برنامه هسته اي ايران از ماهها پيش به موضوعي جدي براي كشاكش سه حوزه در صحنه بين المللي تبديل شده است. ايالات متحده آمريكا با طرح اين اتهام كه برنامه هسته اي جمهوري اسلامي قابليت توليد بمب اتمي را دارد، خواستار برخورد قاطع با آن است. اين برخورد قاطع، مصاديق گوناگوني دارد كه يك سر طيف آن جنگ است و سر ديگرش مصالحه. در ميانه اين طيف هم تحريم هاي بين المللي عليه ايران قرار دارد. اتحاديه اروپا، ژاپن و چين با درجاتي متفاوت خواستار مذاكره الزام آور و اجباركننده براي متوقف كردن برنامه هسته اي ايران هستند. كشورهاي عضو جنبش عدم تعهد و شماري از كشورهاي ديگر كه از نظر اقتصادي و تكنولوژيك وضعي شبيه ايران دارند با اين دو نگاه مخالفند و فشار بر برنامه هسته اي ايران را مانعي در راه توسعه دانش هسته اي در جهان مي دانند. روسيه در اين ميان وضعي متفاوت و پارادوكسيكال (متناقض نما) دارد. رهبران مسكو از سويي خواستار حفظ روابط حسنه خود با ايالات متحده و اتحاديه اروپا و تقويت جايگاه خود در ميان كشورهاي صنعتي (گروه هفت) هستند و از سوي ديگر براساس اقتضائات منطقه اي و منافع اقتصادي خود خواستار همكاري هسته اي با ايران هستند. آن نيروهاي سه گانه متشخص و اين بازيگر توازن خواه در پي سه نشستي كه شوراي حكام آژانس بين المللي انرژي اتمي در يك سال اخير برگزار كرده اكنون به يك نقطه كانوني رسيده اند و با خنثي كردن نيروهاي يكديگر، هيچيك توانايي ارائه راهكاري قاطع را ندارند كه براي ديگران قانع كننده باشد. به همين علت سطح منازعه از حل مسأله هسته اي ايران فراتر رفته و به موضوعي بين المللي در زمينه راههاي تضمين صلح و امنيت جهان تبديل شده است.
اصل اول صلح سازي و تأمين امنيت اين است كه حل بحران، يا عنصر ناراضي باقي نگذارد و يا اينكه عنصر ناراضي توانايي به هم زدن نظم امنيت ساز را نداشته باشد. اين اصل اوليه باعث شده است كه راه حل آمريكايي يعني «تحريم يا جنگ» با چالشي اساسي روبرو شود. راه حل تحريم، آنگونه كه به كرات گفته شده، كارساز نيست. زيرا اگر تحريم به صورت واقعي و تمام عيار رخ دهد، عرضه نفت در جهان كاهش مي يابد و بهاي آن افزون بر افزايش كنوني، بالا خواهد رفت. اين اتفاق، براي جهان صنعتي پر هزينه، غير اقتصادي و لاجرم غيرقابل قبول است. اگر هم بر اثر فشار تقاضا و يا ريسك ايران و خريداران نفت، تحريم نقض شود، اعتبار نهادهاي بين المللي وضع كننده تحريم به علت اتخاذ شيوه نامؤثر به خطر مي افتد. در پي ناكامي تحريم و يا نقض آن، لاجرم وجه دوم سناريوي آمريكايي يعني حمله مطرح مي شود. ايالات متحده در شرايط كنوني، اراده و انگيزه چنداني براي حمله به ايران ندارد. فشار كنوني به رهبران كاخ سفيد به علت نافرجام ماندن جنگ عراق، استمرار بحران هسته اي شبه جزيره كره، دستگير نشدن بن لادن و ادامه فعاليت شبكه القاعده ظرفيت رواني رهبران آمريكا را براي آغاز جنگي ديگر كاهش داده است. در چنين شرايطي ايران و طرفهاي بين المللي خود را براي اجلاس آينده شوراي حكام آماده مي كنند و هر يك بر اساس مصالح خود در پي چاره جويي هستند. ايران در پي حل اين مشكل با روشي است كه به توقف برنامه هسته اي نينجامد، امريكا درصدد حل بحران به گونه اي است كه اقتدار بين المللي اش خدشه دار نشود؛ اروپا مي خواهد عنوان يك نيروي مؤثر بين المللي را در كنار آمريكا (نه لزوما در مقابل آن) به دست آورد. غيرمتعهدها كه قدرت بين المللي تأثيرگذار و نظم ساز ندارند اما ابزارهاي حقوقي براي به چالش كشيدن اقتدار آمريكا را در اختيار دارند بسته به موقعيت عمل خواهند كرد و اراده مستقلي براي تأثيرگذاري اثباتي ندارند و روسيه مايل است به هر طريق ممكن از مخمصه كنوني خارج شود. مجموعه اين منافع و ملاحظات اقتضاء مي كند كه براي بحران هسته اي ايران راه حل بين المللي و مبتني بر حفظ پرستيژ طرف هاي منازعه ابداع شود . راه حل مبتني بر پرستيژ يعني راه حلي كه هيچيك از طرفين منازعه احساس باخت نكنند و در نظم پس از توافق، به عنصر ناراضي تبديل نشوند. مشكلات كنوني آمريكا كه ذكر شد، داعيه همسري اروپا با آمريكا و
وضع غيرمتعهدها و روس ها همگي مي گويند، حمله تمام عيار آمريكا به عراق آخرين نمونه تغيير رژيم به روش نظامي است كه آمريكا ديگر آن را نخواهد آزمود و تحريم مطلق ايران بنا به ملاحظات جهاني ناممكن است. به همين علت آمريكايي ها چاره اي جز راه مصالحه ندارند و اگر اين روش در كوتاه مدت جواب ندهد آنها از تاكتيك حمله محدود و ايذايي و شوراي امنيت از حد تحريم هاي محدود فراتر نخواهد رفت. حد مصالحه را نيز مذاكرات بين المللي و پاسخ ايران تعيين خواهد كرد. بنابراين آنچه اكنون در دستور كار اروپا و آمريكا و ديگر بازيگران بين المللي درباره مسأله هسته اي ايران قرار دارد احتمالا اين است كه ايران را متقاعد كنند از سوخت هسته اي محروم نمي ماند. آمريكايي ها نيز با اطمينان نسبي به پيروزي نامزد جمهوريخواهان در انتخابات نوامبر اميدوارند آستانه بحران را تا مرز برخورد پيش ببرند و در فضاي تهديد مطلق رشته هايي را كه ۲۵ سال پيش رقيبان دمكرات آنان پنبه كردند، از نو ببافند. آمريكايي ها واقعيت ايران را به عنوان بازيگر مؤثر منطقه اي و كشوري عادي در جامعه بين المللي پذيرفته اند و آنچه مي خواهند حل بحران به شيوه اي است كه به پرستيژ آنان به عنوان قدرت برتر جهان لطمه نزند.