|
جانشين عرفات
رهبران حماس با وجود آنكه در انتخابات شركت نكرده اند و منتقد ابومازن هستند،قصد ندارند درباره او پيش داوري كنند
|
|
|
نيلوفر قديري
دو سال پيش وقتي محمود عباس به عنوان اولين نخست وزير فلسطين انتخاب شد، تحليل گران و رسانه هاي خبري غربي اين اتفاق را شروعي تازه و اميدي براي تحقق «نقشه راه» خواندند اما كار عباس را «مأموريت غيرممكن» توصيف كردند. او اولين كسي بود كه در پستي قرار مي گرفت كه بخشي از «اصلاحات دموكراتيك» آمريكا براي به حاشيه راندن ياسر عرفات بود. عرفات به اين انتخاب تن داد اما بعد از مدت كمي نه تنها همه راه ها را بر نخست وزير جديد بست بلكه با اشاره اي درباره دست نشانده بودن او، وي را از ميدان خارج كرد.
حالا ابومازن بار ديگر بازگشته و اين بار با به گردن انداختن چفيه اي كه ابوعمار به سرش مي كرد، رهبر منتخب فلسطين و جانشين عرفات لقب گرفته است.
چند روز پيش از برگزاري انتخابات در فلسطين، طرفداران محمود عباس كه در اين انتخابات نزديكترين رقيبش را با اختلاف ۴۰ درصد آرا پشت سر گذاشت، در يك سالن روشن شده با نور فلورسنت، خارج از شهر رام الله جمع شده بودند. دود بلند شده از سيگارهاي روشن حاضران در سالن، فضا را پر كرده بود. ابومازن وارد سالن شد و جوانان با چفيه هاي چريكي به دور گردن و پرچم هاي فلسطيني در دست شعار «جانمان را فدايت مي كنيم» سر مي دادند.
اما اين همه ابراز احساسات پرشور، زمان زيادي طول نكشيد. در ميانه سخنراني ابومازن، حاضران كم كم شروع به ترك سالن كردند. ابراز احساسات اوليه جمع، بسيار چشمگير بود، به ويژه براي اين معلم سابق (ابومازن) كه حتي طرفدارانش هم مي گويند رهبر كاريزماتيكي نيست.
اما از اين همه ابراز احساسات، در آخر جلسه هيچ چيز باقي نمانده بود. اين يعني آغاز «مأموريت غيرممكن ۲» .
ابومازن ۶۹ ساله كه مدت ها فقط در سايه عرفات در فتح و ساف و تشكيلات خودگردان همواره مرد شماره ۲ بوده است اكنون با كسب ۶۲ درصد آرا ي رأي دهندگان از حاشيه به متن آمده و در رأس رهبري فلسطين قرار گرفته است. اما آيا او مي تواند جمعيتي را كه از نيمه سخنراني اش سالن را ترك مي كنند، بازگرداند؟
در روزهاي گذشته و به ويژه چند روز قبل از انتخابات، او سعي كرد با چهره اي تأثيرگذار ظاهر شود. دو روز پيش از انتخابات در يك كنفرانس خبري در كرانه باختري، عباس با رفتار خود خبرنگاران را متعجب كرد. او مانند جورج بوش كه با خبرنگاران شوخي مي كند و فضايي غيررسمي به وجود مي آورد، به خبرنگاران الجزيره گفت، قدش آن قدر بلند هست كه نيازي به ميكروفون ندارد.اما برقراري ارتباط با مردم فلسطين به چيزي بيش از اين نياز دارد.
عباس در جريان تبليغات انتخاباتي نهايت احتياط را به كار بست. پوستر تبليغاتي او تصويري بزرگ از او شانه به شانه عرفات بود با نوشته اي با اين مضمون كه: «روياي فلسطين را محقق مي كنيم.» شايد اين اعلام نزديكي، براي جلب آراي فلسطيني ها راه خوبي بود. او در طول تبليغات انتخاباتي هم مبارزان فلسطيني را قهرمان خواند و براي حمايت از آنها وعده داد و هم خواستار توقف مبارزه مسلحانه شد و آن را براي آرمان فلسطين زيان آور دانست؛ هم بر تعهد عرفات درباره حق بازگشت آوارگان فلسطين تأكيد ورزيد و هم نقشه راه را تأييد كرد. در روزهاي آخر تبليغات انتخاباتي هم در حالي كه از حمله ارتش اسرائيل و كشته شدن چند جوان فلسطيني به خشم آمده بود، اسرائيل را «دشمن صهيونيستي» خواند و با اين موضع گيري هايش آمريكا و اسرائيل را به سرگيجه انداخت.
اما در عين اين اعلام نزديكي با عرفات و مواضع او، حرف هايي هم زد كه براي اولين بار از زبان يك سياستمدار فلسطيني شنيده مي شد. او در مصاحبه با روزنامه الشرق الاوسط خواستار توقف مقاومت مسلحانه شد. چند ساعت بعد از آن كه «دشمن صهيونيستي» را به خاطر حمله با تانك و كشتن هفت فلسطيني محكوم كرد، در رام الله از حمله موشكي حماس به اهداف اسرائيل انتقاد كرد و گفت كه در اين حمله چند غيرنظامي كشته شده اند.
حماس كه در اين انتخابات از كانديدايي حمايت نكرده اما در جهت تخريب آن هم هيچ اقدامي انجام نداده است، اين گونه سخنان، عباس را «ژستي براي نزديكي با آمريكا و اروپا» دانسته و مي گويد كه «عباس به جاي اين كار بايد از مردم فلسطين حمايت كند و طرف جنبش مقاومت باشد.»با اين حال رهبران حماس قصد ندارند درباره ابومازن پيش داوري كنند.
استراتژي عباس اين است كه ابتدا گروه هاي مبارز همچون حماس و جهاد اسلامي را به رعايت آتش بس متقاعد كند و آنها را وارد نظام سياسي فلسطين نمايد. حماس در انتخابات شوراها و شهرداري هاي فلسطين كه ماه گذشته برگزار شد نتايج خوبي به دست آورد و انتخابات پارلماني تابستان آينده مي تواند گام دوم اين موفقيت باشد. پيشنهاد عباس به اين گروه ها در مقابل قبول آتش بس، تعهد اسرائيل براي توقف ترور و كشتار رهبران اين جنبش ها و آزادي مبارزان در بند زندان هاي اسرائيل است.
در حقيقت استراتژي توقف مقاومت مسلحانه ابومازن مي تواند به معناي سخت شدن موضع او در ديگر موضوعات همچون حق بازگشت آوارگان باشد.
ابومازن: در روزهاي آخر تبليغات انتخاباتي در حالي كه از حمله ارتش اسرائيل و شهادت چند جوان فلسطيني به خشم آمده بود، اسرائيل را «دشمن صهيونيستي» خواند و با اين موضع گيري هايش آمريكا و اسرائيل را به سرگيجه انداخت
يكي از تحليلگران امور فلسطين هفته گذشته به مجله تايم گفت: ممكن است عباس بر خلاف عرفات كت و شلوار بپوشد، زود خشمگين نشود و فرياد نزند، اما درخواست هايش از اسرائيل تفاوتي با خواسته هاي عرفات ندارد
در مذاكرات كمپ ديويد، موضع او در اين موارد سخت تر از ديگر اعضاي گروه مذاكره كننده فلسطيني بود. در سال ۱۹۹۹ او پيشنهادي به مقامات آمريكايي درباره توافق نهايي با اسرائيل ارائه كرد كه مفاد آن اين بود: تشكيل كشور فلسطين درون مرزهاي ژوئن ۱۹۶۷ به پايتختي بيت المقدس و شناسايي حق بازگشت آوارگان. البته براي بحث درباره اين موارد راههايي هم باقي گذاشته بود: تعيين شرايطي براي دادن اجازه دسترسي يهوديان به اماكن مقدس و همچنين برنامه ريزي بازگشت آوارگان به طوري كه تهديدي براي منافع جمعيتي اسرائيل نباشد.
ابومازن يك بار ديگر هم در سال ۲۰۰۳ وقتي نخست وزير بود براي تحقق اين استراتژي تلاش كرد، اما موفق نشد و آتش بس فقط براي مدتي كوتاه دوام آورد. اما در آن زمان او با ۶۲ درصد آرا در يك انتخابات سراسري رهبر منتخب فلسطين نبود، بلكه نخست وزيري بود در جايگاهي كه از سوي آمريكا تحميل شده بود. او تأكيد كرده است كه جنبش هاي مقاومت را براي رعايت آتش بس متقاعد مي كند و آنها را مجبور نخواهد كرد. اعتقاد او اين است كه بايد وارد مذاكره با اسرائيل شد و به زباني حرف زد كه براي آمريكا قابل فهم باشد. اما فلسطيني ها معتقدند آنها نيستند كه اين مناقشه را نظامي كرده اند بلكه اسرائيل است كه با تانك و هلي كوپتر و وسايل نظامي وارد يك جنگ شده است. گروه هاي فلسطيني مي گويند اگر مبارزه مسلحانه را متوقف كنند همه فشارهاي موجود بر اسرائيل براي دادن امتياز از بين مي رود. اما ابومازن معتقد است كه جامعه اسرائيل به امنيت نياز دارد و اگر اين امنيت به آنها پيشنهاد شود آماده دادن امتيازاتي هستند.
موفقيت ابومازن به عوامل متعددي بستگي دارد كه اوضاع داخلي اسرائيل يكي از مهمترين آنهاست. شارون با دولت ائتلافي جديدش و طرح خروج يك جانبه از غزه تابستان دشواري پيش رو دارد. هفته گذشته چهار فرمانده و ۳۰ افسر اسرائيلي كه همگي از ساكنان شهرك هاي صهيونيست نشين در كرانه باختري هستند با انتشار بيانيه اي در روزنامه يوديوت آهارونوت اعلام كردند از هيچ دستوري براي تخليه مناطق يهودي نشين در غزه يا كرانه باختري اطاعت نمي كنند. روزنامه هاآرتص هم چندي پيش نوشت :شوراي اصلي خاخام هاي كرانه باختري و غزه با صدور بيانيه اي از همه سربازان اسرائيلي خواسته است آشكارا مخالفت خود را با طرح خروج از غزه اعلام كنند. در اين بيانيه آمده است: دستور برچيدن شهرك هاي يهودي نشين خلاف قوانين تورات است و نبايد در اين كار كسي مشاركت كند. هاآرتص همچنين نوشت، هزاران هواخواه متعصب يهودي و حتي مسيحي در آمريكا منتظر چراغ سبزي براي پيوستن به مبارزه شهرك نشينان در غزه هستند.
طبق طرح شارون، اسرائيل تا پايان سال ۲۰۰۵ خروج از غزه و۲۰ درصد منطقه شمال كرانه باختري را كامل مي كند.
شارون طرح خروج يكجانبه را به معني همكاري و ارتباط اسرائيل با جهان عرب و جامعه جهاني و البته آمريكا مي داند. چنين ارتباطي مستلزم عادي شدن روابط دنياي عرب با اسرائيل و تبادل سفير و افزايش سطح مناسبات سياسي- تجاري است.
شارون سال گذشته در سخنراني سالانه خود در كنگره هرتسيليا در شمال تل آويو از «خروج يكجانبه» حرف زد، اما امسال پسوند يكجانبه را حذف كرده و آن را فقط «طرح خروج» خواند. سال گذشته عرفات هنوز زنده بود و شارون با اعلام اين كه شريكي براي صلح وجود ندارد اين طرح را يكجانبه مي خواند.
امسال با سال گذشته و با آخرين باري كه عباس و شارون با يكديگر ديدار كردند، يك تفاوت ديگر هم دارد و آن اين است كه شارون اكنون در موقعيت متزلزل تري در جايگاه قدرت قرار دارد.
يك سال پيش شهرك نشينان و حزب ليكود پايگاه اصلي قدرت او بودند، اما اكنون به مخالفان و منتقدان او تبديل شده اند.
شايد به همين دليل است كه به نوشته روزنامه يديعوت آهارونوت، دولت شارون قصد دارد براي حسن نيت چند «اقدام مهم» انجام دهد. به نوشته اين روزنامه اسرائيلي از جمله اين اقدامات بازگرداندن بخش هايي از خاك فلسطين به نيروهاي امنيتي فلسطين، دادن اجازه حمل سلاح به پليس فلسطين و از ميان برداشتن موانع بازرسي ارتش در ورودي هاي شهرها در غزه و كرانه باختري است.
شارون يك روز بعد از اعلام نتايج انتخابات فلسطين در تماس تلفني با عباس اين پيروزي را به او تبريك گفت. اين مكالمه ۱۰ دقيقه اي بالاترين سطح تماس ميان اسرائيل و فلسطيني ها طي سالهاي گذشته بود. در اين مكالمه ضمن گفت وگو درباره راههاي احياي روند صلح، قرار ديدار چند روز آينده دو طرف نيز گذاشته شد.
سپس وزير خارجه اسرائيل درباره ديدار آينده شارون و عباس گفت: «اين اولين ديدار بسيار بسيار مهم است و بايد بسيار خوب برنامه ريزي شود. بايد اطمينان حاصل كنيم كه نتيجه مذاكرات مثبت باشد.» شارون و عباس يك بار ديگر در سال ۲۰۰۳ با هم ديدار كردند. اما همانطور كه گفته شد اين بار شارون به اين مذاكرات نياز دارد. اگر اعضاي حزب او به مخالفت با او ادامه دهند او مجبور است براي اجتناب از برگزاري انتخابات زودرس به سراغ حزب شاس برود و اينجاست كه ديدار و گفت وگو با عباس به عنوان آغازي براي روند صلح براي شارون مفيد خواهد بود. رهبر مذهبي حزب ارتدوكس شاس گفته است طبق قوانين يهودي، دادن زمين به صورت يكجانبه آن طور كه در طرح خروج يكجانبه از غزه آمده غلط است. اما اگر اين عقب نشيني در چارچوب يك مذاكره و بده بستان صورت گيرد ديگر با چنين انتقاداتي روبه رو نمي شود.
از سوي ديگر شارون كه زماني «بولدوزر» و «آقاي امنيت» در اسرائيل لقب گرفته بود اكنون بعد از ۴ سال تخريب خانه هاي فلسطينيان، ترور هدفمند، تخريب باغ ها و مزارع، دستگيري هاي جمعي، حملات با تانك و هلي كوپتر، محاصره و حكومت نظامي، ديوار امنيتي و دهها اقدام امنيتي شديد ديگر نتوانسته است حملات فلسطيني ها را متوقف كند. بنابراين اكنون به دنبال «همكاري امنيتي» با ابومازن است و اگر چه بعد از دو حمله هفته گذشته اعلام كرده كه همه تماس هايش را با عباس قطع مي كند، اما شرايط به گونه اي نيست كه او بتواند تهديدش را عملي كند.
جورج بوش رئيس جمهور آمريكا نيز در تماس تلفني با عباس پيروزي او را تبريك گفت و از وي براي ديدار از كاخ سفيد دعوت كرد. اين انتخابات و نتيجه آن از دو جهت براي بوش اميدواركننده بود. از يك سو آن را از اولين گام هاي نقشه هايش براي خاورميانه مي داند و از سوي ديگر اميدوار است عباس ضمن تغيير ساختار دروني فلسطين زمينه را براي دستيابي به توافق نهايي با اسرائيل آماده كند. يكي از عمده ترين تغييرات ساختاري دروني مورد درخواست آمريكا، اصلاح نيروهاي امنيتي و متمركز كردن فرماندهي آنها در چارچوب سه نيرو است.
اين سه نيرو «نيروي امنيت عمومي» متشكل از پليس جنايي، ترافيكي ضد شورش و مواد مخدر، «نيروي اطلاعات عمومي» و «نيروي امنيت ملي» است كه نيروي ۱۷ (محافظان عرفات) و نيروهاي امنيت را هم شامل مي شود. عباس به عنوان رئيس جمهور فرماندهي كل را به عهده خواهد داشت اما اين نيروها به شوراي امنيت ملي به رياست نخست وزير پاسخگو هستند.
دو روز بعد از انتخابات، جبرئيل راجوب مشاور امنيت ملي عرفات استعفا داد و در نامه اي به عباس نوشت، با تشخيص شرايط جديد بعد از مرگ عرفات، استعفا مي كند.
راجوب رئيس سابق نيروهاي امنيتي پيشگيرانه در كرانه باختري و از رقيبان محمد دحلال وزير كشور دولت كوتاه مدت عباس و از متحدان اوست. اما در روزهاي اخير يك اتفاق ديگر هم روي داد كه پيام خوشايندي براي عباس نيست. جهاد اسلامي فلسطين روز پنجشنبه مسئوليت حمله شب قبل از آن به يك شهرك صهيونيست نشين در غزه را به عهده گرفت. در اين حمله يك اسرائيلي و دو مبارز فلسطيني كشته شدند.
جهاد اعلام كرده است تا وقتي فلسطين به فلسطيني ها بازگردانده نشود اين حملات ادامه خواهد يافت: يك روز بعد درگيري ديگري در گذرگاه اصلي ميان اسرائيل و غزه روي داد كه حماس مسئوليت آن را به عهده گرفت. سخنگوي حماس گفت: اين حملات پيامي براي عباس نيست بلكه هشداري به شارون است.
يكي از رهبران حماس نيز يك روز پيش از آن اعلام كرد، اين جنبش خلع سلاح نمي شود اما از عباس مي خواهد از فلسطيني ها در مقابل حملات اشغالگران حفاظت كند.
با اين حال نبايد از ياد برد كه عباس مذاكره كننده ارشد عرفات در دهه ۱۹۹۰ بود و همانطور كه گفته شد مواضع تندي هم در اين مذاكرات اتخاذ كرد. عباس مبناي مذاكرات صلح با اسرائيل را كامل كردن روند صلح اسلو مي داند و اين در حالي است كه افتخار شارون اين است كه اسلو را به خاك سپرده. دليلي براي اين باور وجود ندارد كه از نظر عباس، غزه، ۴۰ درصد كرانه باختري و چهار شهركي كه شارون قصد تخليه آنها را دارد، براي كشور فلسطين كافي باشد.
از سوي ديگر بسياري از افسران و نيروهاي سرويس امنيتي رسمي فلسطين كه عباس براي اجراي تصميماتش بايد به آنها تكيه كند، از اعضاي هسته هاي گردان هاي الاقصي و ديگر گروههاي مبارز فلسطيني هستند.
يكي از تحليلگران امور فلسطين هفته گذشته به مجله تايم گفت: ممكن است عباس بر خلاف عرفات كت و شلوار بپوشد، زود خشمگين نشود و فرياد نزند، اما درخواست هايش از اسرائيل تفاوتي با خواسته هاي عرفات ندارد.
بعد از چند حمله اي كه در هفته نخست بعد از انتخابات توسط گروه هاي حماس و جهاد به مواضع اسرائيلي ها صورت گرفت و در پي بي نتيجه ماندن مذاكرات عباس با اين گروه ها در باره آتش بس و توقف حملات، چند هزار نيروي پليس فلسطين با لباس فرم سبز و كلاه قرمز از روز جمعه ۲۱ ژانويه در سراسر غزه مستقر شدند تا مانع از حملات گروه هاي مبارز شبه نظامي به مواضع اسرائيل شوند. اين نخستين اقدام نيروهاي امنيتي فلسطين در چهار سال گذشته است. مقامات مسئول در دولت عباس پيش از اين در نشستي در اين باره با مسئولان اسرائيلي هماهنگي هاي لازم را به عمل آوردند تا سربازان اسرائيلي از روي اشتباه به نيروهاي امنيتي فلسطين تيراندازي كنند. در روز نخست اين عمليات، شيمون پرز در گفت وگو با راديو اسرائيل اين نخستين اقدامات عباس را بسيار تأثيرگذار خواند.۲۴ ساعت بعد از استقرار نيروهاي امنيتي فلسطين در غزه گردان هاي شهداي الاقصي كه در سال هاي اخير اعلام وجود كرده و مسئوليت حملات به مواضع اسرائيلي ها را پذيرفته است، اعلام كرد آماده توافق درباره يك آتش بس مشروط و دوجانبه با اسرائيل است.
اين گروه در بيانيه خود اعلام كرده است كه شرايط اين آتش بس توقف عمليات نظامي اسرائيل، پايان سياست ترور هدفمند و آزادي زندانيان سياسي است.
همزمان يك مقام امنيتي اسرائيل هم گفت، اگر محمود عباس به آتش بس با گروه هاي شبه نظامي دست يابد، تل آويو عمليات نظامي عليه فلسطيني ها را كاهش مي دهد.
عباس اميدوار است با مذاكره، گروه هاي فلسطيني را به تحويل سلاح ها تحت نظارت اين گروه ها، متقاعد كند.
|
