روز ۹ ژانويه مردم فلسطين براي دومين بار براي انتخابات رهبر يا رئيس جمهور خود به پاي صندوق هاي رأي مي روند. اولين بار چنين انتخاباتي در سال ۱۹۹۶ برگزار شد كه در  آن دو كانديدا يعني ياسرعرفات و ساميها خليل ۷۳ ساله از كرانه باختري، به رقابت با هم پرداختند. رقيب عرفات با كسب ۱۳ درصد آرا از او شكست خورد.
اين بار ۸ كانديدا در اين انتخابات حضور دارند. مردم فلسطين اين بار به نماد مقاومت ملي فلسطين (عرفات) رأي نمي دهند بلكه به سياستمداران عادي رأي مي دهند كه براي پيروزي در انتخابات بايد مردم را متقاعد كنند.
با اين حال بعد از كناره گيري مروان برغوثي از چهره هاي محبوب فتح، محمود عباس از نزديكان عرفات و از بنيان گذاران فتح بيشترين شانس پيروزي در انتخابات را دارد و موضوع فقط ميزان آراي اوست، پايان دادن به مقاومت مسلحانه و از سرگيري مذاكرات با اسرائيل، محورهاي اصلي برنامه هاي اوست و براي اينكه بتواند در مقام رئيس جمهور فلسطين و جانشين عرفات اين برنامه ها را عملي كند، حداقل به ۷۰ درصد آرا نياز دارد.
انتقال آرام قدرت در سازمان آزادي بخش فلسطين (ساف) و همچنين دولت خودگردان بعد از مرگ عرفات  همه پيش بيني ها درباره بروز آشوب و درگيري را بر هم زد. برنامه ريزي براي برگزاري انتخابات چند مرحله اي در فلسطين به آرامي ادامه دارد.
نخستين مرحله انتخابات كه انتخابات شهرداري هاست ۲۳ دسامبر (پنج شنبه گذشته) برگزار شد. مرحله بعد كه مهمترين هم هست انتخابات رياست جمهوري در ۹ ژانويه است و مرحله آخر يا انتخابات شوراي قانون گذاري در ماه مه آينده پايان مي يابد. انتخابات درون جنبش فتح نيز در ماه اوت آينده برگزار مي شود.از ميان كانديداهايي كه براي رياست جمهوري نامزد شده اند، شش نفر مستقل هستند.
پيش از كناره گيري مروان برغوثي به نفع عباس، رقابت اصلي ميان اين دو نفر پيش بيني شده بود. برغوثي، دبير كل ۴۵ ساله فتح در كرانه باختري كه اكنون محكوميت حبس ابد خود را در زندان هاي اسرائيل مي گذراند، بعد از مرگ عرفات و اعلام انتخابات، حمايت خود را از عباس اعلام كرد، اما چندي بعد به درخواست طرفدارانش گفت كه در انتخابات شركت مي كند. در پي فشارهاي فتح، او دو هفته پيش در نامه اي ضمن اعلام حمايت مجدد از عباس كناره گيري خود را از نامزدي انتخابات اعلام كرد.
با توجه به عدم حضور حماس در اين انتخابات و تحريم انتخاباتي آنها، عباس بيشترين شانس پيروزي را دارد. اين رهبر ۶۹ ساله فلسطيني ماه گذشته جانشين عرفات در رياست كميته اجرايي و تصميم گيري ساف شد. او اولين نخست وزير منصوب عرفات بود كه البته دوران نخست وزيري اش ديري نپاييد و بعد از ۵ ماه به دليل عدم همكاري اسرائيل و آمريكا و همچنين اختلاف با عرفات از اين سمت كناره گيري كرد.
ابومازن را چهره اي ميانه رو مي دانند و رابطه او با گروه هاي اسلامي و مبارز فلسطيني ، رابطه خوبي است، اما مخالفت با مبارزه مسلحانه و به ويژه انتحاري، اين رابطه را تيره كرده است.
مصطفي برغوثي يكي ديگر از نامزدهاي مستقل اين انتخابات است كه خود را نماينده اكثريت خاموش اصلاح طلبان فلسطين مي داند. او يك پزشك و از بنيانگذاران جنبش مردمي ابتكار ملي فلسطين در سال ۲۰۰۲ است. او نيز از طرفداران توقف مبارزه مسلحانه و همچنين از منتقدان تشكيلات خودگردان و افراد قديمي چون عباس است.
نظر سنجي ها نشان مي دهد بعد از كناره گيري مروان برغوثي، عباس و مصطفي برغوثي بيشترين اقبال را در ميان فلسطيني ها دارند.
عباس در روزهاي گذشته با سفر به چند كشور عربي كوشيد حمايت آنها را نسبت به برنامه هايش جلب كند. او به همراه احمد قريع نخست وزير، با سران كشورهاي مصر،  سوريه،  اردن، كويت و عربستان ديدار كرد. همچنين با ديدار با مسئولان و رهبران اردوگاه ها و آوارگان فلسطين در اين كشورها، ارتباط خود با فلسطيني هاي خارج از سرزمين هاي اشغالي را نيز تقويت كرد.
در كويت او از حمايت فلسطين از تهاجم عراق به اين كشور در سال ۱۹۹۰عذرخواهي كرد. نخست وزير كويت نيز در پاسخ گفت: عذرخواهي لازم نيست و اين موضوع براي كويتي ها خاتمه يافته است.
از سوي ديگر عباس حمايت فاروق قدومي رئيس منتخب جديد فتح و از مخالفان سرسخت روند صلح و پيمان اسلو را نيز بدست آورده است. او براي جهت گيري هاي داخلي فلسطين و روابطش با افراد و گروه هاي فلسطيني اهميت زيادي قائل است. چند روز پيش وقتي حماس يك ايست بازرسي در غزه را منفجر كرد كه به مرگ ۵سرباز اسرائيلي و مجروح شدن عده اي ديگر منجر شد، عباس اين حمله را محكوم نكرد. اين در حالي بود كه دو روز بعد در گفت و گو با روزنامه الشرق الاوسط گفت: مبارزه و قيام ما بايد ماهيت اسلامي مردمي و اجتماعي خود را حفظ كند. توسل به سلاح،  زيان بار است و اين كار بايد متوقف شود.
سخنگوي حماس با رد سخنان عباس گفت: چنين اظهاراتي ضد وفاق ملي است. ما برحق مردممان براي دفاع از خود در مقابل دشمن صهيونيستي تأكيد مي كنيم.
حماس تأكيد دارد تنها زماني حملاتش را متوقف مي كند كه اسرائيل به پيشروي به سوي مناطق فلسطيني، ترور و تخريب  خانه هاي فلسطيني ها خاتمه دهد. بنابراين اگر اسرائيل به رويه خود ادامه دهد، عباس نمي تواند حماس را متقاعد كند.
حماس تا كنون از كانديداي خاصي حمايت نكرده و اما يك مقام اين جنبش در كرانه باختري اخيراً به شبكه الجزيره گفته است، حماس در اين انتخابات از بهترين نامزد يا كسي كه بيش از ديگران كانون وفاق باشد، حمايت خواهد كرد.
در همين حال فتح نيز قرار است اولين انتخابات داخلي خود طي ۱۴ سال گذشته را در ماه اوت آينده برگزار كند. اعضاي اين جنبش اين انتخابات را جريان يافتن خوني تازه در رگ هاي فتح توصيف مي كنند.
انتخابات بعد از ۴۰ سال
انتخاباتي كه قرار است ۱۰ فوريه در عربستان برگزار شود انتخابات شوراي شهري و شهرداري ها و انتخاباتي تشريفاتي است،  چرا كه منتخبان اين رأي گيري در عمل قدرت و اختيار چنداني ندارند. اما اين واقعه از آن جهت اهميت دارد كه اولين انتخابات در ۴۰ سال گذشته در عربستان است. اين انتخابات بخشي از اصلاحاتي است كه خاندان سعود در واكنش به درخواست هاي داخلي و بين المللي براي تغييرات سياسي و اجتماعي  آن را به اجرا مي گذارند. اين انتخابات ابتدا قرار بود در ماه اكتبر برگزار شود ولي ابتدا تا ماه نوامبر و بعد تا فوريه به تعويق افتاد. مردم عربستان هنوز هم فكر مي كنند اين انتخابات باز هم به تأخير خواهد افتاد چرا كه مقامات سعودي مي گويند شرايط امنيتي براي برگزاري انتخابات به حد مطلوب نرسيده است. همه سعودي هاي بالاي ۲۱ سال به غير از زنان و نظاميان، در اين انتخابات واجد شرايط رأي دادن هستند. رأي دهندگان فقط نيمي از اعضاي شورا را انتخاب مي كنند و نيمي ديگر از سوي دولت منصوب مي شوند.
اين شوراهايي كه فقط نيمي از آن انتخابي است و نيمي ديگر انتصابي، كنترلي نسبي بر مسائل بهداشت جامعه و جمع آوري زباله ها دارد.
اما با وجود همه اين شرايط كه در هر جاي ديگر دنيا چنين رأي گيري را به روندي محله اي و نه چندان قابل توجه تبديل مي كند، اين انتخابات در عربستان و در خارج از آن اهميت دارد. سعودي ها روند انتخاب كردن و انتخاب شدن را بايد از جايي شروع كنند و اين همان نقطه آغاز است. حتي اگر چنان تحت كنترل دولت باشد كه در هر مرحله اي كه خواست، انتخابات را متوقف كند. در واقع همين رأي گيري غيرحساس بيش از يك سال است كه توجه سعودي ها را به خود جلب كرده. در خيابان ها پارچه نوشته هاي بزرگي نصب شده كه در آن مردم به ثبت نام براي شركت در انتخابات تشويق شده اند. اما روند انتخابات كاملاً تحت كنترل و برنامه ريزي شده است. همان طور كه گفته شد دولت انتخابات را به صورت مرحله اي برگزار مي كند تا هر جا كه از روند كار ناراضي بود بتواند آن را متوقف كند.
از دو سال پيش تاكنون در عربستان سعودي اتفاقاتي مي افتد كه پيش از اين در اين كشور بي سابقه بوده است، از درگيري هاي تن به تن شبه نظاميان طرفدار القاعده با مأموران امنيتي در جده و رياض گرفته تا انفجارهاي مرگبار و تظاهرات اعتراض آميز مخالفان سلطنت آل سعود در چند شهر عربستان.
در عربستان تصميمات مهم حكومتي ميان شاهزاده هاي آل سعود و در شوراي خانوادگي اتخاذ مي شود كه در سال ۲۰۰۰ توسط امير عبدالله وليعهد و حاكم كنوني عربستان با حضور ۱۸ شاهزاده تأسيس شد. شوراي وزيران نيز كه البته آن هم در كنترل شاهزاده هاست تصميمات روزانه مربوط به اداره كشور را اتخاذ مي كند.
در سال ،۱۹۹۲ ملك فهد پادشاه، شوراي مشورتي براي تصويب قوانين تشكيل داد تا وجهه اي دموكراتيك به ساختار حكومتي داده باشد. اعضاي اين شورا ابتدا ۶۰ نفر بودند ولي اكنون به ۹۰ نفر افزايش پيدا كرده اند كه همگي توسط پادشاه يا وليعهد منصوب مي شوند. مدت زمان مسئوليت هر شورا ۴ سال است.
از چند ماه پيش دولت اجازه پخش دقايقي از تصاوير نشست هاي اين شورا از طريق تلويزيون را داده است و اين را نيز بخشي از اصلاحات و باز كردن فضاي سياسي جامعه مي داند.
اين شوراي انتصابي علاوه بر تصويب و تأييد قوانين، قدرت فراخواندن و پرسش كردن از وزرا را نيز دارد. چندي پيش شاهزاده سلطان وزير دفاع عربستان گفت كه در آينده نزديك انتخاباتي براي تعيين اعضاي اين شورا برگزار نمي شود.
حملات ۱۱ سپتامبر و فضاي ايجاد شده بعد از آن وضعيت كشورهاي عربي حوزه خليج فارس و عربستان سعودي به طور خاص را، دچار تغييراتي كرد. از طراحان و رهبران القاعده و شخص بن لادن سعودي كه بگذريم، بخش عمده اي از عاملان حملات ۱۱ سپتامبر كه با انفجار هواپيماها كشته شدند، سعودي بودند. بعد از اين واقعه زمينه ظهور چنين شبه نظامياني و كانال هاي ارتباطي و شبكه مالي آنها به دقت زير ذره بين قرار گرفت و بخش عمده اي از آن در عربستان سعودي يافت شد.
آمريكا حكومت سعودي را به شدت تحت فشار گذاشت تا علاوه بر كنترل و سركوب بنيادهاي مالي حامي اين شبكه و تغيير برنامه هاي درسي مدارس و شيوه موعظه و روابط مذهبي اين كشور، اصلاحاتي در درون كشور ايجاد كند تا با باز شدن فضاي سياسي،سعودي ها سرگرم اوضاع داخلي شوند. حاكمان عربستان ابتدا اين درخواست ها را مداخله در امور داخلي خود خوانده و آن را رد كردند. اما اتفاقات اخيري كه در اين كشور روي داده به آنها هم ثابت كرده است كه عربستان امروز ديگر مانند گذشته نيست.
ابتكار اصلاحات ابتدا توسط امير عبدالله آغاز شد. او تاكنون دو نشست گفت وگوي ملي را با حضور ۶۰ شخصيت مرد و زن روحاني، دانشگاهي و نظريه پرداز عربستاني برگزار كرده كه دومين آن در دسامبر سال گذشته برگزار شد. در اين نشست ها موضوعات حساسي چون اصلاحات برنامه هاي آموزشي مدارس و تقويت نقش زنان در جامعه به بحث و گفت وگو گذاشته شد. امير عبدالله اين نشست هاي گفت وگوي ملي را تنها راه اجراي تغييرات سياسي و اجتماعي و به نفع مخالفان داخل و خارج عربستان مي داند.
در چند روز گذشته چند شهر عربستان صحنه تظاهرات اعتراض آميز عده اي بود كه به درخواست سعد الفقيه از مخالفان در تبعيد، به خيابان ها رفته بودند.
اين تظاهرات  اعتراض آميز در سطحي محدود در شهرهاي جده و رياض برگزار شد و نيروهاي امنيتي با آمادگي قبلي ضمن سركوب تظاهرات كنندگان عده اي را نيز دستگير كردند. سال گذشته در يك اقدام بي سابقه صدها تن از شهروندان عربستاني در اعتراض به رعايت نشدن حقوق بشر در اين كشور در رياض تحصن كردند. در اين تحصن كه به دعوت جنبشي به نام جنبش الاصلاح برگزار شد، صدها نفر دستگير شدند.
مخالفان سياسي حكومت سلطنتي عربستان همگي در خارج از اين كشور شكل گرفته سازماندهي شده اند. در دهه۱۹۶۰ و اوائل دهه۱۹۷۰ تعدادي از گروه هاي مخالف سعودي در بيروت مستقر شدند. اكثر اعضاي اين جنبش ها تحت تأثير و فضاي آن زمان در پي ارگان هاي ملي گرايانه بودند.
تا دهه۱۹۹۰ صداي مخالفان سياسي سعودي در تبعيد شنيده نمي شد. اما در اين دهه و مشخصاً در سال ،۱۹۹۴ اين صدا از لندن شنيده شد.
محمد المصري و سعد الفقيه دو چهره برجسته مخالفان سعودي به صدور بيانيه و اظهارنظراتي در انتقاد از خاندان سلطنتي عربستان و فساد و سوءاستفاده از قدرت در اين كشور پرداختند.
خاندان سعود دولت انگليس را تهديد كردند كه ادامه اين روند، روابط تجاري و دفاعي دو كشور را به خطر مي اندازد. لندن تصميم به اخراج آنها گرفت اما آنها با پيروزي در يك دعواي حقوقي، اجازه ماندن در انگليس را به دست آوردند.
اكنون بيشتر افراد و گروه هاي متشكل مخالف سعودي در لندن و واشنگتن حضور دارند. مخالفان خاندان سلطنتي سعودي از يك طرف اصلاح طلباني هستند كه به شيوه هاي مسالمت آميز و برپايي تظاهرات اعتقاد دارند و از سوي ديگر گروه هاي شبه نظامي تندرويي همچون القاعده. اصلاح طلبان هم به دو دسته اسلام گرا و سكولار تقسيم مي شوند.
فعالان سياسي كه پيش از اين خواستار تغييرات و اصلاحات در عربستان بودند اكنون از تغيير رژيم و انقلاب حرف مي زنند. سعد الفقيه پيش از برگزاري تظاهرات روز پنج شنبه در رياض و جده، در لندن به خبرنگاران گفت: «ما خواستار اصلاحات محدود اقتصادي، سياسي يا اجتماعي نيستيم. ما براي سرنگوني رژيم كنوني تظاهرات مي كنيم. اين رژيم اصلاح ناپذير است.»
«فقيه» يك اصلاح طلب مسلمان است كه به گفته خودش از استقرار يك دولت اسلامي منتخب حمايت مي كند. دولتي كه حق رأي زنان، مشاركت مردم، مسئوليت پذيري و شفافيت، دستگاه قضايي مستقل و آزادي بيان و اجتماعات را به رسميت بشناسد. اسلامگرا بودن اين دسته از مخالفان، دست آويزي براي سركوب آنها توسط دولت عربستان به بهانه جنگ با تروريسم قرار گرفته است.
شاهزاده نايف، وزير كشور و رئيس سرويس هاي اطلاعاتي و پليس عربستان چندي پيش گفت:« شرايط كنوني مناسب طرح چنين موضوعاتي (اصلاحات سياسي) نيست. امنيت مهمترين موضوع امروز عربستان است.»
وجود و حضور القاعده كه در لايه هاي جامعه عربستان ريشه دارد، يكي از دلايلي است كه مانع از باز كردن فضاي سياسي توسط حاكمان سعودي مي شود.چرا كه خارج شدن كنترل قدرت از دست آنها، موجب تقويت فعاليت القاعده در عربستان مي شود.
با توجه به اين شرايط انتخابات آينده شهرداري ها در عربستان، دارنده يك چهارم ذخائر نفت دنيا، زادگاه بن لادن و القاعده و از كشورهاي تأثيرگذار خاورميانه، اهميت زيادي دارد. حتي اگر اين شوراهاي منتخب اختيار چنداني نداشته باشند وآن گونه كه برگه هاي ثبت نام نشان مي دهد از انتخابات استقبال چنداني نشود.