|
كابوس عالي قاپو و چهلستون تمام شد
متروي اصفهان راهش را عوض كرد
آزاده بهشتي
تيرماه امسال زماني كه دكتر جوفلاد مشاور ارشد انجمن جهاني مترو پليس، در نشست مديران ارشد شهرداري و اعضاي شوراي شهر مشهد، سه شهر اصفهان، تهران و مشهد را دچار نوعي رشد سريع كنترل نشده اي از دريافت شهري عنوان كرد، هنوز اختلاف برسر حل معضلات شهرنشيني و تقابل آن با آثار باستاني در اصفهان تبديل به خبر داغي براي خبرگزاري ها و روزنامه ها نشده بود.
جوفلاد دليل اصلي رشد سريع كنترل نشده بافت هاي شهري را نبود مديريت شهري در كلانشهرهاي ايران دانسته و در خصوص شهر اصفهان، بحث بناهاي تاريخي در اين شهر را مانعي براي توسعه شهري عنوان كرده بود؛ مانعي كه اين روزها مسوولان شهري را براي حل معضلات شهرنشيني بر سر دو راهي قرار داده است.
اصفهان در عين حال كه تمايل زيادي به گسترش مجموعه شهري دارد، اما تلاشش براي حفظ بافت هاي تاريخي مشكلاتي را براي آن به وجود آورده است. حكايت ماندگاري كاشي هاي نيلي، گنبدهاي فيروزه اي، سرسبزي ممتد زاينده رود و سي و سه پل سايه در آب افكنده، اين روزها گره كوري با رشد فزاينده جمعيت شهر نشين و بار ترافيك و آلودگي ناشي از اين دو عامل خورده است.
حكايت همچنان باقي است
اتفاق به همين سادگي مي افتد. چند قرن پيش از پيشرفت تكنولوژي در اصفهان مركز پايتخت سلسله صفويه ، ميدان نقش جهان، چهار باغ، چهلستون، سي و سه پل و بسياري از ديگر اماكني كه حالا قدمت تاريخي پيدا كرده اند، شكل مي گيرند. خيابان چهار باغ عباسي اين روزها با ساخت هتل ها و مهمانپذيرهاي متعدد در اطراف زاينده رود و سي و سه پل، به يكي از پرتردد ترين مناطق اين شهر تاريخي تبديل شده است.
سال ها از شروع احداث اولين خطوط مترو در تهران مي گذرد و مواهب آن قدري از دغدغه هاي شهروندان كم كرده است . مترو بهترين گزينه اي بود كه مي توانست علاوه بر كاهش بار ترافيكي خيابان هاي اصفهان، به عنوان يك نمونه از پيشرفت و رشد تكنولوژي در ميان عبور و مرور توريست ها و گردشگران خارجي، به چشم بيايد. هرچند اين چشم و همچشمي به قيمت فروپاشي شالوده خياباني بود، با قدمت تاريخي چند صد ساله.
حكايت مترو و عمارت ها و زيبايي هاي اصفهان و حساسيت هاي اين موضوع به بلنداي سال هايي است كه از ساخت اين بناهاي تاريخي مي گذرد. درست به همين دليل است كه كارشناسان داخلي و خارجي ماه هاست به بررسي عبور مترو ازخيابان چهارباغ عباسي پرداخته اند. سرانجام نيز نتيجه اين بررسي ها، مسوولان استانداري، شهرداري و مسوولان سازمان متروي اصفهان را واداشت تا با عبور مترو از چهارباغ مخالفت كنند و دستور ممنوعيت اين كار صادر شود.
طي چند سال گذشته در حالي كه مسوولان مترو شهر اصفهان به عبورمترو از زير خيابان پافشاري مي كردند، مسوولان سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري به عنوان متولي حفاظت از ميراث فرهنگي ايران، بارها مخالفت خود را با عبور مترو از زير خيابان چهار باغ عباسي اعلام كرده بودند، طي ماه هاي گذشته پيگيري ها سرعت بيشتري گرفت.
منيره اخوان، نماينده اصفهان در مجلس شوراي اسلامي با تاييد اين خبر گفت: در مورد جزئيات اين مطلب و صدور اين دستور به سازمان هاي ذي ربط اطلاعي ندارم اما به دنبال بحث و گفت و گوهايي كه پيرامون آثار مخرب عبور مترو از چهارباغ اصفهان ميان مسوولان اصفهان و سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري صورت گرفت، مسوولان اصفهان در نهايت با ممنوعيت عبور مترو از چهار باغ موافقت كردند.
حكايت مترو و عمارت ها و زيبايي هاي اصفهان و حساسيت هاي اين موضوع دليلي است كه كارشناسان داخلي وخارجي ماه هاست به بررسي عبورمترو ازخيابان چهارباغ عباسي پرداخته اند
او كه لابه لاي گفت و گويش تاكيد مي كند براي تاييد خبر به سراغ سيد محمود حسيني ، استاندار اصفهان برويم ادامه مي دهد: به دنبال اين تصميم، بررسي هاي لازم براي تغيير مسير عبور مترو از خيابان شمس آبادي، آغاز شده است و تلاش مي شود پروژه مترو تا دو سال آينده به پايان برسد.
انحراف به سمت شمس آبادي
ايجاد تونل و حفر زمين، عبور قطار و وجود آ بهاي زيرزميني، بزرگترين معضلاتي است كه در صورت ساخت مترو و عبور آن از زير خيابان چهارباغ، سازه هاي بي نظير اين خيابان را تهديد مي كرد.
مطالعات كارشناسي سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري بارها نشان داده كه گذر مترو از خيابان چهارباغ، بافت تاريخي و زير بنايي اين خيابان را به مخاطره مي اندازد.
به اعتقاد كارشناسان ، عبور مترو از زير خيابان چهارباغ اصفهان، علاوه بر آسيب رساندن به لايه هاي اصلي اين خيابان و مدرسه چهارباغ، موجب تخريب سي و سه پل نيز مي شود. پايه هاي اين پل روي مصالح سنتي ساروج، لاشه سنگ، آهك و آجر قراردارد كه قسمت هاي بالاتر آن نيز صرفا با آجر ساخته شده و چون اين پل روي اتصالات آجر و ملاط استوار است، با در نظر گرفتن وزن خود پل نيز كه با گذشت 400 سال، استحكام اوليه خود را كمي از دست داده است، عبور مترو مي تواند تخريب هاي جبران ناپذيري برجاي گذارد.
بررسي هاي متعدد كارشناسان شوراي عالي ترافيك استان اصفهان، گزينه اي را پيش پاي مسوولان قرار داد كه مناسب به نظر مي رسيد و آن هم عبور مترو از خيابان شمس آبادي - خياباني كه موازي با خيابان چهارباغ قرار دارد - بود. در اين گزينه، مسير مترو بعد از رسيدن به چهارراه تختي و ميدان امام حسين دروازه دولت، به جاي گذر از زير خيابان چهارباغ از محور شمسآبادي عبور مي كند؛ مسيري كه از سوي اين شورا به تصويب رسيد. هرچند شهرداري و شوراي شهر اصفهان معتقد است، اين انحراف مسير، هزينه چند ميلياردي را به دوش آنها خواهد گذاشت، اما سيدمحمود حسيني استاندار اصفهان معتقد است، بحث اصلي شهرداري و مسوولان قطار شهري مربوط به آزادسازي اراضي است كه با توجه به اينكه تونل هاي مترو در عمق 14 متري از سطح زمين حفر مي شوند، به آزادسازي اراضي نيازي نيست و هزينه بيشتري نخواهد داشت.
هزينه اي به دوش شوراي شهر
زماني كه خبر ممنوعيت عبور مترو از چهارباغ اصفهان را با دكتر محمود محمدي، عضو كميسيون عمران وشهرسازي شوراي اسلامي شهر اصفهان در ميان مي گذاريم، او هنوز چيزي در اين مورد نشنيده و از آن بي اطلاع است و مي گويد: طبق بررسي هاي انجام شده از سوي كارشناسان، برنامه ريزي صورت گرفته و تغيير و انحراف خط مترو از دروازه دولت به خيابان شمس آبادي، چيزي حدود 60-50 ميليارد هزينه احداث مترو در اصفهان را بالاتر مي برد و بودجه اي اضافي به دوش دولت تحميل مي كند.
او كه از صدماتي كه عبور مترو بر پيكره آثار باستاني خيابان چهارباغ و خيابان هاي اطراف وارد مي كند، كاملا آگاه است، از تحقيقاتي كه در مورد سرعت و استهلاك مترو صورت گرفته، مي گويد: كارشناسان مكانيك در آخرين بررسي هاي خود در زمينه صدمات انحراف مترو از خيابان چهارباغ به خيابان شمس آبادي، به اين نتيجه رسيده اند كه اين كار كاهش سرعت 10 كيلومتر در ساعت مترو را به دنبال دارد و به لحاظ مكانيكي مشكلاتي را ايجاد مي كند.
محمدي در حالي از تاثير انحراف مترو به خيابان شمس آبادي در كاهش طول عمر اين تكنولوژي مي گويد كه هر بار عبور مترو از زير خيابان چهارباغ و لرزش هاي ناشي از آن ممكن است تاثير اساسي در فرسايش، تخريب و نابودي آثار باستاني كه رسالت حفظ آن با اهميت تر از اين استهلاك است بگذارد، چنانكه بيشتر شهرهاي تاريخي دنيا مانند رم، پايتخت ايتاليا، به دليل داشتن بناها و فضاهاي تاريخي بسيار، يا مترو ندارند يا مسير آن را با فاصله اي مشخص از آثار تاريخي تعيين كرده اند.
عضو كميسيون عمران شوراي اسلامي شهر اصفهان تصميم عجولانه را هدر رفتن منابع و هزينه هاي دولت برشمرده و معتقد است، بهتر است براي جلوگيري از هر ضرري كارهاي كامل، جامع و كارشناسي با دقت بيشتري انجام شود.
مترو به نقش جهان نفوذ مي كند؟
سايت اينترنتي قطار شهري اصفهان در معرفي شبكه هاي مترو اصفهان آورده است: خط شرقي - غربي از خميني شهر شروع و به صورت پل از طول خيابان اشرفي اصفهاني كهندژ عبور كرده و در غرب خيابان خرم به زيرزمين رفته و در ميدان امام حسين تقاطع خيابان چهارباغ از زير خط شمالي - جنوبي وارد خيابان سپه مي شود. اين خط سپس از زير قسمت شمالي ميدان امام نقش جهان به سمت خيابان حافظ مي رود. خط اخير مترو در ادامه در زير خيابان هاتف قرار گرفته و به سمت شمال ادامه مي يابد تا از سوي ميدان لاله به صورت پل عبور كرده و در طول خيابان زينبيه تا محل پاركينگ و تعميرگاه ادامه يابد. هرچند مسير فوق هنوز نهايي نشده و در دست مطالعه است اما خبر از جنجالي براي ميدان نقش جهان در مسير خط شرقي - غربي دارد كه ماه ها بود گريبانگير خيابان چهارباغ و خط شمالي - جنوبي بود.
در مورد عبور مترو از زير ميدان نقش جهان اصفهان برخي از مقامات مترو شهر از صدور اجازه و اعلام موافقت از سوي سيف الله امينيان، رئيس ميراث استان اصفهان و معاون حفظ و احياي سازمان جديد ميراث فرهنگي و گردشگري در سال هاي گذشته خبر داده اند. سال 74 اداره ميراث فرهنگي استان اصفهان به مسوولان مترو شهر پيشنهاد داد تا در صورتي كه مترو اصفهان از داخل هيچ بافتي عبور نكند و به صورت يك حلقه در اطراف بافت تاريخي شهر ايجاد شود، سازمان ميراث فرهنگي نيز با عبور مترو از بخش شمالي ميدان مشروط بر آنكه روي آن مطالعات كارشناسي بسيار دقيق صورت گيرد و هيچ آسيبي به آثار موجود در ميدان وارد نكند، موافقت خواهد كرد.
امينيان در گفت وگو با خبرگزاري ميراث فرهنگي، اقدام اخير مسوولان مترو - عبور از بافت تاريخي را - نشانه بي اعتنايي آنها به اين بافت دانسته و يادآور شد: هم اكنون با توجه به اينكه مسوولان مترو شهر به پيشنهاد سازمان هيچ گونه توجهي نكرده اند، پيشنهاد و نظر قبلي ما مبني بر عبور مترو از قسمت شمالي ميدان باطل است.
عبور مترو از زير ميدان نقش جهان، به سازه ها و آثار اين ميدان به شدت آسيب وارد خواهد كرد. مقامات مترو شهر اصفهان، 3 پيشنهاد در مورد مسير خط شرقي - غربي به ميراث فرهنگي داده كه از آن ميان 2 طرح به دليل عبور مترو از زير ميدان صريحا رد شده و يك طرح كه از بخشي ديگر از بافت تاريخي مي گذشت- مشروط به ايجاد اصلاحاتي در آن- مورد موافقت قرار گرفت.
خط يك مترو اصفهان، كه خطي شمالي - جنوبي است، از ترمينال مسافربري كاوه شروع شده و به ترمينال صفه ختم مي شود. طبق طرح مسوولان مترو و با اصلاحات صورت گرفته، اين خط تا انتهاي چهارباغ پايين ادامه يافته و از چهار راه تختي به سمت خيابان شمس آبادي منحرف شده و سپس در عبور از سي و سه پل و زاينده رود در مسيرهاي انتهايي وارد ميدان آزادي شده و مسير خود را تا نقطه پاياني -ترمينال صفه - ادامه مي دهد. طول كل اين مسير بيش از 5/12 كيلومتر بوده كه حدود 12 كيلومتر آن زير زمين خواهد بود. تاكنون حفرتونل اين خط تا نزديكي ابتداي خيابان چهارباغ عباسي انجام شده است.
بررسي هاي لازم براي تغييرمسيرعبورمترو ازخيابان شمس آبادي،آغازشده است وتلاش مي شود پروژه مترو تا دوسال آينده به پايان برسد
صدماتي كه جلوي آنها بايد گرفته شود
تمام جنجال ها براي عبور مترو از خيابان چهارباغ يا نقش جهان، نگراني از صدماتي است كه به اين آثار باستاني وارد خواهد شد.
به اعتقاد كارشناسان، حفر تونل در زير خيابان چهارباغ علاوه بر اينكه به آثار تاريخي مدفون در زير خيابان آسيب وارد مي كند، مي تواند باعث سست شدن پايه سازه هاي تاريخي در اطراف خيابان و ريزش آنها شود.
عبدالعظيم شاه كرمي، استاد دانشگاه اميركبير و يكي از كارشناساني كه از سوي سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري كشور، اقدامات كارشناسي را در مورد تبعات عبور مترو از زير خيابان چهارباغ تهيه كرده است، مي گويد: ساخت هر سازه جديد بدون شك روي سازه هاي اطراف و نزديك خود اثراتي را مي گذارد و به همين علت نيز ما از كارشناسان مترو اصفهان خواسته ايم تا با ارايه گزارشي ميزان اثراتي را كه حفر تونل ها و عبور قطارها بر بافت تاريخي شهر اصفهان مي گذارد، روشن سازند.
وي با بيان اينكه قبل از ساخت هر سازه، طرحي تحت عنوان محاسبات پيش بيني رفتار سازه و اثرات آنها تهيه مي شود، معتقد است: ايجاد تونل و حفر زمين، عبور قطار و وجود آب هاي زيرزميني، بزرگ ترين معضلاتي است كه در صورت ساخت مترو و عبور آن از زير خيابان چهارباغ، سازه هاي بي نظير اين خيابان را تهديد مي كند.
قدر مسلم كه هيچ شهروندي از افزايش تسهيلات شهري ناراضي و نگران نيست اما زماني كه ساخت برج جهان نماي اصفهان تنها به دليل كور كردن چشم اندازهاي تاريخي و فرهنگي اصفهان متوقف شد، با فرض كمترين احتمال براي وارد كردن صدمه به بافت هاي تاريخي از طريق مترو بايد به دنبال چاره هايي عاقلانه تر، اساسي تر و حتي هزينه دارتر باشيم.
سكوت قطار شهري اصفهان
طي چند سالي كه مسوولان مترو شهر اصفهان بر عبور مترو از زير خيابان چهارباغ عباسي پافشاري مي كردند، مسوولان سازمان ميراث فرهنگي كشور به عنوان متولي حفاظت از ميراث فرهنگي ايران بارها مخالفت خود را با عبور مترو از زير خيابان چهارباغ عباسي اعلام كرده اند. شهرداري اصفهان معتقد است عبور مترو از زير خيابان چهارباغ عباسي، نه تنها به آثار تاريخي صدمه اي وارد نمي كند، بلكه باعث صرفه جويي چند ميلياردي هم خواهد شد.
زماني كه خبر توقف عبور مترو از خيابان چهارباغ منتشر شد، براي به دست آوردن درستي و نادرستي خبر به هر دري زديم. رجوع به نمايندگان مردم اصفهان در مجلس، استانداري، ميراث فرهنگي و از همه مهمتر سازمان قطار شهري اصفهان به نتيجه مطلوب نرسيد، اما با اين همه بارها و بارها با سازمان قطار شهري تماس گرفتيم.
ابلاغ و صدور بخشنامه اي در اين خصوص به سازمان قطاري شهري بهترين گزينه براي تاييد خبر ممنوعيت عبور مترو از زير خيابان چهارباغ اصفهان بود.پيگيري ها براي دريافت نظر ارزيابي سازمان قطار شهري اصفهان بي نتيجه بود. بعد از انتشار خبر ممنوعيت عبور مترو در خيابان چهارباغ اصفهان، سراغ اكثر مديران اين سازمان رفتيم، اما تا آخرين لحظات هيچ مسوولي در اين سازمان حاضر به اظهار نظر و تاييد صحت و سقم خبر نشد. پاسخگويي در اين خصوص به عبدالرضا افتخاري، يكي از مسوولان روابط عمومي سازمان قطار شهري سپرده شده بود كه او نيز در مرخصي به سر مي برد. تلفن همراه افتخاري خاموش بود و بعد از آن نيز به خط تلفن منزل يكي از بستگان منتقل دايورت شده بود.
|
