رعايت شرايط اقليمي و تغييرات جوي در اجراي پروژه هاي عمراني از جمله نكاتي است كه متاسفانه در كشور ما چندان مورد توجه قرار نمي گيرد و ماحصل اين بي توجهي نيز معمولا در كيفيت پروژه هاي عمراني تاثير منفي به جا مي گذارد. تلاش براي اتمام سريع پروژه ها به منظور افتتاح در زماني مشخص از جمله مواردي است كه معمولا كيفيت را فداي يك اقدام سمبليك تشريفاتي مي كند به نحوي كه پروژه افتتاح شده در سفر يك مسوول از فرداي افتتاح، دچار اشكالات فني مي شود كه ريشه در تسريع اتمام پروژه، بدون رعايت نكات و الزامات فني لازم را دارد . همين مساله باعث شده كه بعضي از پروژه ها براي چند بار متوالي توسط مسوولان مختلف افتتاح شوند.
رعاليت عمراني در فصل سرما و يخبندان، به خاطر تاثيراتي كه پائين بودن دما روي فرآورده هاي ساختماني، بالاخص توليد بتن و قطعات بتني دارد، آثار تخريبي خود را به صورت بسيار وسيع تري نمايان مي كند.
در تفسير بخش اول آئين نامه بتن ايران كه با همكاري انجمن بتن ايران و سازمان مديريت و برنامه ريزي تدوين شده است، براي بتن ريزي در هواي سرد الزاماتي معين شده است كه عدم رعايت اين الزامات باعث تخريب و افت شديد مقاومت و كيفيت بتن مي شود. به نحوي كه بنابر تفسير آئين نامه بتن ايران ،  اگر بتن بلافاصله بعد از ريختن يخ بزند، مقاومت و دوام آن به شدت كاهش مي يابد زيرا آب براي واكنش شيميايي سيمان كاهش يافته و درجه آب گيري سيمان، كند يا متوقف مي شود. از طرفي دماي پايين مصالح دپو شده در محوطه هاي باز و در معرض برف و باران نيز باعث كاهش دماي بتن مي شود لذا ضروري است كه جهت دستيابي به دماي مورد نياز فرآوري بتن، مصالح را گرم كرد.
مهندس امير رضا شغلي، برنده مدال طلاي المپياد بتن آمريكا در اين باره معتقد است كه بتن بهتر است در شرايط استاندارد و متعارف توليد و عمل آوري شود، زيرا رعايت الزامات توليد و عمل آوري بتن در شرايط غير متعارف سرما و گرما، هم هزينه هاي فراواني دارد و هم كاري بسيار سخت است . به گفته اين كارشناس ممتاز بتن، در همايش سال گذشته روز بتن به نقل از استاد مرحوم حامي ( پدر مهندسي ايران) گفته شد كه براي توليد بتن و قطعات بتني بايستي به سمت توليد پيش ساخته و در كارگاه هاي مجهز حركت كرد زيرا كنترل كيفيت بتن در حالي كه شرايط استاندارد براي عمل آوري بتن فراهم نباشد، كاري بسيار پر هزينه و سخت است. به گفته مهندس شغلي، چنانچه دماي هوا به زير صفر درجه برسد، بتن ريزي و ساخت قطعات بتني در اين دما به هيچ وجه توصيه نمي شود، زيرا در دماي زير صفر درجه، ميزان آبي كه در درون بتن به هيدراته شدن سيمان واكنش نشان مي دهد به شدت كاهش مي يابد و اين يعني افت شديد مقاومت بتن . از طرفي تا قبل از رسيدن به مقاومت حداقل 2 051kg/cm مطلقا نبايد آب درون بتن يخ بزند و چنانچه قبل از گيرش اوليه و كسب حداقل مقاومت لازم آب درون بتن يخ بزند، فشار هيدروليك ناشي از افزايش حجم آب يخزده، بتن را در همان مرحله اوليه متلاشي مي كند و اصولا بتني در كار نخواهد بود.
چنانچه دماي هوا به زير صفر درجه برسد، بتن ريزي و ساخت قطعات بتني در اين دما به هيچ وجه توصيه نمي شود
برنده مدال طلاي مسابقات جهاني بتن بهترين راه توليد بتن در فصل سرما و يخبندان را، كارخانه ها مجهز به سالن عمل آوري مي داند كه مي توانند در هر وضعيت جوي شرايط تعريف شده براي عمل آوري بتن را فراهم كنند.
مهندس خطيبي، عضو كميته تدوين استاندارد ملي بتن نيز در اين باره معتقد است تعداد اندكي از شركت هايي كه از سوي شهرداري تهران به عنوان توليد كنندگان مجاز توليد جدول معرفي شده اند داراي امكانات لازم براي توليد اين قطعات در فصل يخبندان و سرما هستند و اين در حاليست كه معمولا در كشور ما بهمن ماه و اسفند ماه فصل افتتاح پروژه هاست و به همين منظور آماده كردن پروژه ها براي افتتاح در ماه هاي سرد سال متاسفانه پيمانكاران و مجريان را به بي توجهي در رعايت استاندارد هاي توليد بتن به خاطر تسريع در كارها هدايت مي كند و به شرايط سرما و يخبندان چندان توجه نمي شودو در اين ميان كيفيت فداي يك برنامه تشريفاتي مي شود . وي راه حل اساسي اين معضل را حركت به سمت توليد قطعات بتن پيش ساخته در كارخانه هاي معتبر مي داند كه هم سرعت توليد اين قطعات را افزايش مي دهد و هم به فاكتور كيفيت آسيب نمي رسد. خطيبي معتقد است، بتن تازه همانند نوزادي تازه متولد شده است كه بايد تا سن بلوغ و رسيدن به مقاومت لازم از آن مراقبت كرد . بتن براي رشد نيازمند دما، رطوبت و زمان است و چنانچه يكي از اين فاكتور ها متوقف شود يا از شرايط تعريف شده خارج شود، رشد بتن كند يا متوقف خواهد شد . به همين منظور در كارخانه هاي بزرگ در فصل سرما با استفاده از بخار آب و تجهيزات حم---ام بخار، گرمخانه ويا سالن با هواي متعادل، ضمن حفظ دماي لازم براي رشد بتن، رطوبت مورد نياز آن را نيز تامين مي كنند و بتني كه با اين روش توليد شود، داراي بهترين كيفيت خواهد بود. اما متاسفانه پيمانكاران و مجريان به خاطر اينكه سود بيشتري از يك پروژه ببرند، اين قبيل مصالح را در پاي كار به وسيله كارگران غير ماهر و در شرايط جوي نامناسب توليد و نگهداري مي كنند كه آثار سوء آن در ايام بعد از افتتاح پروژه نمايان مي شود. اين كارشناس ارشد بتن به حوادثي از قبيل ايجاد حفره يا كانال هاي ناگهاني در سطح خيابان ها كه باعث خسارات مالي و جاني و حتي بعضا منجر به فوت شهروندان مي شود اشاره مي نمايد و يادآوري مي كند كه بخش قابل توجهي از اين حفره هاي ناگهاني كه در خيابان ها ايجاد مي شود، به خاطر عدم رعايت مقررات و اصول فني و مهندسي در لايه هاي زيرين معابر است كه در زمان افتتاح از چشم ها پنهان است و متاسفانه نظارت هاي لازم و كافي نيز اعمال نشده است . خطيبي مي گويد يخ زدگي بتن تازه، جداي از موضوع دوام بتن سخت شده است و چنانچه بتن تازه يخ بزند يا شرايط لازم براي نگهداري آن فراهم نشود، اين بتن با سرعت زياد دچار فروپاشي خواهد شد و هيچگونه علاجي هم ندارد.
اين كارشناسان رعايت نسبت آب به سيمان پايين در مرحله توليد بتن و توليد به صورت ماشيني با بتن مرطوب ( Wet concrete) و تامين حداقل دماي عمل آوري و نگهداري 13 درجه سانتيگراد براي قطعات نازك و محافظت از بتن سخت شده با رعايت استاندارد تا رسيدن به مقاومت حداقل 24 مگا پاسكال را ضروري مي دانند. وي جداول بزرگراه ني---ايش و بزرگراه آيت الله حكيم را مثال مي زند كه حتي تا زمان افتتاح نيز دوام نياوردند و قبل از افتتاح متلاشي شدند.
همچنين مهندس بنكدار، كارشناس ارشد انستيتو مصالح ساختماني دانشگاه تهران و برنده دو دوره مسابقات دانشجويي بتن، موضوع توليد قطعات بتني را از زاويه ديگري بررسي مي كند . وي مي گويد : بر اساس استانداردي كه توسط انجمن بتن آمريكا ( ACI ) منتشر شده طرح اختلاط مناسب براي جداول بتني، بتن هاي بدون اس--لامپ است زيرا براي قطعاتي كه در معرض سيكل هاي ذوب و يخ زدگي مكرر يا در معرض آب هستند ( جداول بتني ) بهتر است با نسبت آب به سيمان پائيني ساخته و البته توليد به اين روش نيز، نيازمند داشتن امكانات و شرايطي است كه در كارگاه هاي كنار خيابان ها نمي   توان فراهم كرد اما شركت هايي وجود دارند كه با همين روش توليد مي   كنند، ولي آزمايشگاه شهرداري تهران اين روش را كه مورد تاييد- ACI معتبرترين انجمن علمي درباره بتن - است را قبول ندارد. به گفته اين كارشناس، توليد قطعات بتني در كارخانه هاي مجاز با احتساب عمر مفيدي كه اين قطعات پيدا مي كنند براي شهرداري ها و كارفرمايان مقرون به صرفه است، اما دراكثر پروژه ها مجريان معمولا منافع عمومي را چندان مورد توجه قرار نمي دهند و با توليد اين قطعات در محل كارگاه كه فاقد امكانات لازم است، وضعيت فعلي جداول و دالهاي خيابان ها را به وجود مي آورند.
به رغم اينكه همه كارشناسان به رعايت استانداردهاي لازم براي توليد قطعات بتني اشاره مي كنند و نيز به پرهيز از توليد اين قطعات در شرايط سرما و يخبندان در گوشه خيابان ها هشدار مي  دهند، اما اين مساله همچنان مورد توجه پيمانكاران و ناظران قرار نمي  گيرد و به رغم صدور بخشنامه هاي متعدد مبني بر استفاده از جداول و سنگ دال هاي ماشيني توسط مديريت جديد شهرداري تهران كه معاون فني شهردار به شدت اين مساله را دنبال مي كند، اما هنوز نتيجه نهايي حاصل نشده است. هرچند اقدامات معاون فني شهرداري تهران در اين باره كه توليد جداول در كنار خيابان ها را ممنوع كرده اما گستردگي 720 كيلومتر مربعي شهر تهران با انبوهي از پروژه هاي عمراني باعث شده كه اين معضل همچنان در برخي پروژه ها نمايان باشد كه نمونه زنده آن پروژه در دست ساخت ميدان نور است كه انواع جداول و سنگ دال ها را زير برف و يخبندان مي  سازند و نظارتي در كار نيست.

معماري داخلي يا با بياني بهتر معماري جزئي نگر ، عرصه اي از طراحي محيط مصنوع است كه برخوردي جزئي نگر با رويكردي انسان محور دارد؛ هر چند در كشور ما و بعضا در ساير كشور هاي جهان حال به هر دليل اين حرفه معمولا توسط متخصصاني غير حرفه اي يا اعضاي ساير حرفه هاي مرتبط مانند معماران و طراحان صنعتي و دكوراتور ها و ... نيز مورد توجه قرار گرفته است، اما بايد گفت كه مولفه هاي تخصصي در اين حوزه چنان وسيع و حايز اهميت است كه فقدان تخصص مجتمع در آن چه بسا موجبات نقصان را فراهم سازد؛ البته در ايران عدم توجه 25 ساله از زمان تغييرات در سرفصل هاي دانشگاهي و تلقي غلط در مورد لوكس بودن معماري و طراحي داخلي نيز مزيد بر علت شده است. جاي بسي خوشحالي است كه اين روزها از يك طرف اين حوزه مورد توجه مجدد محيط هاي دانشگاهي و آكادميك از يك طرف و كاربران و كارفرمايان ساختماني از طرف ديگر واقع شده است. اكنون بار ديگر طراحي داخلي، به عنوان حرفه اي مجرد و مستقل در ميان تخصص هاي ساختماني رخ مي نمايد.

پژمان شجاعيون - در سال 1797 بخش مركزي در سوماتراي غربي ساحل به وسيله امواج سهمگين مورد هجوم قرار گرفت و بيش از 300 نفر كشته شدند. 24 نوامبر سال ميلادي۱۸۳۳ در ساحل جنوبي سوماتراي غربي امواج سونامي ايجاد شده تمامي سواحل جنوبي سوماتراي غربي را مورد هجوم قرار داد و تعداد كثيري را كشت. پنجم ژانويه 1843 زلزله نيرومند غرب سوماتراي مركزي امواج سهمگيني را از سمت جنوب شرق ايجاد كرد كه تمام سواحل جزيره نياس را مورد هجوم قرار داده و تلفات زيادي گرفت. شانزدهم فوريه۱۸۶۱ ميلادي، يك زلزله بزرگ و استثنايي و سونامي حاصل از آن تمامي ساحل غربي سوماترا را مورد هجوم قرار داده و چندين هزار نفر را كشت. در سال 1883 در اثر فوران آتشفشان كراكاتوا و سونامي حاصل، 36 هزار نفر كشته شدند.نگاهي به اسناد منتشره توسط ژائو (زلزله شناس چيني) نشان مي دهد كه وي در 15 اكتبر 2004 قبل از واقعه اخير، رخدادزلزله اي به شدت بيش از 5 را در دايره اي ميان هند و اندونزي با روش اختصاصي خود(ابرهاي زلزله) پيش بيني كرده بود!

حجم كنوني ابنيه كه بدنه صنايع زيربنايي، مادر و توليد كالايي موجود ايران را در خود جاي داده اند، بر ميليون ها متر مكعب فضاي ساخته شده بالغ مي شود. به استثناي بخش كوچكي از آن كه بر اساس اصول و مبناي قابل قبول و روز آمد فني به طور اعم و معماري به طور اخص بنا شده است، بخش اعظم آن را يا ابنيه كهنه،  فرسوده و از رده خارج قديمي تشكيل مي دهند يا اصولا به ساده ترين شكل و كم هزينه ترين مصالح ساختماني سر هم بندي شده اند.ابنيه از رده خارج صنايع قديمي ايرانند كه نه تنها از لحاظ ساختماني، بلكه از لحاظ فن آوري و ماشين آلات نيز كهنه و قديمي اند و نياز به نوسازي يا حتي دوباره  سازي گسترده دارند. بديهي است كه رسيدن به صنعت پيشرفته و روزآمد كه بتواند ضمن تامين نيازهاي به سرعت فزاينده بازار ملي، ورودي موفق و پايدار به بازارهاي جهاني داشته باشد، بدون تامين استانداردهايي كه در آن جنبه هاي مديريتي، زيست محيطي، مطالبات نيروي كار و حداكثر بهره وري رعايت شده باشد، ممكن نخواهد بود و اين امري است كه برخوردي مسوول و دورنگرانه را طلب مي كند.

در مجهز سازي فضاهاي سبز و باز شهري ابتدايي ترين روش براي احساس آرامش تعبيه مبلمان شهري مناسب است؛ فضاهاي باز زيبا و مناسب عمومي به شهروندان اين امكان را مي دهد تا در كنار يكديگر از طبيعت اطراف لذت ببرند و با داشتن مكان مناسبي براي نشستن احساس رضايت آنها چندين برابر شود. افراد مختلف انواع متفاوتي از صندلي هاي پارك يا فضاهاي سبز را مي پسندند، اين سلايق متفاوت نحوه طراحي مبلمان شهري و نحوه چيدمان آنها را به لحاظ فضايي تعيين مي كند و به آن تغييراتي مي دهد.
امروزه، معماري و طراحي فضاهاي باز و سبز شهري خود شاخه اي مستقل به شمار مي آيد؛ اين خود توجهي مبذول شده به كيفيت زندگي انسان و رابطه آن با طراحي فضاهاي باز شهري است.... اما اينكه در شهرهاي بزرگي چون تهران چگونه مي  توان به طراحي فضاهاي باز پرداخت كه پاسخگوي نياز شهروندان باشد، خود جاي بحث و بررسي داشته و نيازمند توجهي كارشناسانه است.

زهرا مهدي پور - چهارشنبه 7 بهمن ماه گردهمايي فارغ التحصيلان معمار دانشگاه شهيد بهشتي (ملي) در سالن گردهمايي كاخ نياوران با حضور بسياري از مفاخر معماري كشور برگزار شد؛ اين جلسه در هواي سرد و محيط پر از برف كاخ نياوران با برگزاري انتخابات هيات مديره و بررسي نحوه عملكرد اعضاي قبلي كار خود را شروع كرد، جلسه در ميان تعداد كثيري از فارغ التحصيلان دانشگاه شهيد بهشتي از نخستين دوره هاي دانشگاه ملي (۱۳۴۶) تا فارغ التحصيلان اخير دانشگاه (۱۳۸۳) برگزار شد.
از 29 اسفند ماه 1338 روزي كه براي نخستين بار مردم ايران خبر تاسيس دانشگاه ملي (شهيد بهشتي) را از راديوهايشان شنيدند، شايد هيچ يك از مردم عادي فكر نمي كردند كه اين دانشگاه امروز در زمره بزرگترين و مجهزترين دانشگاه هاي ايران محسوب شود، ياد و ذكر پرفسور شيخ الاسلام اولين رئيس دانشگاه، تك تك افراد حاضر در گردهمايي را به وجد آورد.
حضور پير استادان خبره معماري در اين گردهمايي در كنار استاد دانشجوياني چون دكتر رياضي، دكتر رسولي، دكتر خراساني زاده، مهندس شهسواري و بسياري ديگر، تك تك افراد را به شوق آورده بود؛ استادان بزرگ ديروز در كنار دانشجويان ديروز و استادان امروز به همراه فارغ التحصيلان امروزدانشگاه شهيد بهشتي، حلقه ارتباط تنگاتنگي را پديد آورده بود كه در ميان ساليان دراز جدايي دانشجويان از دانشگاه گم شده بود.
اين گردهمايي اگر چه با حضور تك تك فارغ التحصيلان دانشگاه ملي به رسميت شناخته مي شود و در آن نيز به سوي همه فارغ التحصيلان دانشگاه ملي باز است، اما پس از 4 سال تلاش و سعي فراوان و انجام بسياري كارهاي اداري، هنوز از سوي ارگان هاي دولتي به رسميت شناخته نشده است....
اين سخنان گوشه اي از درد و دل هاي مجريان كانون فارغ التحصيلان معمار دانشگاه شهيد بهشتي بود كه تنها با تلاش، همياري و علاقه فراوان خود سعي در حفظ ارزش هاي والايي چون ايجاد رابطه ميان استاد و دانشجو در محيطي فرهنگي - اجتماعي و حاكي از وظيفه شناسي و احترام ميان شاگرد و استاد و آشنايي به منظور آموزش ميان قشرهاي گوناگون سني فارغ التحصيلان دانشگاه دارند، به گونه اي كه انتقال تجربه ها از جمله دستاوردهاي آن است.
انتخابات هيات مديره تنها براساس شايسته سالاري و عملكرد صحيح افراد بدون هيچ حس برتري جويي، در كمال احترام و با حضور كثير اعضا برگزار شد، توضيحات دبير كانون در معرفي فعاليت كانون و معرفي تعدادي از اعضاي برجسته كانون توسط مهندس شهسواري، از ديگر برنامه هاي اين گردهمايي بود. در پايان نيز مراسم شام، مجالي براي آشنايي بيشتر اعضا را فراهم آورد.

الهام اميني 
فرم شهر از تمامي عناصر و اجزاي كالبدي قابل رويت شهر شكل مي پذيرد و متشكل از عناصر طبيعي و مصنوع بوده، تبلور فضايي و شكلي فعاليت هاي جوامع است. فرم شهر ماهيتي تركيبي و سه بعدي دارد كه نه تنها در سطح، بلكه در حجم نيز تجسم مي يابد. كوچكترين اجزا و عناصر اين تركيب در چارچوب عناصر مصنوع انسان، ساختمان ها، شبكه راه ها، فضاهاي باز و تاسيسات شهري هستند. محيط طبيعي نيز با عناصر عمده اي مثل زمين و ناهمواري هاي آن، جريان هاي آبي و پوشش گياهي در چگونگي و فرم تركيب عناصر كالبدي دخالت دارند. هر كدام از عناصر شهر كه به منزله يك سلول شهري هستند، به تنهايي فرم ويژه خود را دارند و تركيب مجموعه اي از آنها نيز به پديد آمدن فرم شهري منجر مي شود. طرح موضوع شكل يا فرم شهري پايدار، عمدتا مربوط به دهه 1990 و زمان برگزاري كنفرانس ريو در برزيل در سال 1992 است كه به تدوين و تصويب قطعنامه زمين (دستوركار 21) انجاميد.
در مورد فرم شهر و توسعه پايدار دو نظريه عمده مطرح است؛ نظريه اول اين ايده را تشريح مي كند كه با فشرده سازي (Compactness) شهرها و افزايش تراكم همراه با اعمال كاربري مختلط (Mixed-use) مي توان شهرها را به سمت توسعه پايدار هدايت كرد. در مقابل نظريه ديگري هم مطرح شد كه در برابر نظريه شهر فشرده قرار مي گرفت و آن اينكه با اعمال تراكم كم و توسعه گسترده (Urban Dispersal) مي توان به فرم شهري پايدار دست يافت. مفاهيمي چون توسعه شهري يا مسكوني با تراكم پايين Low Density، Low-Rise developmen، طبقات كم يا شهر گسترده براي تشريح اين نظريه ساخته شدند.... اين هر دو استراتژي مربوط به كشورهاي اروپايي يا آمريكايي است.
به طور كلي وقتي صحبت از شهر پايدار مي شود، مكان يا شهري مدنظر است كه بتواند معيارها را به درستي و با حداكثر ظرفيت و توان پاسخگو باشد.
شهرهايي چون رم، بارسلون، پاريس، آمستردام، لندن و... كه بيشترين سرزندگي و روحيه فعاليت شهري و تعاملات اجتماعي و جذب توريست را دارند و در عين حال كمترين مصرف سوخت هاي فسيلي براي مصارف وسايط نقليه موتوري و حمل و نقل را دارا هستند، از نمونه شهرهاي فشرده اند. شهرهاي حومه گسترده آمريكا و استراليا از جمله شهرهاي گسترده هستند زيرا كه در اين كشورها زمين و استفاده از آن با محدوديتي روبه رو نيست.
شهر تهران را در برخي از ابعاد (از نظر تراكم و كاربري زمين) مي توان در زمره نمونه هاي شهرهاي فشرده قرار داد؛ لكن به هيچ وجه نمي توان آن را شهري پايدار دانست. توسعه شهري زياد، افزايش حجم ترافيك موتوري، افزايش ميزان آلودگي، روند رو به رشد خطر مرگ و جراحت بر اثر ترافيك، مصرف بي رويه سوخت هاي فسيلي، عدم اختلاط اجتماعي، فقدان فضاهاي مطبوع و... دلايل اين مدعا هستند. به نظر مي رسد با اتخاذ مواضع تلفيقي از هر دو نظريه، يعني محدود كردن توسعه شهر، تجديد حيات شهر، افزايش كيفيت زندگي و پشتيباني از عدم تمركز متمركز همراه با افزايش مشاركت مردم در تصميم گيري ها بتوان به پايتخت، فرم شهري پايداري بخشيد.
پژوهشگر دكتراي شهرسازي