ميكائيل فيشر در سال ۱۹۴۶ متولد شد. وي تخصص خود را در دانشگاه در زمينه هاي جامعه شناسي و روزنامه نگاري كسب كرد و سال ها سردبير روزنامه در هامبورگ و دورتموند بود و مقالات بسياري را در مورد شرق و اسلام به رشته تحرير درآورده است. در مقاله حاضر نيز فيشر به ميزان تأثيرپذيري غرب از جهان اسلام پرداخته است. با هم مي خوانيم:
ميكائيل فيشر
ترجمه: شهرام نقي زاده انصاري
ما به وضوح در زندگي روزانه خود شاهد لغات عربي هستيم كه در زبان ما (زبان آلماني) وارد شده است. براي مثال وقتي به يك قنادي مي رويم و براي خود قهوه سفارش مي دهيم و آن را با شكر شيرين مي كنيم، به طور ناآگاه از كلماتي استفاده كرده ايم كه ريشه عربي داشته و از طريق انتقال فرهنگ اسلامي به اروپا منتقل شده است. اكثر ادويه هايي را كه ما در پخت غذا مصرف مي كنيم ريشه عربي (اسلامي) دارند، مثل زعفران، زيره، زردچوبه، زنجفيل، مارچوبه و ... تقريباً اسامي تمام گياهان دارويي ريشه عربي (اسلامي) دارند كه قبلاً هسته اصلي داروهاي پزشكان را تشكيل مي داده و اخيراً نيز دوباره مردم به ارزش دارويي آن پي برده اند و از آن استفاده مي كنند، مثل حنا، كافور، گل ميخك، آويشن، گل گاوزبان و غيره.
ما هنگام مطالعه با لغاتي مثل بالكن، قيراط، غزال، مخزن، زرافه، ياسمين، صندل، پتاسيم، پنبه، ديوان، مناره، پارچه، ملغمه، الكل و غيره برمي خوريم كه از زبان عربي گرفته شده است و ما اكثراً متوجه اين موضوع نيستيم. پس بد نيست كه بدانيم ريشه فرهنگ اين لغات كجا بوده است. يعني بايد گوشه اي از تأثير فرهنگ اسلامي بر اروپا را بيان كنيم.
استفاده از علم حساب
قرن ها، اروپا تحت نفوذ مستقيم فرهنگ اسلامي بود كه با استفاده از ثمرات آن توانست صاحب قدرت اقتصادي شده و بزرگترين شركت هاي وارد كننده ابريشم، پنبه و ادويه را برپا كند. علم حسابداري اساس قدرت اقتصادي آنها را تشكيل نداده بود بلكه روش ساخت و توليد كاغذ كه از طريق اسپانياي مسلمان به اروپا منتقل شد، نقش مهم در بسته بندي اجناس و به خصوص در نوشتن و علم حسابداري ايفا كرد. اولين آسياب هاي بادي اختراع مسلمانان بود كه از طريق سوريه و مصر به اروپا منتقل شد. اختراع كاغذ كه به چينيان و مسلمانان نسبت داده شده و از طريق كشورهاي اسلامي به اروپا منتقل شده، زمينه خوبي را براي اختراع چاپ توسط گوتنبرگ به وجود آورد. كاغذ و چاپ عصر جديدي را براي پيشرفت علم و دانش نويد دادند و ديگر علم در دست يك عده به خصوصي نبود و همه گير شد.
نقش عدد صفر در علوم
همان طور كه همه مي دانيم، اعداد لاتين از راست به چپ نوشته مي شود كه ما آن را مديون مسلمانان هستيم. در تمام فرهنگ ها در علم حساب از «صفر» استفاده مي شود كه پايه بانكداري، جبر و علوم رياضي و فيزيك و نجوم مي باشد كه توسط مسلمانان به اروپا منتقل شد. با اين كه يوناني ها در علم هندسه، استعداد درخشاني از خود نشان دادند، ولي مسلمان ها براي اعداد، معني اي قايل شدند و با اشتياق تمام در اين علم پيشرفت كردند و جبر و مقابله را ابداع كردند كه پايه علوم دقيقه است. حساب ده دهي نيز از اختراعات مسلمانان است. به بركت هنر مسلمانان در حساب و رياضي، علم نجوم آن قدر پيشرفت كرد كه بسياري از اسامي ستارگان و يا اجرام آسماني با اسامي عربي نام گذاري شدند مثل دب اكبر، دب اصغر و سمت الرأس. منجمان مسلمان مثل بيروني، ثابت بن قره و كاشاني شهرت جهاني دارند.رياضي دانان مسلمان مثل خيام، خوارزمي و ابوالوفا نيز سهم مهمي در علوم رياضي ايفا كردند.
بيمارستان هاي مدرن اسلامي
در اروپاي قرون وسطي، بيماران به وسيله دعا و رمز و اسطرلاب و دفع جن و شيطان معالجه مي شدند. ولي در آن زمان، مسلمانان در علوم پزشكي و داروسازي به چنان پيشرفتي نائل شده بودند كه بيماران را با داروهاي گياهي و ساخته شده و عمل جراحي معالجه مي كردند و براي كار خود بيمارستان هايي را كه مجهز به معني آن روز كلمه بودند، احداث كردند. براي مثال بيمارستان بغداد، بيماران را به طور رايگان معالجه مي كرد و بودجه آن توسط دولت وقت تضمين مي شد. بيمارستان هاي اسلامي به دانشگاه پزشكي تبديل شده بود كه دانشجويان ارشد عملاً بالاي سر تخت مريض و كنار ميز عمل مشغول تحصيل بودند و شاهد عمل جراحي گروهي نيز بودند. پزشكان مسلمان در آن زمان براي بي هوش كردن بيمار از حشيش و داروهاي گياهي ديگر استفاده مي كردند. پزشكان مسلمان با استفاده از علم فيزيك و اپتيك (نورشناسي) در علم چشم پزشكي به پيشرفت هاي بسيار بزرگي نائل آمدند. آنها سال ها قبل از كشف پني سيلين، به خاصيت آنتي بيوتيك پي برده بودند و آن را از طريق استفاده از مواد گياهي تجويز مي كردند. ابن سينا يك نابغه جهاني بود كه كتاب «قانون» او در پزشكي تا قرن هفدهم هم تدريس مي شد. همچنين زكرياي رازي پزشك مشهور مسلمان صاحب فرهنگ پزشكي به نام «الحاوي» بود.
|
|
|
در اروپاي قرون وسطي، بيماران به وسيله دعا و رمز و اسطرلاب و دفع جن و شيطان معالجه مي شدند. ولي در آن زمان، مسلمانان بيماران را با داروهاي گياهي ساخته شده و عمل جراحي معالجه مي كردند
نقش روان درماني
مسلمانان در روان درماني و معالجه بيماران رواني نيز پيشرفت هاي قابل ملاحظه اي كرده بودند. حاصل اين پيشرفت ها به وسيله ترجمه مترجمان اروپايي از قرن دوازدهم ميلادي به بعد به اروپا منتقل شد. پزشكان مسلمان شرايط طبيعي و شاد كننده براي بيماران رواني به وجود مي آوردند، اصطلاحات شيمي، الكل، كيميا، قليائي، انيلين، لاك، سديم، سودا و غيره در فرهنگ اروپا به خوبي نشان دهنده توانايي و تحقيقات مسلمانان در علم شيمي و داروسازي است.
داروسازان مسلمان از پودر، پوماد، چسب زخم، باند و غيره در معالجه بيماران استفاده مي كردند. آنها براي اداره كردن داروخانه، با امتحان از كارآموزان به آنها مجوز نسخه پيچي مي دادند كه ما اروپائي ها از اين روش آنها استفاده كرديم و به اداره داروخانه تكامل بخشيديم.
نقش ساخت كاغذ و كتاب
نتيجه تحقيقات مسلمانان در همه علوم چه به وسيله شفاهي و چه كتبي به اروپا منتقل شد، به خصوص با هنر ترجمه كه ما اروپائيان از آنها ياد گرفته بوديم، مسلمانان در انتشار كتاب و ساخت كاغذ و جلد آن مهارت كامل داشتند و به خصوص خوشنويسي آنها در موزه هاي مهم دنيا به چشم مي خورد. آنها داراي مجامع علمي اي بودند كه علاوه بر جمع شدن دانشمندان و نويسندگان، در آنجا كتب مهم از زبان يوناني به زبان عربي ترجمه مي شد كه بعداً اساس علوم جديد را در اروپا تشكيل داد. سيستم تحصيل و تدريس اروپايي ها، از سيستم تحصيل و تدريس در دانشگاه هاي اسلامي اخذ شده است و حتي اصطلاحات آنها در لباس دانشگاهي و مدارك در دانشگاه هاي ما مرسوم بود. مسلمانان در كنار تحصيل علم و دانش از علم موسيقي نيز بي بهره نبودند چنان كه ما شاهد آلات و ابزار موسيقي آنها مثل ويولن، تار، سنتور و تمبورين هستيم و به اين مسئله هم آگاهي داريم كه ريشه اسامي آلات و ابزار موسيقي جديد مثل گيتار و ماندولين نيز از زبان عربي اخذ شده است.
نقش معماري اسلامي در اروپا:
كايزر فريدريش دوم (۱۲۵۰-۱۲۱۵) از مقام ياكوب بوركهارت مهندس معمار وقت بسيار تجليل مي كرد، چون او با تماس با هنرمندان مسلمان، تحصيلات خود را تكميل كرد و با استفاده از ايده هاي آنها توانست عمارت هاي باشكوهي در سيسيل احداث كند كه نشان دهنده سبك معماري و تزئيني هنرمندان اسلامي است. سبك معماري اسلامي با ويژگي هاي منظم و رياضي اش از طريق بيزانس به فرانسه و انگلستان منتقل شد و بالاخره به ايتاليا و آلمان رسيد. ما در معماري درهاي ورودي، دروازه ها و برج هاي ساختمان هاي عظيم دانشگاهي و يا غيردانشگاهي خود شاهد سبك معماري آنها هستيم. حكومت هاي وقت براي اين هزينه هاي گزاف، به اجناس لوكس و مصرفي ماليات مي بستند تا بتوانند از عهده خرج آنها برآيند. طرح و ساختمان سيسيل نتيجه فكر و روح مسلمانان بود.
علوم جديد تجربي
بالاخره بايد اعتراف كرد كه تبادل علمي و فكري مسلمانان با اروپا باعث ايجاد علوم جديد تجربي شد. معماري غرب نه تنها سبك و طرح هاي خود را از مسلمانان اخذ كرد بلكه ساختار فكري سازنده آنها را نيز پايه فكر خود قرار داد و به تكميل ساختار اداري و مؤسسات خود پرداخت. لازم به ذكر است كه بسياري از دانشمندان اروپايي كم و بيش اعتراف به پيشرو بودن مسلمانان در پايه گذاري علوم جديد كرده اند و سهم آنها را در پيشرفت علم و دانش در تاريخ علم نشان داده اند. مثل جرج سارتن، پي ير روسو، جان برنال.
