گزارش: مريم غفاري
امسال مراسم عزاداري محرم مانند سالهاي گذشته با همان شور و اشتياق هميشگي مردم در حالي برگزار شد كه حضور چشمگير جوانان و نوجوانان در آن عرصه تازه اي براي نشان دادن شكوه فرهنگ ساز و معرفت باور قيام حسيني بود.
اينكه هر طبقه و قشر از جوانان و نوجوانان ما با هر سطح و نوع فرهنگ و اعتقادات كه طبعاً در انواع مختلف ظاهري نيز نمود دارد، در مراسم عزاداري امام حسين(ع) و ياران فداكارش شركت مي كنند غير از نشان توانايي نفوذ و رسايي باور اين قيام، نمايانگر ارتباطي عاطفي _ ديني عميق قيام حسيني با ذهن و جان انسان معاصر ( انساني كه به گمان بعضي ها در زدگي و خلاء معنويت به سر مي برد ) دارد.در اين باره دو گزارش و دو نگاه ويژه درباره حضور اقشار مختلف مردم به ويژه جوانان و نوجوانان در مراسم تاسوعا و عاشوراي حسيني امسال در صفحات ۱۰ و ۱۱ از نظرتان خواهد گذشت.
رنگها و تعلق ها از بين مي روند، همه مرام ها و مسلك ها رنگ مي بازد و جاي آن همه را نشستن در سوگ سالار كربلا به قدر نوشاندن جرعه اي شربت به رهگذران و يا عرضه تكه ناني به فقرا مي گيرد. گاه در عجب مي مانم كه چه شوري در مردم است كه محرم آنان را از خود بي خود مي سازد.
دلها عقده مي گشايند و جواناني را مي بيني كه ناگفتني ترين سخنان خويش را در هاله هايي از رمز و راز با امام خويش در ميان مي گذارند. نجواي عاشقان، فضا را معطر كرده و فرصت براي واگويه دردها و رنج ها و التجا به درگاه حضرت دوست غنيمت است. به راستي كه قلم از توصيف اين همه شوق عاجز است.
عالم رنگ ديگري مي گيرد، قلب ها تندتر از هر زمان و محزونتر از هميشه مي تپد و آن وقت، در چشم برهم زدني پرچم هاي سرخ و سبز و سياه در گوشه گوشه شهر به اهتزاز درمي آيد و همه جا رنگ ماتم به خود مي گيرد.
سيل خروشان عزاداران به سينه زني، نوحه خواني و علم كشي مشغولند، پير، جوان، زن، مرد، دانشجو، كارگر همه و همه بي هيچ رنگ و ريايي مي روند تا شبي يا نيمروزي خود را شريك غم زينب (س) كنند.
شگفت زده مي شوي وقتي جواناني را مي بيني كه در اوج غرور، چگونه خاضعانه مي گريند و التماس مي كنند و با واژه هاي محزون خود دسته هاي عزاداري را به ضيافت اشك و عشق مي برند.
خيابان ها مملو از جمعيت عزادار است و شور و عشق عجيبي بر همه حاكم است. واقعا اين چه سري است كه اين ايام اينگونه در دل همه مردم رخنه كرده است و به قول محتشم كاشاني:
اين چه شورشي است، اين چه رستخيزي است كه نه تنها سرهاي مردم بلكه سرهاي قدسيان هم بر زانوي غم است؟ مگر در كربلا چه اتفاقي افتاده كه اين گونه همه را منقلب كرده و همه و همه را در ماتم شهادت امام حسين (ع) به سوگ نشانده است؟
حس و حالي كه در جوانان عزادار جاري و ساري است، گاه انسان را به حال و هوايي فراتر از آن چيزي كه در ذهن بگنجد مي برد.
نوشته هاي آويخته بر در و ديوار با طنين حزن انگيز نوحه خواني عجين مي شود و هم چون موجي تورا و مرا از قلب اين شهر سربي و كاغذي به بهشت مصفاي خدا مي برد.
آميزه اي از حس ديني و عاطفه بشري
اينگونه عزاداري ها آميزه اي از حس ديني (كه به طور فطري در وجود همه ما هست) با عاطفه بشري است كه مايه بقاي مكتب و گسترش دين و فرهنگ اهل بيت است.
ايام محرم فرصت مناسبي است كه نگاهي گذرا به آن معركه داشته باشيم و پندهايي را كه با خود دارد به گوش جان بشنويم زيرا كه اين پيام ها هر خفته اي را بيدار و هر غيرتمند آگاهي را متاثر و محزون مي سازد.
چنانكه گاندي، آن بزرگ مرد سياسي مي نويسد: «عاشورا بزرگترين ارمغان براي بشريت است.» با اين مقدمه به ميان خيل عزاداران مي رويم و از زبان آنان گوشه اي از آثار و بركات اين نهضت را مرور مي كنيم.
حسين سليمي ۳۱ ساله درخصوص بهترين راه ابراز ارادت به آقا (ع) مي گويد:
هركس به حد توان و ظرفيتش مي تواند ارادتش را به آقا نشان دهد بعضي ها در دستجات عزاداري شركت مي كنند در هيات هاي عزاداري و... ولي بهترين كار اين است كه فرهنگ عاشورا را در جامعه نهادينه كنيم كه بهترين راه ابراز ارادت واقعي به آقا ابا عبدالله (ع) است.
زهرا سجادي، ۲۵ ساله و دانشجوي مديريت در اين خصوص مي گويد:
ميزان موقوفات و نذورات امت اسلام براي گرامي داشت خاطره شهيدان كربلا و اقامه عزاداري ابا عبدالله (ع) در كل جهان بي نظير است و از بارزترين نشانه هاي عشق بشريت به ويژه مسلمانان به ساحت مقدس پيشواي شهيدان كربلاست.
عاشورا و عزاداري در اين ايام نشانگر بزرگترين حركت اجتماعي و اعتقادي است و مردم در اين ايام بسيار تحت تاثير قرار مي گيرند.
مهدي كريمي، ۲۲ ساله، دانشجوي سال دوم مهندسي متالورژي دانشگاه صنعتي شريف تلقي خود از ماه محرم را اينگونه بيان مي كند:
محرم و عاشورا فقط غم، سياهي، عزاداري و سينه زني نيست. محرم، شور و هيجان است. عاشورا، انديشه، منطق گرايي و توليد فكر است. عاشورا شگفت انگيزترين يادگار تمامي تاريخ بشريت است.
در هيچ آيين آسماني و يا زميني نمي توان نمونه اي را يافت كه مردمي پس از گذشت اين همه سال براي مظلوميت و شجاعت جمعي از بهترين بندگان خدا اين گونه اشك بريزند.
محرم عين شور، عشق، زيبايي، عطوفت، فتوت و مدنيت است. اگر جنبه هاي متعدد و همه جانبه اين فروغ، جاودان نبود، هيچ گاه عاشقان حسين (ع) در سراسر جهان به عشق او مراسم برگزار نمي كردند.
حضور
احياي دين ، امر به معروف و نهي از منكر و به پاداشتن نماز از مهمترين اهداف نهضت عاشوراست.
دكتر محسن ايماني، استاد دانشگاه تربيت مدرس درخصوص شكل و نوع حضور جوانان در اين مراسم مي گويد: ما بايد جوانان خودمان را متناسب با شرايط روز تغذيه مناسب فكري بدهيم و ابعاد دين را مطابق با ذائقه امروزين آنها برايشان تفهيم كنيم. نبايد جواناني كه به موهاي خود ژل زده اند را قشري جدا از جامعه فرض كنيم و اين نوع آرايش آنها را به حساب ضعف دين و مذهب بگذاريم.
ايام محرم فرصت مناسبي است كه روح مان را با حضور در مراسم عزاداري و تعاملات مذهبي ورزش دهيم تا خمودگي مذهبي وارد عرصه اجتماع نشود.
انسان همواره در معرض غفلت است و راه مقابله با اين آفت، توسل به معنويات و انجام اعمال عبادي است و اين ايام در گرايش به دين و ارزش هاي ديني بسيار موثر است لكن با استمرار ارتباط با خدا و توسل به ائمه مي توان پايه هاي اعتقادي را تداوم بخشيد.
- قيافه عجيبي داشت. حدودا ۲۶ ساله و با موهاي بلند و لباسي كه من هرگز به فكر خريداريش نمي افتم، اما صريح اللهجه و بي ريا. وقتي از محرم و امام حسين از او پرسيدم گفت: عزاداري محرم يعني زندگي حسين وار داشته باشيم. غيرت، جوانمردي و احساس مسئوليت امام حسين را الگوي زندگي خودمان قرار دهيم.
اين حضور نشانگر اين است كه تك تك اين آ دم هايي كه اينجا هستند به نوعي خودشان را متصل به امام حسين مي دانند و به هرحال همه ما در يك مقطعي از زندگي مان، به بن بست رسيديم و با توسل امامان علي الخصوص امام حسين(ع) مشكل ما حل شده است و توزيع اين همه نذورات در اين ايام نشانگر اين امر است.
دوست ديگرش قبل از اينكه سؤالي از او بپرسم، پيش دستي كرد و از من پرسيد: آيا درون و باطن آدم ها را مي تواني ببيني؟ آيا مي داني ظاهربيني يكي از دام هاي شيطان است؟ در جواب گفتم: منظورتان چيست؟ گفت: روشن است من ظاهرم اينه ولي خدا و مذهب و امام حسين و ... را قبول دارم و فكر مي كنم جزيي جدانشدني از زندگي ما هستند. اما ظاهر من اين را ثابت مي كند؟ پس نبايد با قضاوت هاي عجولانه و نادرست و اتهام هاي بي حساب جوانان را به لجبازي كشاند. بايد پدر و مادرها فاصله فكري يك قرني با فرزندانشان را قبول كنند و با زباني قابل درك دين را به جوانان تفهيم كنند.
ترسيم عشق
- عاشورا پرگاري است كه عشق را ترسيم مي كند و كانوني است كه ارزش ها، احساسات، عاطفه ها، خردها و اراده ها بر گردش مي چرخند.
بي شك، محتوا، انگيزه ها، اهداف و درسهاي آن، حماسه عظيم فرهنگي ناب و الهام بخش را تشكيل مي دهد. از اين رو در حوزه وسيع تشيع و دلباختگان اهل بيت، پيروان عترت هم با «فرهنگ عاشورا» زيسته اند و براي آن جان باخته اند. آنان در آغاز تولد كام نوزاد را با تربت سيدالشهدا (ع) برمي دارند و هنگام خاكسپاري تربت كربلا را با ميت همراه مي كنند. آنان از روز ولادت تا هنگامه مرگ به حسين بن علي (ع) عشق مي ورزند و براي شهادتش اشك مي ريزند و اين مهر مقدس، با شيروارد جان مي شود و از جان به در نمي رود.
استاد شهيد آيت الله مطهري عاشورا را اينگونه تعبير مي كند: عاشورا از دو صفحه سياه و سفيد و زشت و زيبا برخوردار است كه در رويه سياه آن ظلم و بيدادگري و قساوت و بي رحمي، نامردي، دنيازدگي و پليدي، قتل و غارت و تباهي ولي در صفحه سفيد آن عشق و عرفان، بلندنظري و عزت طلبي، ايثار و از خودگذشتگي، شهادت و دلدادگي، اخلاق و عدالت خواهي و خدامحوري در عالي ترين مظاهر آن بروز و ظهور يافته است. صفحه سياه عاشورا ماتم، اشك و گريه را بر گونه هاي انسان مي نشاند و سير در رويه سفيد آن عشق و جذبه و گرايش را در عمق و روح فرد و جامعه احيا مي نمايد.
ليلا جنيدي، ۲۶ ساله و كارمند بانك معتقد است:
آموزش هاي ديني بايد متوازن باشند تا جوانان گزينشي عمل نكنند مثلا درمورد ماه محرم و شخصيت امام حسين خيلي كار شده و جوانان به اين بحث اشراف دارند لذا با شوق و اشتياق بيشتري به استقبال ماه محرم مي روند. اي كاش در همه ابعاد دين به اين خوبي كار كنيم.
دين گرايش دروني است و انگيزه هاي فطري دارد. آدم ها بايد از درون آگاه شوند تا رفتارهاي بيروني معقول و مطلوبي داشته باشند. درمان گران شناختي معتقدند: رفتارهاي ما متاثر از نوع شناخت ماست سعي كنيد نگرش هاي افراد را تغيير دهيد، سپس شاهد تغيير رفتارها باشيد.
دين جوانان به زبان آمار
براساس نتايج به دست آمده از نظرسنجي هايي كه از سوي سازمان ملي جوانان انجام شده، ۸۷ درصد از جوانان ما معتقد به مباني ديني هستند و خود را عاشق اهل بيت مي دانند. فقط كافي است خانواده ها ، مردم و مسئولان آنها را باور كنند و با برخورد صحيح جوانان را در مسير درست هدايت نمايند.
همچنين آمارهاي رسمي به اين موضوع اشاره دارد كه ايام مذهبي چون ماه مبارك رمضان و محرم نقش به سزايي در كنترل و هدايت رفتارهاي انساني به خصوص در قشر جوان دارد، به گونه اي كه آمارها نشان مي دهد ميزان وقوع جرم و جنايت در ماه محرم در حدود ۵۰ درصد كاهش مي يابد و جوانان سعي مي كنند در اين ايام تا حد امكان از اعمال خلاف خودداري كنند.
آمارها حاكي از آن است كه در سال ۸۱ حدود ۳۵ درصد پرونده ها و در سال ۸۲ حدود ۴۰ درصد جرايم جوانان در ايام محرم كاهش يافته و اين امر ناشي از تاثيرگذاري معنوي اين ايام بر روي جوانان است.
تحقيقات سازمان ملي جوانان نيز نشان مي دهد كه بيش از ۸۰ درصد جوانان علاقمند به شركت در هيات هاي مذهبي به خصوص در ايام محرم هستند كه اين علاقمندي به طور حتم در باورهاي مذهبي ريشه دارد.
در ايام محرم مساجد، حسينيه ها و تكيه ها رونق تازه اي مي گيرند و جوانان پرانرژي همپاي مو سفيدان محل در اين آ يين چند هزار ساله شركت مي كنند و اين ايام را فرصت مناسبي براي تزكيه روح و نفس خود مي دانند.
به طور حتم حضور جوانان در كنار يكديگر و در يك مكان مذهبي به خصوص در ايام محرم در وضعيت روحي و رواني آنان تاثيرگذار خواهد بود و حتي در برخي مواقع باعث تغييرات اساسي در نگرش و نوع رفتار آنان به زندگي مي شود.
يك جامعه شناس درخصوص تاثيرگذاري ايام محرم بر رفتار جوانان مي گويد: قرارگرفتن انسان در زمان معنوي همچون محرم باعث مي شود تا از پديده هايي كه مغايرت با ارزش هاي والاي او دارد دوري كند و اين نوع رفتار ناشي از سرشت دروني و همچنين اعتقادات ديني و مذهبي است كه در اين ايام تقويت مي شود.
غلامرضا عليزاده مي گويد: در ايام محرم مردم تحت الشعاع محرم قرار مي گيرند و همين امر عاملي مي شود تا با آگاهي و شناخت تصميم به يك بازنگري در وجود خود بگيرند.
وي مي افزايد: فضاي محرم زمان مناسبي را فراهم مي كند تا انسان و به خصوص جوانان تا حد امكان از گناه و اعمال خلاف دور شوند و خود را به پروردگار خود نزديك تر كنند. والدين نيز بايد كودكان را با مسايل ديني و اعتقادي آشنا كنند تا در دوران نوجواني و جواني بدون اجبار و درخواست آنان در اين مراسم شركت كنند.
اين جامعه شناس مي گويد: در ايام محرم تمام فكر و ذهن قشر جوان به مسايل معنوي معطوف مي شود و همين امر عاملي مي شود تا اين قشر از مسايل حاشيه اي كه منجر به روي آوردن آنان به اعمال خلاف مي شود دوري كنند.
تحقيقات نشان مي دهد كه نوجواناني كه والدين آنها از اعتقادات مذهبي محكم تري برخوردار هستند در ايام مذهبي كمتر مرتكب اعمال خلاف مي شوند بنابراين والدين بايد به اين امر توجه ويژه اي داشته باشند.
و كلام آخر اينكه
عاشورا اگرچه يك روز بود، اما دامنه تاثير آن تا ابديت كشيده شده و چنان در عمق دلها اثر گذاشته است كه همه ساله دهه محرم و به ويژه روز عاشورا، اوج عشق و اخلاص نسبت به معلم حريت و اسوه جهاد و شهادت، حسين بن علي (ع) مي گردد و در اين ميان جوانان حضوري چشمگير داشته و بيشترين تاثير را مي پذيرند.
عاشورا همه چيز ماست. عاشورا يك روز نيست، يك تاريخ است و اين تاريخ قرنهاست كه شعله هاي شعور و بيداري را در گستره زندگي مان روشن نگه داشته است. عاشورا شبيه هيچ حادثه اي نيست؛ چراكه حادثه ها هرچه از لحظه تولدشان فاصله مي گيرند كم رنگ تر و بي فروغ تر مي شوند اما عاشورا حادثه اي است كه گذشت زمان درخشان تر و پرفروغ ترش ساخته، صيقلش داده و روشن تر و شفاف تر در منظر نگاه زمانش نشانده؛ چراكه عاشورا قصه عشق است و عشق نيروي اعجازگونه است كه با آن قلب همه هستي مي تپد.
