مريم پاپي
اشاره؛
مركز سرطان هاي زنان بيمارستان خاتم الانبيا، چند سالي است كه راه اندازي شده است. اين مجموعه با دارا بودن بخش هاي راديولوژي، فيزيوتراپي، بازتواني و پاتولوژي كه تشخيص و درمان سرطان هاي زنان را از ابتدا تا انتها انجام مي دهند، زنان را در تشخيص سرطان در حداقل زمان و انجام اقدامات درماني سريع ياري مي دهد. دكتر نادره بهتاش،متخصص زنان و مامايي و فوق تخصص سرطان هاي زنان كه در اين مركز فعاليت مي كند، ضمن تأكيد بر اينكه سرطان هاي تناسلي زنان شايع ترين سرطان ها در زنان بعد از سرطان پستان است، براساس تجربه خود در اين مركز و ۱۰ سال فعاليت در مجتمع بيمارستاني ولي عصر مجموعه امام خميني تهران، وضعيت سرطان هاي زنان را در ايران تشريح مي كند.وي در بخشي از صحبت هايش به شرايط روحي نامطلوب زناني كه بر اين درمان اقدام به شيمي درماني يا جدا كردن عضو بدن خود مي كنند، اشاره كرده و انجام اقدامات روان درماني براي اين زنان را نيز توصيه مي كند. گفت وگو با دكتر نادره بهتاش را مي خوانيد.
* براساس نتايج آخرين تحقيقاتي كه در كشور صورت گرفته است، سرطان هاي شايع زنان ايران چه سرطان هايي هستند؟
- بعداز سرطان پستان، سرطان دستگاه هاي تناسلي، مهمترين علت مرگ و مير زنان بر اثر سرطان است. سرطان هاي شايع زنان در ايران شامل سرطان هاي دهانه رحم، جسم رحم و تخمدان است. سرطان هاي ريه و روده نيز در زنان شيوع دارند كه همه اين سرطان ها با جراحي وسيع و راديكال و بعد شيمي درماني و راديوتراپي درمان مي شوند.
* راههاي تشخيص اين سرطان ها در مراحل اوليه چيست؟
- در مورد سرطان دهانه رحم، متأسفانه درصد قابل توجهي از بيماران با سرطان پيشرفته مراجعه مي كنند و اين در حالي است كه مي توان با غربالگري خوب، از پيشرفت اين سرطان در مراحل اوليه جلوگيري كرد. اين بيماري حدود ۷-۸ سال بيماري پيش سرطاني دارد كه مي توان با معاينه و نمونه برداري، آن را در مراحل اوليه تشخيص داد و به طور قاطع درمان كرد. عامل ايجاد اين سرطان، ويروسي به نام اچ.پي.وي است كه با فراهم شدن شرايط مناسب همچون ضعف قواي ايمني بدن، سيگار كشيدن زن يا شوهر، احتمال ابتلا به آن تشديد مي شود. متأسفانه در ايران به دليل كم توجهي و آگاه نبودن خانم ها و افرادي كه سرويس هاي بهداشتي ارائه مي دهند، اين نمونه برداري انجام نمي شود يا اگر انجام شود با خطاهاي گزارشي همراه است و ما تشخيص اين بيماري را در مراحل اوليه از دست مي دهيم. يك راه مناسب ديگر در تشخيص زودرس سرطان كلپوسكوپي است. دستگاه كلپوسكوپي مشابه يك ذره بين مي تواند درشت نمايي ايجاد كند و بررسي دهانه رحم با اين دستگاه موجب كشف زودرس تغييرات پيش بدخيمي مي شود. در همين زمان اين تغييرات با چشم عادي قابل رؤيت نيست.
* به اين ترتيب توصيه هاي پزشكان مبني بر مراجعه مرتب سالانه زنان براي تست سرطان با اين خطاهاي گزارشي بي فايده است!
- نه، اين طور نيست. كاركنان بهداشت و درمان ممكن است يك يا دو سال خطا كنند، ولي اگر اين آزمايشات به طور مكرر صورت گيرد، بالاخره بيماري تشخيص داده مي شود و به همين دليل مراجعه بيمار از همه چيز مهم تر است.
سرطان تخمدان هم بي سر و صدا پيشرفت مي كند و با توجه به اين كه در حوزه لگن و شكم فضاي كافي براي رشد آن وجود دارد، علامتي ايجاد نمي كند. يكي از علايم شايع اين نوع سرطان، بزرگ شدن شكم و تجمع مايع در آن (آسيت) است. اين بيماري در كل جمعيت هم آن قدر زياد نيست كه بتوان براي يافتن مبتلايان به آن روش هاي غربالگري را با مخارج كم اجرا كرد.
نه تنها در ايران بلكه در سراسر دنيا ۷۰-۸۰ موارد سرطان هاي تخمدان در مراحل پيشرفته كشف مي شوند و درمان جنبه تسكيني دارد. البته در اين مورد هم معاينات منظم زنان و انجام سونوگرافي و بعضي آزمايشات خوني بخصوص از ۴۰-۴۵ سالگي به بعد مي تواند در تشخيص زودرس بيماري كمك كند.
* سرطان تخمدان كه با بزرگ شدن شكم همراه است ممكن است با چاقي يا حاملگي اشتباه گرفته شود؟
- متأسفانه به كرات ملاحظه كرده ام كه خانم ها به دليل چاقي هاي مفرط در ناحيه شكم، اين افزايش قطر و بزرگ شدن شكم را تا ماهها يا حتي سال ها متوجه نشده اند. حتي از شكم برخي بيماران ۱۰ ليتر مايع و توده هايي به وزن ۱۰ كيلوگرم خارج كرده ايم، ولي بيمار از تغيير وضعيت خود اطلاع نداشته يا نسبت به آن بي توجه بوده است.
* آيا بيماري هاي دستگاه تناسلي زنان علامت مشخصه خاصي دارد كه با مشاهده آنها زنان به پزشك مراجعه كنند؟
- علامت مهم اين بيماري لكه بيني و خونريزي هاي نامرتب است. بنابراين به خانم ها هشدار مي دهيم كه براي پيشگيري از بيماري در درجه اول معاينات منظم زنان و تست پاپ اسمير را انجام دهند و در صورت مشاهده علايمي همچون لكه بيني و خونريزي هاي نامنظم، به پزشك مراجعه و روش هاي تشخيصي را پيگيري كنند.سرطان جسم رحم خوشبختانه در مراحل اوليه علايم اوليه خود را نشان مي دهد. علامت اين بيماري نيز خونريزي هاي غيرطبيعي است و هشدار ما در اين خصوص به خانم ها مراجعه يا گزارش هر نوع خونريزي غيرطبيعي در سنين باروري، به ويژه خونريزي در سال هاي بعد از يائسگي به پزشك زنان است.باز هم تأكيد مي كنم كه بروز هر نوع خونريزي با هر ميزان بعد از يائسگي در خانم ها، غير طبيعي است و بايد در خصوص آن بررسي تشخيصي شود. اين بررسي شامل معاينه، برداشتن تست از دهانه رحم، نمونه بافتي از حفره داخل رحم يا كورتاژ تشخيصي و انجام سونوگرافي است. خونريزي بعد از رابطه جنسي نيز يك يافته مهم است كه در صورت بروز بايد بررسي شود.
* چه سرطاني از زنان در ايران بيشتر از كشورهاي غربي است؟
- سرطان دهانه رحم در ايران بيشتر است. چون كشورهاي ثروتمند غربالگري منظم را انجام مي دهند، ولي سرطان تخمدان و رحم در كشورهاي پيشرفته هم زياد است، ولي كشورهاي فقير و مياني وضعيت بدتري نسبت به ما دارند.
* اين سرطان ها تا چه حد قابل درمان هستند؟
- درمان سرطان ها در مراحل اوليه منجر به بهبود كامل بيمار مي شوند و شخص مي تواند سال هاي طولاني بدون بيماري زندگي خوبي داشته باشد و حتي بچه دار شود. در حالي كه در مراحل پيشرفته با وجود درد و رنج فراوان براي بيمار و خانواده و مخارج سنگين و اقدامات سنگين درماني بيماري تا حد مختصري كنترل مي شود و متأسفانه در موارد بسياري مجدداً شروع به رشد كرده و نهايتاً بيمار در شرايط بسيار نامناسب فوت مي كند.
* آيا تعدد زايمان ها در مستعد شدن نسبت به سرطان هاي دستگاه تناسلي مؤثر است؟
- اين موضوع ثابت نشده است، ولي يكي از عوامل بسيار مهم مستعد كننده ابتلا به سرطان دهانه رحم داشتن روابط جنسي آزاد از جانب زن و يا شوهر اوست.عامل ابتلا به سرطان دهانه رحم ويروسي است كه از شوهر به زن منتقل مي شود و عامل ابتلا به سرطان هاي جسم رحم و تخمدان مشخص نيست.
* يكي از مسائل مهم درمان بيماري ها بخصوص در مورد بيماري هاي سختي همچون سرطان ها تحت نظر قرار دادن بيمار توسط روانپزشك است. اين اقدام ضرورتي تا چه حد در مورد زناني كه در ايران به سرطان مبتلا مي شوند اجرا مي شود؟
- توجه به مسائل روانشناختي بخصوص در مورد زنان بسيار مهم است، چون بسياري از آنها به دليل تغييرات بدني خود دچار مشكلات خانوادگي مي شوند و درمان هاي سنگين و طولاني نيز موجب مي شود كه آنها صدمه بيشتري ببينند. سرويس هاي پشتيباني در درمان بيماران سرطاني نقش مهمي ايفا مي كنند، به عنوان مثال متخصصان مربوطه به افرادي كه بر اثر شيمي درماني موهايشان ريخته است نحوه استفاده از كلاه گيس را آموزش مي دهند يا ورزش هاي لازم براي بيماران سرطاني را كه به ورم هاي قسمت هاي مختلف بدن مبتلا مي شوند، تغذيه مناسب چگونگي رعايت بهداشت يا ساير موارد را توصيه مي كنند.اين كار يك هنر بزرگ است كه تنها روانشناسان و روانپزشكاني كه در اين زمينه كار كرده اند مي توانند از اين طريق موجبات بهبودي بيماران را فراهم كنند.
* و صحبت آخر؟
- خانم ها مي توانند با هشياري، افزايش دانش فردي و اختصاص قسمتي از وقت و انرژي خود به مسأله سلامت بسياري از بيماري هاي خطرناك و كشنده همچون سرطان هاي دستگاه تناسلي و سرطان پستان را كه نخستين عامل مرگ و مير خانم ها بر اثر سرطان است، در مراحل اوليه شناسايي كنند. به عنوان مثال جلوگيري از افزايش وزن، انجام منظم ورزش هاي معمول و رعايت رژيم غذايي مناسب بسيار مؤثر خواهد بود.
