حسن حيدري
مي گويند جام جهاني همچون زندگي است. يك اتفاق واقعي. جام جهاني يكي از كليدهاي درك جهاني ماست. فوتبال در دايره حادثه اي چون جام جهاني بقا پيدا مي كند. اين فوتبال چيست؟ نيروي قدرتمندي براي يكپارچگي اجتماعي؟ يك قالب مناسب براي برجسته ساختن بسياري از جنبه هاي زندگي است؟ آيا نسل امروز مي تواند با فوتبال دست در دست هم به شيوه هاي هماهنگ عمل كند؟
شور و حال مردم در يك ورزشگاه فوتبال به ويژه زماني كه به پيروزي مي انجامد هيچ زمان تجربه اي كم اهميت نيست. فوتبال با چشم اندازي پيچيده، كه با وجود قواعد ساده و عامه فهم كه بر آن حكومت مي كند، تأكيدي نمادين براين مطلب است كه بهترين و يا ماهرترين افراد مي توانند بازي را ببرند. در اين قواعد يكسان كه رنگ پوست، مسلك و مرام نيز در آن يكسان است از اين منظر فوتبال مدرسه دموكراسي است.در جام جهاني نيز تيم هايي به موفقيت مي رسند كه مردان برتري دارند. در اين گردهمايي از پنج قاره جهان كشورها در قالب تيم ملي به رقابت مي پردازند تا برگزيدگان در يك رويداد بي نظير با هم به مبارزه بپردازند و قهرمان جهان را معرفي كنند. اينك براي جام جهاني ۲۰۰۶ اين رقابت آغاز شده است. ايران، ژاپن، كره و عربستان از پنج قاره آسيا عبور كردند و به جمع بزرگان ديگر قاره ها رسيده اند. مسابقات در تمام نقاط جهان ادامه دارد از آفريقا تا غرب اروپا، از آمريكا تا قاره اقيانوسيه. نگاهي مي اندازيم به مسابقات مقدماتي پنج قاره.با نزديك شدن به پايان رقابت هاي مقدماتي جام جهاني در قاره هاي مختلف چهره تيم هاي صعود كننده مشخص مي شود. تاكنون قاره آسيا از ۵/۴ سهميه خود ۴ تيم برتر مستقيماً به جام جهاني راه يافته اند كه شامل تيم هاي ژاپن، ايران، عربستان و كره جنوبي هستند و تيم هاي ازبكستان و بحرين نيز به احتمال زياد براي بازي «Play off» برگزيده مي شوند. در قاره اروپا كه در بخش نخست گروه هاي آن را مورد بررسي قرار داديم هنوز تيمي به جام جهاني راه نيافته است. در منطقه آمريكاي جنوبي نيز تنها آرژانتين به دور نهايي راه يافته و در قاره هاي آفريقا و اقيانوسيه نيز چهره تيم هاي صعود كننده در پرده ابهام قرار دارد.
آفريقا
قاره آفريقا از سال ۱۹۸۲ به بعد جهش چشمگيري در فوتبال جهاني داشت و همواره تيم هايي چون كامرون، نيجريه، الجزاير و... كارنامه درخشاني را در اين بازي ها داشته اند. البته با توجه به ميزباني آفريقاي جنوبي در جام جهاني ۲۰۱۰ انگيزه تيم هاي اين قاره چند برابر شده است. بعد از اين كه كامرون در جام جهاني ۹۰ ايتاليا تا مرحله يك چهارم نهايي راه يافت و نيجريه نيز ۴ سال بعد در آمريكا شگفتي ساز شد سهميه اين قاره به ۵ تيم افزايش يافت تا تيم هاي بيشتري از اين قاره محروم به جام جهاني برسند.
در حال حاضر ۳۰ تيم در قالب ۵ گروه ۶ تيمي در حال رقابت هستند و در پايان از هر گروه يك تيم به جام جهاني راه مي يابد.
در گروه يك، تيم سنگال كه در جام جهاني ۲۰۰۲ باعث حذف تيم هاي سرشناسي چون فرانسه و سوئد شد تا به مرحله يك چهارم نهايي هم برسد در آستانه حذف شدن قرار دارد. در حال حاضر در اين گروه توگو با ۱۷ امتياز و زامبيا با ۱۶ امتياز در مكان هاي اول و دوم قرار دارند. با توجه به دو بازي آينده توگو مقابل ليبريا در خانه، در كنگو در خارج از خانه شانس صعود اين تيم به رهبري استفان كيشسي بيشتر از سايرين است. اين دو بازي در روزهاي ۱۱ شهريور و ۱۵ مهرماه انجام مي شود.
توگو براي صعود قطعي به جام جهاني از دو بازي آينده خود تنها به ۴ امتياز نياز دارد.
ميزباني ۲۰۱۰ حذف مي شود
براي آفريقاي جنوبي ميزبان جام جهاني ۲۰۱۰ عدم صعود به رقابت هاي سال آينده بسيار دردناك خواهد بود. اين تيم رقابت نزديكي را در حال حاضر با غنا دارد و فقط به دليل تفاضل گل كمتر در مكان دوم ايستاده است.
غنا به رهبري ماريانو باريتو تيم پرقدرت گروه دوم به حساب مي آيد و بخت اول صعود اين گروه مي باشد. دو پيروزي قاطع مقابل آفريقاي جنوبي در بازي هاي رفت و برگشت راه اين تيم را براي رسيدن به آلمان هموار كرده است.
حتي در پايان رقابت هاي مقدماتي در صورت تساوي در امتيازات، غنا به دليل تفاضل گل بهتر به جام جهاني راه مي يابد.
غنا در دو بازي آينده خود ابتدا در خانه با اوگاندا ضعيف ترين تيم گروه مصاف خواهد داد و در بازي بعدي با جزاير كيپ ورد ديدار مي كند. بازي اول اين تيم روز ۱۱ شهريور و بازي دوم روز ۱۵ شهريور ماه سال جاري خواهد بود.
از سوي ديگر آفريقاي جنوبي نيز در دو بازي آينده به مصاف تيم هاي بوركينافاسو و كنگو مي رود.
ساحل عاج يك گام تا صعود
تيم فوتبال ساحل عاج براي رسيدن به مهم ترين افتخار تاريخ ورزشي اين كشور در روز يازدهم شهريور به مصاف تيم كامرون مي رود كه تاكنون سابقه حضور در چند دوره جام جهاني را داشته است. ساحل عاج در صورت پيروزي در اين بازي مستقيماً به جام جهاني راه مي يابد. اين تيم در حال حاضر با ۱۹ امتياز پيشتاز گروه است و كامرون با ۲ امتياز كمتر در مكان دوم ايستاده است.
در بازي رفت در يوآندا كامرون با گل هاي ساموئل اتوئو و گوي فوت چاين ساحل عاج را شكست داد.
هنري ميشل مربي ساحل عاج در مورد بازي برگشت عقيده دارد نبايد ميزباني اين بازي باعث شود كه ما حريف را دست كم بگيريم زيرا آنها داراي بازيكنان سرشناس زيادي هستند كه همگي در خارج از كامرون بازي مي كنند.
وي در مورد آرايش بازي ساحل عاج در اين بازي افزود: ما تنها با سه گل خورده بهترين خط دفاع را داريم و در اين بازي نيز مثل ساير ديدارها با سيستم ۲-۴-۴ به ميدان خواهيم رفت.
ميشل در مورد شانس ساحل عاج براي صعود مستقيم به جام جهاني گفت: ما تنها ۹۰ دقيقه با جام جهاني فاصله داريم و قصد داريم تا در همين بازي سرنوشت خود را روشن كنيم.
در تيم ساحل عاج بازيكنان تكنيكي و سرنوشت سازي چون آپيا، دروگبا ستاره تيم چلسي و آقاي گل رقابت ها تا اين لحظه با ۷ گل و كالو و... مي تواند در جام جهاني شگفتي ساز باشند همان طور كه ساير كشورها در ادوار گذشته اين چنين بودند.
ساحل عاج در آخرين بازي مرحله مقدماتي در آبيجان مقابل مصر تيمي كه در سال ۱۹۹۰ نماينده قاره آفريقا بود به پيروزي ارزشمند دو بر صفر رسيد. در اين ديدار دروگبا به تنهايي سه گل به ثمر رساند تا اين تيم گام بلندي به سوي جام جهاني بردارد. دروگبا در جدول گلزنان منطقه آفريقا رقيب سه گله ديگري به نام چيوي آلبايور دارد كه عضو تيم ملي توگو است.
آنگولا مدعي جديد
پيشرفت فوتبال در قاره آفريقا نيز باعث شد تا تيم هاي تازه اي به جرگه نامداران اين قاره ملحق شوند. در سال هاي گذشته تنها نام هايي چون تونس، الجزاير، كامرون و... به گوش مي رسيد ولي در حال حاضر قدرت فوتبال از دستان اين تيم ها خارج شده است.
گروه چهارم نيز از اين قاعده مستثني نيست. به طور مثال تيم الجزاير كه سابقه حضور در جام جهاني ۸۲ و ۸۶ را دارد و اكنون با ۱۷ امتياز در رتبه آخر جدول قرار دارد و شانسي براي صعود ندارد.
در حال حاضر تيم هاي آنگولا، نيجريه و زيمبابوه رتبه هاي اول تا سوم جدول رده بندي را در اختيار دارند. البته رقابت اصلي در اين گروه بين آنگولا و نيجريه ۱۵ امتيازي است.
آنگولا در بازي هاي مقدماتي شروع خوبي نداشت و ابتدا مقابل الجزاير به تساوي بدون گل رسيد، اما در بازي بعدي برابر نيجريه تيمي كه سه بار به جام جهاني راه يافته به پيروزي يك بر صفر رسيد. از اين بازي به بعد بود كه آنگولا عزم خود را براي صعود به جام جهاني جزم كرد. اين تيم اگر چه رتبه جهاني هفتادو دوم دارد اما در حال حاضر بخت اصلي صعود به شمار مي رود. اين تيم در دو مسابقه آينده با گابن و روآندا روبه رو مي شود كه در صورت موفقيت براي اولين بار به جام جهاني صعود مي كند و بدين ترتيب تيم نيجريه از دوره رقابت ها كنار مي رود.
هر دو تيمي كه شاگردان لوئيس دي الويرا با آنها ديدار دارند حريفان دشواري در گروه به حساب نمي آيند. برخلاف آنگولا، نيجريه روز يازدهم شهريور در خارج از خانه ديدار سختي را با الجزاير در پيش دارد. نيجريه در بازي رفت نيز در آبوجو به زحمت با يك گل اين تيم را از پيش رو برداشت. بازي بعدي نيجريه با زيمبابوه در خانه خودش است. تيم نيجريه زماني شانس خود را براي رسيدن به هجدهمين دوره جام جهاني از دست رفته ديد كه در بازي خانگي برابر آنگولا به تساوي يك بر يك رسيد. اين تيم اگر چه با گل جي جي اوكاچا در دقيقه ۵ از حريف پيش افتاد اما فيگواريدو در دقيقه ۶۰ بازي را به تساوي كشاند تا نيجريه حساس ترين امتياز خود را در اين دوره از دست بدهد. بعد از اين بازي از سوي ابراهيم گالديما رئيس فدراسيون فوتبال نيجريه «كريستين چوكوا» سرمربي اين تيم از سمتش بركنار شد. وي در ادامه افزود: براي دو بازي آينده نيجريه دستيار سرمربي به نام اوستين ايگودان رهبري تيم را برعهده خواهد گرفت.
يورش براي چهارمين حضور
تونس كه يكي از باسابقه ترين تيم هاي آفريقايي در جام جهاني به شمار مي رود در آستان چهارمين حضور در اين رقابت ها قرار دارد.
تونس در سال هاي ۷۸ ، ۹۸ ، ۲۰۰۲ در سه دوره حضوري پرشور داشته است. اين تيم در حال حاضر با ۱۴ امتياز و يك بازي كمتر نسبت به مراكش در مكان دوم جدول قرار دارد.
تونس به رهبري روژه لمه در جام كنفدراسيونها در حد خوبي ظاهر شد و اگر بخت با اين تيم يار بود مي توانست شگفتي ساز باشد. تونس در بازي آخر با اقتدار استراليا را شكست داد و آلمان را تا دقيقه ۷۳ متوقف كرده بود و در ديدار با آرژانتين نيز با نتيجه نزديك دو بر يك مغلوب شد در حالي كه يك پنالتي را در ابتداي بازي از دست داد.
تونس روز ۲۶ مرداد در ورزشگاه پرنس مولا عبدالله به مصاف كنيا مي رود. بازي بعدي تونس در يازدهم شهريور با همين تيم در كنيا خواهد بود كه اين ۶ امتياز مي تواند پل صعود تونس نيز باشد. تونسي ها در آخرين بازي خود در مرحله مقدماتي با مراكش ديدار دارند كه در اين بازي خانگي نيز آنها مي توانند با غلبه بر مراكش براي چهارمين بار به اين رويداد بزرگ جهاني لبخند بزنند. در بازي رفت دو تيم در رباط به تساوي يك بر يك رسيدند. روژه لمه اظهار اميدواري كرده است كه با توجه به شرايط موجود ما به حضور در جام جهاني خوش بين هستيم. در سه بازي آينده ما دو بازي خانگي در پيش داريم كه مهم ترين آن مقابل مراكش در تونس است و اين امر به ما اميد بيشتري مي دهد.
از سوي ديگر مراكش ابتدا با بوتسوآنا ديدار مي كند و سپس با تونس در روز ۱۵ مهر ماه مصاف خواهد داد.
اين تيم در حال حاضر با يك بازي بيشتر و ۱۶ امتياز در صدر جدول قرار دارد.
شگفتي آفريقا با تيم هاي نورسيده
مثل بسياري از كشورهاي ديگر آفريقايي كه ساليان دراز مستعمره فرانسه بوده اند، تونس نيز در شكارگاه فرانسه اكثر بازيكنان خود را به باشگاه هاي اين كشور مي فرستد؛ در حالي كه فوتبال تونس هيچگونه شباهتي به فوتبال فرانسه ندارد، اما براثر بروز خلاقيت هاي فردي تونسي ها خيلي زود  خود را با محيط هماهنگ مي كنند. اساس فوتبال كشورهاي آفريقايي تماما متكي به قدرت بدني و يك نوع خشونت ذاتي است و سپس مهارت هاي تكنيكي و پيچيدگي هاي تاكتيكي. توگو نيز امروزه اينگونه بازي مي كند، غنا، نيجريه، كامرون، سنگال، ساحل عاج، آنگولا و... نيز اينگونه فوتبال بازي مي كنند. در قاره سياه فاصله ها كمتر مي شود، ديگر نمي توان الجزاير يا مصر و يا كامرون را قدرت مطلق دانست.
الجزاير با ستاره هايش غروب كرده است و مصر نيز آن توانمندي فيزيكي هميشگي را ندارد. روند تكاملي فوتبال آفريقا باعث شده است تا بيشتر باشگاه هاي دنيا چشم به سرمايه هاي اين قاره داشته باشد. از اين قاره مردان افسانه اي هم به جهان فوتبال معرفي شده اند. روجر ميلا، لخدر بلوني، ژرژ وه آ و حالا اولوئو، از آن دست بازيكنان بزرگ به حساب مي آيند.
۳۰ تيم در حال حاضر در پنج گروه به رقابت مي پردازند تا از دو گروه يكي مستقيم به جام جهاني بروند. آيا با اين سرمايه آفريقا بايد پنج سهميه داشته باشد؟ تيم هاي نورسيده خود را در دور مقدماتي بيشتر مطرح كرده اند. سنگال در گروه يك صعود نمي كند. در حالي كه در گروه دوم آفريقاي جنوبي نيز در خطر حذف است و مصر نيز نااميد است و كامرون هنوز تكليفش روشن نيست. الجزاير كه اصلاً شانس ندارد و شايد نيجريه نيز زير سايه آنگولا بالا نيايد. مراكش و تونس نيز براي مالاوي و گينه شانس صعود باقي نگذاشته اند. آيا در جام جهاني ۲۰۰۶ شاهد شگفتي تيم هاي تازه رشد يافته آفريقا خواهيم بود؟
در شماره هاي آينده به بررسي رقابت هاي مقدماتي در مناطق آمريكاي جنوبي، آمريكاي مركزي و قاره اقيانوسيه خواهيم پرداخت.