پنجشنبه ۲ مهر ۱۳۸۳ - سال دوازدهم - شماره - ۳۵۰۴
سفر و طبيعت
Front Page

راز هوش اين جانور چيست؟
دلفين؛ نابغه شگفت انگيز
حس مي كند، مي شنود، مي فهمد و قدرت يادگيري خارق العاده اي دارد
016806.jpg
راضيه رمزي فر
تنها حسي كه در حيوان ضعيف است، حس بويايي اوست. زيرا قسمتي از مغز كه مربوط به حس بويايي است در دلفين ها وجود ندارد به همين دليل حس بويايي بسيار محدودي دارند
دنياي آرام آب ها با سكوت  حاكم بر آن، انسان را به ژرفاي زندگي و هماهنگي شگفت انگيز آن مي برد. زيبايي، آرامش و سكوت دنياي زير آب همراه با موجودات آن، سال هاي درازي است كه نظر انسان را به خود جلب كرده و او همواره در جست وجوي راهي براي نفوذ به اين دنياي اسرارآميز و آگاهي از نحوه زندگي آبزيان است. يكي از اين موجودات جالب شگفت انگيز دلفين ها هستند. دير زماني است كه دلفين ها حس كنجكاوي انسان ها را سخت متوجه خود كرده اند. ما شيفته ظرافت، هوش و بازيگوشي آنها هستيم. حركات دلپذير و زيبا، صداي شيرين و سيستم هاي اجتماعي پيچيده آنها، هميشه براي انسان ها جالب و مجذوب كننده بوده و شنا كردن با دلفين ها يكي از شانس هاي زندگي امروزي به شمار مي رود.
براي نخستين بار در سال 1978 بود كه مطالعه روي دلفين هاي خال دار توسط پژوهشگران آغاز شد. دلفين ها كوچك ترين عضو خانواده وال ها هستند. وال ها نيز در زمره نهنگ هاي دنداندار قرار مي گيرند. به صورت طبيعي دلفين نر كمي بزرگ تر از دلفين ماده است و البته به طور قابل ملاحظه اي سنگين تر.
طول زندگي دلفين ها به فاكتورهاي متنوعي بستگي دارد، مانند فعاليت هاي روزانه شان و همين طور مكاني كه آنها در آن زندگي  مي كنند. متوسط طول عمر يك دلفين ممكن است حدود 20 سال باشد، اما طول عمر بعضي از آنها به 48 سال نيز مي رسد. براي تخمين سن دلفين ها از تعداد لايه هاي دندان ها استفاده مي كنند. بيماري هايي كه ممكن است يك دلفين به آنها دچار شود، بيماري هاي ويروسي يا عفونت هاي قارچي يا ميكربي است. علاوه بر اين دلفين ها ممكن است به مشكلات ديگري نظير اختلالات تنفسي، گوارشي، زخم معده، تومور و بيماري هاي پوستي نيز دچار شوند و البته اين موجودات از دست قاتلان خود شكارچياني همچون كوسه ماهي ها، وال هاي قاتل و مهمتر از همه بشر نيز در امان نيستند. يكي از شگفت انگيزترين قسمت هاي بدن اين موجود تركيب و هماهنگي رنگ پوست آن است. پوست يك دلفين از رنگ هاي خاكستري، خاكستري سبز و خاكستري قهوه اي در پشت شروع شده و به رنگ سفيد يا سفيد صورتي در زير شكم يا تنه حيوان ختم مي شود. رنگ هاي متنوع پوست دلفين، او را در بيشتر مواقع از دست شكارچيان در امان نگه مي دارد. وقتي از بالا به يك دلفين نگاه مي كنيم سطح مشكي [خاكستري] پشت او با سطح تاريك زير آب يكي مي شود و وقتي از پايين به او نگاه مي كنيم، سطح سفيد زير شكم او با سطح روشن روي آب در هم مي آميزد و ما نمي توانيم در اين مواقع دلفين ها را ببينيم. پوست دلفين مانند پوست بدن انسان بسيار حساس و ظريف است و با ضربه اي به راحتي صدمه مي بيند. حس شنوايي و دستگاه شنوايي دلفين ها، بسيار حساس و پيچيده است. حس شنوايي در دلفين ها علاوه بر تشخيص صداها براي تعادل، چرخش و پيچيدن بدن به كارگرفته مي شود. حس بينايي اين حيوان هم در درون آب و هم بيرون از آب بسيار خوب است، به اين دليل كه چشم دلفين ها قابليت انطباق پذيري بالايي دارد.
دلفين ها زمان زيادي از روز را براي لمس  كردن و نوازش يكديگر صرف مي كنند. حس لامسه، قدرت و توانايي مانورهاي بيشتر و سريع تر را به اين جانور مي دهد. حس چشايي دلفين ها نيز در نوع خودش دنيايي شگفت  است.
اما تنها حسي كه در حيوان ضعيف است، حس بويايي اوست. زيرا قسمتي از مغز كه مربوط به حس بويايي است در دلفين ها وجود ندارد به همين دليل حس بويايي بسيار محدودي دارند.
اگر روز دلفين ها را به سه قسمت تقسيم كنيم، يك سوم آن را به خواب و استراحت، يك سوم ديگر را به خوردن و يك سوم باقي مانده را به بازي گوشي و انتخاب جفت مي گذرانند. دلفين ها اغلب با هدايت يك سرگروه، به صورت گروهي زندگي مي كنند و زندگي اجتماعي دلفين ها همانند انسان هاست به طوري كه اگر آنها را از يكديگر جدا كنيم، رنج مي برند و دچار افسردگي مي شوند و حتي ممكن است به مرگشان بينجامد.
دلفين ها از صداها براي آشنايي با يكديگر در زمان جفتگيري نيز استفاده مي كنند. اندازه مغز دلفين ها قابل مقايسه با مغز انسان ها است.
دلفين ها جانوراني هستند كه در ميان جانداران پس از انسان ها داراي بزرگترين مغز هستند. در گذشته ها ما فكر مي كرديم فقط انسان ها و ميمون هاي بزرگ داراي حافظه اي قوي هستند، اما دكتر دايانا هيس پژوهشگر در آكواريوم نيويورك در اين باره مي گويد: دلفين ها حافظه  فوق العاده اي دارند و بسيارزود ياد مي گيرند.

توله ببرهاي رنگارنگ
016794.jpg
016785.jpg
016791.jpg
عكس هاي بي نظيري را ملاحظه مي كنيد. ببر بنگال ماده كه راني نام دارد در پارك وحش شلاس هولت اشتوكنبروك آلمان غربي با آرامش در كنار سه توله تازه زايش دراز كشيده؛ احتمالا او هم از رنگ هاي سه گانه توله ها شگفت زده است! موي پوست توله ها به ترتيب قهوه اي، طلايي وسفيد است وبراي نخستين بار چنين تركيب متفاوتي از رنگ در يك زايمان در ميان ببرها ديده شده است. مدير پارك توضيح داد كه پدر ومادر توله ها- راني و راتچا- هر دو ژن سفيد داشته اند. رنگ طلايي يكي از توله ها تركيبي از قهوه اي و سفيد است.

مي  توان زراعت را با طبيعت موافق ساخت
هم كشاورزي هم محيط زيست 
016797.jpg
نابودي 22 ميليون هكتار اراضي ارزشمند جنگلي و ساوانا در اثر كشاورزي بي  رويه.
امروزه اهميت جلگه ها و زمين هاي بي  درخت اما سبز در ساز وكار طبيعت بيش از پيش روشن شده و دانشمندان نسبت به اهميت حفاظت از اين زمين ها تاكيد كرده اند. ساوانا يا جلگه هاي بي  درخت، در آمريكاي جنوبي وسعتي عظيم دارد و داراي اهميت ويژه اي است، اما روز گذشته سازمان جهاني حفاظت، گزارش داد كه تا سال 2020 حدود 22 ميليون هكتار از جنگل ها و ساواناهاي آمريكاي جنوبي از بين خواهد رفت و صدمه جبران ناپذيري بر محيط زيست جهاني وارد خواهد ساخت. كشت سويا علت عمده اين نابودي است و اين در حالي است كه كشت سويا در زمين ها و مراتع موجود امكان پذير است و هيچ نيازي براي نابود ساختن و زيركشت بردن زيستگاه هاي طبيعي ارزشمند وجود ندارد.
كشورهاي آرژانتين، بوليوي، برزيل و پرتغال طي 10 سال گذشته، كشت خود را به بيش از دو برابر افزايش داده اند. اين وضعيت، منحصر به اين كشورها نيست و در همه جاي جهان گسترش بي  رويه زمين هاي كشاورزي صدمات فراواني را به طبيعت و محيط زيست وارد مي  سازد.
يكي از بهترين راه هايي كه متخصصان پيشنهاد مي  كنند، اجاره زمين هاي مرتعي توسط كشاورزان و انجام كشت نوبتي روي اين زمين هاست. اين كار باعث تقويت  خاك و در نتيجه رشد علوفه انبوه تر و بيشتر در هر هكتار خواهد شد. بدين ترتيب وقتي نوبت به چراي دام مي  رسد تجمع چراي دام در هر هكتار افزايش مي  يابد و از پراكندگي و طي مسافت هاي زياد دام ها جلوگيري مي  كند.

قطب و خطر جدي گرم شدن كره زمين
016803.jpg
آيا گونه هاي قطبي امروزين از تغييرات آب و هوا جان به در خواهند برد؟
جمعي از مقامات آمريكايي و هياتي مركب از جمهوريخواهان ودموكرات ها در رابطه با پروژه بزرگ مطالعه تغييرات آب و هوا، به شهر سوالبارد قطب شمال سفر كردند. اين پروژه بررسي تاثيرات ناشي از تغيير آب و هواي كره زمين را در قطب به عهده دارد. سازمان جهاني حفاظت طي اطلاعيه اي كه در اين مورد منتشر ساخت اين ديدار را براي پيشرفت پروژه مهم توصيف كرد و يادآور شد:
صندوق جهاني حيات وحش در قطب، خطر فزاينده تغيير آب و هوا در زندگي موجودات روي كره زمين، از جمله حيات وحش قطب همچون خرس قطبي و ديگر گونه هايي كه توانسته اند در قطب زنده بمانند، را بررسي و روشن مي  كند. ما بايد تمام تلاش خود را در سطح بين المللي براي محدودسازي انتشار دي اكسيدكربن كه باعث حبس گرما در جو زمين مي شود، به كار بريم.اين اطلاعيه نسبت به حساسيت موضوع و مخاطره آميز بودن آن هشدار داده و يادآور شده كه پيش از آنكه دير شود، بايد كاري صورت گيرد: به زودي نتيجه بررسي هاي اوليه دانشمندان در رابطه با تاثيرات تغييرات آب و هوا بر قطب منتشر خواهد شد و طي آن تمامي طرفداران محيط زيست به اضطرار و فوريت آن آگاهي خواهند يافت.
علاوه بر جان مك كين جمهوريخواه و هيلاري كلينتون دموكرات، ليندسي گراهام، جان سونونو و سوزان كولينز در اين هيات حضور دارند و اهل سياست، اين سفر را بيشتر تبليغاتي تفسير كرده اند تا علمي.

كشف يك پرنده جديد در فيليپين
016800.jpg
گروهي از دانشمندان بين المللي طي يك سفر علمي موفق شدند يك گونه پرنده جديد را در جزيره اي دور افتاده در شمال فيليپين كشف كنند.
كارملا اسپانيولا، عضو اين تيم و اولين كسي بود كه اين پرنده ناشناس را ديد و به ديگر اعضاي تيم اطلاع داد. او كه مشغول نوشتن تز دكتراي خود در رشته بيولوژي حيات وحش است، مي گويد: احساس عجيبي داشتم، مثل كسي كه براي نخستين بار پا به يك كره ناشناخته گذاشته باشد. خود را همچون يك كاشف مغرور و سربلند يافتم و خوشحال بودم از اينكه توانسته ام چنين پرنده شگفتي را ببينم.
اين پرنده كه كالايان نامگذاري و در جزيره بابويان فيليپين كشف شد، تا حد زيادي قادر به پرواز نيست و از خانواده مرغ خلنگ  زار يا COOTS به شمار مي رود. تصور مي رود حداكثر 200 جفت از اين پرنده وجود داشته باشد و چون اين گونه در هيچ جاي ديگر ديده نشده بي شك نسل آن به سبب توسعه و ديگر مخاطرات در معرض نابودي قرار خواهد گرفت.
چنانچه اطلاعات تازه اي درباره اين گونه به دست آورديم خوانندگان علاقه مند صفحه سفر و طبيعت را در جريان خواهيم گذاشت.

حيوانات شگفت انگيز زندگي من
016788.jpg
نوشته: دكتر ريموندريتمارس 
قسمت هفتاد و ششم 
بايد غذاي اورانگوتان كوچك را كه حاوي اقلام مخصوصي كه تامين كننده مواد لازم براي بدن در حال رشدش بود، به او مي  خوراندم و براي سرماي قفس اش نيز فكري مي  كردم. به سراغ او رفتم و كارهاي لازم را انجام دادم.
قطار به سوي شهر اوگدن در ايالت اوتا پيش مي  رفت. در آنجا نيم ساعت توقف داشت و مي  توانستيم از قطار خارج شويم، دست و پايي تكان دهيم و ضمن بيرون كردن رخوت طولاني از تن، هواي تميز و خشك استنشاق كنيم. اما در همين لحظات سروصدايي در واگن هاي جلو به پا شد و من از دور صداي فريادها و خنده هاي مردم را شنيدم. كاركنان قطار داشتند موتورها را عوض مي  كردند و اين كار مثل هميشه با صداي ضربات بلند و هيس و فيس هاي گوشخراش ترمزهاي بادي همراه بود. حدس زدم كه سروصدا بايد از واگن باري باشد و بلافاصله به فكرم رسيد كه ماجرا نبايد با اورانگوتان من نامربوط باشد. پس به سوي واگن باري دويدم.
بله، خودش بود، اورانگ من. واگن باري از كاغذهاي مچاله شده چنان پر شده بود كه انگار مردم چين كمونيست ظرف آشغال روزنامه هايشان را آنجا خالي كرده بودند. به علاوه، انبوه كاغذها داشت زيادتر هم مي  شد. انبوه كاغذ باد كرده و بزرگ مي  شد و بيرون مي  زد به طوري كه انگار يك غول افسانه اي دارد تلم مي  زند. داستان از اين قرار بود كه يك روزنامه فروش با چندين بسته بزرگ روزنامه وارد قطار شده و از بخت بد از كنار اورانگ بزرگ گذشته بود. اورانگ با فريادي بلند از ته سينه، بسته بزرگ روزنامه ها را چنگ زده و گرفته بود. چه سرگرمي از اين بالاتر براي اورانگوتان خسته و بي   حوصله اي كه آن همه وقت در يك قفس كوچك در واگن بسته قطار سر كرده است؟ پس شروع به پاره و مچاله كردن كاغذها كرده بود و هر چه آنها را اطراف خود مي ريخت و مي ديد چگونه بالا مي آيند و انبوه مي شوند، خوشحال تر مي   شد.
برگردان:حميد ذاكري 

حيوانات وحش ايران
۷۶-موش قهوه اي
گونهRattus norvegious :
زير خانواده: جربيل هاGERBILLINAE-
خانواده: موش هاMURIDAE -
راسته: جوندگانRODENTIA -
رده: پستاندارانMAMMALIA -
016809.jpg
از تمام موش هاي ايران بزرگتر است. پوزه نسبتا پهن و گوش هاي ضخيمي دارد. در بين پنجه هاي پا آثاري از پرده ديده مي  شود. دم بدون مو و كمي كوتاه تر از طول سر و تنه است و بين 160 تا 190 حلقه دارد. در بعضي از گونه ها رنگ بدن كاملا سياه و در بعضي ديگر كه در آزمايشگاه مورد استفاده قرار مي  گيرند، سفيد است. طول سرو تنه بين 20 تا 27 سانتي متر است و وزن آن گاهي به نيم كيلوگرم مي  رسد.زندگي اين حيوان بسيار وابسته به انسان است و بيشتر اماكن نزديك به آب را ترجيح مي  دهد. اين گونه موش  را حتما در خيابان ها و جوي هاي آب تهران بسيار زياد ديده ايد. معمولا در كانال آب و فاضلاب و طبقات پايين ساختمان زندگي مي  كند.زيستگاه اصلي اين گونه مناطق آسيا و شمال چين و مغولستان است ولي در حال حاضر به دليل تطابق بسيار عالي، اين گونه در اكثر نقاط دنيا پراكندگي دارد. موش قهوه اي يا همان Rat به احتمال زياد به وسيله كشتي وارد ايران شده و در اكثر مناطق ساحلي شمال و جنوب كشور و شهرهايي مثل تهران انتشار يافته است.
اين گونه بسيار فعال و كنجكاو است. به خوبي شنا مي  كند. برخلاف موش سياه، قادر به بالا رفتن از ساختمان ها نيست و به همين علت اغلب در طبقات پايين و زيرزمين ها ساكن است. حيوان جسوري است و اگر در تنگنا قرار گيرد انسان را گاز مي  گيرد. همه چيز خوار است و حتي ممكن است از مواد حيواني مثل جوجه هاي غاز، مرغابي، مرغ، ماهي و قورباغه تغذيه  كند. تا آنجا كه در مواردي اين موش با خوردن تخم و جوجه پرندگان، كاهش شديدي در جمعيت پرندگان وحشي يك منطقه ايجاد كرده است. موش قهوه اي علاوه بر خوردن و ضايع كردن مواد مختلف، ناقل بيماري هاي مهمي چون طاعون، تيفوس و سالمونلا است. گاهي اوقات با جويدن بدن دام هاي اهلي و ايجاد عفونت موجب مرگ آنها مي  شود.در تمام طول سال توليد مثل مي  كند. معمولا چند موش نر، ماده را تعقيب و همگي با او جفت گيري مي  كنند. تعداد دفعات زايمان حدود 5 بار در سال است. معمولا 6 تا 12 بچه و در بعضي موارد تا 20 بچه به دنيا مي  آورد.

|  ايرانشهر  |   تهرانشهر  |   خبرسازان   |   دخل و خرج  |   در شهر  |   سفر و طبيعت  |
|  عكاس خانه  |

|   صفحه اول   |   آرشيو   |   بازگشت   |