سالها بود كه نداي آرام بخش پيامبران الهي به گوش نرسيده بود و خورشيد هدايت در پس ابرهاي جهل و ناداني پنهان مانده بود. رسول گرامي اسلام محمدمصطفي(ص) هنگامي پرچم توحيد را برافراشت كه به تعبير مولاي متقيان علي(ع) «شعله هاي فتنه و آشوب جهان را فرا گرفته بود و سررشته امور از هم گسيخته بود، آتش جنگ شعله ور، تاريكي جهل و گناه فراگير و نيرنگ و تزوير آشكار بود، برگ هاي زندگي بشر به زردي گرائيده بود...» پيام حيات بخش اسلام و آيات آسماني قرآن چنان بر جان و دل تشنگان حق و حقيقت گوارا آمد كه تنها راه سعادت خويش را در پذيرش اسلام و پيروي از تعاليم آن يافتند. پيامبر اكرم(ص) در طول بيست و سه سال دوران پر مشقت و رنج آور نبوت خود با استقامت مثال زدني و شرح صدر و سينه اي گشاده بار سنگيني وحي را به دوش كشيد و چنان غم امت را خورد كه خدايش او را «رحمه للعالمين» ناميد.
علي رغم كينه توزي ها و مخالفت هاي فراوان مشركين، و با وجود ظلم هايي كه بر آن حضرت رفت و جنگ هايي كه به قصد ريشه كن كردن نهال نوپاي اسلام به راه افتاد، نور هدايت محمدي و جلوه هاي درخشان اسلام به سرعت شبه جزيره عربستان را فرا گرفت. او به قلب هاي مرده مردم نيروي حيات، به انسان هاي سرگردان هدف و به قبايل متخاصم وحدت بخشيد.
بيست و هشتم صفر سال يازدهم هجري روزي سخت و دردناك براي همه كساني بود كه از درخشش طليعه هاي انوار قدسي پيامبر اكرم(ص) از ظلمتكده ضلالت رهيده بودند. در اين روز خورشيد زندگي محمد مصطفي(ص) رو به خاموشي نهاد، اما آموزه هاي الهي او روز به روز درخشان تر و فراگيرتر شد، تا جايي كه در كمتر از چند دهه بخش وسيعي از جهان آن دوران را فرا گرفت. سرعت گسترش اسلام در ميان ملل مختلف چنان برق آسا بود كه همواره مستشرقين را به حيرت واداشته است، چرا كه آيين مسيحيت حركت رو به گسترش خود را پس از سه قرن آغاز كرد.
پيامبر اكرم(ص) از ميان مسلمانان رفت، ولي دو گوهر گرانبها را در ميان آنان بجاي گذاشت: كتاب خدا و عترت خود را،ائمه اطهار(ع) به عنوان عترت رسول گرامي اسلام(ص) مفسران حقيقي تجلي عيني قرآن در ميان مسلمين و مدافعين واقعي دين در جامعه بودند. دشمنان دين كه با اوج گيري اسلام عرصه را بر خود تنگ ديدند، با رحلت جانگداز پيامبر(ص)، باب مخالفت و دشمني با عترت پيامبر اكرم(ص) را گشودند و ديري نپاييد كه دستان ناپاك خود را به خون پاك ترين مردان زمين از سلاله پيامبر اكرم آغشتند. معاويه بن ابي سفيان كه با حيله و نيرنگ و جنگ و فتنه، خلافت امويان را پايه ريزي كرد، در چنين روزي (بيست و هشت صفر سال پنجاه هجري) امام حسن مجتبي(ع) را با زهر كين به شهادت رساند. درست است كه طومار سلسله امويان با شهادت سرخ سالار شهيدان درهم پيچيده شد و عباسيان مزورانه با بهره گيري از ارادت مسلمين به عترت پيامبر بر سر كار آمدند، اما آنان نيز كجي پيشه كردند و عدالت امامان معصوم(ع) را بر نتابيدند. امامان شيعه در دوران خلافت عباسيان نهضت عظيم علمي در جهان اسلام را رهبري و بدين طريق از حقيقت دين جد بزرگوارشان محمد(ص) پاسداري كردند. مجالس عظيم درس امام محمدباقر و امام جعفر صادق عليهماالسلام تحولي عظيم در عرصه هاي مختلف فقهي، كلامي، تفسيري و... پديد آورد. امام رضا(ع) نيز اين شيوه پاسداري از آيين محمد(ص) را دنبال كرد. در حالي كه مأمون خليفه عباسي با برپايي جلسات مناظره و دعوت از علماي ديگر اديان و نحله هاي مختلف كلامي و مذهبي سعي در مخدوش نمودن مقام شامخ علمي حضرت داشت، تسلط علمي امام(ع) بر مباحث و بخصوص تعاليم ديگر اديان و اتخاذ شيوه اي عقلاني براي دفاع و ترويج دين، نتيجه عكس را به همراه داشت و مأمون در ۲۹ صفر سال ۲۰۳ هجري هشتمين نشانه هدايت را به شهادت رساند.