاي غربي بوده است اما پس از آنكه يازده سپتامبر بوجود آمده است آمريكا بهانه پيدا كرد و از طريق تاجيكستان و افغانستان وارد شد و پايگاههاي مخصوص خودش را در اينها قرار داد به بهانه مبارزه با تروريسم اقدامهاتي را انجام داد كه همين باعث شد تا تأثير بيشتري در تاجيكستان مخصوصا بر مقامات دولت اين كشور داشته باشد سياستهاي مقامات بيشتر به سوي آمريكاست تا به روسيه. البته روسها به خاطر سابقه حضوري كه در تاجيكستان دارند بر مردم اين كشور بيشتر نفوذ دارند ولي آمريكا امروز توانسته بيشتر در دولت نفوذ پيدا كند.
* يعني اكنون فضا طوري شده كه آمريكا برخي سياستهاي دولت را هم تحت كنترل دارد؟
بله متأسفانه.
* خوب خودتان مي گوييد تعاملاتي مناسبي با دولت داريد آيا شما اين شرايط را گوشزد نمي كنيد؟
چرا مي كنيم....
* عكس العمل هم مي بينيد؟ يا تغييري حاصل مي شود؟
خوب بله كمي اما نه زياد.
* نظرتان در مورد تحولات قفقاز چيست اكنون دولتهاي جوان متمايل به غرب در دو كشور عمده اين منطقه يعني گرجستان و آذربايجان روي كار آمده اند از ديدگاه شما اينها بر معادلات منطقه چه تأثيري خواهد داشت؟آيا برخي تغييرات به ديگر كشورهاي آسياي ميانه و قفقاز سرايت مي كند؟
به نظر من روسيه بيشتر در اين مورد كار مي كند و نبايد هم يكي پس از ديگري منطقه هايي را كه تحت نفوذش است از دست بدهد. البته اين شرايط سرايت مي كند نه تنها در مسأله تاجيكستان بلكه در مسأله عالم اسلام آمريكا از هر طرف كوشش مي كند هر چه زيادتر به جمهوري اسلامي ايران نزديك بشود.
* منظورتان از نزديك شدن آمريكا به ايران چيست؟
بله آمريكا مي خواهد هر چه بيشتر ايران را محاصره كند واز اين را به ايران نزديك شود .
الان از طريق افغانستان و عراق جمهوري اسلامي ايران را تهديد مي كند در كشورهاي قفقاز هم كه حضور دارد. قدم ديگر در اين راه از نظر سياسي تأثير آمريكا در آذربايجان است و قرار است نيروهايش هم به آنجا بيايد و اين باعث مي شود حتي براي نهضت هاي اسلامي كه جمهوري اسلامي ايران پشتوانه آنها در منطقه است مشكلاتي بوجود بيايد كه اين ما را دچار تشويش مي كند.
* خوب برگرديم داخل حزب... برخي اختلاف نظرها در حزب وجود داشته مثلا اختلاف نظري كه شما با آقاي تورجان زاده داشتيد.
بله سه چهار سال پيش يك سري اختلافات و يك سري اصلاحات هم وجود داشت.
البته داخل حزب اختلاف مهمي نبود آنها افرادي بودند كه اصلا از نهضت نبودند كساني بودند از دولتهاي آن وقت كه در مدارس مخصوص ديني آن موقع خوانده بودند و فارغ التحصيل (مستخرج) از آن مدارس بودند نمي توان آنها را از نهضت اسلامي دانست نهضت اسلامي افراد خاص خود را دارد. ولي در مورد آن حادثه كه در تاجيكستان اتفاق افتاد تورجان زاده در اردن با روشنفكرهاي آن كشور ملاقات كرده بود و تحت تأثير آنها قرار گرفته بود و وقتي حادثه ها در تاجيكستان اتفاق افتاد او هم مجبور شد بيايد تحت پرچم نهضت اسلامي تاجيكستان و حداقل جان خودش را از دست كساني كه هم مال و هم جانش را تهديد مي كردند نجات دهد. ولي در طول مبارزه اي كه بود بسيار صادقانه عمل كرد و خودش هم گفت كه من در يك كشتي با شما آمدم و از آن خطرها رد شدم، اكنون به من اجازه بدهيد هر جا كه بخواهم بروم. ما هم گفتيم هر جا كه مي خواهي برو!!
* نظرتان در مورد راديكاليسم اسلامي چيست آيا در تاجيكستان نگران اين مسأله هستيد.
بله وقتي اول نهضت ها در تاجيكستان بوجود آمدند يك اسلام راديكال هم بوجود آمد ولي الحمدالله توانستيم همه اينها را تحت كنترل و نظارت خودمان بگيريم و در حال حاضر نگراني خاصي در اين باره نداريم ما از راديكاليسم دور هستيم.
