يكشنبه ۵ مهر ۱۳۸۳ - سال دوازدهم - شماره - ۳۵۰۷
كنترل جمعيت؛ شرط داشتن شهر سالم
باور كردني نيست كه در حال حاضر از هر پنج ايراني يك نفر در تهران بزرگ ساكن باشد
017013.jpg
سيد عليرضا قهاري 
تصادفي نبود كه آقا محمدخان قاجار، تهران را به عنوان محل تاجگذاري و بعد از آن مركز دارالخلافه ، انتخاب كرد. مورخان اين انتخاب را نهايت بصيرت و زيركي سرسلسله قاجار براي تعيين مركز حكومت نوپا و استيلاي سياسي و نظامي بر ابعاد گسترده سرزميني پهناور و ملوك الطوايفي مي دانند. انتخابي كه هنوز هم جانشين ندارد.
تاريخ ايران نشان مي دهد كه هر سلسله و تبار با نزديك شدن به قدرت به تغيير پايتخت و مركز حكومت دست زده است. اما بعد از قاجار حكومت هاي بعدي نيز، انتخاب بهتري براي مركزيت كشور نداشته اند و بحث هاي تغيير پايتخت كه در اواخر دوره پهلوي و نيز اخيرا پس از وقوع زلزله در شهرستان بمكرمان و تشديد نگراني از اتفاق مشابه در تهران مطرح بود، هرگز از حيطه نظريه بيرون نرفت.
در سه دهه اخير، اهميت استراتژيك شهر تهران بيش از پيش شناخته شده و به دنبال آن لزوم برنامه ريزي همه جانبه براي ابقاي اين ارزش و حفظ موقعيت آن پديدار شده است. تهران لجام گسيخته امروز، تشابهي با تهران محصور در باغ هاي قرن سيزدهم هجري ندارد، پس از گذشت 200 سال حتي تهران را نمي توان الگوي موفق شهرسازي كشور به حساب آورد. ولي به هر حال امروزه همه راه ها به همين شهر ختم مي شود و پايه گذاري آن به عنوان پايتخت، در فاصله دو قرن آن را به يكي از بزرگترين شهرهاي كره مسكون مبدل ساخت و دلمشغولي دايمي براي حكومت ها جهت پيرايش و صيانت اين شهر به وجود آورد.
امروزه تضعيف يا تغيير تهران به عنوان مركز سياسي كشور اگر هم به واقعيت به پيوندد نخواهد توانست از اهميت اين شهر در آينده نزديك بكاهد و تهران به عنوان مركز پرقدرت اقتصادي، اجتماعي كشور تا سال ها به حيات خود ادامه خواهد داد.
تهران، قرباني سياست گذاري هاي غلط 
تغييرات كالبدي تهران تا اواخر دوره قاجار بسيار بطئي و كند صورت پذيرفت و در فاصله سال هاي 1301-1270، شهر به همان خندق و باروي اطراف آن محصور بود. معهذا در دوره حكومت رضاشاه و به مدد مستشاران اروپايي، شهر دچار تحول عمده شد. ديوارها و برج و باروي قديمي فرو ريخت و در امتداد آنها، خيابان هاي كمربندي جديد احداث شد و شبكه شطرنجي آمد و شد، اساس كار منطقه بندي شهر به جاي محله هاي قديمي قرار گرفت. اين تغييرات كه بدون برنامه ريزي و ناهماهنگ با رشد صنعتي و توليدي صورت پذيرفت، بافت شهر را بيش از آنكه هويت تازه دهد، دچار هرج و مرج و از هم گسيختگي كرد. بي نظمي در ساخت و ساز اراضي شهر نيز كه بلافاصله بعد از سقوط رضاشاه سرعت يافت، زمينه ساز توسعه اي شد كه در تمامي دوران پهلوي دوم چه در اشغال اراضي داخلي و حاشيه شهر و چه در سبك و اصول معماري شهري، هرگونه برنامه ريزي و تفكر معقول در روند رشد تهران را عقيم گذاشت. كارشناسان بسياري از معضلات و مشكلات پايتخت را ناشي از اعمال سياست هاي سوداگرانه عصر پهلوي مي دانند، ولي نمي توان تغييرات سياسي و اقتصادي و دگرگوني هاي جمعيتي را نيز كه به طور منظم وهمواره وجود داشته و تبعات آن اغتشاش در فضايابي و كاربري اراضي شهري است ناديده گرفت. قدر مسلم آن است كه رشد موزون شهر به دلايل مختلف هيچگاه عملي نشد و تهران، با وجود جذب بيشترين سهم از سرمايه هاي ملي، قرباني سياست گذاري هاي غلط اجتماعي واقتصادي ادوار مختلف شد.
باور كردني نيست كه در حال حاضر از هر پنج ايراني يك نفر در تهران بزرگ ساكن باشد، دلايلي هم وجود دارد كه رشد جمعيت اين شهر وحومه آن تا دو دهه آينده همچنان سير صعودي خواهد داشت و در سال 1400 هجري شمسي،  قريب 22 ميليون نفر از جمعيت شهر نشين كشور در آن ساكن خواهند بود.
دولتمردان ديگر از اين طرز فكر كه رشد جمعيت شهر بي ارتباط با برنامه هاي توسعه آن است، رويگردان شده اند. چه حتي براي تامين نيازهاي جمعيت كنوني،  انبوهي از مشكلات وجود دارد كه مساله مسكن، كار و بهداشت در صدر آن قرار گرفته است.
براي رسيدن به يك الگوي مناسب ومتوازن در همه زمينه ها، مي بايست به محدود كردن رشد جمعيت شهر، توجه بيشتر شود و قبل از اينكه مجبور شويم، بهاي گزافي براي بي اعتنايي ها پرداخت كنيم به يك توافق همه جانبه درجهت كنترل اين رشد دست يابيم. تهران هم اينك به دلايل عنوان شده، دچار معضلات عديده در زمينه محيط زيست، عدم توسعه يكنواخت، ناهنجاري  در آمد و شد، اضمحلال بافت هاي اصلي كالبدي، نابرابري هاي فرهنگي ،  اجتماعي و اقتصادي و به طور كامل عدم توازن محيط است. همه اشتباه ها در زمان هاي مختلف اتفاق افتاده، معهذا صدمات و آلودگي هاي ناشي از آن سالها دامنگير شهر و ساكنان آن خواهد ماند. از ميان راه حل هاي متعدد كنترل رشد جمعيتي شهر كه بسياري از آنها مكمل يكديگرند مي بايست آنهايي انتخاب و اجرا شوند كه درنهايت توازن منطقه شهري را نيز حفظ كنند اگر چه سرعت روند اتمام هر طرحي كه امروز شروع شود، هيچ كدام به پاي روند رشد ا ين جمعيت نمي رسد. به علاوه بازتاب مشكلات بيكاري و مسايل فقر و اختلاف طبقاتي، افزايش هزينه مسكن و خوراك وآنچه كه بايد براي نيازمندي ها پرداخت،  همه در ايجاد فرهنگي منعكس مي شود كه ارزش هاي معنوي در جامعه را دير يا زود بر هم خواهد زد. همچنانكه از نظر اقتصادي نيز ترسيم سياستي براي توسعه شهر كه متضمن تحولي مطلوب در جهت كنترل رشد جمعيت آن باشد بدون توجه به تحول اجتماعي در سطح كلان، امكان پذير نخواهد بود.

يادداشت
نهضت نرم افزاري نو در معماري ايران
نگاهي به گسترش حوزه هاي نشر الكترونيك در عرصه توليد دانش معماري
بهرام هوشيار يوسفي
فرآيند توليد اطلاعات از طريق ابزار الكترونيكي، مشتمل بر پست الكترونيك، وب و ... را نشر الكترونيكي تعريف كرده اند. نشر الكترونيكي شامل آنچه كه در محيط وب عرضه مي شود و نيز گونه هاي غير چاپي مانند خبرنامه الكترونيكي، ديسك نوري و گروه هاي مباحثه اي در اينترنت و ... مي شود. وب مانند بقيه خدمات اينترنت مبتني بر خدماتي است كه از طريق آن مي توان به گستره وسيعي از منابع اينترنت دسترسي پيدا كرد. برخلاف پيچيدگي اينترنت، ماهيت خود وب نسبتا ساده است. از طرف ديگر وب جهاني بزرگترين و متنوع ترين مجموعه اطلاعاتي است كه تا به حال گردآوري شده و تلاشي براي مرتبط ساختن ابناي بشر با روشي قدرتمند.
اطلاعات در دنياي امروز يا عصر اطلاعات داراي ويژگي هايي است كه به اعتبار آن مي توان وضعيت مطلوب آينده را ترسيم كرد. پراكندگي جغرافيايي، انبوهي، سرعت روزآمد، تنوع موضوعي اطلاعات، بين رشته اي ها از اهم مسايلي است كه مقوله اطلاعات، امروزه با آن روبه رو است. حركت اطلاعات در روند تبديل به دانش در مسير اخص گرايي كه جامعه اطلاعاتي امروز را تحت سه مقوله اطلاع سازها، اطلاع پردازها و اطلاع خواه ها مشخص كرده نيازمند برنامه ريزي خاصي مي كند. بررسي مسير توليد و تولد روش ها، ابزار، انديشه ها و روندهاي اشاعه اطلاعات از نظر گاه تاريخي، منجر به دستيابي رويكردهاي اطلاعاتي خاصي در عصر حاضر از جمله حركت به سمت تخصصي شدن، خودكارسازي، كيفيت گرايي، اطلاعات ناب، جلوگيري از ريزش كاذب و اطلاع رساني گزينشي شده و پيش بيني مي شود هزاره سوم، هزاره اطلاع رساني گزينشي در مفهوم خاص آن باشد.
با توجه به رشد شگفت انگيز علوم و تكنولوژي و سرعتي كه با آن دانش نو عرضه مي شود و منسوخ شدن دانش گذشته، سرعت كهنه شدن دانش فني و اجباري شدن بازگشت فارغ التحصيلان قديمي به مدارس به معناي نوعي كلمه براي نو كردن مهارت هاي خود، فراواني دانشمندان دست اندر كار و وجود مجلات علمي و فني بسيار، افزايش تخصص و مشكل  شدن تفهيم و تفهم و مبادله اطلاعات، فاصله زماني اندك بين پژوهش و كاربرد و نياز به كسب اطلاع را آني تر و شديدتر؛ گذار روز افزون از مواد چاپي به منابع الكترونيكي روي شبكه، اجتناب ناپذير مي شود.
با مقدمه فوق فقدان اين حلقه گمشده در دنياي معماري نه چندان كوچك فارسي زبانان و در كنار آن ارتباط گيري اين حركت با جهان معماري به عنوان يكسال بيشتر و بيشتر احساس مي شود، چه پيشرفت شگرف سال هاي اخير محيط وبلاگ بين معماران و دانشجويان معماري خود شاهد عيني اين نياز هر چند بدون جهت گيري و سياستگذاري خاص است.
اخيرا اتفاقي فرخنده در دنياي معماري ايران در حال شكل گيري است؛ رويكرد به توليد دانش به صورتي رسمي روي وب. اين امر نه با سرمايه گذاري ارگاني خاص و نه با حمايت گروه ها و دسته هاي معلوم الحال معماري، بلكه بيشتر منتج از شور جست وجوگري در ميان قشر جوان فعالان اين عرصه در حال تولد است. معماران و دانشجويان جوان معماري و ساختمان با هزينه هايي شخصي و بدون رويكرد تجاري تارنگارهايي را خلق مي كنند كه در بدترين وضعيت غنا بخش مجموعه توليد دانش به زبان فارسي در اينترنت است.
ما در زيبا شهر هراز چند گاهي به معرفي اين فعاليت هاي غير انتفاعي پرداخته ايم و بعد از اين نيز به اين راه ادامه خواهيم داد. اميدواريم گروه هاي تجاري و انتفاعي نيز با نيم نگاهي به اين جريان كيفي و كمي از يك سو سعي در ارتقاي كيفيت دانش توليدي تحت لواي خود داشته، از سوي ديگر با انعكاس اين نوع فعاليت هاي خودجوش و حمايت هاي معنوي از آنها، راه را بر رشد اين نهضت نرم افزاري توليد دانش در بين معماران جوان هموار سازند. انشاءالله 

موزه  هنرهاي معاصر
017022.jpg
عمليات ساخت انستيتو هنرهاي معاصر بوستون آغاز شد. كلنگ اين مجموعه 6هزار متر مربعي كه توسط معماران نيويوركي اسكافيديوو رنفرو طراحي شده، 15 سپتامبر در حالي زده شد كه پيش بيني مي شود عمليات ساخت آن تا سال 2006 ميلادي به طول بينجامد.
در اين مجموعه فضاهايي براي گالري هاي هنري، سالن هاي اجتماعات و نيز فضاهايي براي رسانه هاي ديجيتال لحاظ شده است. طراحان موزه هنرهاي معاصر بوستون با تلفيق استادانه شيشه، بتون و فلز، محيطي را خلق كرده اند كه با حداكثر بهره برداري از نورپردازي طبيعي، بهترين منظره را نيز از ساحل مجاور در اختيار بازديدكننده قرار مي دهد. رنفرو مدير گروه طراحي اين بنا، آن را نه تنها يك بناي يادماني ، بلكه كاملا داراي ويژگي هاي يك ساختمان عمومي ارزيابي مي كند، بنايي كه بيشترين دعوت كنندگي را براي علاقه مندان هنرهاي معاصر خواهد داشت.

تاثيرات ايران در معماري غرب
017016.jpg
پرفسور سن پائولوزي Sanpaolesi يكي از روساي سابق دانشكده معماري فلورانس عقيده داشت كه ساختار گنبد كليساي سانتا ماريا دل فيوره Santa Maria del Fiore در شهر فلورانس از گنبد سلطانيه اقتباس شده است؛ وي ويژگي هاي ساختاري هر دو گنبد كه آجري بوده و بدون استفاده از مهار يا اسكلت در درون خود به صورت خود ايستا اجرا شده است و نيز فرم و دوپوش بودن هر دو را يكسان مي داند. به عقيده وي تا قبل از آن ساخت چنين گنبدي در ايتاليا و استان تسكانا و فلورانس انجام نشده است و برولنسكي معمار كليسا اين گنبد را از بناي سلطانيه اقتباس كرده است.
سن پائولوزي در اين زمينه كتابي به نام تاثير گنبد سلطانيه در گنبد كليساي سانتا ماريا دل فيوره فلورانس La cupola di Santa Maria del Fiore cd il Mausoleo di Soltanieh منتشر كرد كه به سال 1354 در ايران ترجمه شد و به چاپ رسيد.

برترين طرح هاي بتوني كشور
017019.jpg
انجمن بتون ايران در نظر دارد مطابق روال ساليانه روز شانزدهم مهرماه را به عنوان روز بتون گرامي داشته و ضمن بزرگداشت مرحوم استاد احمد حامي پدر مهندسي عمران كشور و ساير مهندساني كه در اين رشته فعاليت داشته اند، اقدام به برگزاري سخنراني ها و مسابقات متعددي از جمله مسابقه انتخاب برترين طرح هاي بتوني كشور كند. امسال طرح هاي بتوني برتر در زمينه هاي زيرمعرفي خواهند شد: 1- ساختمان ها مسكوني - صنعتي - عمومي 2- پل ها و تونل ها 3-سازه هاي آبي 4- طرح هايي كه در آنها نوعي نوآوري در ساخت و تكنولوژي به كار رفته است. معيارهايي كه در اين انتخاب مورد توجه قرار خواهند گرفت عبارتند از: نوآوري در طراحي، نوآوري در ساخت، نوآوري در تكنولوژي بتون، زيبايي و هماهنگي سازه و معماري.

زيبـاشـهر
ايرانشهر
تهرانشهر
خبرسازان
دخل و خرج
در شهر
سفر و طبيعت
طهرانشهر
|  ايرانشهر  |  تهرانشهر  |  خبرسازان   |  دخل و خرج  |  در شهر  |  زيبـاشـهر  |  سفر و طبيعت  |  طهرانشهر  |  
|   صفحه اول   |   آرشيو   |   چاپ صفحه   |