صبا عباسي
امسال براي اولين بار، وزارت آموزش و پرورش در يك اقدام ابتكاري با برچيدن محصولات غذايي نامناسب از فروشگاههاي كوچك مدارس، سعي در جايگزيني مواد و محصولات غذايي مفيد از جمله فرآورده هاي لبنيات و خشكبار با اين محصولات كرده است.
اين اقدام دير هنگام كه هنوز هم به درستي در مدارس به اجرا در نيامده، پس از آن آغاز شد كه از حدود يك دهه پيش كارشناسان تغذيه و بهداشت هشدار دادند كه روي آوري افراطي كودكان و نوجوانان به برخي مواد غذايي نظير انواع پفك ها و نوشابه ها باعث سوءتغذيه، چاقي مفرط و بروز بيماري هايي از قبيل فشار خون و ديابت در آنها مي شود. ظاهراً  تقليدي بي حساب و كتاب از فرهنگ تغذيه در غرب و استفاده نابجا از غذاهاي آماده ،موجب رواج اين الگوي نامناسب در نسل جديد شده است.
اين در حالي است كه در غرب از جمله كشورهاي اروپايي استفاده از غذاهاي سنتي و محصولات كشاورزي فاقد بقاياي سموم نباتي و كودهاي شيميايي رواج پيدا مي كند و هر روز ميزان استقبال مردم از اين محصولات و مواد غذايي بيشتر مي شود. اما در كشور ما برخلاف استعدادهاي خوب كشاورزي براي توليد و پرورش انواع مواد غذايي سالم از آن غافل مانده ايم و موجب رواج محصولات غذايي نامناسب در ميان كودكان و نوجوانان شده ايم.
در اغلب مقالاتي كه درباره فرهنگ تغذيه در نشريات چاپ مي شود، برمصرف هر چه بيشتر از محصولات كشاورزي از قبيل انواع سبزي هاي تازه و خشكبار به جاي تنقلات زيان آور تأكيد شده است و كشورهاي غربي كه در بسياري از موارد فرهنگي، اجتماعي غالباً  الگوي شناخته شده كشورهاي آسيايي قرار گرفته اند، اكنون خود به اين نتيجه رسيده اند كه مصرف فرآورده هاي سالم و مفيد كشاورزي بسيار باارزش تر از تنقلات زيان آور مي باشند به عنوان مثال در كشور فرانسه مردم براي تهيه سيب هايي كه بدون استفاده از سم تهيه شده اند قيمت بيشتري مي پردازند و حاضرند زماني طولاني در صف بمانند عليرغم آن كه اين قبيل محصولات از لحاظ ظاهري در مقايسه با محصولات كه در فرآوري آنها كود و سموم شيميايي مصرف شده چندان زيبا به چشم نمي آيند. كشور ما از لحاظ بارآوري و پرورش انواع خشكبار يك سرزمين غني به شمار مي رود اما روي آوري ما به تنقلات زيان آور بيشتر ضرب المثل معروف «آب در كوزه و ما تشنه لبان مي گرديم...» را تداعي مي كند متأسفانه در اكثر موارد به دليل گراني خشكبار مردم از خريد و مصرف آن صرف نظر مي كنند و با توجه به گران بودن اجاره خانه و تحصيل فرزندان و ... نمي توانند هزينه خريد انواع خشكبار مثل پسته، بادام، نخود و كشمش را بپردازند در نتيجه محصولاتي مثل چيپس و پفك و تنقلات غيرمفيد از اين دست عنوان «تغذيه زنگ تفريح» اغلب مدارس را تشكيل مي دهند. تنقلاتي كه به خودي خود خطرناك نيستند اما به دليل شوري و نمكي كه دارند سبب عادت كردن بچه ها به غذاهاي شور شده و نتيجه آن بروز بيماري فشار خون در سنين ۳۰ سال به بالا در مصرف كنندگان اين مواد است .در رابطه با تغذيه و الگوي مصرفي خانواده ها، «زنان و دختران» نقش بسزايي دارند. نظارت مادر بر توليد و چگونگي مصرف مواد غذايي فرزندان و اهميت آنچه كه به عنوان «غذا» در خانواده مصرف مي شود بسيار حياتي است.
زنان و دختران مشغول به تحصيل در كشور ژاپن «سنن مصرف» را مي آموزند در حالي كه در كشور ما «مصرف گرايي» حرف اول را مي زند كه با «تجمل گرايي» و «استفاده افراطي از مواد غذايي غيرمفيد» بي ارتباط نيست.
طبق تحقيقات انستيتو تغذيه و نظر گروهي از كارشناسان تغذيه در كشور ما از سال ۷۶ تا ۷۹ كه تغذيه بچه ها مورد بررسي قرار گرفته تأثير غذاهاي صنعتي و مدرن بر آنان نه تنها هرگز مفيد و مثبت نبوده بلكه سبب پايين آمدن بهره هوشي بچه ها و كوتاهي قد آنها شده است كه تأثير منفي چنين روندي بر نسل هاي آينده غيرقابل  ترديد است.
جايگزين كردن نخودچي و كشمش كه بهره هوشي بچه ها را بالا برده و فرآيند يادگيري آنان را در كلاس هاي درس تسريع مي بخشد به جاي چيپس و پفك و نوشابه و ... و مصرف نان و پنير و گردو با مخلفاتي ديگر نظير گوجه و خيار تازه مي تواند الگوي غذايي بچه ها را بهبود بخشد. البته اين گونه اظهار نظرها و داوري ها نبايد چنين توهمي را ايجاد كند كه گويا با روش هاي مدرن توليد مواد غذايي در صنايع تبديلي محصولات كشاورزي مخالفت مي شود بلكه ارائه نظريات انتقادي نسبت به روش هاي افراط و تفريط در انتخاب الگوي غذايي كودكان و نوجوانان است. همه ما بچه هايي را ديده ايم كه در شبانه روز پفك و ... به اصطلاح از دستشان نمي افتد!  عادت دادن ذائقه بچه ها در اين سن به مواد غذايي شور روش غلط و نادرستي است و در آينده خطرات زيادي براي سلامتي مصرف كنندگان به وجود مي آورد. مسئولان و خانواده ها بايد به صورت هماهنگ ترتيبي اتخاذ كنند كه كودكان و نوجوانان تفاوت ميان مواد غذايي تفنني و اصلي را بشناسند و موارد استفاده از هر كدام را ياد بگيرند. يك غذاي تفنني نبايد جايگزين غذاي اصلي بشود.
همه ما در برابر آينده و سلامتي كودكان و نوجوانان مسئوليم. اگر وزارت آموزش و پرورش طرح ترويج محصولات مفيد غذايي در مداس را به درستي اجرا كند و در اين مورد جلسات مشورتي و هماهنگي با پدران و مادران برگزار گردد مي توان به حل مشكلات سوء تغذيه ،چاقي مفرط و حتي كوتاهي قد در كودكان و نوجوانان اميدوار بود.
البته مشروط به آن كه دولت براي ارائه محصولات غذايي مفيد نظير انواع خشكبار، نخودچي، كشمش، گردو، بادام، پسته به صورت سالم و بسته بندي شده در بوفه مدارس با قيمت ارزان تر و قابل خريد براي دانش آموزان اقدام كند و حتي در صورت لزوم براي اين كار يارانه بپردازد. چه ايرادي دارد كه چنين هزينه اي براي حفظ سلامتي نسل ها، در نظر گرفته شود.

با وجود ناراحت كننده بودن گفت وگو در خصوص موضوع ايدز با نوجوانان ، اما اين امر بسيار ضروري است. تحقيقات نشان مي دهد، حدود ۹۳ درصد نوجوانان، قبلاً در مورد اين بيماري مطالبي شنيده ايد. هر چند زماني كه آنان زودتر از موعد، مطالبي در خصوص ايدز شنيده باشند، اغلب معلومات آنها را مطالبي نادرست و مشكل آفرين تشكيل مي دهد. اگر شما خود با واقعيت ها در اين زمينه آشنا هستيد مي توانيد در زمينه دادن اطلاعات به فرزندان روش صحيحي را در پيش بگيريد. HIV از فردي به فرد ديگر و از طريق تماس خوني، جنسي ترشحات يا شير سينه (يكي از مايعات بدن) منتقل مي شود.
از استفاده مشترك داروهاي سوزني و تماس با ترشحات بدن ديگر افراد جلوگيري كنيد. بنابراين،  هوشمند باشيد، در ميان گذاشتن اطلاعات با نوجوان خود، مي تواند ضامن سلامتي او و عامل مؤثري براي كاهش ترس ها و اضطراب هايش شود. نهايتاً صحبت با فرزندان درباره بيماري ايدز، زمينه را براي گفت وگوهاي بعدي دررابطه با رفتارهاي پيشگيري ايدز، مهيا خواهد كرد.
اين مقاله به نكاتي در خصوص چگونگي شروع گفت وگو والدين با فرزندان در زمينه بيماري ايدز پرداخته است.
بحث آغازين
از يك «فرصت گفت وگو» براي معرفي موضوع ايدز به كودك خود استفاده كنيد. به طور مثال، سعي كنيد بحث را به مسائلي كه او ديده يا شنيده است، مانند تبليغاتي درباره بيماري ايدز بكشانيد. بعد از اينكه شما و كودكانتان آگهي را ديديد، سئوالاتي اين چنين بپرسيد: «آيا قبلاً در مورد بيماري ايدز چيزي شنيده اي؟ خوب، نظرت در مورد بيماري ايدز چيست؟» بدين طريق مي توانيد به ميزان آشنايي قبلي او به اين موضوع دست يابيد و كار خود را از اينجا به بعد آغاز نماييد.
ارائه واقعيت ها
اطلاعات درست و صادقانه اي كه مناسب سن و درجه رشد و بلوغ فرزند است ارائه دهيد. به يك نوجوان ممكن است بگوييد:ايدز نوعي بيماري است كه مردم را بسيار ضعيف مي كند و توسط يك ويروس به نام HIV، كه بسيار كوچك است انتقال مي يابد. فرزندان بزرگتر مي توانند جزئيات بيشتري را متوجه شوند: «بدن شما از ميليون ها سلول تشكيل شده است. بعضي از اين سلول ها T-Cell ناميده مي شوند. اين سلول هال با جنگ با بيماري ها،  به حفظ سلامتي بدن شما كمك مي كنند. اما اگر شما آلوده به ويروس HIV شويد، اين ويروس سلول T-Cell را از بين مي برد. به مرور زمان بدن نمي تواند با بيماري ها بجنگد و آن فرد به بيماري ايدز مبتلا مي شود.»
نوجوانان بايستي متوجه باشند كه چطور مردم مي توانند از آلوده شدن به ويروس ايدز محافظت شوند و اين بيماري مي تواند توسط داروهاي سوزني بين افراد منتقل شود. اگر قبلاً در مورد ارتباطات جنسي صحبت كرده ايد مي توانيد اضافه كنيد كه طي آميزش جنسي، ويروس حامل HIV مي تواند منتقل شود. اگر تاكنون در مورد مسائل جنسي صحبت نكرده ايد، بهتر است در اولين جلسه گفت وگو، ابتدا اين مسئله را در موضوع بيماري ايدز، را مطرح نكنيد. صلاح نيست كه فرزند شما اولين اطلاعات خود را در خصوص مسائل جنسي با يك چنين بيماري جدي آغاز كند.
آنها را راهنمايي كنيد
برداشت غلط فرزندان در خصوص بيماري ايدز مي تواند تا حدي خطرناك باشد، بنابراين، بسيار مهم است تا آنجا كه ممكن است هر چه سريعتر ذهنيت او را اصلاح كنيم. تصور كنيد كودك ۸ ساله شما يك روز از مدرسه به خانه مي آيد، او بسيار ترسيده چرا كه به زمين خورده است و زانوي او خراشيده و خون آلود است و كودكي ديگر به او گفته كه او بيماري ايدز خواهد گرفت. به عنوان يك راهنما، براي او توضيح دهيد كه «نه، تو بيماري ايدز نداري، و سالم هستي، امكان ندارد از طريق خراش زانو ايدز بگيري. شما زماني آلوده به بيماري ايدز مي شود كه ترشحات مايع بدن تو با مايع بدن يك فرد مبتلا به ايدز مخلوط شود.» بعد از يك چنين گفت وگويي بهتر است با دقت يك بار مكالمات خود را با كودك مرور نماييد و ببينيد چقدر از بحث را به خاطر مي آورد. شناخت بيماري ايدز، به خصوص براي كودك شما، به بيش از يك جلسه گفت وگو نياز دارد.
پرورش اعتماد به نفس
تحسين مكرر فرزندان، تعريف اهداف واقعي و حمايت علائق آنها يك راه مؤثر براي ايجاد و تقويت اعتماد به نفس است. زيرا زماني كه كودكان درباره خودشان مثبت بينديشند، در برابر فشارهاي هم سن و سالان خود بسيار مقاوم هستند. بدين طريق كمتر احتمال مي رود كه رفتاري را در پيش گيرند كه آنها را در خطر ابتلا به بيماري ايدز قرار دهد.
ابتدا سلامت فرزند
خود را در نظر بگيريد
بعضي از بزرگسالان به اشتباه باور دارند كه بيماري ايدز تنها بيماري هم جنس بازان است، براساس اين اعتقاد، سعي بر آن دارند تا اجازه ندهند عقيده يا احساس شما مانع از گفتن حقايق درباره بيماري ايدز و روش هاي انتقال آن به كودك شما شود. در حاليكه اين اطلاعات براي سلامتي و ايمني آنها ضروري است.
خود را آماده كنيد تا در مورد مرگ صحبت كنيد
زماني كه درباره بيماري ايدز صحبت مي كنيد، سئوالاتي در خصوص مرگ پيش مي آيد. بنابراين با مطالعه كتاب هايي در اين زمينه كه در كتابخانه يا فروشگاه ها موجود است خود را آماده پاسخگويي نماييد. در ضمن، به اين سه نكته مهم و مرتبط دقت كنيد:
* مرگ را در عبارت هاي ساده بيان كنيد. توضيح دهيد وقتي كه فردي مي ميرد، او نمي تواند نفس بكشد، غذا بخورد يا احساس گرسنگي يا سرما كند و شما نمي توانيد او را دوباره ببينيد. هر چند كودكان قادر به درك اين پايان نمي باشند. اما شما بايد صبور باشيد و اين پيام ها را هر وقت كه مناسب بود تكرار كنيد.
* هرگز مرگ را تحت واژه خواب توضيح ندهيد. اين امر باعث مي شود كودك شما نگران شود كه اگر خوابش برد ديگر از خواب بيدار نخواهد شد.
* به كودكان خود اطمينان دهيد، اگر صلاح مي دانيد، به كودك خود بگوييد كه از بيماري ايدز نخواهد مرد. استرس بيماري ايدز بسيار شديد است. اما اين استرس قابل جلوگيري است.
سئوال ها و پاسخ ها
ايدز چيست؟
ايدز يك بيماري بسيار جدي است كه توسط يك ميكروب كوچك به نام ويروس ايجاد مي شود. زماني كه شما سالم هستيد، بدن شما مي تواند با بيماري ها بجنگد، مانند جنگ سوپرمن با مردان تبهكار. حتي اگر شما بيمار باشيد، بدن شما باز هم مي تواند با ميكروب ها بجنگد و از سلامت شما حمايت كند. اما وقتي شما ايدز داريد، بدن شما نمي تواند از شما مراقبت كند، اين همان دليلي است كه مردم مبتلا به بيماري ايدز مي شوند.
چطور شما ايدز مي گيريد؟
شما زماني مبتلا به بيماري ايدز مي شويد كه مايعي مانند خون از بدن شما با مايعي از بدن شخص بيمار ايدزي تركيب شود. شما مانند سرماخوردگي در اثر لمس يا قرار گرفتن در كنار شخص بيمار به ايدز مبتلا نمي شويد. بنابراين، من و شما نگراني در خصوص اين بيماري نداريم.
آيا كودكان نيز به ايدز مبتلا مي شوند؟
بچه هاي بسيار كمي ايدز مي گيرند. اما كودكاني كه از مادران باردار مبتلا به بيماري ايدز متولد مي شوند، آلوده به ايدز هستند. در گذشته كودكاني كه هموفيلي داشتند ؛بيماري كه خون به اندازه كافي سلول خوب ندارد در نتيجه نياز به گرفتن خون از ديگر مردم بود و هنگام دريافت خون مبتلا به ايدز مي شدند. اما اكنون اين اتفاق رخ نمي دهد. ايدز تقريباً يك بيماري بزرگسالان است.
چگونه مي توانيد از ظاهر افراد
متوجه بيماري ايدز آنها شويد؟
شما نمي توانيد از ظاهر كسي به ايدز داشتن او پي ببريد. هر فردي جدا از آنچه به نظر مي رسد، مي تواند ايدز داشته باشد. مردم بعد از تست دكتر متوجه اين بيماري مي شوند. بنابراين تنها راه براي شناخت افراد مبتلا به ايدز اين است كه از او سئوال نماييم و اين در صورتي است كه تست ايدز داده و نتيجه تست نيز مثبت باشد.
منبع:سايت مايكروسافت