Hamshahri Newspaper

مقدمه :با توجه به فرا رسيدن فصل انتخابات مجلس هفتم و اينكه احزاب يكي از اركان مهم حكومت هاي دموكراتيك مي باشند شايسته است كه مردم احزاب فعال كشور را بهتر بشناسند و با مفهوم حزب نيز بيشتر آشنا شوند. امروز در كشور ما مردم چندان به راي دادن به ليست هاي انتخاباتي احزاب ملزم نيستند و به كارآيي افراد نگاه مي كنند ولي به هر حال نمي توان امكان نقش احزاب را ناديده گرفت، لذا از اين به بعد طي چند روز در اين صفحه روزنامه همشهري در گفت وگو با اعضاي مركزي احزاب و فراكسيون هاي مختلف، شرايط سياسي كشور و جايگاه احزاب را بررسي خواهيم كرد، در همين راستا شايسته ديديم ابتدا به معرفي مفهوم حزب و ويژگي هاي احزاب به صورت كلي بپردازيم. دكتر حسن روحاني در افتتاحيه كنگره سراسري اعتدال و توسعه بيانات بسيار جامعي را در اين زمينه داشته كه امروز از نظرتان خواهد گذشت. در شماره هاي بعدي ابتدا به سراغ دو جريان اصيل سياسي كشور يعني جامعه روحانيت مبارز و مجمع روحانيون خواهيم رفت و سپس به معرفي ساير احزاب خواهيم پرداخت.
زير ذره بين
اي كاش مي شد كه به سمتي حركت كنيم كه احزاب فيلترهاي اصلي براي كانديداها باشند و نيازي به فيلترهاي ديگر نباشد، و اين امكان پذير است؛ اگر به معناي واقعي كلمه دنبال توسعه سياسي باشيم. وي تاكيد كرد: اگر توسعه سياسي حاصل شود دچار اين پيچ و خم ها نخواهيم شد.
فعاليت حزبي به مفهوم جديد آن در اوايل قرن ۱۹ در اروپا متولد و به تدريج جزء اركان نظام دموكراسي شد. حزب به مفهوم جديد آن سازماني است مستمر و ديرپا، و داراي تشكيلات منظم، داراي رهبر يا رهبراني است كه هميشه در پي فتح قدرت هستند و مي خواهند كرسي هاي بيشتر را در مجلس و تسلط بيشتر را در قوه مجريه داشته باشند. دبير شوراي عالي امنيت ملي حزب را سازماني خواند كه مي خواهد در سراسر يك سرزمين و كشور گسترش يابد و داراي شعبه هاي محلي است و گفت: حزب تشكيلاتي است كه مي خواهد در يك رقابت آشكار و شفاف ظهور و بروز پيدا كند. بنا نيست حزب كار مخفي كند، كار حزب رقابت سياسي است، اما به طور آشكار و روشن.
نظام جمهوري اسلامي ايران به عنوان نظام مردم سالار همواره از نوسازي سياسي هم چون نوسازي اقتصادي و فرهنگي استقبال خواهد كرد. اگر مي خواهيم اين نظام مردم سالار بماند و براي ديگران يك الگو باشد بايد همواره در فكر بازسازي و نوسازي باشيم. وي با تاكيد بر اين كه اصول مفاهيم سنتي را ارج مي نهيم، افزود: اما بايد واقعيت هاي دنياي امروز را در نظر داشته باشيم. بي ترديد حزب محصول تحول بنيادين در عرصه سياست، اقتصاد و فرهنگ است. روحاني معتقد است كه زايش حزب بدون تحول بنيادين در اين سه عرصه جامعه امكان پذير نيست و حزب در جامعه اي كه از لحاظ سياسي داراي مشروعيت سنتي باشد مفهومي ندارد. وي در اين راستا به نظام گذشته در ايران اشاره و حزب تحميلي رستاخيز را يادآور شد و با بيان اين كه فعاليت حزب پيش شرط اساسي دارد، ادامه داد: آزادي مردم، آزادي بيان، آزادي عقايد، برابري حقوق افراد جامعه و شهروندان، پيش شرط هاي فعاليت حزب هستند.
حزب زماني متولد مي شود كه ديواره هاي مشروعيت سنتي فرو ريزد و يك مشروعيت قانوني در جامعه حاكم شود و ديگر يك شخص حاكم نباشد، بلكه ساختار حاكم شود و به جاي حاكميت سليقه هاي فردي، قانون حاكم شود. وي بر اين اعتقاد است كه آنچه مشروعيت را مي سازد تمايل، نظر و راي افراد است. روحاني هم چنين به بعد اقتصادي در يك جامعه براي تولد حزب اشاره و خاطرنشان كرد: حزب در جامعه اي كه در آن توسعه اقتصادي وجود ندارد متولد نمي شود. روحاني در اين راستا اين پرسش را مطرح كرد كه در جامعه اي كه مردم به معاش خود نيازمندند حزب مي تواند چه مفهومي داشته باشد و ادامه داد: حزب زماني جايگاه خود را مي يابد كه جامعه بتواند به سمت ارزش هاي فرامادي حركت كند، و جامعه اي كه به نان شب محتاج است كي مي تواند به فكر حضور در عرصه سياسي باشد؟
در جايي كه انباشت سرمايه و توليد و گسترش نيازمندي ها و مصرف معنا ندارد ظهور و بروز حزب نيز مفهومي ندارد.
البته در جامعه اي كه داراي حركت و رشد اقتصادي باشد حزب مفهومي واقعي پيدا مي كند. دبير شوراي عالي امنيت ملي هم چنين به بعد فرهنگي براي تولد احزاب در جامعه اشاره كرد و گفت: جامعه اي كه از لحاظ فرهنگي كاملا بسته باشد، و تفكر در آن انزواگرايي سياسي باشد، و در آن تحقير دنيا مطرح باشد، و علم و عقل و خردورزي جايگاهي نداشته باشد حزب مفهومي ندارد. وي تاكيد كرد: در يك تحول اقتصادي، سياسي، فرهنگي حزب به مفهوم مدرن آن ظهور مي يابد و مي تواند كاركردهاي سه گانه معروف خود را دنبال كند. روحاني شكل دهي به افكار عمومي و نخبه پروري را از وظايف و كاركردهاي حزب دانست و افزود: حزب بايد تلاش كند كه مردم را به سمت حركت در عرصه سياست تشويق كند و براي آنها حق شان را در دخالت در سرنوشت خود تشريح كند. دبير شوراي عالي امنيت ملي حق تعيين سرنوشت را نه تنها يك حق شهروندي، بلكه بر اساس اسلام يك وظيفه شرعي و بر اساس انقلاب يك كار انقلابي خواند و ادامه داد: اگر در يك جامعه مشاركت مردمي سير نزولي بپيمايد بايد احزاب را مورد سوال قرار داد. وي در اين راستا به نقش و وظيفه احزاب در تشويق مردم براي حضور و مشاركت در عرصه هاي مختلف اشاره و خاطرنشان كرد: مشاركت مردمي در صورتي تحقق مي يابد كه شهروندان به مشاركت تمايل داشته باشند و نظام سياسي نيز مشاركت را از جمله حقوق شهروندي بداند و به آن عمل كند. روحاني برگزيدن افراد براي انتخابات از سوي احزاب و معرفي آن ها به مردم را از جمله وظايف احزاب دانست و تصريح كرد: اي كاش احزاب جامعه ما به حد و رشدي مي رسيدند كه براي انتخابات نياز به فيلتري جز فيلتر حزب نداشتيم. وي بر اين اعتقاد است كه اين امر چنانچه احزاب فعال شوند و به وظيفه خود عمل كنند امكان پذير است. دبير شوراي عالي امنيت ملي افزود: اي كاش مي شد كه به سمتي حركت كنيم كه احزاب فيلترهاي اصلي براي كانديداها باشند و نيازي به فيلترهاي ديگر نباشد، و اين امكان پذير است؛ اگر به معناي واقعي كلمه دنبال توسعه سياسي باشيم. وي تاكيد كرد: اگر توسعه سياسي حاصل شود دچار اين پيچ و خم ها نخواهيم شد. روحاني هم چنين به وظيفه جهت دهي مردم براي انتخاب افراد به عنوان يكي ديگر از وظايف احزاب اشاره كرد وگفت: الآن ما در شرايط ويژه اي هستيم، نظام نوپايي داريم و كار آزاد سياسي را هنوز زياد تجربه نكرده ايم. وي با بيان اين كه تنها ۲۵ سال از عمر انقلاب طي شده و اين در حالي است كه دهه اول آن را در مسائل داخلي و جنگ طي كرده ايم، اظهار داشت: همه فرصت ما فرصت ۱۵ ساله پس از جنگ بود، در حالي كه كشورهاي غربي در زمينه آزادي و انتخابات سابقه سيصد ساله دارند. وي براي اين كسب تجربه و رسيدن به حد لازم در زمينه آزادي و انتخابات به نقش مهم احزاب اشاره كرد و گفت: در اين راستا بايد از ظهور و تولد احزاب جديد و فعاليت آن ها در جامعه خوشحال باشيم.
وي از دانشگاه به عنوان مهم ترين عرصه آماده و حاضر براي تحرك در عرصه هاي اجتماعي ياد كرد و افزود: متاسفانه آمار و ارقام در دانشگاه ها نشان مي دهد جز تعداد بسيار محدودي، دانشجويان كم كم به سمت سياست گريزي و انزوا در حال حركتند، كه اين يك علامت خطر، چراغ قرمز و آژير براي همه مسئولين امر است. وي با طرح اين سوال كه چرا بايد در آستانه ۲۵ سالگي انقلاب دانشجويان و انديشمندان به اين نقطه برسند، از اين امر اظهار تاسف كرد. دبير شوراي عالي امنيت ملي با بيان اين كه جامعه ما عطش اعتدال دارد و همواره در پي توسعه مي باشد، ايجاد همبستگي ملي، رابطه صحيح بين مردم و جامعه حاكمان و دولت، اعتماد در مردم نسبت به نظام، آموزش هاي سياسي اخلاقي به مردم و حركت احزاب در قالب قانون و برنامه ريزي براي حل مسائل مهم اقتصادي، سياسي را به عنوان مهم ترين رسالت احزاب در جامعه امروز دانست و خاطرنشان كرد: اگر احزاب بتوانند مسائل منطقه اي، محلي و قبيله اي را كنار بگذارند و مردم را به يك همبستگي ملي دعوت كنند و تنها منافع ملي و منافع مشترك كل جامعه برايشان مهم باشد قطعا همبستگي و وفاق ملي در جامعه به وجود خواهد آمد. روحاني با تاكيد بر اين كه فعاليت احزاب بايد در جهت ترويج همبستگي ملي باشد نه انشقاق و تفرق سياسي، خاطرنشان كرد: اگر محصول فعاليت يك حزب انشقاق باشد بايد در عملكرد خود شك كند؛ و همواره تجديد نظري بر اعمال خود داشته باشد. روحاني گفت: براي يك حزب افتخار نيست كه شكاف هاي ملي را افزايش دهد، بلكه افتخار يك حزب اين است كه وحدت ملي بيافريند. وي كاهش سوء تفاهمات بين جامعه و نظام جمهوري اسلامي را يكي ديگر از كاركردهاي بنيادي احزاب دانست و افزود: احزاب در شرايطي كه نظام اين فرصت را به آن ها بدهد، بايد سوءتفاهمات را كاهش داده و نزاع ها و پيكارهاي خشن سياسي را به سمت قالب ها و چارچوب هاي مسالمت آميز و عقلاني در جامعه هدايت كنند. روحاني ادامه داد: اگر احزاب برنامه مدون و درستي داشته باشند و همواره به كنكاش در امور جامعه بپردازند قطعا جامعه مي تواند به اصلاحات واقعي رسيده، سيستم بروكراسي را تغيير داده و از وجود دولتي كه همواره مي خواهد در همه مسائل دخالت كند جامعه را نجات داده و برهاند. وي هم چنين به قرار گرفتن تدريجي احزاب در پروسه تصميم سازي تاكيد كرد و افزود: از آنجا كه حرف و ادعاي يك حزب واقعي اين است كه ما مي توانيم همواره با برنامه هاي خود حتي يك كشور را اداره كنيم قطعا يك حزب درست و واقعي بايد در همين راستا براي گره هاي كور راه حل مناسبي ارائه دهد. دبير شوراي عالي امنيت ملي ادامه داد: اگر مردم در جامعه به خود اعتماد به نفس نداشته باشند، و به نقش و وظيفه خود آگاه نباشند، و هم چنين از طرفي به نظام و مسئولين اعتماد كامل نداشته باشند، نتيجه اي جز انزواي سياسي و تفاوت نخواهد داشت؛ اما اگر مردم به خود اعتماد كنند و نقش خود را همواره باور كنند، اما به دولت و نظام اعتماد نداشته باشند در جامعه شورش و اعتراض به وجود خواهد آمد، كه دشمن امروز تنها به دنبال همين امر مي باشد. وي تاكيد كرد: اما اگر مردم به خود اعتماد نداشته و به وظيفه و رسالت خود توجه نكنند، ولي به نظام اعتماد كامل داشته باشند قطعا تابعيت محض و خودسپاري در آن جامعه به وجود خواهد آمد. وي ادامه داد: اما اگر جامعه اي هم به خود اعتماد داشته باشد و مردم رسالت سنگين خود را به خوبي حفظ كنند و همواره تمايل به حضور در صحنه داشته باشند، و در عين حال به نظام هم اعتماد كنند نتيجه اي جز مشاركت در آن جامعه به بار نخواهد آمد. وي با طرح اين پرسش كه آيا با تعاملات فعلي در صحنه جهاني نظام جمهوري اسلامي مي تواند به اهدافي كه در چشم انداز بيست ساله مسئولين امر ذكر كرده اند برسد، افزود: در چشم انداز بيست ساله، ايران كشوري توسعه يافته كه حرف اول را در اقتصاد و هويت اسلامي و انقلابي مي زند و الهام بخش در جهان اسلام با تعامل سازنده و موثر ، روابط بين المللي خود را پيش مي برد ترسيم شده، لذا ما براي رسيدن به اين امر كه به لحاظ عقلي خيلي هم دور از دسترس نيست نياز به فن آوري و تعامل گسترده با دنيا داريم. روحاني ادامه داد: احزاب وظيفه دارند همواره به مردم اعتماد به نفس دهند كه شما اصل هستيد، و حضور در صحنه سياسي نه تنها به عنوان يك وظيفه شهروندي، بلكه به عنوان يك وظيفه ديني و ملي مي باشد. به گزارش ايسنا، وي با تاكيد بر اين كه اين گونه امور به معناي انتقاد به دولت از سوي احزاب نيست، افزود: احزاب بايد هم نقش حمايتي و هم نقش انتقادي داشته باشند، و نگذارند اختلافات شكل منازعات و مخاصمات به خود بگيرد. روحاني با تاكيد بر اين كه بايد راه مجاب سازي يكديگر و گفت وگو را بياموزيم، افزود: احزابي كه مردم را به خشونت دعوت مي كنند و به جاي گفتمان سياسي جامعه را دائما به اعتراض دعوت مي كنند به وظيفه و رسالت حزبي خود به درستي عمل نكرده اند. احزاب در اين شرايط بايد اخلاقيات و توسعه سياسي را ترويج دهند. روحاني با اعتقاد بر اين كه ما براي توسعه سياسي نياز به ويژگي ها و اخلاقيت خاصي داريم، اظهار داشت: امكان پذير نيست در جامعه به دنبال توسعه سياسي باشيم اما مردم دچار انفعال باشند و احزاب به جاي واقع گرايي و عملگرايي احساسات و شعارزدگي را در جامعه حاكم كنند. وي با اعتقاد بر اين كه برخي احزاب امروز فقط تنها به هويت هاي قبيله اي خاص خود توجه دارند، متذكر شد: نمي شود در يك جامعه به دنبال توسعه سياسي بود، اما جاي هويت هاي ملي، هويت هاي محلي و قبيله اي نوين را حاكم كرد. ما بايد همواره به دنبال هويت ملي باشيم و به جاي دگرهراسي و ترس از بيگانه به طور مداوم مردم را براي حضور گسترده در صحنه تشويق كنيم. روحاني با تاكيد بر اين كه بايد همواره در قالب قانون و اجماع نظر حركت كنيم، افزود: همان طور كه تجربه چند سال گذشته نشان داده است تا اجماع نظر در كشور وجود نداشته باشد و همه احزاب و جريانات سياسي به يك اجماع مشخص نرسند، جامعه به سمت موفقيت پيش نخواهد رفت.