Hamshahri Newspaper

ملك سيما طاهري
خالق هري پاتر: سوار قطار شده بودم تا از منچستر به لندن بروم كه ناگهان ايده هري پاتر به فكرم رسيد؛ پسر بچه اي كه جادوگر است، اما خودش نمي داند كه روزي سوار قطار مي شود و به مدرسه جادوگري مي رود...
به تازگي ترجمه ديگري از مجموعه داستان هاي هري پاتر توسط انتشارات هيرمند با برگردان مرتضي مدني نژاد در قطع پالتويي منتشر شده است. مترجم تا حدودي امانت دار متن بوده و در اين آشفته بازار ترجمه هاي هري پاتر، كاري درخور تأمل ارائه داده كه با ويرايشي نسبتاً يكدست و روان مزين شده است. ويراستار كتاب با رعايت امانت داري نسبت به مترجم و نويسنده كتاب، بدون هيچ كاستي يا افزايش، متن را ويرايش كرده است. انتشار اين مجموعه جديد بهانه اي شد تا بار ديگر به اسطوره هري پاتر نگاهي بيندازيم.
هري پاتر در جهان
در پايان قرن بيستم، قرن تسلط كامپيوتري بر جهان، ناگهان پديده اي به نام هري پاتر ظهور كرد. اين پسرك لاغر اندام سيزده ساله با چشمان سبز و موهاي هميشه ژوليده و زخمي در پيشاني، ويژگي خاصي نسبت به چهره هاي ديگر داشت. او شخصيت واقعي نبود، اگرچه از نظر خوانندگان جوانش او واقعي تر از تمام شخصيت هاي عالم است.
هري پاتر در روزگاري متولد شد كه كودكان دست از كتاب و كتابخواني كشيده و جذب بازارهاي كامپيوتري شده بودند. نه از قصه هاي مادر بزرگ ها خبري بود و نه افسانه پريان. حضور تخيل و افسانه در دنياي كودكان كم رنگ تر از هميشه بود. اما داستان هاي هري پاتر بار ديگر بچه ها را به سرزمين پريان برد. هري كودك يتيمي است كه پدر و مادرش توسط «لرد ولدمورت»، جادوگر پليد، به قتل رسيدند. لرد سياه درصدد بوده كه هري را نيز بكشد، اما مادرش خود را سپر بلاي او مي سازد و كشته مي شود و هري جان سالم به در مي برد. جادوگر سياه پس از اين شكست، قدرتش را از دست مي دهد و ناپديد مي شود. اما هر از گاهي برمي گردد و به شرارت هايش ادامه مي دهد. هري تا يازده سالگي نزد خاله و شوهر خاله اش زندگي مي كند، آن هم در كمد كوچك زير راه پله. سختي هاي زيادي را تحمل مي كند تا سرانجام از طرف مدرسه، جادوگري هاگوارتز دعوت نامه اي دريافت مي كند و عليرغم مخالفت هاي خاله و شوهر خاله اش، به آن جا مي رود و با دنياي جديدي آشنا مي شود. با هرميون و رون ديزلي دوست مي شود و ماجراهاي هيجان انگيزي را با هم پشت سر مي گذارند.
اما همواره سايه پليد لرد ولدمورت او را تعقيب مي كند. هري كم كم متوجه مي شود كه يك پسر بچه معمولي نيست، او قدرت جادويي زيادي دارد، مي تواند با مارها حرف بزند، با سلطان افعي ها مي جنگد و .... او عصاي جادويي دارد، ورد مي خواند و كارهاي عجيب و غريبي انجام مي دهد. در قصه هاي پر رمز و راز هري پاتر مانند افسانه هاي پريان هم آدم خوب وجود دارد و هم آدم بد؛ آدم هاي خوب و نيك سرشت مانند پروفسور دامبلدور، هاگريد، هرميون، رون، سيريوس بلك و حتي اسنيپ استاد بد اخلاق معجون سازي... آدم هاي شيطان صفت مانند لردولدمورت، دژخيمان آزكابان، مرگ خواران و... پيام اصلي داستان پيروزي خير بر شر و پليدي است.
خالق داستان هاي هري پاتر خانم جوان كتلين رولينگ در ۳۱ ژوئيه سال ۱۹۶۷ در شهر ادينبورگ اسكاتلند متولد شد. از همان كودكي علاقه خاصي به نوشتن داشت. نخستين داستانش را در شش سالگي نوشت و سال ها بعد استعدادش شكوفا شد. او از سال ۱۹۸۳ از دانشگاه اگزيتر فارغ التحصيل شد. وي به زبان فرانسه تسلط كامل دارد.
او در مورد خلق داستان هري پاتر مي گويد: سوار قطار شده بودم تا از منچستر به لندن بروم كه ناگهان ايده هري پاتر به فكرم رسيد؛ پسر بچه اي كه جادوگر است، اما خودش نمي داند كه روزي سوار قطار مي شود و به مدرسه جادوگري مي رود...
از همين لحظه بود كه اسطوره هري شكل مي گيرد. خانم رولينگ پنج سال تمام را به نوشتن پنج جلد از داستان هاي هري پاتر اختصاص مي دهد.
او مي گويد كه تصميم دارم هفت سال تحصيلي هري پاتر را به تصوير بكشم. در هر جلد به يك سال از زندگي هري در مدرسه هاگوارتز مي پردازم و كتاب هفتم آخرين كتاب ماجراهاي هري پاتر است و من از اين موضوع بسيار غمگينم، اما باز هم به نوشتن ادامه مي دهم.
آمار و ارقام در جهان نشان مي دهد از سال ۱۹۹۷ يعني سالي كه نخستين جلد از كتاب هاي هري پاتر منتشر شد تاكنون ۲۰۰ ميليون نسخه از آن به فروش رسيده است و در ۲۰۰ كشور دست به دست گشته، حتي تعدادي از نسخه ها در چاپخانه به سرقت رفته است. رولينگ جلد دوم تا چهارم را سريعاً به پايان رساند و آماده چاپ كرد. جلدهاي بعدي هم مانند جلد اول با استقبال بي نظيري روبه رو شد. شمارگان چاپ اول هري پاتر و سنگ جادو در انگلستان ۵۰۰ هزار نسخه بود، در حالي كه جام آتش در دو روز اول فروش به سه ميليون نسخه رسيد و ركورد تازه اي از فروش كتاب را در طول تاريخ به جا گذاشت.
جلد پنجم، هري پاتر و انجمن ققنوس، پنج ماه پيش از انتشار در صدر جدول پيش فروش كتاب ها در انگلستان قرار گرفت. در نخستين روز پيش فروش اينترنتي كتاب ۳۰۰۰۰ نسخه از آن سفارش داده شد. كتاب پنجم در ۳۸ فصل و ۷۶۶ صفحه (۱۳۰ صفحه بيشتر از كتاب چهارم هري پاتر و جام آتش) به چاپ رسيد و در نخستين روز ورودش به بازار كتاب انگليس بيش از ۸/۱ ميليون نسخه به فروش رسيد. رولينگ در مدت سه سال اين كتاب را نوشته است.
ناشر كتاب هاي هري پاتر، انتشارات بلومزبري، به واسطه جادوي هري، ثروتمندتر از بيش شده است و ثروت خانم رولينگ اكنون به ۲۸۰ ميليون پوند بالغ مي شود و در حال حاضر از ملكه اليزابت هم ثروتمند تر است.
قهرمان داستانش همه را شيفته خود ساخته تا آن جا كه والدين همراه بچه ها نيمه شب به سراغ كتابفروشي ها مي روند، در صف هاي طولاني منتظر مي مانند تا بلكه نسخه اي از كتاب را به دست آورند.
اين قهرمان اسطوره اي قرن بيستم حتي ركورد فروش در اينترنت را در هم شكسته است. بسياري از سايت هاي اينترنتي به او اختصاص يافته است.
شركت آمازون كه يكي از معتبرترين كتابفروشي هاي اينترنتي در جهان است، قبل از آغاز رسمي فروش، حدود يك ميليون نسخه از جلد پنجم كتاب (هري پاتر و يگان ققنوس) را پيش فروش كرد كه ركورد تازه اي را از خود در شبكه اينترنتي در جهان به جا گذاشت كه موجب اعتراض برخي از اعضاي اتحاديه كتابفروشان شد؛ آنان معتقدند كه قيمت كتاب تنها بايد در زمان فروش آن اعلام شود نه قبل از آن.
طرفداران رولينگ پا را فراتر گذاشته و خواهان جايزه نوبل براي هري پاتر شدند. اما علي رغم تلاششان، اعضاي آكادمي بر اين عقيده بودند كه داستان هاي هري پاتر فاقد چنين ارزشي است. در اين ميان پديدآورندگان بازي هاي كامپيوتري هم بيكار ننشستند. شركت الكترونيكس گيم هاي هري پاتر را روانه بازار كرده است.
هري پاتر در سينما
در اين ميان فيلم سازان هاليوودي به سراغ هري پاتر آمدند. كريس كلمبوس فيلمساز ۴۴ ساله آمريكايي كارگرداني دو جلد از كتاب هاي هري پاتر، سنگ جادو و تالار اسرار را به عهده گرفت كه هر دو فيلم با استقبال بي نظيري روبه رو شد.
اما سومين قسمت داستان كه همان هري پاتر و زنداني آزكابان است به عهده كمپاني برادران وارنر گذاشته شد. اين كمپاني حق برگرداندن كتاب هاي بعدي را نيز از خانم رولينگ خريد. تا اگر نمايش سومين فيلم با موفقيت روبه روشد، جلدهاي بعدي را نيز بسازد. فيلم سينمايي هري پاتر و سنگ جادو در سال ۲۰۰۱ با فروش ۵/۹۳ ميليون دلار ركورد جديدي در سينماهاي آمريكا به جا گذاشت.
مخالفان هري پاتر
در اين ميان صداي مخالفان از گوشه و كنار شنيده شد. بعضي ها عقيده داشتند كه بچه ها با خواندن اين نوع داستان ها، دچار اوهام و خرافات مي شوند. عده اي از مخالفان، فروش كتاب را ممنوع اعلام كردند. مدير يكي از مدارس مسيحي در استراليا به دنبال چاپ جلد پنجم هري پاتر، خواندن كتاب را در مدرسه قدغن مي كند. او مي گويد در آيين مسيح، جادوگري كاري پليد و شيطاني است. نبايد ذهن كودكان را با خواندن اين نوع كتاب ها آلوده كرد.
در سال ۲۰۰۱ ، ۶۰ مدرسه ديگر در استراليا خواندن كتاب هاي هري پاتر را ممنوع كردند. صداي مخالفان در روسيه و آمريكا نيز به گوش رسيد. در نيومكزيكو گروهي از متعصبان مذهبي، هري پاتر را شيطاني پليد لقب دادند و انبوهي از كتاب هاي او را در آتش سوزاندند. يكي از نمايندگان مجلس آلمان، هري پاتر را جادوي سياه ناميد و به خانواده ها در اين زمينه هشدار داد. در امارات نيز كتاب هاي هري پاتر از مدارس خصوصي جمع آوري شد.
اما با وجود تمامي اين مخالفت ها، باز هم هري پاتر در قلب ميليون ها كودك جاي دارد. بچه ها و حتي بزرگسالان بارها و بارها داستان هاي او را مي خوانند و لذت مي برند. هري پاتر جايزه هاي معتبر ادبي را مانند جايزه اسمارتيز و يا جايزه بهترين كودك سال ۱۹۹۹ و... را از آن خود مي سازد.
ترجمه هري پاتر در جهان
تاكنون داستان هاي هري پاتر به ۵۵ زبان در جهان منتشر شده است. از سوي ديگر چندي پيش اعلام شد كه ترجمه غيرمجاز آلماني و چيني هري پاتر روي اينترنت قرار گرفته است، اين در حالي است كه به رغم گراني نسخه انگليسي هري پاتر و پايين بودن سطح درآمد مردم در چين، توزيع كنندگان كتاب توانستند پنج هزار نسخه از اين كتاب را به بهاي هر جلد ۱۲ پوند در چين به فروش برسانند. محبوبيت داستان و فيلم هاي هري پاتر همچنين موجب رونق بي سابقه اي در بازار غيرقانوني كپي كنندگان غيرمجاز در چين شده است.
هري پاتر در ايران
از اواسط شهريورماه ۱۳۷۸ بحث هري پاتر و ترجمه آن در ايران بالا گرفت و تا به امروز ادامه دارد. حدود ۱۸ ناشر اقدام به ترجمه و چاپ كتاب هاي هري پاتر كردند. ولي با نهايت تأسف بايد گفت كه تعدادي از ناشران كتاب را شقه شقه كرده و ميان چند مترجم تقسيم كردند و هر مترجم به سبك و سياق خود كتاب را به اصطلاح ترجمه كرده و در نتيجه از كيفيت كار كاسته شده است. ناهماهنگي و آشفتگي در آن ديده مي شود. هر كس به دلخواه نام شخصيت هاي داستان را ضبط كرده است. بعضي اوقات نام آنها يا تلفظ هاي مختلف و غلط به كار برده شده است!
متأسفانه بعضي از مترجمان محترم، نه تنها رسم امانت داري را نگاه نداشته اند، بلكه به دلخواه، چيزهايي به متن افزوده يا از آن كاسته اند، برخي نيز زحمت ترجمه را به خود نداده و فقط به رونويسي از كار ديگران اكتفا كرده اند. از اين ميان مي توان به دو ترجمه معتبر اشاره كرد: نخستين اثر ترجمه ويدا اسلاميه كه ناشر آن كتابسراي تنديس است و ديگري ترجمه آقاي برتد اشراق كه انتشارات ناهيد آن را منتشر كرده و هر دو ترجمه اي قابل تأمل است. وقتي خواننده، ترجمه روان و شيوايي را از مترجمي مي خواند، بديهي است كه باز هم به سراغ كارهاي بعدي همان مترجم برود. اميدواريم در آينده ناشران، مترجمان زبده و لايقي را به كار گيرند تا دست كم ترجمه اي صحيح و قابل فهم را به خوانندگان عرضه كنند و با كارهاي شتابزده و بازاري، به شعور خوانندگان توهين نكنند و اين را نيز به خاطر داشته باشند كه هنوز بسياري از آثار كهن و ارزشمند وطنمان در كنج كتابخانه ها خاك مي خورد و كسي به سراغ آنان نمي رود.
هري پاتر شور و شوق تازه اي را در وجود كودكان و نوجوانان كشورمان ايجاد كرده است، اما اي كاش اين اشتياق را نيز براي خواندن افسانه هاي ايران زمين داشته باشند كه پيشينه اي كهن دارد؛ افسانه هايي كه الهام بخش قصه نويسان بزرگ جهان بوده است.