نگاهي به معايب، مزايا و موارد مصرف پروتزهاي ايمپلنتي در بيماري ها و نقص عضوهاي گوناگون
زماني بود كه بيماران نقص عضوي، آنها كه به دليل بيماري هاي ژنتيك، سرطاني و حاد و يا درگيري در يك سانحه و حادثه بخشي از سر، صورت، فك، و بدن خود را از دست داده بودند، گريزي چيز تحمل وضعيت نامطبوع خود نداشتند.
با پيشرفت دانش پزشكي و ابداع تكنولوژي هاي جديد، امروزه شيوه ايمپلنت و بهره گيري از پروتز به ياري بيماران آمده و تحولي جدي را در اين خصوص به دنبال داشته است؛ هر چند گستره استفاده از پروتزها در كشورهاي مختلف يكسان نبوده و كاربردهاي درماني و زيبايي اين مواد مصنوعي در بدن انسان ها از نقطه اي به نقطه ديگر متفاوت است.
در كشور ما نيز با وجود جواني اين شيوه، ايمپلنت رفته رفته جاي خود را باز مي كند، هر چند گاه با تخلفات عده اي سودجو و غيرمتخصص مورد بهره برداري هاي سوء قرار مي گيرد و فاجعه مي آفريند. چنانچه اين روزها به گفته دكتر مجيد لاهوتي، عضو هيأت مديره پرونده ها و مراجعات شاكيان در پزشكي قانوني و مراجع قضايي مؤيد عوارض پرخطر اين دست سوءاستفاده هاست. چنانچه وي مي گويد: در حال حاضر خيلي از افراد به عنوان جراح پلاستيك در ايران كار مي كنند و تخلفاتي در اين زمينه صورت مي گيرد كه مي تواند فاجعه آفرين باشد.
نياز يا تفنن؟
امروزه در دنيا، جراحي پلاستيك بخش قابل توجهي از اعمال جراحي را به خود اختصاص داده است و چنان كه متخصصان مي گويند، اين امر را مي توان به عوامل مختلفي چون پيشرفت تكنولوژي، افزايش دانش و مهارت، كاهش چشمگير عوارض، بخصوص عوارض جراحي، استفاده از داروهاي تقريباً بي خطر در بيهوشي، ارتباط گسترده جوامع بشري به طرق مختلف، افزايش شناخت استانداردهاي زيبايي و تغيير نگرش در زيستن و داشتن وضعيت زيبا و متناسب نسبت داد و در عين حال كه نبايد جنبه هاي درماني را به فراموشي سپرد.
آمار دقيقي از ميزان كاربرد پروتزها وجود ندارد، اما برخي متخصصان ايراني معتقدند: در ايران چيزي حدود ۱۰ درصد اعمال جراحي، مربوط به پروتزهاست، ولي در كشورهاي غربي درصد بسيار بيشتري را شامل مي شوند.
اينكه از سر تفنن يا نياز دست به استفاده از پروتزها مي زنيم سئوالي است كه شايد پاسخ دادن بدان قدري مشكل باشد اما، دكتر اميري زاد مي گويد: ايمپلنت يا كاشت پروتز امروز داراي هر دو كاربرد درماني و زيبايي است.
كاشت پروتز معمولاً از سنين ۱۸ سال به بالا در بيمار انجام مي شود چرا كه در اين سنين اجزاي بدن رشد تقريباً كاملي يافته اند و چنانچه به دلايل گوناگون با مشكلات ژنتيك، هورموني، بيماري و يا صدمه ديدن در طي دوران رشد، اجزايي از صورت و يا اندام ها مناسبي نيافته باشند و مشكلاتي از زيبايي ظاهري و يا عملكرد آن عضو پديد آورند، استفاده از پروتزها، در بعضي موارد مي تواند بسيار مفيد باشد.
استفاده از پروتزها در عين داشتن محاسن فراوان، گاه و در برخي موارد، معايبي را نيز به همراه دارند كه البته به تأييد پزشكان، تهديدي جدي براي بيماران محسوب نمي شوند.
وي ضمن برشمردن عوارض مزبور مي گويد: غير قرينه بودن، پس زدن پروتز توسط بدن، نامتناسب بودن (كوچك يا بزرگ بودن)، عفونت كه در حدود ۱۰ درصد موارد را در مجموع شامل مي شود (كه البته قابل اصلاح و كنترل است) و نيز تشكيل يك لايه بافت (فيبروز) در مورد ايمپلنت سينه كه در ۴ درصد موارد اتفاق مي افتد، از جمله عوارض شناخته شده كاشت پروتز است.
تنها در سال ۱۹۹۹ كه شايد بتوان آن را يكي از سال هاي آغازين اين تحول پزشكي دانست. ۱۳۱ هزار نفر در آمريكا تحت عمل جراحي «ماموپلاستي »يا جراحي زيبايي سينه قرار گرفتند و اين در حالي است كه تمامي مراكز تحقيقاتي و درماني بزرگ دنيا همچنان مي كوشند تا عوارض اين قبيل اعمال جراحي را به حداقل رسانند.
يكي از اعضاي هيأت علمي دانشگاه علوم پزشكي شهيد بهشتي، بسياري از روش هاي رايج ماموپلاستي در آمريكا و اروپا، در ايران نيز متداول است. و در زمينه اين علم همپاي كشورهاي پيشرفته گام برداشته است.
وي استفاده از مواد مناسب را يكي از راه هاي كاهش عوارض ايمپلنت دانسته و مي گويد: در اروپا از ايمپلنت هاي سيليكوني و ايمپلنت هاي سيليكوني با محلول نرمال سالين و ژل استفاده مي كنند، اما استفاده از ژل هاي سيليكوني در آمريكا به جهت تأييد نشدن اين ژل ها از طرف FDA ممنوع است. در اروپا نيز از ايمپلنت هاي سيليكوني با قوام و چسبندگي بيشتر استفاده مي كنند چرا كه معتقدند نفوذ سيليكون در اين نوع ايمپلنت ها كمتر است و از سوي ديگر عوارض تخليه تدريجي ايمپلنت هاي پرشده با محلول سالين را نيز ندارند.
دكتر حسن پور درباره مواد مصرفي در ايران مي گويد: امروزه ايمپلنت هايي كه براي ماموپلاستي استفاده مي شود سيليكوني (ايمپلنت سيليكوني) است كه محتوي مايع نرمال سالين و يا ژل سيليكون است. به دليل نفوذ اندك جداره ايمپلنت ها نسبت به سيليكون و واكنش آنها در برابر ژل، سعي شده تا از ايمپلنت هايي كه با محلول نرمال سالين پر مي شوند، استفاده شود. اگر چه اين انواع (ايمپلنت هاي پرشده با محلول نرمال سالين) نيز مشكلاتي چون «شل شدن» به علت تخليه تدريجي مايع داخل آن و يا ايجاد صدا در صورت پرنشدن كامل ايمپلنت را دارند اما فعلاً به عنوان بهترين نوع در ايران، اروپا و آمريكا استفاده مي شوند. علاوه بر اين انواع، نوع دولوله اي اين پروتزها نيز كه حاوي سيليكون در وسط، محلول سالين در اطراف يا به عكس هستند نيز كاربرد دارند. ژل نيز متأسفانه يكي ديگر از مواد مصرفي در ايران است كه مورد تأييد نيست اما كماكان استفاده از آن ديده مي شود.
مشكلات پس از عمل
بي شك اين جراحي نيز مانند بسياري از جراحي ها مشكلات و مراقبت هاي پيش و پس از جراحي را به همراه دارد. در اروپا و آمريكا شايع ترين مشكلات پس از ماموپلاستي (جراحي زيبايي سينه) عبارتند از:
- خون مردگي(Haematoma) كه در ۲ درصد از ماموپلاستي ها رخ مي دهد و با نوعي احساس كوفتگي درد و گاه ايجاد خراش در محل و انقباض همراه است. اين مسئله نگران كننده نبوده و عارضه به تدريج از بين مي رود.
- عفونت،(Infection) اين مسئله كمتر در ماموپلاستي ديده مي شود. در صورت بي توجهي و عدم رعايت نكات بهداشتي در حين جراحي و پا پس از آن در بيمارستان يا منزل اتفاق مي افتد. اگر چه گاه مشكلات خفيفي گزارش شده اما چندان مهم و مورد توجه نبوده است. تنها در مواردي كه تغيير شكل ايمپلنت ها مدت كمي پس از جراحي اتفاق افتد به دليل نياز به جراحي مجدد و كمي عميق تر، امكان عفونت وجود دارد كه باز با رعايت نكات بهداشتي مشكل حادي اتفاق نخواهد افتاد.
- از دست رفتن حس طبيعي اندام ها كه تا يك هفته پس از جراحي طبيعي است.
- تغيير شكل ايمپلنت ها، اين مسئله تا يك هفته پس از جراحي طبيعي است چرا كه نياز است تا ايمپلنت با شكل و فرم بدن سازگار شود. اما هر گونه تغيير پس از آن نامناسب بوده و بايد سريعاً به جراح مراجعه كرد.
- پاره شدن ايمپلنت ها، كه در صورت استفاده از انواع نامرغوب اتفاق مي افتد.
- انقباض، درد و كوفتگي در محل جراحي، كه مسئله اي است طبيعي چرا كه بافت سينه براي ترميم بافت و توليد يك لايه جديد و احاطه كردن ايمپلنت ها فعاليت مي كند و اين تا زماني كه سازگاري حاصل شود، طبيعي است.
- اتوايميون (Auto immune)يا خود ايمني بدن، اين مشكل بيشتر در افرادي ديده مي شود كه از ژل استفاده كرده اند. اين عارضه با درد، ايجاد فيبروز در سينه ها، حساسيت پوستي همراه است.
جراحان پلاستيك معتقدند مسئله اي كه هنوز هم در مورد ايمپلنت ها وجود داشته و پيش از عمل حتماً بايد با مريض آن در ميان گذاشته شود، احتمال ايجاد «كپسول فيبروز» در اطراف پروتز(ايمپلنت) است. طبق آمار در حدود ۴ درصد از ماموپلاستي ها اين مسئله وجود دارد كه البته با شدت و ضعف همراه است.
دكتر اميري زاد مي گويد: پس از عمل مقداري تورم در ناحيه مشاهده مي شود كه تا دو سه روز افزايش يافته و سپس به تدريج كاهش مي يابد و حدود تقريباً سه ماه به طول خواهد كشيد تا به فرم عادي باز گردد.
وي در خصوص تفاوت هاي موجود ميان تزريق ژل و ايمپلنت مي گويد: به دليل عوارض سوء، ژل مورد تأييد FDA آمريكا نيست و حتي در روسيه نيز مصرف آن توسط وزارت بهداشت اين كشور ممنوع شده، در حالي كه اساساً تكنولوژي اين ماده به اين كشور تعلق دارد.
در حالي كه هنوز استفاده ناآگاهانه از ژل هاي تزريقي از سوي برخي افراد در كشورمان در جريان است، كاربرد اين شيوه در آمريكا منسوخ و ممنوع شده است.
دكتر محمد عابدي پور، استاد دانشگاه، نيز با اشاره به خطرات تزريق ژل به بدن مي گويد: اين كار به طور كل در دنيا ممنوع شده و «آنتوني اريان» رئيس جامعه جراحان زيبايي اروپا رسماً اعلام كرده كه استفاده از اين ماده اكيداً ممنوع است.