علي طالب زاده
هم اكنون ذخاير ارزي چين بالغ بر ۴۸۳ ميليارد دلار است. نرخ رشد توليد ناخالص داخلي اين كشور نسبت به سال ،۲۰۰۳ شش دهم درصد افزايش نشان مي دهد. نرخ رشد توليد ناخالص داخلي چين در سال ،۲۰۰۴ ۶/۹ درصد، توليد صنعتي ۹/۱۵ بود. مركز آمار ملي چين با اعلام اين خبر علت آن را تلاش گسترده چين براي اصلاح اقتصاد و رسيدن به رشد سريع و پايدار اعلام كرده است. ظاهراً اين شرايط مطلوب براي چين ، به معضلي به نام قاچاق كالا در اقتصاد ايران تبديل شده است. پديده كالا هاي چيني و واكنش مسئولين، موضوع اين گزارش است.
چين به نخستين محل براي سرمايه گذاري خارجي جهان تبديل شده است و مي تواند در سال ۲۰۰۴ از سقف تاريخي ۷۰ ميليارد دلار سرمايه گذاري خارجي بگذرد. چين سومين كشور واردكننده و چهارمين صادركننده در جهان است و در اعتلاي روند توسعه اقتصاد جهاني نقش بسزايي دارد. صادرات عمده ايران به چين شامل نفت، پتروشيمي، گاز و محصولات مختلف مي شود و واردات نيز در زمينه هاي ماشين آلات، قراردادهاي مسائل فني، مترو، محصولات پتروشيمي ساخته شده، ماشين آلات بذري و كشاورزي انجام مي گيرد.
اين كشور پس از پيوستن به سازمان تجارت جهاني توانسته بازارهاي بيشتري را با كالاهاي خود به تصرف درآورد. اين الحاق به چين فرصت اين را داد كه بتواند با استفاده از سياست هاي تجاري خاص خود و نيز كالاهاي ارزان قيمت خود حتي به بازار كشورهايي چون آمريكا و ژاپن كه كالاهايي به مراتب بهتر و با كيفيت تر توليد مي كنند نفوذ كند.
كالاهاي پرجمعيت ترين كشور دنيا به قدري ارزان است كه حتي وضع قيمت پايه و وضع تعرفه هاي سنگين بر روي اجناس چيني تأثيري بر عدم ورود آنها به كشورها نداشته باشد. از خلال دندان گرفته تا ماشين آلات مورد استفاده در كارخانجات از نوع چيني را مي توان در بازار مشاهده كرد.
هم اكنون چين پس از ژاپن بهترين شريك تجاري ايران است. زيرا به رغم اينكه بيش از يك ميليارد دلاركالا به ايران فروخت در عوض بيش از سه ميليارد دلار از ايران وارد كرد. افزايش رشد اقتصادي سرسام آور چين سبب شده است كه تقريباً بيشترين رشد اقتصادي را در دنيا با وجود بحران هاي مالي و اقتصادي در ساير كشورهاي پيشرفته و در حال توسعه به خود اختصاص بدهد. توليد ارزان، گستره وسيع توليد كالا و نيز كاهش قيمت ها سبب شده كه كالاهاي چيني روزبه روز به نفوذ خود در بازارهاي دنيا بيفزايند. به دليل ارزاني فوق العاده اي كه محصولات چيني در دنيا دارند طبيعتاً مصرف كنندگان تمايل بسياري براي خريد اين اقلام نشان مي دهند و واردكنندگان نيز به دنبال كالايي هستند كه فروش بيشتر داشته و از اقبال بيشتري ميان مصرف كنندگان برخوردار باشد.
چيني ها به دليل مهارت بسياري كه در حوزه كپي برداري از محصولات مختلف دنيا دارند ،موفق شده اند كه كالاهاي معتبر اروپايي و آمريكايي را كپي برداري كرده و آنها را در بازارهاي هدف اين كشورها به فروش برسانند. اين موضوع نه تنها در ايران بلكه در ساير كشورها نيز حساسيت مسئولان اقتصادي آنها را برانگيخته است.
در همين رابطه وزير بازرگاني كه بيشترين حساسيت در اين رابطه به نوعي به وي مربوط مي شود مي گويد: يكي از راهكارهاي مناسب براي كنترل ورود كالا به كشور وضع تعرفه مناسب و منطقي است، اين كار سبب مي شود كه از ورود بيش از حد متعارف كالاهاي چيني به كشور كاسته شود. محمد شريعتمداري به وجود قاچاق كالاهاي چيني به كشور اشاره كرده و مي افزايد: به جز قاچاق وجود قيمت بسيار پايين و اندك محصولات چيني سبب شده كه وضع تعرفه و قيمت پايه نيز نتواند از ورود آنها به كشور جلوگيري كند.
وي تأكيد مي كند كه خريد كالا و رفع نيازهاي كشور از كشوري چون چين به ديگر كشورها كه در عرصه بين الملل با ما رابطه خوبي ندارند ارجحيت دارد.
وزير بازرگاني برخورد قهري با قاچاق كالا در مرزها و مبادي مصرف را مورد تأكيد قرار داد و مي گويد: با تفاهم وزارت صنايع و گمرك قيمت هاي پايه ثبت سفارشي را اصلاح كرده ايم.
ولي علت اين تصميم را جلوگيري از دامپينگ احتمالي در بازار كشور عنوان كرده و مي افزايد: اين سياست در كنار اعمال تعرفه بر واردات كالا به ويژه كالاهاي چيني بايد در كشور پياده شود يعني اتخاذ سياست هاي تجاري براي مقابله با ورود كالاهاي غيرمتعارف به بازار كشور.
شريعتمداري بر قدرت رقابتي بسيار بالاي چين در اقتصاد جهاني اشاره كرده و تأكيد مي كند: تنها دو راه براي برخورد با پديده قاچاق در پيش داريم؛ يكي سياست هاي تجاري كه خود مشتمل بر سياست اعمال نرخ تعرفه مؤثر بر واردات يا همان ماليات بر واردات است و دوم جلوگيري از دامپينگ با تعيين قيمت پايه كه هر دوي اين سياست ها در اقتصاد كشور در حال اجراست.
محمد شريعتمداري گفت: در حال حاضر اگر در گمرك به تركيب واردات توجه كنيم، خواهيم ديد كه واردات رسمي كالاهاي چيني بازار ايران را به مخاطره نينداخته است و اين امر نشان دهنده اعمال كنترل ما بر روي ورود كالاهاي چيني است.
وي افزود: اعمال تعرفه مؤثر را عامل مناسبي براي جلوگيري از ورود بيش از حد متعارف كالاهاي چيني به بازار ايراني مي دانيم.
وي اظهار داشت: به دليل اين كه كالاهاي چيني با قيمت پايين در گمركات اظهار مي شوند، بنابراين براي اين گونه كالا قيمت كف معين كرده ايم و در مورد بخشي از كالاهاي چيني با تعيين قيمت كف به وسيله كميسيون ماده يك مانع از اين شديم كه كالاي چيني با قيمت غيرمتعارف وارد بازار ايران شود.
وزير بازرگاني تصريح كرد: آنچه كه امروز به نظر مي آيد بازار ايران را در مورد كالاهاي چيني تهديد مي كند، قاچاق اين كالاها است و بايد برخورد جدي با آن شود.
وزير بازرگاني به توليد كالاهاي مرغوب و نامرغوب درچين اشاره و تصريح مي كند: در ورود كالاهاي چيني به كشور اين بخش خصوصي است كه نقش تعيين كننده در رساندن كالاهاي مرغوب و نامرغوب به دست مصرف كننده ايفا مي كند. واردات اجناس چيني با پرداخت سود و عوارض بازرگاني و گمركي و بدون اعمال دامپينگ براي اقتصاد ايران مفيد است.
وزير صنايع و معادن نيز در اين رابطه گفت: كالاهاي چيني قيمت تمام شده پاييني دارند و به دليل اين كه كيفيت مناسبي ندارند، با ورود به هر بازاري، آن بازار را با مشكل روبه رو مي كنند.
اسحاق جهانگيري افزود: مانند بسياري از كارشناسان اقتصادي كه به تهديد كالاهاي داخلي از سوي كالاهاي چيني معتقدند، تأكيد كرد كه پيش بيني هايي براي جلوگيري از وارد شدن ضربه به برخي كالاهاي ايراني در اثر واردات كالاهاي چيني انجام شده است.
وي اظهار داشت: يك كف قيمتي براي گمرك از جمله كالاهاي نساجي و لوازم خانگي مشخص كرده ايم كه گمرك تعرفه ها را براساس آن تعيين كند كه اين براي همه كشورها لحاظ مي شود.
مجتبي خسروتاج معاونت توسعه بازرگاني خارجي وزير بازرگاني ، مي گويد: چين به دليل جذب بالاي سرمايه هاي خارجي، دانش و تكنولوژي توليد و نيروي انساني ارزان قيمت بسياري از كشورهاي رقيب خود را در بسياري از زمينه ها ازجمله منسوجات از صحنه خارج كرده است.
وي مي افزايد: در سال گذشته يك ميليارد و ۳۰۰ ميليون دلار از چين ثبت سفارش شد.
معاون توسعه بازرگاني خارجي وزارت بازرگاني گفت: منسوجات و چيني آلات چيني براي جلوگيري از دامپينگ بازار ايران داراي قيمت پايه شدند.
مجتبي خسروتاج در زمينه اقدامات دولت در مقابله با نفوذ بيش از اندازه كالاهاي چيني به كشور،افزود: چين به دليل جذب سرمايه هاي خارجي، دانش و تكنولوژي توليد و نيروي انساني ارزان قيمت در بسياري از زمينه ها، زماني كه وارد بازار جهاني مي شود، كشورهاي رقيب را از صحنه خارج مي كند.
وي گفت: قدرت رقابتي چين براي عرضه كالاي خود در جهان با بسياري از كشورها برابري مي كند و بسياري از كشورها از حضور چين در بازارهاي خود ابراز نگراني مي كنند.
وي تأكيد كرد: نيروي انساني ارزان، انتقال تكنولوژي و سرمايه و توليد در مقياس انبوه سبب شده چين امروز به قدرت رقابتي خوبي در عرضه كالاهاي خود برسد.
وي گفت: از زماني كه گزارشهايي از سوي انجمن ها و تشكلات درخصوص برخي از كالاها كه در گمرك پايين تر از قيمت واقعي در برگ سبز گمركي است اعلام مي شود، در كميسيون ماده يك مقرر شد گمركات براي برخي از كالاها كه پيش بيني مي شود ارزان تر اظهار شوند، اعلام شوند تا براي آنها قيمت پايه بگذارند.
بخش اعظمي از واردات كالاهاي چيني از طريق تجارت رسمي انجام مي شود و قاچاق با اين حجم انجام نمي گيرد، بخشي از كالاهاي چيني نيز از طريق كالاهاي همراه مسافر وارد مي شود.
سفير جمهوري اسلامي ايران در چين نيز معتقد است كه حجم مبادلات بازرگاني ايران و چين ۵ ميليارد و ۷۰۰ ميليون دلار است كه تراز تجاري به نفع ايران است.
فريدون وردي نژاد صادرات ايران به چين را مربوط به محصولاتي چون نفت و گاز، قير، پتروشيمي، فولاد، سنگ و مواد اوليه چون سنگ آهن دانست.
وي درخصوص «نگراني هاي ناشي از اشباع بازارهاي ايران از انواع كالاهاي چيني» تصريح كرد: فكر مي كنم، اين روند براي كشور مثبت است، زيرا رقابت را افزايش داده و ضمن شكستن انحصار توليد برخي كالاهاي بي كيفيت و گران داخلي در اقتصاد ما ايجاد تحرك مي كند.
وردي نژاد افزود: البته يكي از اشكالاتي كه در روابط تجاري ايران و چين وجود دارد، اين است كه بازرگانان و بخصوص تجار بخش خصوصي دنبال ارزانترين كالاهاي چين مي روند.
وي توضيح داد: چين در حال حاضر با چهار استاندارد C،B،A و D كالا توليد مي كند كه به ترتيب دركشورهاي آمريكايي و اروپايي، كشورهاي پيشرفته آسيايي، جهان سوم و سرانجام در بازارهاي داخلي اين كشور به فروش مي رسند.
سفير ايران در چين ادامه داد: بازرگانان ايراني اغلب اقدام به وارد كردن كالاهايي از چين مي كنند كه داراي پايين ترين كيفت است و مي تواند به بازارهاي ما ضربه بزند.
وي تأكيد كرد: فكر مي كنم به جاي اين كه با واردات كالاهاي خارجي با بي تدبيري برخورد كنيم، بايد توليد داخلي را هدايت و مديريت كرده و قدرت رقابت اين كالاها را افزايش دهيم.
به گفته وردي نژاد، محدوديتي براي ورود كالاهاي ايران به چين وجود ندارد و تنها اشكال اين است كه چون ايران عضو WTO نيست، در برخي زمينه ها امكان رقابت ندارد.
وي در عين حال اظهار داشت: البته در برخي زمينه ها تعرفه هاي ترجيحي وجود دارد كه بايد بتوانيم از آنها به خوبي استفاده كنيم.
البته مشكل كالاهاي چيني تنها به ايران مختص نمي شود و ساير كشورهاي دنيا نيز با اين مشكل مواجه اند، مانند كشور تركيه كه اعلام كرده به منظور حمايت از صنعت نساجي خود تعرفه واردات كالاهاي چيني را افزايش مي دهد.
وزارت تجارت خارجي تركيه ضمن اعلام اين خبر افزود: به علت ارزان بودن قيمت كالاهاي چيني صنعت نساجي تركيه با تهديد هاي جدي روبه رو شده است.
و حتي آمريكا يكي از قدرتهاي بزرگ اقتصادي دنيا نيز واردات محصولات نساجي چيني را محدود كرده است. اين كار در پي زيان دهي شركت هاي آمريكايي از ورود محصولات نساجي ارزان قيمت چين به اين كشور، صورت گرفت.
لو، رايزن بازرگاني و اقتصادي سفارت چين در ايران با ابراز نگراني از ورود كالاهاي بي كيفيت چين در ايران و كاهش اعتماد بازار ايران به كالاي چيني خاطرنشان كرد: براي رفع اين مشكل قصد داريم با رفع واسطه ها و با برپايي نمايشگاه دائمي كالاهاي چيني در ايران كه شعبه اي از نمايشگاه دائمي كالاي چيني در دوبي خواهد بود زمينه واردات كالاهاي با كيفيت برتر چين را به ايران فراهم كنيم.
وي يادآور شد: واردات كالاهاي بي كيفيت چين به ايران از مبادي قاچاق و بدون نظارت دولت چين انجام مي شود و واسطه ها صرفاً به دليل قيمت پايين تر و كسب سود بيشتر به اين كار دست مي زنند.
او تصريح كرد: اگر واسطه هاي ايراني كالاي بي كيفيت چين را به ايران وارد نكنند توليد اين كالاها در چين نيز متوقف مي شود.
رئيس اتاق بازرگاني مشترك ايران و چين نيز در اين باره گفت: با مذاكرات صورت گرفته با مقامات چيني، ظرف ۴ ماهه آينده از صدور كالاي غيراستاندارد چيني به كشور جلوگيري مي شود.
اسدا... عسگراولادي اظهار داشت: با توجه به تلاشهاي مكرر نيروهاي امنيتي درخصوص ورود كالاي چيني، ممانعت از ورود كالاي قاچاق به كشور امكان پذير نيست، البته ورود كالاهاي قاچاق چيني با كيفيت بالا به كشور مشكلي ندارد.
وي افزود: در حال حاضر مشكل بزرگ كشور كالاهايي است كه با ضوابط استاندارد مطابقت ندارد كه نبايد اجازه ورود داده شود.
به گفته وي، در حال حاضر جمع آوري كالاهاي چيني از كشور عملي نيست. با توجه به اين كه نيروي انتظامي نظارت دقيقي بر اين مسايل دارد.
عسگراولادي تصريح كرد: طي مذاكراتي كه با وابستگان و نمايندگان كارخانه هاي چيني داشته ايم، خواستيم كه صدور كالاي چيني به ايران استاندارد سازي شود و كالاهايي كه از استاندارد ضعيفي برخوردار هستند، اجازه صدور كالا را به ايران نداشته باشند.
رئيس اتاق بازرگاني مشترك ايران و چين، با اشاره به اين كه دو نوع مرز مجاز و غيرمجاز در كشور وجود دارد، افزود: در مرز مجاز مشكل در كالاي ترانزيتي است كه گاهي كالاي قاچاق را تحت نام ترانزيت به ايران مي آورند.
وي خاطرنشان كرد: بسياري از كارخانه هاي كفش سازي و نساجي با ورود كالاي چيني ضعيف و يا ورشكست شده اند.
وي اظهار داشت: بهترين راه براي ايجاد اشتغال جوانان تغيير در ساختارهاي اقتصادي كشور براي توسعه سرمايه گذاري و توليد است.
وي با اشاره به اين كه مبارزه با قاچاق، حمايت از توليد داخلي را به دنبال دارد، گفت: با توجه به اين كه ورود كالاي قاچاق صنعتگران داخلي را ضعيف كرده، دولت بايد هزينه مبارزه با ورود كالاي قاچاق را افزايش دهد.
عسگراولادي در ادامه چشم انداز آينده روابط دو كشور را بسيار خوب توصيف كرد و افزود:  همكاري هاي اقتصادي، اجتماعي و سياسي دو كشور درحد بسيار بالايي قرار گرفته و در مجامع بين المللي نقطه نظرهاي مشترك فراواني داريم و به غير از مهار واردات كالاهاي متوسط از چين، مشكلي وجود ندارد.
وي علت استقبال بالاي بازرگانان ايراني براي همكاري با بازرگانان چيني را تسهيل در امر صدور ويزا از سوي چيني ها دانست و افزود: «سفارت چين براي مسافرين تجاري- صنعتي ظرف دو روز اقدام به صدور ويزا مي كند و با همين امتياز ايرانيان بسياري را جذب كرده است.»
عسگراولادي همچنين وجود بازار جذب مصرف در ايران و جنس ارزان چيني را در كنار ساير عوامل از دلايل افزايش مبادلات دو كشور در سال هاي اخير عنوان و عيب اصلي آنها را شبيه سازي كالاهاي توليدي ساير كشورها و ارائه آن با قيمت ارزان تر به بازار دانست.