Hamshahri Newspaper

گفت وگو: اسدالله افلاكي
دومين كارگاه تخصصي تهران _ پاريس طي پنج روز از ۱۶ تا ۲۰ خرداد ماه امسال برگزار شد. به دليل نقش اين كارگاه در تدوين طرح هاي جامع و تفصيلي گفت و گويي با مهندس جليل حبيب اللهيان مشاور شهردار و رئيس مركز مطالعات و برنامه ريزي شهر تهران انجام داده ايم كه در پي مي آيد.
گفتني است وي مسئوليت نهاد تهيه طرح هاي جامع و تفصيلي تهران را نيز بر عهده دارد.
* علت برگزاري اين كارگاه چيست؟
- اجازه بدهيد پيش از پرداختن به اين موضوع، مقدمه اي عرض كنم سپس به اين پرسش پاسخ دهم. سالهاست كه تهران فاقد يك طرح بهنگام، عملي و كاربردي براي هدايت تحولات شهر است. به عبارت ديگر، تهران طي ۲۵ سال اخير بدون طرح هاي تفصيلي و جامع اداره شده است. البته نخستين طرح جامع تهران در سال ۱۳۴۹ توسط شركت فرمانفرمائيان تهيه شد. پس از انقلاب نيز بنا به ضرورت، در سال هاي ۷۰ تا ۷۵ تلاش هايي براي بازنگري اين طرح صورت گرفت. اما اين بازنگري كارساز نبود زيرا اين طرح با گذشت زمان كارآمدي خود را از دست داده بود در نتيجه شهر با دستورالعمل هاي تك راه حلي، بخشنامه اي و براساس تصميمات يك شبه اداره مي شد و همين شيوه هاي غيرمتعارف طي دو دهه گذشته، روند توسعه شهري را با مشكلات فراواني مواجه ساخت. در پي بروز اين مشكلات، در سال ۷۸ موافقت نامه اي ميان وزارت مسكن و شهرداري مبادله شد با اين موضوع كه اين دو ارگان به طور مشترك نسبت به تهيه طرح براي تهران اقدام كنند ولي به دلايلي كه عمده ترين آن تحولات در مديريت شهري بود اين توافق نامه عملي نشد. سپس در سال ۸۱ و در دوره جديد مديريت شهري، اين موضوع دوباره مورد توجه قرار گرفت و در مهرماه سال ۸۲ براساس موافقت نامه اي كه به امضاي وزير مسكن و شهرداري تهران رسيده بود مقرر شد نهاد مشتركي بين وزارت مسكن و شهرداري شكل بگيرد و وزارت مسكن در بعد تهيه طرح جامع و شهرداري در ارتباط با طرح تفصيلي اختيارات خود را به اين نهاد واگذار كنند با اين هدف كه طرح جامع و تفصيلي مناطق تهران به طور همزمان تهيه شود. به همين منظور، قرار شد مسئولي براي اين نهاد تعيين شود و در كنار آن شورايي هدايت راهبري اين فرايند را برعهده بگيرد. با اين رويكرد اين نهاد عملاً در سه ماهه چهارم سال ۸۲ شكل گرفت و كليه امور مرتبط با آن در مركز مطالعات برنامه ريزي شهر تهران متمركز شد. مسئوليت نهاد هم به رئيس مركز واگذار گرديد.
* با اين وصف، بيش از يك سال از فعاليت نهاد مي گذرد، در اين مدت نهاد به چه اموري پرداخته است؟
- در نخستين گام، ۲۲ مشاور براي تهيه طرح هاي تفصيلي ۲۲ منطقه و ۸ مشاور براي تهيه طرح جامع انتخاب شد و در كنار آن، نهاد از همكاري مشاورهاي اصلي و پشتيباني نيز برخوردار شد. اما از همان آغاز كار، نهاد به اين نتيجه رسيد كه براي تسريع در امور، بهتر است از خدمات و تجارب مشاوران خارجي نيز استفاده شود. اين موضوع در دستور كار قرار گرفت و شوراي راهبري هم آن را تصويب كرد و پس از بررسي هاي متعدد و در پي امضاي تفاهم نامه اي، آتليه شهرسازي پاريس (اپور) براي همكاري انتخاب شد.
سالهاست كه تهران فاقد يك طرح به هنگام، عملي و كاربردي براي هدايت تحولات شهر است. به عبارت ديگر تهران طي ۲۵ سال اخير بدون طرح هاي تفصيلي و جامع اداره شده است
* آتليه شهرسازي پاريس از چه ويژگي هايي برخوردار است كه ديگران فاقد آن هستند و به طور كلي براساس چه معيارهايي اين مؤسسه دعوت به همكاري شد؟
-اپور يك نهاد عمومي وابسته به شهرداري پاريس است كه به صورت هيأت امنايي اداره مي شود و دولت، شهرداري و شوراي شهر پاريس در اداره آن نقش دارند. به عبارت ديگر، اين مؤسسه مغز متفكر و تصميم ساز شهرسازي پاريس است و نزديك به ۴۰ سال است كه سرنخ تمامي تحولات و برنامه هاي شهرسازي پاريس را در دست دارد و از سال ۱۹۶۷ تاكنون به طور مداوم تحولات و برنامه هاي شهر پاريس را دنبال كرده است. از سوي ديگر اين مؤسسه در سطح بين المللي فعاليت گسترده اي دارد. براساس همين ويژگي ها و با توجه به مشابهت هاي پاريس و تهران، اين مؤسسه به عنوان مشاور عالي در تهيه طرح هاي توسعه شهر تهران انتخاب شد تا مشاوران طرح هاي جامع و تفصيلي در تعامل با كارشناسان اين مؤسسه از تجربيات و ديدگاه هاي آن آگاه شوند و با بومي كردن اين تجربيات در تهيه و تدوين طرح ها از آن بهره جويند. البته همكاري فرانسويها با ايران پيشينه اي طولاني دارد چرا كه ۴۰ سال پيش طرح هاي متروي تهران با همكاري فرانسويها تهيه شد. افزون بر اين، در بسياري از طرح هاي شهري از ديدگاه ها و نظرات كارشناسان فرانسوي استفاده شده است. اين كارگاه هم كه دومين كارگاه تخصصي تهران -پاريس است در تداوم همكاري مؤسسه اپور با طرح هاي توسعه شهري تهران برگزار مي شود.
* كارگاه چه مباحثي را دنبال مي كند؟
- در واقع در اين كارگاه، گروه اپور ديدگاه ها و تجربيات خود را درباره موضوعات مختلفي چون حمل و نقل، حفظ و احياي بافت هاي تاريخي، بازسازي بافت هاي فرسوده و منابع مالي مطرح مي كنند و متقابلاً مشاوران ايراني هم با اشاره به كارهاي در دست اقدام به طرح ديدگاه هاي خود مي پردازند . در پايان نيز ديدگاه هاي طرفين نقد و بررسي مي شود و از اين رهگذر تجربيات فرانسويها به مشاوران ايراني منتقل مي گردد. ما اميدواريم تداوم اين همكاري به سويي برود كه طرح هاي جامع و تفصيلي تهران كه در دست تهيه و تدوين است و اميد نجات تهران به آنهاست به بهترين نحو و در كمترين زمان آماده شود.
* شما به تداوم همكاري اشاره كرديد، آيا پس از تدوين طرح جامع و تفصيلي همكاري با اپور ادامه مي يابد؟
- ما اميدواريم پس از تهيه طرح هاي جامع و تفصيلي، گروه اپور در هدايت و راهبري اين طرح ها به ما كمك كنند. نكته اي كه بايد به آن اشاره كنم اين كه يكي از مسائل بسيار مهمي كه مورد توافق وزارت مسكن و شهرداري قرار گرفته و به نظر من نقطه عطفي است كه شايد از طرح هاي جامع و تفصيلي هم مهمتر باشد ايجاد يك نهاد دايمي براي برنامه ريزي و طرح ريزي شهر تهران است. ما معتقديم همان طوري كه آتليه شهر پاريس، نزديك به ۴۰ سال است براي پاريس برنامه ريزي مي كند، تهران هم نيازمند يك نهاد دايمي است كه در جايگاهي مناسب به طور دايم، تحولات تهران را كنترل و هدايت كند. در حقيقت براي تصميم گيراني مثل شوراي شهر، وزارت مسكن، شهرداري و دولت، تصميم ساز باشد. بنا بر اين يكي از دستاوردهاي ما ايجاد يك نهاد دايمي براي تهران است كه در اين زمينه و براي سازماندهي آن از همكاري پاريس و اپور استفاده خواهيم كرد. البته لايحه اي در حال تدوين است كه به احتمال زياد بايد به تصويب مجلس هم برسد. چرا كه شكل گيري يك نهاد دايمي براي تهران و قوام و پايداري آن قطعاً نيازمند قانون است و ضروري است قانونگذار بر آن صحه گذارد.
* طرح جامع و تفصيلي چه زماني آماده تصويب مي شود و با تصويب و اجراي اين طرح ها مشكلات تهران طي چه زماني برطرف مي شود يا به حداقل ممكن كاهش مي يابد؟
- پيش بيني مي شود تا اواخر امسال، اين طرح ها آماده تصويب شود. اما نبايد انتظار داشته باشيم با تصويب اين دو طرح مشكلات تهران برطرف شود، زيرا حل معضلات تهران، زمان بر است، يعني حتي اگر اين طرح ها به طور كامل هم اجرا شود پيامدهاي مثبت آن در درازمدت و ظرف يك دوره ۵ تا ۲۰ سال آشكار مي شود.
* با اين حساب حل مشكلات تهران با داشتن طرح و برنامه مدون هم به طول مي انجامد؟
- اگر طرح و برنامه نداشته باشيم اصلاً اميدي به حل مشكلات تهران نخواهد بود. بنا بر اين ضروري است طرح جامعي داشته باشيم كه همه به آن اعتقاد داشته باشند و دولت، مجلس، وزارت مسكن، وزارت كشور، شوراي شهر و به طور كلي همه دستگاه ها از آن حمايت كنند با داشتن چنين طرحي مي توان در چشم انداز ۲۰ ساله اميدوار بود تهران به سمتي حركت كند كه به شهري بدون مشكل و يا با مشكلات كم و قابل سكونت تبديل شود.
يكي از مسائل مهمي كه مورد توافق وزارت مسكن و شهرداري قرار گرفته و نقطه عطفي است كه شايد از طرح هاي جامع و تفصيلي هم مهمتر باشد ايجاد يك نهاد دايمي براي برنامه ريزي و طرح ريزي شهر تهران است
* به نظر شما مهمترين مشكلات تهران به ترتيب اهميت كدامند؟
- عمده ترين مشكلات تهران ذيل سه موضوع تقسيم بندي مي شوند: نخست نبود اعتقاد و باورنداشتن به برنامه ريزي براي شهر و اداره آن، كه اين يك مسئله تاريخي _ فرهنگي است و پيشينه طولاني دارد. نداشتن يك برنامه بهنگام و جامع و درست براي اداره شهر ناشي از همين مشكل است و همين باور سبب شده است تا به جاي برنامه ريزي، مسائل تهران به طور روزمره حل و فصل شود. مشكل دوم، بحران مالي يا «نظام درآمد- هزينه اي »شهرداري است. يعني شهرداري همواره به عنوان يك نهاد دولتي مطرح بوده و نه يك نهاد مردمي و همين طرز تلقي مانع از شكل گيري يك نظام درآمد- هزينه اي متناسب ، غيردولتي و پايدار در مديريت شهري شده است در نتيجه مردم در هزينه هاي شهرنشيني مشاركت پيدا نكرده اند. البته اين به معناي آن نيست كه دولت در بخش عمران شهري كمك نكند بلكه دولت هم بايد سهم خود را مانند همه جاي دنيا بپردازد.
مشكل سوم، ناسازگاري و غيركارآمد بودن ساختار شهرسازي كشور و مغشوش بودن جايگاه هاست. به طوري كه فقدان جايگاه مناسب براي مديريت شهري و تداخل وظايف وزارت مسكن و وزارت كشور، سبب تداوم مشكلات ساختار و ناكارآمدي قوانين و مقررات شهري شده است. اينها مهمترين مشكلات شهرسازي در كشور است كه بايد با چاره انديشي ساز و كار مناسبي براي برون رفت از آن فراهم آيد.