شهريار اميري
عكس ها : مجتبي جانبخش
دوازدهمين نمايشگاه مطبوعات درحالي به كار خود پايان داد كه علي رغم حضور چشمگير مطبوعات استقبال مخاطبان از آن كاهش يافت. شايد يكي از دلايل كاهش حضور بازديدكنندگان تكراري شدن نمايشگاه مطبوعات باشد. ۱۲ سال است كه نمايشگاه برگزار مي شود اما متأسفانه در طي اين ۱۲ سال هيچ گونه تحولي در آن ديده نمي شود حتي در چند سال اخير چيدمان غرفه ها نيز شكلي ثابت به خود گرفته است.
برخي از مسئولان مناسب نبودن فضاي نمايشگاه براي ارائه كالاي فرهنگي را دليل اين امر مي دانند اما اين مسئله هرچند صحت دارد اما دليل كافي به نظر نمي رسد. شايد تصميماتي نوين و كم هزينه در شكل دادن نمايشگاه سيزدهم بتواند تا حدي به جذب مخاطب كمك كند به طور مثال حضور فعالان مطبوعاتي به صورت گسترده تر و با برنامه ريزي منسجم مي تواند يكي از راه حل ها باشد. متن اين گزارش را مي خوانيد.
خارج كردن نمايشگاه از حالت دكه مطبوعاتي، حضور نشريات الكترونيك و يا آشنا كردن مراجعان با فرآيند چاپ و توزيع نشريه ويا آشنا كردن مراجعان با فرآيند تهيه و توليد مطلب مي توانند از راهكارهاي مناسب باشد.
اما در نمايشگاه دوازدهم غرفه همشهري يكي از معدود غرفه هايي بود كه سعي داشت با استفاده از برخي نوآوري ها در جلب مخاطبان بكوشد.تبديل اين غرفه به ايستگاه اطلاع رساني به عنوان طرحي آزمايشي كه به مخاطب اين اجازه را مي داد تا از طريق رايانه به كليه روزنامه ها به صورت آن لاين دسترسي داشته باشد، چاپ هرروزه ويژه نامه، حضور فعال مسئولان روزنامه در غرفه و نشست هاي جنبي و ارتباط نزديك با مخاطبان از نكات مثبت غرفه همشهري بود.
اين عوامل باعث شد تا همشهري به عنوان غرفه برگزيده نمايشگاه دوازدهم انتخاب و مورد تقدير قرار گيرد.
در جريان نمايشگاه علاوه بر مردم، مسئولان نيز از همشهري بازديد كردند و با روند اطلاع رساني توسط اين نشريه آشنا شدند و در ضمن ديدار به ارائه نظرات خود نيز پرداختند. در زير خلاصه اي از اين نظرات از نظرتان مي گذرد.
حجت الاسلام خاتمي در ديدار از غرفه همشهري گفت: من از مديريت همشهري به خاطر درايتي كه در هدايت همشهري نشان داده اند تشكر مي كنم و اين كه مسائل سياسي بر روي اصل و ذات اين نشريه اثر نگذاشته است، طبيعي است كه خط فرهنگي و سياسي همشهري ممكن است قدري فرق كرده باشد ولي همچنان ابتكار، نوآوري، زندگي و شادابي اش را حفظ كرده و اين امر به خاطر يكايك كساني است كه در اين مؤسسه كار مي كنند و بايد حرمت آنها حفظ شود.
رئيس جمهوري در دفتر يادبود روزنامه نوشته است: جايگاه همشهري در عرصه مطبوعات كشور جايگاهي بلند و درخور احترام است.
احمد مسجدجامعي وزير فرهنگ و ارشاد اسلامي درمورد فعاليت هاي مؤسسه همشهري معتقد است: نشرياتي مثل «همشهري محله» و «همشهري ويژه نمايشگاه» در عرصه مطبوعات كشور اتفاقات مباركي هستند. اين نوع نشريات باعث جذب نيروهاي تازه كار مي شود. كار آنها در كنار خبرنگاران حرفه اي نوعي آموزش و تربيت نيروي تازه نفس است. همين مي تواند باعث انعكاس  خواست ها و عقايد طبقات مختلف و حضور تمام اقشار جامعه در مطبوعات كشور باشد.
عزت الله ضرغامي رئيس سازمان صدا و سيما نيز طرح هايي كه روزنامه همشهري اجرا مي كند ازجمله راه اندازي سيستم اطلاع رساني رسانه ها در شهر را الگويي براي مطبوعات كشور ارزيابي مي كند و مي گويد: اميدوارم اين طرح ها مقطعي نباشد.
* رئيس جمهوري
در دفتر يادبود روزنامه نوشته است: جايگاه همشهري در عرصه مطبوعات كشور جايگاهي بلند و درخور احترام است
*احمد مسجدجامعي
وزير فرهنگ و ارشاد اسلامي درمورد فعاليت هاي مؤسسه همشهري معتقد است: نشرياتي مثل «همشهري محله» و «همشهري ويژه نمايشگاه» در عرصه مطبوعات كشور اتفاقات مباركي هستند
سردار عبداللهي سرپرست نيروي انتظامي نيز ويژگي هاي اطلاع رساني همشهري را در سرعت عمل با دقت و جامع بودن مي دانند و مي گويد: نشريات «همشهري محله» روزنه خوبي براي پليس است تا به اين وسيله احساس امنيت را در كلانشهر تهران افزايش دهد.
اما عبدالله جاسبي رئيس دانشگاه آزاد اسلامي از منظري ديگر به همشهري مي نگرد و اعتقاد دارد: روزنامه همشهري توانسته است در جامعه تأثيرگذار باشد، اميد است با ارتقاي سطح اين روزنامه و توسعه بيشتر آن بر تأثيرگذاري آن بيافزايد.
مصطفي معين وزير سابق علوم و كانديداي رياست جمهوري اظهار اميدواري كرده است همشهري جدي ترين مدافع حقوق شهروندان در همه عرصه ها باشد.
سيد طه هاشمي معاون سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري معتقد است :در ايران هرچند هيچگاه روزنامه به جايگاه اصلي خود حتي نزديك هم نشده اما طلوع روزنامه هاي چون همشهري سبب شد ايران و ايراني ها با سبك و سياق روزنامه نگاري حرفه اي آشنا شوند.
واعظي آشتياني از اعضاي شوراي شهر نيز در دفتر يادبود همشهري نگاشته: همشهري از لحاظ ژورناليستي بسيار حرفه اي و خوب عمل كرده و از نگاهي ديگربدليل عدم ورود به مسائل جناحي و سياسي توانسته جايگاه خوبي در بين مخاطبان خود به 
دست آورد.
سهراب بيگي معاون اجرايي قوه قضائيه با ابراز اين كه به زودي راهكارهاي قانوني براي رفع محدوديت توزيع همشهري يافت شود از انتشار ويژه نامه «همشهري حقوقي» با همكاري قوه قضائيه استقبال نمود.
عماد افروغ نماينده مجلس و استاد دانشگاه درباره همشهري نوشته است: روزنامه وزين همشهري با تمام شاخه و شعبات آن موجب مسرت و خوشحالي در اهل نظر است.
سردار نوريان معاونت اجتماعي ناجا ضمن دعوت از دست اندركاران همشهري براي بازديد معاونت اجتماعي ناجا اظهار اميدواري كرده است زمينه هاي همكاري هرچه بيشتر در راستاي ارتقاي فرهنگ نظم و انضباط اجتماعي، ارتقاي احساس امنيت در جامعه تداوم يابد.
محسن انصاري معاونت راهنمايي و رانندگي نيروي انتظامي نيز با استقبال از انتشار صفحه ترافيكي معتقد است: سيستم الكترونيكي اطلاع رساني نيز ابتكار بسيار مفيدي مي باشد و اميدواريم در آينده شاهد اجرايي شدن آن در شهر تهران باشيم.
عليرضا تابش مديركل روابط عمومي وزارت ارشاد نيز با استقبال از طرح جديد روزنامه همشهري در دفتر يادبود همشهري نوشته است: اميد كه طرح جديد اين روزنامه (مطالعه روزنامه در ايستگاه هاي اتوبوس) موفق باشد و موجب ارتقاي فرهنگ مطالعه در جامعه شود.
محمد عطريان فر سردبير سابق همشهري نيز در دفتر يادبود نگاشته است: با عرض سلام و ارادت خدمت همه همكاران و دوستان و همفكران عزيزم در روزنامه همشهري، آرزومندم كه در دوران مديريت جديد اين رسانه نيرومند و مردمي تمامي نقصان ها و كاستي هاي گذشته جبران شود و گام هاي موفق تري نسبت به گذشته برداشته شود.
محسن رضايي دبير مجمع تشخيص مصلحت نظام و كانديداي رياست جمهوري نيز همشهري را رسانه پيشگام در اطلاع رساني به ملت بزرگ ايران ارزيابي كرده است كه در بين نخبگان جايگاه شايسته اي را كسب كرده است.

دوازدهمين نمايشگاه مطبوعات با ۲۰ درصد رشد و بيشترين سرويس دهي با حداقل ۳۰ درصد صرفه جويي نسبت به سال گذشته از نظر مادي برگزار شد.
طبق آخرين نظرسنجي ها سيستم برگزاري نمايشگاه مورد رضايت حدود ۶۴ درصد از غرفه داران بود و ۷۵ درصد از غرفه داران از سپردن امور نمايشگاه امسال به شركت تعاوني مطبوعات رضايت داشته و مايلند سال آينده نيز اين اختيار به تعاوني داده شود، البته در اين راستا ۱۸ درصد مخالف نيز وجود داشته است.
دبير نمايشگاه مطبوعات، تنها مشكل در برگزاري اين دوره نمايشگاه را بخش پاياني و اهداي جوايز دانست و مدعي شد: متاسفانه از سوي وزارت ارشاد فشارها و اعمال نظرهايي در اين زمينه صورت گرفت، گرچه با وجود اين مساله معتقدم در مورد برنده هاي جشنواره تا حدودي بي عدالتي صورت گرفت ولي بنده به عنوان دبير ستاد هيچ گونه دخالتي در اعلام برنده ها نداشتم.
حلت اظهار كرد: برخي غرفه ها كه قبلا به آنها اعلام كرده بوديم برنده هستند، در آخرين لحظات خط خوردند.
حلت در مورد معيار انتخاب برندگان نمايشگاه مطبوعات، گفت: در اين زمينه ۱۰ معيار در نظر گرفته شده كه اين معيارها طي نامه اي منعكس شده بود كه در اين راستا غرفه آرايي، برنامه هاي جنبي، ارتباط خوب با مخاطبان، همكاري با مسئولان ستاد برگزاري نمايشگاه از جمله اين معيارها بوده است.
حلت با تأكيد بر بي عدالتي در اعلام برندگان، خاطر نشان كرد: در خصوص اعلام برندگان در هر بخش هيچ گونه اولويتي وجود نداشته است مثلا در بحث روزنامه ها ۴ روزنامه برنده شدند كه در اين راستا هيچ كدام اولويتي بر ديگري نداشتند.
دبير نمايشگاه مطبوعات، نتيجه اولين دوره كاري تعاوني مطبوعات در برگزاري نمايشگاه را طبق نظرسنجي ها مثبت ارزيابي كرد.
وي به احتمال زياد جدا شدن نمايشگاه مطبوعات از نمايشگاه كتاب در سال آينده اشاره كرد و گفت: مطمئنا اين مساله هيچ خللي در روند اجرايي نمايشگاه ايجاد نمي كند.
مطمئن باشيد كساني كه علاقه مند واقعي مطبوعات هستند به سمت نمايشگاه خواهند آمد و از آن استقبال خواهند كرد در واقع جدايي نمايشگاه مطبوعات بسيار تاثيرگذار است.
هر چند كه تنها ۴۰ درصد موافق اين جداسازي هستند، ولي يك بار مي توان ريسك كرد و نمايشگاه را جدا كرد و نتايج آن را سنجيد.
به نظر حلت براي تعيين برندگان غرفه ها بايد گروه مستقلي از بيرون نمايشگاه در نظر گرفته شود تا برندگان را تعيين كنند.
وي در مورد صدور قطعنامه نمايشگاه، گفت: قطعنامه صادر شد، ولي به دليل بي برنامگي در پايان جشنواره اعلام شد كه قرائت نشود، اما امروز يا فردا اين قطعنامه توسط رسانه ها منتشر خواهد شد.
گفتني است در پايان مراسم اختتاميه دوازدهمين نمايشگاه مطبوعات  ، با حضور احمد مسجدجامعي، وزير فرهنگ و ارشاد اسلامي، دكتر صحفي، معاون مطبوعاتي و اطلاع رساني وزارت ارشاد، مجتبي آقايي، مدير كل اداره تبليغات و اطلاع رساني و دكتر حلت، دبير اين دوره از نمايشگاه غرفه هاي برتر معرفي و از نمايندگان آن ها تقدير شد.
غرفه هاي برتر دوازدهمين نمايشگاه مطبوعات به شرح و ترتيب زير معرفي شدند:
- خبرگزاري ها: ايسنا، ايرنا، ميراث خبر
- روزنامه ها: ضمن تقدير ويژه از روزنامه خبر ، جام جم، شرق، همشهري، كيهان
- خانه هاي مطبوعات استان ها: مازندران، بوشهر، زنجان
- انجمن ها: باشگاه روزنامه نگاران دانشجويي ايران(ايسجا)، انجمن روزنامه نگاران زن ايران(رزا)، انجمن عكاسان بحران
- پزشكي: ماهنامه درد
- روزنامه ورزشي: ضمن تقدير ويژه از استقلال جوان، روزنامه هاي نود، خبر ورزشي
- اقتصادي: هيچ غرفه اي حائز تقدير شناخته نشد.
- ادبي: گوهران
- ورزشي: فوتبال
- رايانه:  وب
- صنعت معماري و ساختمان: هيچ غرفه اي حايز تقدير شناخته نشد.
- حقوق: دادگستر
- گردشگري: هيچ غرفه اي حايز تقدير شناخته نشد.
- علوم انساني: ديدار آشنا
- پژوهشي، علوم اجتماعي: بُشري
- طنز و كاريكاتور و جدول: هيچ غرفه اي حايز تقدير شناخته نشد.
- ادبيات دفاع مقدس:   فرهنگ پايداري
- هنر: ضمن تقدير از ماهنامه فيلم، عكاسي خلاق، گرافيك
- دين، فلسفه و حوزه: پگاه حوزه، نقد و نظر
- كودك و نوجوان:   تي ني جر
- اقتصاد، بازرگاني و مديريت: بازار كار
- اقليت ديني: امرداد
- فرهنگي:   فرهنگ مردم
- صنعت و كشاورزي: ضمن تقدير از وزارت جهاد كشاورزي، سنبله
- سياسي: علوم سياسي
- صنعت و مهندسي:   نفت پارس
- محيط زيست:   جنگل و مرتع
- اجتماعي و معلومات عمومي: شاهد، بنياد انديشه اسلامي 
- عامه  پسند، اطلاع رساني و ارتباطات و خانواده:   هيچ غرفه اي حايز تقدير شناخته نشد.
- تقدير ويژه از: خانه كاريكاتور، غرفه تجليل از شهداي مطبوعات، نشرآوران .

مسعود محمدي
دوازدهمين نمايشگاه مطبوعات در حالي پايان يافت كه نظام مطبوعاتي ما همچنان از مشكلات ساختاري چندي رنج مي برد.
فرهنگ شفاهي و كم خواني كه متاسفانه رسانه هاي ديداري و شنيداري جديد نيز آن را تقويت كرده و مي كنند يكي از اين مشكلات است. كم خواني كه ميراث دوران عدم توسعه آموزش و بيسوادي است موجب شده ما بيشتر «گوش» باشيم تا «چشم» و گپ وگفت وگوهاي شفاهي جمعي، فضاي كمي را براي مطالعه و تأمل و تعقل فردي باقي مي گذارد، از همين روست كه سرانه مطالعه در ايران بسيار پايين و بين ۲ تا ۵ دقيقه در روز است. تيراژ كتابهاي ما به زحمت از ۳ هزار نسخه فراتر مي رود، به همين روال تيراژ مطبوعات حدود سه ميليون نسخه و سرانه مطبوعات نيز كمتر از سه نسخه به ازاي هر ۱۰۰ نفر و بسيار كمتر از استاندارد جهاني (۱۰ نسخه به ازاي هر ۱۰۰ نفر) است. ضعف هاي قانون مطبوعات يكي ديگر از چالش هاي پيش رو مطبوعات كشور است. عدم تناسب حقوق با تكاليف در قانون مطبوعات فضاي كاري لازم را براي جذب نخبگان فرهنگي به حوزه مطبوعات فراهم نمي كنند، در نتيجه بسياري از توليدكنندگان محتوا و پيام هاي مطبوعاتي را جوانان آموزش نديده و كم تجربه تشكيل مي دهند. نظام صدور مجوز براي انتشار مطبوعات كه در مقابل روش اعلام و ثبت تقاضا قرار مي گيرد، مانعي ديگر براي توسعه مطبوعات به شمار مي رود. روش صدور مجوز با فرايند پيچيده و بوروكراتيك خود هميشه صفي طويل از متقاضيان ايجاد مي كند و انگيزه فعاليت مطبوعاتي را به مرور از علاقمندان به اين حرفه مي گيرد. بعنوان مثال عليرغم آنكه طي ۴ سال اخير بيش از ۲۰۰۰ مجوز جديد براي انتشار نشريه صادر شده اما هنوز حدود ۳۰۰۰ متقاضي ديگر در نوبت و صف انتظار هستند.
تاكيد بر نظارت هاي خشك حقوقي و فقدان مكانيزم هاي حرفه اي و صنفي نظارت يكي ديگر از مشكلات مطبوعات كشور است. فعاليت مطبوعاتي به دليل سرعت و فوريت هميشه با درصدي خطا و اشتباه همراه است، كه قواعد خشك حقوقي و قضايي قادر نيست در داوري و ارزيابي در مورد خطاهاي مطبوعاتي اين قبيل ملاحظات را مد نظر قرار دهد. به همين دليل در بسياري از كشورها براي مطبوعات و ساير فعاليت هاي فرهنگي از اهرم هاي صنفي و حرفه اي نظارت بهره مي گيرند. اما اين قبيل اهرم ها نيازمند صنفي متشكل و نيز ميثاق نامه اخلاق حرفه اي است كه متاسفانه هنوز در ايران مراحل ابتدايي را طي مي كند.