مهدي خاكي فيروز
مرحوم علامه طباطبايي مي فرمود: شب قدر را دقيق تعيين نكرده اند تا بندگان خدا با گناهان خود به آن اهانت نكنند. و به راستي كه اين رازآميختگي، زيبايي دوچندان به شب قدر و بقيه متون و شعائر مذهبي بخشيده است. در شب قدر، قرآن به حد فهم برترين بندگان خدا نازل شده است، اما قدر اين شب، فقط به نزول قرآن نيست، چراكه با تكرار سال ها، آن شب نيز تكرار مي شود. يعني در هر ماه رمضان، شب قدري است كه در آن، امور سال آينده تقدير مي شود. قرآن مي فرمايد كه اين شب از هزار ماه بهتر است،ولي مگر هر سال 12 ماه نيست، پس چگونه ممكن است يك شب آن از هزار ماه برتر شود؟ از نگاه پيامبر اكرم ص، بهتر بودن اين شب از هزار ماه، از حيث فضيلت عبادت است. همه عنايت قرآن در اين است كه مردم را به خدا نزديك و به وسيله عبادت زنده كند.
شب قدر، شب عافيت طلبي است. البته نه به آن معنايي كه امروزه فهم مي شود. از پيامبر اكرم ص پرسيدند كه اگر شب قدر را دريابيم، از خدا چه بخواهيم. فرمود: عافيت را. در پايان سوره قدر نيز مي خوانيم: سلام هي حتي مطلع الفجر. كلمه هاي سلام و سلامت به معناي عاري بودن از آفات ظاهري و باطني است. در اين شب، عنايت الهي به آن تعلق گرفته كه رحتمش شامل همه بندگاني شود كه به سوي او روي آورند ولي باب عذابش بر همگان بسته شود.
پيام شب قدر، منزلت و كرامت انسان هاست. اين شب را قدر ناميده اند، از اين رو كه انسان ها بازنده داشتن آن به قدر و منزلت مي رسند. در اين شب، ملائكه و روح نازل مي شوند تا به مسجود دوم خود يعني انسان برسند. اين شب را قدر ناميده اند چون يكي از معاني قدر، ضيق و تنگي است. در اين شب، زمين از كثرت فرود فرشتگان به تنگ مي آيد. اين شب، سرشار از فرشتگاني است كه تا سپيده دم، همصدا با زمينيان به احياي آن شب مي پردازند. قدر، باران رحمتي است كه در جويبار هر فرد و هر جمع به اندازه او جاري مي شود. برخي توان پذيرش جريان رودي وسيع از رحمت و بركت قدر را دارند و برخي ديگر، زمينه كمتري براي جذب عنايت و لطف ايزدي را دارند. شب قدر همچون سفره اي پرنعمت است كه همه به آن دعوت مي شوند؛ اوج ضيافت خداوند است.كافي است اشتهاي خوردن اين غذاهاي زيبا را در خود برانگيزيم تا بيشتر بخوريم و بنوشيم، وگرنه با تني رنجور و بيمار بر سفره اي رنگين نشستن، جز آزردگي نتيجه اي نخواهد داشت.
از امام موسي ع حديثي نقل شده كه مضمون آن، گفت وگوي بنده با خداست:
- خداوندا! مي خواهم به تو نزديك شوم.
- قرب من براي كسي است كه در شب قدر بيدارباشد.
- خداوندا! رحمتت را مي خواهم.
- رحمت من براي كسي است كه در شب قدر به مسكينان رحمت كند.
- خداوندا! جواز گذشتن از صراط را از تو مي خواهم.
كساني كه اهل دعا و راز و نياز در شب قدر هستند، نقش خويش را در شب قدر به خوبي دريافته اند. اين حالات گاه آنچنان ژرف و تاثيرگذار است كه تا شب قدر آينده و بلكه تا آخر عمر، در همه افكار، اخلاق، كردار و رفتار شخص رخنه كرده و او را در يك سير معنوي قرار مي دهد. حتي ديگراني هم كه به اين حد از معنويت راه نمي يابند، به فراخور حال خود از شب قدر بهره برداري كرده و فيض معنوي مي برند. در اين شب، خداوند بركاتش را بر همه بندگان سرازير مي كند تا هر كس به فراخور ظرفيتش بهره مند شود.
حكمت معرفي شب قدر به عنوان شبي كه قرآن در آن نازل شده است و همزمان در آن مقدرات انسان سامان داده مي شود، آن است كه بندگان، سرنوشت و مقدرات خويش را به قرآن پيوند زده و آن را سرمشق و سرچشمه فكر و عمل خويش قرار دهند.
آن شب قدري كه گويند اهل خلوت، امشب است.
قدر شب قدر را بدانيم.