|
يك گونه به پرندگان ايران اضافه شد
۲۰هزار ناخوانده، 120هزار خوانده
محققان با تلسكوپ مشغول سرشماري بودند كه پرنده اي نشسته روي دكل برق توجه آنها را جلب مي كند. تازه وارد، گونه اي كور كور بود كه به جمع پرندگان ايران اضافه شد
|
|
|
بعضي از پرندگان مهاجر عبوري هستند و عده اي مهاجر فصلي. مهاجران عبوري فقط چند روز ميهمان ما هستند و بعد از اطراق كوتاهي، به راهشان ادامه مي دهند. مقصدشان معمولا كشورهاي جنوب آفريقاست.
معصومه صفايي
اين يك قرار بين المللي است كه در ماه ژانويه پرنده هاي آبزي و كنار آبزي تمام تالاب هاي دنيا سرشماري بشوند. در واقع طبق قرار ومدارهايي كه در كنوانسيون رامسر يا همان كنوانسيون تالاب ها گذاشته شده تمام كشورهاي عضو اين كنوانسيون متعهد به چنين اقدامي شده اند.
اين سرشماري در طولاني مدت نتايج بسيار كاربردي و جالبي دارد، مثلا مسير مهاجرت، نوسانات جمعيتي و بسياري از مشكلات زيستگاه ها در بررسي اين تغيير و تحول هاي سال به سال مشخص مي شود. به خصوص اينكه پرندگان يك بيوانديكاتور شاخص زيستي هستند، يعني هرگونه تغيير در زيستگاه را سريعا در رفتار خود نشان مي دهند. مثلا همين درياچه اروميه كه سالهاي سال ميهمان دسته هاي چند هزارتايي پرندگان به خصوص فلامينگوها بود، اين جمعيت رو به كاهش گذاشت تا اينكه در سالهاي 80۷۹، به صفر رسيد و دليل آن چيزي نبود جز از بين رفتن زيستگاه كه دليل آن بالا رفتن شوري درياچه در اثر سالهاي متمادي خشكسالي و بسته شدن سدهاي متعدد در مسير رودهاي منتهي به اين درياچه.
ايران هم كه خود يكي از اعضاي اصلي سايت رامسر است از اين قاعده مستثني نيست و هر ساله اين سرشماري را انجام مي دهد و دو سال است كه شكل جدي تري هم به خود گرفته. سازمان حفاظت محيط زيست دو سال است كه براي بالابردن سطح كيفي و دقت كار از كارشناسان خبره هلندي در سرشماري پرندگان تالاب هاي سطح كشور استفاده مي كند.
امسال هم يك گروه 12 نفره از هلند در تاريخ دهم ژانويه وارد ايران شدند و تا 26 ژانويه هم در كشورمان ماندند. اين تيم هلندي بين 15 استان كشورتقسيم شدند و با هريك از آنها يك كارشناس از تهران و يك كارشناس از شهرستان مربوطه همراه شد. خوزستان، هرمزگان، سيستان و بلوچستان، فارس و گلستان استان هاي مذكور بودند.
پرويز بختياري كارشناسي است كه از تهران به همراه دو هلندي به استان خوزستان سفر كرده. او معتقد است: اين سفر براي ما يك كلاس آموزشي بود. كارشناسان هلندي واقعا به كارشان وارد بودند.
آنها 24 تالاب را مورد بررسي و سرشماري قرار دادند كه از ميان آنها مي توان به تالاب هاي ميانگران، شادگان ، خور موسي و وام الدبس اشاره كرد.
سازمان حفاظت محيط زيست دو سال است كه براي بالابردن سطح كيفي و دقت كاراز كارشناسان خبره هلندي در سرشماري پرندگان تالاب هاي سطح كشور استفاده مي كند
بختياري مي گويد: ما از روش ديد مستقيم براي سرشماري استفاده كرديم و در مجموع حدود 140هزار پرنده از گونه هاي مختلف اعم از آبزي، كنار آبزي و پرندگاني كه به لحاظ اكولوژيك وابسته به اين تالاب بودند را شمرديم مثل سنقر تالابي.
استان خوزستان يكي از پرتالاب ترين استان هاي كشور است و به دليل هم مرزي با عراق گونه هاي خاصي را در خود جاي داده است. خوزستان آخرين نقطه منطقه اتيوپين است كه زيستگاه هاي آفريقا را شامل مي شود. اين تيم در تالاب بام دژ 41 قطعه گراس آفريقايي را سرشماري كردند. جمعيت اين گونه تاكنون در رنج 5 و 10 گزارش شده بود. بختياري مي گويد: پرنده هاي جالبي آنجا ديديم، ليكوي تالابي ، ليكوي خزري حدود 40 قطعه در تالاب هاي افلوك و بام دژ كه تنها زيستگاه آنها در دنيا، حاشيه مرزهاي ايران و عراق است. 10 قطعه هم كلاغ بين النهرين ديديم كه اين گونه هم تنها در همين محدوده پراكندگي دارد. اردك مرمري پرنده اي كه در ليست IUCN در خطر انقراض اعلام شده را در جمعيت 250تايي در شادگان ديديم. به نظر من شادگان بهترين زيستگاه پرندگان در دنيا است.
تيم ايران و هلند يك روز را هم روي آب بودند، خورموسي و خورقزلان جالب ترين گونه اين منطقه سليم خرچنگ خور بوده، گونه اي كه فقط در آفريقا و ايران پراكندگي دارد.
اين اولين باري است كه خور قزلان مورد سرشماري قرار مي گيرد، جزيره اي غيرمسكوني در شرق خورموسي، جنوب بندر ماهشهر. اين گروه، قزلان را بهشت پرندگان ناميدند.
براي اولين بار 6 قوي كوچك در تالاب ميانگران در شهرستان ايذه سرشماري شدند. قوها معمولا شمال را براي زمستان گذراني انتخاب مي كنند و نهايتا ممكن است به تالاب هاي جنوب درياچه اروميه هم بيايند.
بختياري مي گويد: اين قوها را از فاصله خيلي دور ديديم. اول از همه نحوه پرواز آنها توجهمان را جلب كرد. آنها قطعا قوي گنگ نبودند، ولي بين قوي كوچك و قوي فريادكش هم شك داشتيم.حدود يك ساعت پياده روي كرديم تا با دور زدن يك منطقه خودمان را به نقطه نزديكتري برسانيم. عكس هاي زيادي تهيه كرديم، ولي فقط در يكي از عكس ها نوك قو معلوم است. قوها در حال استراحت بودند و سرشان را داخل پرهايشان پنهان كرده بودند. در قوي كوچك، سياهي نوك دو سوم است و زردي يك سوم
۱۰۸ اردك سرسفيد هم در تالاب ميانگران سرشماري شد. اردك سرسفيد هم در خطر انقراض قرار دارد.
بختياري در مجموع اوضاع تالاب هاي استان خوزستان را اينچنين بيان مي كند: كاهش جمعيت خيلي مشهود بود كه مهمترين عامل آن هم تخريب زيستگاه به نظر مي رسيد. مثلا نيمي از تالاب بام دژ توسط وزارت كشاورزي براي كشاورزي زهكشي و خشك شده بود.
صيد پرنده هم در اكثر تالاب ها ديده مي شد، مثلا اطراف هويزه و تالاب افلوك در اطراف سوسنگرد آنها به صيد گاه هايشان مهينه مي گفتند. البته بيشتر اين صيدها با مجوز است، چرا كه مامورهاي سازمان در منطقه حضور داشتند.
خروس كولي پرنده مورد علاقه اروپايي ها شايد بتواند يكي از جاذبه هاي طبيعت گردي كشورمان باشد. اين پرنده فقط در 2 ، 3 زيستگاه در اروپا زندگي مي كند، ولي در ايران در جمعيتي بالغ بر 300 قطعه سرشماري شده. ادوين يكي از هلندي هاي تيم كه تاكنون بيش از 2500 پرنده را در دنيا ملاقات كرده بود با ديدن خروس كولي دم سفيد فرياد شادي سر داد. او مي گفت: حيف است كه تالاب ها با اين همه پتانسيل زيستي همگي به نحوي مورد تهديد باشند. البته وضعيت تالاب قزلان در اين بين از همه بهتر بود.
و اما نقطه عطف سفر سرشماري، اضافه شدن يك پرنده به ليست پرندگان ايران كنار مركز پرورش ماهي كارون بود. محققان با تلسكوپ مشغول سرشماري بودند كه پرنده اي نشسته روي دكل برق توجه آنها را جلب مي كند. بختياري مي گويد: يقين داشتيم كه اين پرنده جزو پرندگان ايران نيست، از كارشناسان هلندي خواستم كه از داخل تلسكوپ پرنده را بررسي كند و او حرف من را تاييد كرد گفت: سال گذشته هم يك قطعه از اين گونه شناسايي شده بود. امسال ما يك جفت از آنها را در كشور داشتيم. البته شايد هم بيشتر ما يك جفت از آنها را ديديم. يك نوع كوركور با نام black sholder kite ، كوركوري طوسي رنگ شبيه به دليجه دقيقا، مثل دليجه هم Havering (درجا بال زدن) را دارد.
تعداد پرندگان ايران در كتاب حيات وحش ايران نوشته اسكندر فيروز 502 گونه عنوان شده. سال گذشته يك گونه به نام گلاديول هندي و امسال گونه اي ديگر از خانواده كوركورها به اين مجموعه اضافه شد، يعني تعداد پرندگان ايران به 504 گونه رسيد. در سرشماري سال گذشته تعداد پرندگان موجود در ايران در ماه ژانويه 120 هزار قطعه عنوان شده بود و اين تعداد امسال به 140 هزار قطعه رسيده است. اما با توجه به اينكه كارشناسان معتقد هستند زيستگاه ها رو به زوال است، جمعيت رو به كاهش به 20 هزار جمعيت اضافه دال بر چيست؟
بختياري معتقد است ممكن است اين افزايش به دليل سرماي شديد در مناطق شمالي كره زمين باشد. شرايط سخت شمال باعث مهاجرت بيشتر پرندگان به تالاب هاي جنوبي كشورمان، ايران شده است، امسال 20 هزار ميهمان ناخوانده داريم.
|
