تهران به عنوان بزرگترين تجمع شهري بين استانبول و بمبئي داراي پتانسيل فراوان براي توسعه اقتصادي است
هفته گذشته جلسه اي با همت بخش شهرسازي مركز پژوهش هاي فرهنگي در خانه هنرمندان منعقد شد؛ اسفنديار زبردست دكتراي شهرسازي از فيليپين و دانشيار دانشگاه تهرانبه همراه مجيد غمامي و سپيده شفائي به بررسي و تحليل مدل برتو براي تهران پرداختند. آلن برتو Alain Bertaudمحقق شهرسازي اهل فرانسه در آوريل سال 2003 ميلادي، همچون بسياري شهرهاي ديگر در جهان، به انتشار تحليلي فضايي با روش هاي تحليلي ابداعي خويش پيرامون تهران اقدام كرد... دكتر زبردست از همكاران وي در اين تحقيق بود.
در جلسه 29 شهريور ماه، ابتدا مدل تحليل ساختار فضايي شهري برتو و شاخص هاي به كار برده شده در آن معرفي شده و سپس تحليلي كه دكتر برتو، با بهره گيري از همين مدل، از ساختار فضايي شهر تهران ارايه داده است، بطور اختصار معرفي شد. در انتها، نتايج حاصل از تحليل ساختار فضايي برخي از شهر هاي منتخب جهان با تحليل ارايه شده از ابرشهر تهران مورد بررسي تطبيقي واقع شد... جلسه با اظهار نظر سپيده شفائي شهرساز و پژوهشگر شهري برجستهو مجيد غمامي ادامه يافت.... در ادامه خلاصه اي از مباحث مطروحه در جلسه را مي خوانيد.
شهري بدون يك مركز تجاري غالب
در طرحي موسوم به تهران 80 كه توسط شهرداري تهران تهيه شده است، سه هدف اولويت دار براي تهران لحاظ شده است. اهدافي كه مستقيما به ساختار فضايي شهر مربوط مي شود: كاهش آلودگي، بهبود كارايي سيستم حمل و نقل و توسعه امكانات و تسهيلات فرهنگي شايسته يك پايتخت منطقه اي بزرگ.
ساختار فضايي كنوني تهران، شهري با تراكم بالا و فاقد يك مركز تجاري غالب، محدوديت ها و فرصت هايي را براي دستيابي به اهداف تهيه كنندگان طرح 80 ايجاد مي كند.
كاهش آلودگي
براي كاهش آلودگي شهري ناشي از حمل و نقل فقط سه گزينه وجود دارد:
* كاهش تعداد و طول سفرهاي با استفاده از وسايل موتوري
* كاهش تعداد سفرهاي با وسايط نقليه شخصي و افزايش سهم وسايط نقليه عمومي
* كاهش مواد آلاينده خارج شده از وسايط نقليه از طريق بهبود و بهره گيري از فن آوري جديد
تهران با تراكم ساخته شده تراكم نفر در هكتار از اراضي ساخته شده شهري۱۴۶ Built-up density نفر در هكتار، شهري متراكم محسوب مي شود بنابراين نمي توان تعداد و طول سفرها را از طريق افزايش تراكم بيشتر به طور چشمگيري كاهش داد. انتقال تعداد بيشتري از سفرهايي كه با وسايط نقليه شخصي صورت مي گيرد به سيستم حمل و نقل عمومي نيز، كه در حال حاظر 60 درصد اين رقم كه از نتايج تحقيق برتو است، تا حدودي مشكوك به نظر مي آيدكل سفرها توسط آن انجام مي شود، مشكل به نظر مي رسد.به نظر مي رسد بهره گيري از فن آوري هاي نوين بهترين گزينه است.
بهبود كارايي حمل و نقل
ساختار فضايي شهر تهران به گونه اي است كه طراحي يك سيستم حمل و نقل نوين را با مشكل مواجه مي سازد؛ تراكم بالاي شهر تهران، به كار گيري سيستم حمل و نقل عمومي را توجيه مي كند، ليكن توزيع پراكنده اشتغال و تجارت در سراسر شهر و فقدان يك مركز تجاري قوي در صورت عدم پوشش كل شهر توسط اين سيستم، مشكلاتي را به همراه خواهد داشت.
با فرض اينكه ساختار فضايي شهر تهران قابل تغيير نيست، بهترين انتخاب براي حمل و نقل، توسعه بيشتر تعداد تاكسي ها در مسيرهاي داراي مبدا و مقصد چندگانه است؛ ولي با فرض اينكه ساختار فضايي شهر تهران قابل اصلاح و تحول پذير باشد و نيز منابع مورد نياز براي توسعه كامل متروي برنامه ريزي شده در دسترس باشد، سيستم حمل و نقل عمومي بايد بر تركيبي از مترو، اتوبوس هاي همگاني و تاكسي متمركز شود.
تسهيلات فرهنگي شايسته يك پايتخت
لازمه تحقق اين هدف، توسعه بخشي از شهر است كه به سيستم حمل و نقل عمومي دسترسي دارد. حداكثر نقاط جهان، شهرهاي با مركز تجاري CBDضعيف ممكن است از نظر اقتصادي شكوفا باشند ولي از نظر تسهيلات فرهنگي چندان توسعه يافته نيستند.
به نظر مي رسد كه گسترش فعاليت هاي فرهنگي قوي در تهران نيازمند يك نقطه كانوني است كه لزوما نبايد در ارتباط با مركز تجاري شهر بلكه حداقل مرتبط و متصل به يك مركز تجاري اصلي باشد. لازمه توسعه و گسترش تسهيلات و امكانات فرهنگي در يكجا جمع شدن موسساتي چون سالن هاي نمايشگاهي، موزه ها، سالن هاي كنسرت، گالري هاي هنري، فروشگاه هاي كتاب، كتابخانه ها، سينما ها، رستوران ها و... است.
اهداف فرهنگي - شهري ذكر شده، با گزينه حمل و نقل عمومي كه لاجرم مركزي با دسترسي بالا در مركز شهر را ايجاد مي كند، سازگاري بيشتري دارد. در اين راستا طبيعتا مجموعه اي از فعاليت ها در ساماندهي فضا ها و زمين هاي اطراف مراكز شهري و تجميع فعاليت هايي در حوزه بخش فرهنگي و دولتي و نيز شهرداري اجتناب ناپذير است.
نتيجه
تهران به عنوان بزرگترين تجمع شهري بين استانبول و بمبئي داراي پتانسيل فراوان براي توسعه اقتصادي است؛ پس بايد از گزينه هاي مربوط به سيستم حمل و نقل عمومي، ضوابط و مقررات كاربري اراضي و سرمايه گذاري هاي مربوط به زيرساخت ها و ماليات هاي زمين به صورتي همجهت و همسو براي تقويت جايگاه بزرگترين پايتخت منطقه بهره جست.