Hamshahri Newspaper

فاطمه هاشمي
آمريكايي ها از مدتها پيش به دنبال تغيير پاره اي مفاد پيمان منع گسترش سلاح هاي هسته اي (ان.پي.تي) هستند. هدف تغييرات پيشنهادي اين كشور كه قرار است در اجلاس بازنگري ۱۲ ارديبهشت مطرح شود، جلوگيري از دستيابي كشورهاي غيرهسته اي جهان به سلاح هاي هسته اي عنوان شده است، اما بسياري معتقدند هدف واقعي طرح، محروم كردن كشورها از تكنولوژي صلح آميز هسته اي است. در متن زير اين دو نگاه بررسي شده است.
قرار است دوم ماه مه (۱۲ ارديبهشت) هفتمين نشست بازنگري پيمان منع گسترش سلاح هاي هسته اي (ان.پي.تي) در نيويورك برگزار شود. دستور جلسه اين نشست كه نمايندگان بيش از ۱۸۰ كشور عضو پيمان ان.پي.تي در آن شركت خواهند كرد، «بازنگري توافقات اين پيمان» ذكر شده است.
هفته گذشته ۲۳ سياستمدار سابق كه عمدتا آمريكايي، روسي و كانادايي هستند با انتشار بيانيه اي درباره اجلاس بازنگري، خواستار سختگيري بيشتر عليه كشورهاي فاقد سلاح هاي هسته اي در اجلاس نيويورك و قانوني كردن اين سختگيري ها شدند.
اما در لابلاي بيانيه آنها در مواردي محدود به آمريكا و ديگر كشورهاي دارنده سلاح هسته اي نيز انتقاد شده بود.
در بخش سختگيرانه بيانيه كه اشاراتي غيرمستقيم به كشورهايي مانند ايران و كره شمالي داشت، آمده بود: براساس تفسيري كه از مقررات ان.پي.تي ارايه مي شود كشورها بدون آنكه به طور صريح و آشكار اين پيمان را نقض كنند مي توانند به توانايي هايي دست يابند كه آنها را تا مرز توليد تسليحات هسته اي پيش ببرد و سپس مي توانند از عضويت در پيمان خارج شده بدون آنكه جريمه اي قبول كنند مگر آن كه شوراي امنيت سازمان ملل اقدامي به عمل آورد، پس بايد مقرراتي وضع شود كه در آن هيچ كشوري نتواند از عضويت ان.پي.تي خارج شود و يا از مسئوليت تخلف هاي قبلي خود در قبال پيمان منع گسترش سلاح هاي هسته اي فرار كند... جهان در ۵ سال اخير شاهد «شكل هاي جديد و مهلك تري از تروريسم، جنگ، بازار سياه مواد هسته اي و كشورهاي نقض كننده پيمان ان.پي.تي» بوده است.... بزرگترين تهديد امروز، از انبارهاي جهاني سرشار از اورانيوم و پلوتونيوم بسيار غني شده سرچشمه مي گيرد كه به دليل امنيت و نگاهداري ناكافي در تاسيسات هسته اي جمهوري هاي شوروي سابق و ده ها كشور ديگر، به سهولت در دسترس تروريست ها قرار دارد.
به همين علت به كشورهاي داراي مواد، تجهيزات و فناوري هسته اي توصيه مي شود به منظور جلوگيري از دستيابي تروريست ها و يا كشورهاي ديگر به آن مواد، كليه مواد قابل استفاده از تسليحات هسته اي را با توسعه برنامه هاي مختلف مورد محافظت قرارداده و يا از ميان بردارند.
در بخش انتقادي اين بيانيه كه شخصيت هايي مانند مادلين آلبرايت، وزير خارجه پيشين آمريكا و رابرت مك نامارا و ويليام پري وزيران دفاع سابق آمريكا نيز آن را امضا كرده اند به صورت محتاطانه اي مسئوليت قدرت هسته اي به آنها گوشزد شده بود. در اين بخش از بيانيه آمده است: از كشورهاي داراي فن آوري هسته اي درخواست مي شود تا استفاده از اورانيوم بسيار غني شده را در راكتورهاي هسته اي غيرنظامي متوقف كنند و مطابق قطعنامه ۱۵۴۰ سازمان ملل كنترل هاي ملي و بين المللي صادراتي و ترتيبات امنيتي را در اين زمينه تقويت كنند... پانزده سال پس از پايان جنگ سرد، اكثر كشورها احساس مي كنند كه پنج كشور اوليه داراي سلاح اتمي (انگليس، آمريكا، چين، روسيه و فرانسه) تمايل ندارند تعهدات خود را نسبت به ان.پي.تي براي خلع سلاح هسته اي دنبال كنند.
اين اعتقاد فراگير به همراه پيشرفت غيرقابل توجه در زمينه خلع سلاح هسته اي موجب شده است تا در ميان كشورهاي غيرهسته اي، برخي كشورها نسبت به انجام تعهدات خود در قبال ان.پي.تي و يا موافقت يا تقويت آن پيمان علاقه كمتري نشان دهند.به همين علت اكنون ترديدهاي فزاينده اي در جهان نسبت به بقاي منع اشاعه تسليحات هسته اي وجود دارد. كشورهاي داراي توانايي فناوري به منظور توسعه سلاح اتمي، درحال بازبيني تصميمات سياسي خود مبني بر انجام ندادن چنين كاري هستند.
يك هيات عالي رتبه از سازمان ملل متحد در گزارش جديدي با عنوان «جهاني امن تر» نتيجه گيري كرده است كه «ما به نقطه اي نزديك مي شويم كه از بين رفتن رژيم منع اشاعه هسته اي مي تواند غيرقابل بازگشت و منجر به گسترش فناوري هسته اي شود.»
بنابراين لازم مي دانيم در چنين فضايي به كشورهاي عضو ان.پي.تي توصيه كنيم كه با «ايجاد كنترل هاي موثرتر درمورد فناوري هايي كه مي توانند براي توليد مواد مربوط به سلاح هاي اتمي به كار گرفته شوند» موافقت كنند.
همچنين از اين كشورها مي خواهيم توانايي آژانس بين المللي انرژي اتمي براي بازرسي و نظارت بر پايبندي به قوانين و معيارهاي منع گسترش هسته اي را از طريق اختيارات موجود و پروتكل الحاقي تقويت كنند و همه كشورها ملزم به پيروي از آن باشند.
گاردين :جورج بوش رئيس جمهوري آمريكا ضمن لغو تعهدات واشنگتن خواهان آن است كه ساير كشورها به تعهدات سخت تري تن بدهند
نگاه خطرناك آمريكا و انگليس
يك هفته پس از بيانيه سياستمداران، روزنامه انگليسي گاردين كه مشي چپگرايانه دارد و از منتقدان هميشگي آمريكا به شمار مي رود، بخش انتقادي آن بيانيه را به شكلي برجسته تر بازگو كرد. در مقاله گاردين كه ريچارد نورتون نوشته، آمده است: دوم ماه مه نمايندگان ۱۸۹ كشور جهان براي بازنگري در پيمان منع گسترش جنگ افزارهاي كشتار جمعي (ان .پي .تي ) در نيويورك گردهم مي آيند.
اين كنفرانس در حالي برگزار مي شود كه گمان مي رود ايران براي دستيابي به سلاحهاي هسته اي تلاش مي كند، كره شمالي اعلام كرده كه به سلاحهاي هسته اي دست يافته ، كشورهاي غربي نسبت به خطر تروريسم هسته اي هشدار داده اند و آمريكا نيز ايده توليد نسل جديدي از سلاحهاي كوچك هسته اي را بررسي مي كند.
امروز دولت انگليس معتقد است كه به دليل آنكه سلاحهاي هسته اي گسترش پيدا خواهند كرد، اين كشور نمي تواند جنگ افزارهاي هسته اي خود را كنارگذارد.
اين منطق ، ان .پي .تي را از بنيان مي لرزاند و آمريكا و انگلستان هردو به گونه اي آب را گل آلود مي كنند و بر اثر اين فعاليتها است كه كشورهاي غيرهسته اي احساس ناامني مي كنند.آمريكا ايده اطمينان امنيتي منفي كه براساس آن كشورهاي هسته اي حق ندارند به كشورهاي غيرهسته اي حمله هسته اي كنند را با اعلام اين مطلب كه ممكن است در پاسخ به يك حمله شيميايي و يا بيولوژيكي و يا حتي در هر شرايط مقتضي ديگر از سلاحهاي هسته اي استفاده كند، متزلزل كرده است .
جف هون وزير دفاع انگليس اوايل ماه جاري در پارلمان گفت كه دولت در پيچيده ترين شرايط حاضر است جهت دفاع از كشور از سلاح هسته اي استفاده كند.
وي افزود: سياست خودداري از شروع حمله با سلاحهاي هسته اي ، با دكترين بازدارندگي ما و ناتو مغاير است و استراتژي كلي ما اين است كه در ذهن هر كشور متخاصم درخصوص ماهيت دقيق واكنش خود ترديد و بازدارندگي موثري ايجاد كنيم .
آيا واقعا اين بازدارندگي موثر است ؟ مقامهاي دولت ، گاهي اوقات اين تصور را در اذهان ايجاد مي كنند كه دليل اصلي براي خودداري دولت انگليس از خلع سلاح هسته اي آن است كه در آن صورت فرانسه تنها قدرت هسته اي اروپا خواهد شد.به بيان ديگر موضوع صرفا اعتبار و غرور ملي است .
جورج بوش رئيس جمهوري آمريكا ضمن لغو تعهدات واشنگتن خواهان آن است كه ساير كشورها به تعهدات سخت تري تن بدهند.براساس ان .پي .تي ، كشورها حق دارند از اورانيوم غني شده براي توليد انرژي استفاده كنند.
جورج بوش ماه گذشته اظهار داشت : ما نمي توانيم اجازه دهيم كشورهاي سركش نقش محوري ان .پي .تي را در تقويت امنيت بين المللي متزلزل كنند.
ايران ، آمريكا و ساير كشورهاي غربي را به دليل ناديده گرفتن زرادخانه هسته اي اسرائيل ، متهم به نفاق و دوچهرگي مي كند و اسرائيل بر خلاف ايران حتي پيمان ان.پي . تي را امضا نكرده است .
به نظر مي رسد پيامي را كه كشورهاي غيرهسته اي بطور فزاينده اي درك كرده اند اين است كه داشتن سلاح هسته اي احترام ساير كشورها را جلب و آنها را از مورد حمله قرار گرفتن حفظ مي كند .