اصغر كلاني 
اخبار تهديدات زيست محيطي در داخل كشوربه صورت نگران كننده اي رو به افزايش است. روزي خبر ساختمان سازي در قديمي ترين پارك سرخه حصار به گوش مي رسد، فرداي آن اخبار ساخت و ساز در حريم رودخانه هاي تامين كننده آب آشاميدني موجب نگراني مي شود. و آنگاه نغمه هاي احداث جاده اتوبان شمال از قلب دشت بي نظير لار، تن عاشقان طبيعت را مي لرزاند. زماني زمزمه تغيير كاربري باغات بزرگ تهران مطرح مي شود، همينطور ساخت و ساز در حريم كوهستان كه اين روزها با حرص و ولع انجام مي گيرد. خلاصه هر دم از اين باغ بري مي رسد. حاصل اين تلاش بيهوده كه معمولا از مغز عده اي زياده خواه و كوته بين سرچشمه مي گيرد به جز تباهي تدريجي محيط زيست و انقطاع نسل بسياري از حيوانات كمياب كه در نظام خلقت  همانند انسان حق حيات دارند نخواهد بود.
اگر بخواهيم در اين مقوله ادامه بحث دهيم، بازگو كردن تراژدي غم انگيز محيط زيست ضرب المثل معروف مثنوي هفتاد من كاغذ را مي طلبد كه ناگزير براي تهيه آن بايد ده ها اصله درخت ديگر را هم قرباني كنيم.
به نفع همه حتي كساني  كه به ظاهر خيال مي كنند از تخريب طبيعت به هر دليل سود خواهند برد است كه هر چه زودتر جلوي اين افسار گسيختگي تخريب محيط زيست گرفته شود.
دامنه تجاوز به محيط زيست و بي توجهي به تخريب و آلودگي آن فراتر از توان اين سازمان با تعدادي محيط بان بي انگيزه است. اهميت موضوع آنقدر جدي است كه نياز به بسيج افكار عمومي در ابعاد فرهنگي و نظارتي دارد. يكي از معضلاتي كه امروزه دامنگير محيط زيست شده احداث جاده هاي بدون هدف، غير اقتصادي و خارج از استاندارد است كه گاهي تا قلب مناطق حفاظت شده جنگل ها و مراتع پيشروي كرده است. بدون ترديد كسي مخالف جاده سازي  نيست چون جاده ها با هدف جابه جايي به موقع كالا و مسافر، شريان اقتصادي كشور محسوب مي شوند. علاوه بر آن جاده ها در گسترش فرهنگ و ارتباطات و پيونددادن نقاط دورافتاده منشا بركات فراوان هستند اما بايد قبول كنيم يكسو نگري به اين مهم بدون در نظر گرفتن منابع محدود طبيعت كه بعضا تجديد ناشونده نيز هستند، محيط زيست را دچار بحران جدي خواهد كرد. بنابراين نمي توانيم بدون توجه به تبعات زيست محيطي با هر بهانه اي خاك حاصلخيز مراتع و جنگل هاي كشور را زير و رو كنيم. مشكل مي توان پذيرفت جاده سازي در دامنه كوه هاي بلند مثل دماوند، علم كوه، سبلان، درفك و بسياري از قلل با شكوه و بكر سلسله جبال زاگرس كه اكثرا نيمه كاره رها شدند، با هدف اقتصادي احداث مي شود.
مسلما عبور جاده از اين منطقه نه تنها بافت طبيعي اين دشت زيبا را دگرگون مي كند، بلكه تهديد جدي براي نابودي آبزيان كمياب منطقه خواهد بود
براي اينكه تبعات زيست محيطي اين قبيل جاده سازي ها بيشتر آشكار شود به جاده اي اشاره مي كنيم كه قرار است تهران را از طريق اوشان و فشم با عبور از پارك ملي لار به نور مازندران وصل كند. از آنجايي كه پيرامون جاده مذكور كمتر ابراز نظر رسمي مي شود ممكن است خيلي ها از كم و كيف آن اطلاع نداشته باشند. همين قدر مي دانيم اين جاده كه در اوايل دهه 70 از گرما بدر آخرين روستاي شرقي شهرستان فشم شروع شده بود با عبور از مراتع جنوب غربي گردنه خاتون بارگاه به تنگه يونزا رسيد. بعد از حدود 7 سال تلاش كه توسط پيمانكاران مختلف انجام گرفت در نهايت موفق به بريدن صخره عظيم اين تنگه نشدند، شايد به همين دليل يا دلايل ديگر در سال 80 تمام تجهيزات راهسازي را جمع آوري كرده، ظاهرا از ادامه جاده منصرف شدند. توقف پروژه از همه بيشتر دوستداران طبيعت را خوشحال كرد چون قرار بود جاده از دل طبيعت بي نظير لار كه تنها زيستگاه باقيمانده اطراف تهران است بگذرد.
مسلما عبور جاده از اين منطقه نه تنها بافت طبيعي اين دشت زيبا را دگرگون مي كند، بلكه تهديد جدي براي نابودي آبزيان كمياب و منحصر به فردي مانند ماهي قزل آلاي خال قرمز و پرندگان باشكوهي مثل عقاب طلايي كه در واقع فقط در اين منطقه زندگي مي كنند خواهد بود. از ويژگي هاي ديگر اين كوهستان وجود قله هاي با صلابت و بلند است كه به نوعي ريه تنفسي كلانشهر غبارگرفته تهران به حساب مي آيند. علاوه بر آن كوهستان هاي دشت لار تامين كننده آب آشاميدني بخش اعظم شهر تهران نيز هست. در هر حال با تفصيلي كه رفت، ادامه جاده از سمت تهران كاملا متوقف شد. طبعا آن مقدار جاده اي كه با هزينه بسيار و به قيمت تخريب مراتع و باغات فراوان ساخته شده بود، در اثر باد و بوران و ساير عوامل طبيعي از بين رفت. ظاهرا كسي هم بازخواست نشد. بدين ترتيب منطقه موقتا از چنگال بيل مكانيكي جان سالم به در برد و به آرامش نسبي رسيد، اما وقتي بعد از 3 سال توقف جاده از سمت تهران با آن همه خرابي و صرف هزينه حساسيتي ايجاد نكرد، عده اي تصميم گرفتند ادامه جاده را از سمت نور پيگيري كنند؛ يعني تكرار تجربه ورشكسته پيمانكاران سمت تهران! بنابراين با شدت تمام از سمت بدره نور از طريق روستاي يالرور كه يكي از نادر مناطقي است كه توانسته از دست عوامل زمينخوار در امان بماند با شتاب فراوان و قلع و قمع درختان كهنسال پروژه را پيگيري مي كنند. ظاهرا آنقدر عجله دارند كه مجبور شدند با دادن وعده هاي آنچناني به روستاييان منطقه جهت پيشرفت كار، مرغوب ترين زمين هاي كشاورزي را كه به نظر سهل الوصول مي نمود، زير تيغ لودر ببرند، در نتيجه بخشي از زمين هاي مزروعي منطقه از بين رفت وبخش ديگر به وسيله سنگ خاكي كه از دامنه كوه كنده شده، كاملا پر و غير قابل استفاده شدند. باقيمانده درختان و مزارع به علت تخريب نهرهاي آبرسان به طور كلي خشك شدند. از طرفي روستاييان منطقه نمي توانند باور كنند ادامه جاده با توجه به شرايط اقليمي منطقه كه 4 ماه از سال به وسيله برف و بوران مسدود مي  شود، جدي است يا بعد از خرابي  هاي بسيار سرانجام به سرنوشت سمت تهران دچار خواهد شد. ترس از اين موضوع، مردم منطقه را كاملا نگران كرده است. در هر حال نتيجه هر چه كه باشد بعضي از روستاييان به دلايلي كه رفت بخشي از منابع درآمد خود را كه عبارت بود از مزارع براي كشاورزي و مراتع براي چراي دام از دست دادند. به اين ترتيب چاره اي جز مهاجرت نخواهند داشت اما اينكه اين جاده به قول پيمانكارش به عنوان يك پروژه ملي در دست تهيه است بعد از اتمام بودجه به سرنوشت ساير جاده هاي نيمه كاره كوهستاني كه در مناطق كوهستاني كشور فراوان ديده مي شود دچار خواهد شد يا خير، نياز به ابراز نظر رسمي و كارشناسي وزارتخانه هاي ذيربط مانند وزارت راه، وزارت جهاد سازندگي يا سازمان حفاظت محيط زيست دارد تا ضمن ضرورت ادامه جاده با هدف تامين منافع عمومي، روستاييان منطقه و طرفداران محيط زيست را از نگراني در آورند. اين حق مردم است كه بدانند احداث اين جاده  از كارشناسي كافي برخوردار بوده و به صلاح اقتصاد كشور است.
توضيح: موضوع جاده مذكور به نوعي يك  بار در 10 شهريور 82 در شماره 3154 و بار ديگر در 22 فروردين 83 در شماره 3347 روزنامه همشهري درج شده است.

دكتر برديا فرزام فر
پژوهشگران بخشي از DNA موجودي را بازسازي كرده اند كه ميليون ها سال پيش منقرض شده اما ممكن است بين ساختمان ژنتيك اجداد تمامي پستانداران امروزي از جمله انسان مشترك باشد.
اين تحقيقات به سرپرستي موسسه تحقيقات پزشكي هواردهيوز وابسته به دانشگاه كاليفرنيا صورت گرفته و به موجودي تعلق دارد كه ظاهرا با يك پستاندار امروزي موسوم به موش شرو جانوري حشره خوار با عادت شكار شبانه شباهت هايي داشته است.
جانور منقرض شده حدود 75 ميليون سال قبل و در كنار دايناسورها مي زيسته است. پژوهشگران براي بازسازي DNA اين جانور از پردازش كامپيوتري استفاده كرده و با مقايسه آن با پستانداران امروزي كوشيده اند الگويي از رشته DNA مشترك بين آنها را باز سازي كنند. به گفته تيم پژوهشي، روش به كار رفته در اين تحقيقات بي شباهت به شناسايي مشخصات اتومبيل هاي ابتدايي از طريق مشاهده اتومبيل هاي مورد استفاده در حال حاضر نيست. گرچه بين خودروهاي امروزي و مدل هاي اوليه اتومبيل تفاوت هاي اساسي وجود دارد، اما با مشاهده اتومبيل هاي جديد مي توان دريافت كه تمامي خودروها از ابتدا داراي خصوصيات مشتركي مانند فرمان، موتور و نظاير آن بوده اند كه هنوز هم به كار مي رود.
كشف تكامل ژنتيك
به اين ترتيب، پژوهشگران نقشه ژنتيك موجودات امروزي را در كنار هم قرار دادند و توانستند بخشي از تحولات ژن هاي مشترك در طول زمان را كشف كنند.
اين تحقيقات به زمينه علمي جديدي به نام ژنوم مقايسه اي تعلق دارد كه مي كوشد با مقايسه ژن هاي انسان و ساير جانوران چگونگي ساخت و تشكيل سلول هاي بدن انسان را تشخيص دهد.
به گفته دانشمندان اين پروژه، در بررسي ساخت ژنتيك انسان با ژن هايي مواجه مي شويم كه در ساير جانوران  ، مثلا موش ها و ميمون ها، ديده نمي شود و اين نكته عامل تفاوتي است كه بين انسان و ساير جانوران وجود دارد.
به اين ترتيب با مقايسه رشته هاي DNA موجودات امروزي و جانوران منقرض شده مي توان دريافت كه آيا در طول زمان ژن هاي خاص انسان نسبت به ساير جانوران تكامل يافته يا برعكس ، جانوران ديگر برخي از ژن هاي مشترك با انسان را از دست داده اند.
در پاسخ به اين سوال كه آيا با كشف DNA موجودات منقرض شده مي توان به بازسازي اين جانوران پرداخت ، پژوهشگران گفته اند لااقل درحال حاضر چنين امري ممكن نيست.
حتي نقشه برداري از 98 درصد از ژن هاي يك جانور دقت كافي براي بازسازي كامل آن را ندارد.
نتيجه تحقيقات اخير در مجله علمي Genome Research منتشر شده است.
موسسه اطلاع رساني توسعه فن آوري زيستي

نيازي به توضيح نيست كه نبايد بستر رودخانه حفاظت شده سرد آبرود براي برداشت شن و ماسه تخريب شود و جنگل و مرتع منطقه اي كم نظير مانند كلاردشت با برداشت بي  ملاحظه  سنگ نابود شود.
آيا توسعه پايدار و رشد گردشگري اصولي با كارهايي چنين مخرب همخواني دارد؟!
نامه اي به رياست محيط زيست نوشهر و چالوس 
كلاردشت منطقه اي است توريستي و نسبت به طبيعت و منطقه نبايد بي  تفاوت ماند. از طرفي چند سال قبل خانم ابتكار به منطقه آمده بودند و ما عده اي از طرفداران محيط زيست نزد ايشان در مكان فعلي دفتر محيط باني كلاردشت رفته و نسبت به شركت مترو اعتراض كرديم، ايشان قول دادند كه پيگيرشده و سعي خواهند كرد كه فقط از يك معدن استفاده و جلوي بقيه كارهاي آنها را بگيرند.
از وروديه دروازه مترو تا عكاپل كه بيش از چند كيلومتر است محل دپوي سنگ شده و فضاي زيباي شهر تبديل به قبرستان سنگ شده است و متاسفانه جديدا شركت مترو يا بيمه اجتماعي يا شركت خصوصي يا... دستگاه سنگ خردكن جهت شن و ماسه اقدام كردند.
آيا اين همه خرابي و از بين بردن طبيعت و تخريب كافي نيست؟ و اكنون به دنبال آن رودخانه را نيز بايد آلوده كرد؟ و از طرفي با عرض كم جاده و خسارات زيادي كه در طول چند سال گذشته جهت حمل سنگ با ماشين هاي سنگين بر جاده وارد شده و چندين محله صدمه و خسارت ديدند، كافي نيست؟ آيا با ادامه دادن به تخريب، طبيعتي باقي مي   ماند؟
طرفداران محيط زيست و طبيعت كلاردشت 

ديدار يك گروه فيلمبرداري مستند بايك پستاندار ناشناخته از خانواده سگ سانان، احتمال كشف يك گونه را در ايران قوت بخشيد.
محمد علي اينانلو، مستندساز و مجري طرح تلويزيوني ايران جهاني در يك مرزكه در پارك ملي گلستان با اين گونه برخورد كرده،گفت: حين تصويربرداري از گوزن ها به اين گونه كه شباهت زيادي به گرگ دارد، برخورديم و از او تصوير گرفتيم. پس از بازبيني تصاوير مطمئن شديم اين  گونه گرگ نيست و پس از مراجعه به كتاب هاي مرجع نتوانستيم نام و مشخصات اين پستاندار را در هيچ كتابي پيدا كنيم.
به گفته وي اين پستاندار كوچك تر از گرگ و بزرگ تر از شغال است و رنگ آن قرمز قهوه اي است. يكي از شكارچيان قديمي و آشنا با حيات وحش نيز اظهار داشت كه بيش از 30 سال پيش اين گونه را در اطراف بجنورد شكار كرده كه شكارچيان محلي آن را گرگ قرمز خراسان يا قزل گورت مي  ناميده اند. البته موجودي مشابه اين گونه در غرب كشور به خصوص منطقه همدان هم ديده شده كه محلي ها آن را گرگاز مي  نامند.
اينانلو با اشاره به مشاهده اين سگ سان از فاصله 600 متري ياد آور شد كه قطعا نمي  توان در مورد جديد بودن اين گونه نظر داد، اما مشاهدات نشان مي  دهد كه اين جانور ظاهرا ثبت نشده است.
وي در پاسخ به اين سوال كه آيا امكان دارد گونه مشاهده شده كايوت باشد كه داراي همين مشخصات است، گفت: بي  شك گونه مشاهده شده كايوت نيست زيرا كايوت سگ ساني است كه در اقيانوسيه زيست مي  كند و ظريف تر از گرگ قرمز خراساني است.
اميدواريم با ارايه تصاوير ضبط شده از اين گونه به سازمان حفاظت محيط زيست، كارشناسان اين سازمان بتوانند در مورد آن اظهارنظر كرده و نتيجه مطالعات خود را در اختيار رسانه ها قرار دهند.

موتورسيكلت ها شايد سريع باشند اما هر دستگاه موتورسيكلت در هر كيلومتر پيمايش به اندازه 4 خودرو استاندارد از لحاظ آلودگي، آلاينده وارد هوا مي كند.
تمامي موتورسيكلت ها به طور ميانگين بيش از 2 برابر يك خودرو سواري به ازاي هر كيلومتر پيمايش، از خود، دو گاز آلاينده خروجي منوكسيدكربن و هيدروكربن هاي نسوخته منتشر مي كنند.
موتورسيكلت ها خصوصا موتورسيكلت هاي دوزمانه سهم قابل توجهي در انباشت آلاينده هاي ورودي به هواي تهران دارند.

با نصب كاتاليست در اگزوز خودرو، آلودگي هوا به طور چشمگيري كاهش مي يابد. نتيجه اي كه خودروسازان درمورد كاهش آلاينده هاي خروجي از اگزوز خودروها حاصل كرده اند اين است كه با تغيير در موتور خودرو نمي توان به استانداردهاي كنوني و كاهش آلودگي هوا در شهرهاي بزرگ دست يافت، بلكه بايد موتور خودرو را بدون توجه به آلاينده هاي توليدي طراحي كرد و سپس با كمك كاتاليست ها، گازهاي خروجي را به استانداردهاي آلودگي رساند. نصب مبدل هاي كاتاليزوري در اگزوز خودروها، گازهاي آلاينده در اگزوز را تصفيه كرده و از افزايش آلودگي هوا به طور چشمگيري جلوگيري مي كند.

لطفا خودروهايتان را به خاطر خريد از سوپر ماركت بيرون نياوريد.
تا 85 درصد آلودگي هواي تهران ناشي از تردد خودروهاست. ترددهاي غير ضروري و بيهوده هر خودرو در سطح شهر 100 كيلوگرم منوكسيدكربن در سال توليد مي كند. بر اين اساس تردد و سفرهاي درون شهري غيرضروري يكي از معضلات بزرگ شهري در زمينه ايجاد ترافيك و آلودگي هواست. بر پايه تحقيقات انجام شده مي توان با حذف حداقل 4 سفر كوتاه درون شهري و غيرضروري با اتومبيل شخصي در طول يك سال از انتشار 100 كيلوگرم منوكسيد كربن جلوگيري كرد.

۸۰ تا 85درصد آلودگي هواي تهران ناشي از وسايل نقليه موتوري است. بيشترين سهم سفرهاي شهر تهران 30 درصد مربوط به خودروهاي شخصي است. بر اين اساس معاينه فني، رسوب زدايي، معاينه كامل فني و تنظيم موتور و سيستم برق خودرو و تعويض شمع و رسوب زدايي درون موتور نقش اساسي در كاهش آلودگي ناشي از وسايل نقليه موتوري دارد.
معاينه فني وسايل نقليه در ميان روش هاي متعدد كنترل خروجي خودروها و كاهش آلودگي  هوا به لحاظ بازدهي بيشتر، افزايش طول عمر خودرو و كاهش انتشار آلاينده ها از اگزوز و مصرف سوخت جايگاه ويژه اي دارد.

هر جا كه پاي بشر امروزي مي رسد تخريب و نابودي را به دنبال دارد. بي شك، كاهش زيستگاه ها، تقسيم شدن اراضي وتخريب مناطق جزو عمده ترين عواملي است كه باعث در خطر انقراض قرار گرفتن گونه هاي بسياري شده است.
۴۴ درصد از عوامل تهديد پرندگان به انقراض را كاهش سطح زيستگاه ها و انهدام آن تشكيل مي دهد. بر اساس اطلاعات موجود در حال حاضر حدود دوسوم گونه هاي پرندگان جهان در خطر انقراض قرار دارند. شواهد ديرين شناسان از فسيل هاي به دست آمده از دوران هاي مختلف تاريخي حاكي از آن است كه، متوسط طول عمر يا دوراني كه گونه هاي مختلف پرندگان زندگي مي كرده اند در حدود 2 ميليون سال بوده است كه عمدتا در اثر عوامل طبيعي انقراض بوده اند، اما... هر روز در اثر فعاليت و دخالت غير معقول انسان در طبيعت، روز به روز بر خطر و سرعت انقراض گونه هاي بيشتري از زيستمندان افزوده مي شود. كاهش يك گونه در اثر بهره برداري هاي اقتصادي، ورزشي و ... صورت مي گيرد.

سازمان جهاني حفاظت ضمن ابراز نگراني از خريد و فروش عاج فيل طي يك فراخوان از كشورهاي جهان خواست تا از انجام اين تجارت در كشورهاي خود جدا جلوگيري كنند. 166 كشور عضو سايتيز CITES از اين طرح حمايت و آن را در حفاظت از محيط زيست موفقيت آميز توصيف كردند.
كشف بزرگترين محموله عاج قاچاق در آفريقا يكبار ديگر بحث پيرامون تجارت غير قانوني حيات وحش و اجزاي بدن حيوانات را به دولت ها كشاند. حتي پيشنهاد كشور ناميبيا براي فروش سالانه 2 هزار كيلو عاج از سوي جامعه بين المللي رد شد.
در مقابل به كشورهاي ناميبيا و آفريقاي جنوبي اجازه داده شد كه به تجارت چرم و موي فيل ادامه دهند زيرا هيچ مدركي مبني بر شكار فيل ها به خاطر مو يا چرم وجود ندارد.

گونه اي كه ما از آن به وجود  آمده ايم، يعني انسان اوليه خردمند هوموساپين چند صد هزارسال پيش تكامل يافت. حدود 10هزارسال قبل ، زماني كه كشاورزي ابداع شد، سكنه زمين بيش از 5 ميليون نفر نبود، يعني كمتر از اهالي كنوني ساكن در ناحيه خليج سانفرانسيسكو. حتي 2 هزار سال قبل در زمان عيسي مسيح تمامي سكنه زمين به طور تقريبي معادل جمعيت فعلي ايالات متحده آمريكا بوده است. تاسال۱۶۵۰ جمعيت جهان تنها 500 ميليون نفر و در سال 1850 كمي بيش از يك ميليارد نفر بوده است. از آنجا كه اكنون جهان بيش از 6 ميليارد نفر جمعيت دارد، قسمت اعظم رشد جمعيت در كمتر از يكدهم درصد از تاريخ پديد آمدن گونه هوموساپين صورت گرفته است.