دكتر عباس لقماني
در بسياري از مناطق قطبي آب شدن يخ ها به فاجعه تبديل شده است. سورتمه سواري در شمالي ترين منطقه آلا سكا.
پس از سالها كشمكش، بالا خره در شانزدهم فوريه امسال 28(بهمن) موافقتنامه كيوتو اجرايي شد. بر اساس اين پروتكل ميزان گازكربنيك متصاعد شده در هوا نبايد از حد معيني تجاوز كند و كشورهاي امضا كننده موظف اند ضمن رعايت مفاد اين موافقتنامه درحد امكان از افزايش و انتشار گازهاي گلخانه اي جلوگيري كنند.
آيا دوران سرد ديگري در انتظار زمين است و آيا روزي فراخواهد رسيد كه در اروپاي شمالي درختان نخل خودنمايي كنند؟
در مورد تغييرات آب و هوايي عقايد متفاوتي وجود دارد. بسياري بر اين باورند كه همه اين فرضيات فقط خيالپروري است. هنوز چند روزي از هشدار كريس لا پلا ي، رئيس گروه  تحقيقات قطبي انگليس، نگذشته بود كه در كنفرانسي بين المللي مجددا عنوان كرد پوشش حفاظت كننده يخي قطب هاي شمال و جنوب در حال از بين رفتن است و آب شدن يخ هاي قطبي بسيار سريعتر از پيش بيني ها اتفاق مي افتد.
در اين كنفرانس كه در ماه فوريه در لندن برگزار شد، كريس لا پلا ي عنوان كرد كه براثر آب شدن يخ هاي قطبي هر ساله شاهد افزايش سطح آبهاي آزادخواهيم بود. با وجود اين، وي در اين كنفرانس گفت كه دقيقا نمي توان گازهاي گلخانه اي يا گرم شدن كره زمين را عامل افزايش سطح آب ها دانست كه كريشتون استاد دانشگاه هاروارد كه علا وه بر آن كرسي انسانشناسي دانشگاه كمبريج را نيز بر عهده دارد و پيش از آن كتاب معروف او به نام ژوراسيك پارك به او محبوبيت جهاني داد، در كتابي به نام جهان در ترس كه اكنون در صدر پرفروش ترين كتاب هاي اروپا و آمريكا قرار دارد، ديدگاه هاي تازه اي را عنوان كرد.
در فاصله اي كوتاه چهار گردباد مهيب در سال 2004 فلوريدا را در نورديد و 22 ميليارد دلا ر خسارت بر جاي نهاد.
در كنار اين محقق و نويسنده، فرانك شتزينگ كه او هم از كارشناسان محيط زيست شناخته شده است و در كتابي كه كوتاه زماني پيش از زلزله جنوب شرقي آسيا، سونامي ايجاد شده بر اثر زلزله را پيش بيني كرده بود، نيز ديدگاه ديگري را مطرح مي كند. هر دوي اين نويسندگان ساليان دراز در مورد محيط زيست و آثار آن بر كره زمين تحقيق كرده اند و به همين علت ديدگاه هاي آنان قابل تامل است.
كريشتون چندان اعتقادي به عوامل انساني افزايش دماي كره زمين ندارد.
كريشتون مي  گويد كه البته عوامل انساني را ناديده نمي گيرد، ولي اعتقادي به صرف ميلياردها دلا ر جهت جلوگيري از چيزي كه به هيچ عنوان ثابت نشده، ندارد.
او حتي اعتقاد دارد كه پروتكل كيوتو برپايه داده هايي شكل گرفته است كه به هيچ عنوان ثابت شده نيست.
كريشتون كه عقايد بحث انگيز او باعث جدل بسيار شده، بيش از 2 دهه است كه به بحث بين دانشمندان محيط زيست در مورد گرم شدن فضاي كره زمين دامن مي زند.
پرسشي كه همواره مطرح شده، نمي تواند به نتيجه ملموسي در مورد گرم شدن كره زمين پاسخ دهد. آيا كره زمين در اثر گرم شدن هوا نابود مي شود؟ يا سبزي و جنگل  آب و هواي كنوني را بهتر خواهد ساخت؟ كريشتون ولي به سرسبزي و تغيير مثبت آب و هوايي زمين اعتقاد دارد. از هنگامي كه كتاب او جهان در ترس از چند هفته پيش به بازار آمد، بحث و جدل بين دانشمندان نيز بالا  گرفت. كساني كه در مورد كتاب قبلي او _ ژوراسيك پارك _ فقط خنديده بودند، اكنون او را كاملا  به باد انتقاد گرفته و عنوان مي كنند كه وي همه چيز را ساده مي انگارد و خطرهايي كه در پيش است ذهن او را اشغال نكرده است.
درختان نخل در سال 2000 در بيت المقدس براي نخستين بار در زير برف خم شدند.
صدها كارشناس از كشورهاي مختلف جهان تغييرات آب و هوايي را تعقيب كرده و ديدگاه هايي را در مورد آينده عنوان كرده اند.
به عقيده آنان 150 ميليون انسان بايد در سالهاي آينده مناطق ساحلي را به علت طغيان آب درياها ترك كنند و علا وه بر آن خشكسالي و قحطي نيز بسياري از نقاط كره زمين را تهديد مي كند. بيماري هايي نظير مالا ريا از پيامدهاي اين تغييرات خواهد بود و آب شدن يخ هاي قطبي  ميليون ها انسان را به سوي جهنمي غير قابل سكونت در پاره اي از نقاط جهان سوق خواهد داد. به عقيده اين دانشمندان، منطقه كارائيب، سواحل اقيانوس هند و آفريقا، بازندگان اصلي اين تغييرات آب و هوايي خواهند بود ولي در كنار اين بازندگان، برندگاني نيز وجود خواهند داشت. روسيه برنده اصلي اين تغييرات است، اگر درجه حرارت 2 درجه افزايش يابد، به گفته كارشناساني كه در اكستر گرد آمده بودند، بسياري از نقاط بد آب و هوا و سردسيري روسيه به دشت هاي خوش آب و هوايي تبديل مي شوند كه پيامدهاي مثبت اقتصادي را نيز براي اين كشور در پي دارد.
به گفته پرفسور مجيت لطيف از موسسه تحقيقات ليبنيتز در آلمان، كيوتو فقط يك قرار داد سمبليك است. به گفته پرفسور لطيف پروتكل كيوتو تاثير بسيار اندكي بر تغييرات آب و هوايي خواهد داشت و نمي تواند جلوي اين تغييرات را بگيرد.
پرفسور مارتين هايمن از موسسه تحقيقاتي ماكس پلا نك براي بيوشيمي در شهر ينا در آلمان نيز عقيده دارد كه نظر پرفسور لطيف صحيح است.
به گفته او كيوتو فقط يك شروع است و گام هاي بزرگ ديگري بايد برداشته شود تا بتوان از رسيدن به نتيجه  مطمئن شد.
در لندن مخالفان اين ديدگاه  ها در كنفرانسي كه در رقابت با همايش اكستر تشكيل داده بودند، ديدگاه  هايي را عنوان كردند كه در تضاد كامل با همه ديدگاه هاي پيشين است.
خشكسالي بي سابقه، درياچه هونگاشان در چين را به بياباني بي آب و علف تبديل كرد.
با نيم درجه تا يك درجه افزايش دما تا پايان اين سده به گفته پرفسور ريچارد ليندسن نبايد خيال كرد كه فاجعه اي رخ خواهد داد. از طغيان، نابودي جنگل ها يا عوامل طبيعي ديگر با اين ميزان افزايش دما، خبري نخواهد بود و اتفاق هايي كه احتمالا  روي مي دهد نيز كاملا  طبيعي است. با وجود اين پرفسور ليندسن آنچه در همايش اكستر مطرح شد را قبول دارد. او اعتقاد دارد كه دما افزايش مي يابد و انسان ها با توليد گازهاي مخرب در آن سهيم هستند ولي اين موضوع به گفته او به فاجعه منجر نمي شود.
در مورد همه اين مباحث كدام صاحبنظري را مي توان پيدا كرد كه واقعا تحت تاثير گروهي يا طرز تفكري نباشد. هركسي در اين مورد اظهارنظر كند بلا فاصله با سيل انتقادهاي طرف مقابل روبه رو شده و اين حملا ت درپاره اي از مواقع بسيار شخصي نيز مي شود. يكي از اين موارد كاملا  درمورد پرفسور هانس فون اشتورش كه استاد هواشناسي مركز تحقيقات گشتاتخت است، صدق مي كند. در مجله مهم و شناخته شده ساينس او در مقاله اي كه بسيار بحث برانگيز بود اندازه گيري دماي كره زمين در صد سال گذشته را زير سوال برد و ثابت كرد كه اين اعداد با اشتباه هاي فاحش همراه است. مخالفان او عنوان كردند كه حتي اگر حرف هاي او صحيح هم باشد او با اين كارش آب را به آسياب كساني ريخته كه دغدغه زيست محيطي ندارند.
آيا در هزاران سال گذشته هم طغيان هايي در اروپا همانند سال 1997 رخ داده است و آيا تابستان گرم سال 2002 در اروپا مشابهي نداشته است؟
به گفته پرفسور يوآخيم ماروتزكه همه اين حوادث به تنهايي چيزي را ثابت نمي كند. چگونه دانشمندان امروز از افزايش دما سخن مي گويند در حالي كه اصلا  وسيله اي براي اثبات اين سخن در گذشته ندارند.
تمام آزمايش هايي كه در اين مورد انجام شده بر پايه فرضيات است و قابل استناد علمي نيست. براي نخستين بار از قرن نوزدهم اين آزمايش ها انجام شده و قابل بررسي است. پيش از آن چگونه مي توان مثلا  حدس زد كه در زمان فراعنه مصر درجه حرارت در مصر چقدر بوده است؟
براي پاسخ به اين پرسش از درختان و نوع شيارهاي آن استفاده مي كنند ولي شيارهاي درختان تا چه حد قابل استناد هستند. هر درختي تابع عوامل مربوط به خود است. خاك و محيطي كه يك درخت در آن رشد مي كند ممكن است با درخت مشابهي كه فقط چندصد متر آن طرف تر رشده كرده است متفاوت باشد و ...
اين دو عكس كه بالا يي در سال 1928 و زيرين در سال 2004 برداشته شده نشان از آب شدن يخچال هاي طبيعي در جنوبيترين منطقه آرژانتين دارد.
به گفته موسسه تحقيقاتي بين المللي ماكس پلا نك هامبورگ تا پايان قرن بيست و يكم بين 1/4 تا 5/8 درجه كره زمين گرمتر مي شود كه در مقايسه با قرن گذشته تخمين  زده مي شود كه معادل 400 درصد است ولي پرفسور كريشتون اعتقاد دارد موضوعي كه اينقدر تفاوت نشان دهد فقط يك حدس است و قابل استناد نيست.
اكنون كساني كه همه پيش بيني هاي قبلي را زير سوال مي برند ديگر تنها نيستند ولي افكار عمومي عقيده خود را در اين مورد تثبيت كرده است. اكنون اين پرسش مطرح است كه آيا خرج كردن ميلياردها دلا ر در صورتي كه پيشگويي ها صحيح نباشد، هدر دادن ثروتي نيست كه مي تواند در مسير ديگر مورد استفاده قرار گيرد؟