اشاره: در شماره ديروز بخش نخست گفت وگو با غلامرضا منوچهري - مديرعامل شركت پتروپارس منتشر شد. منوچهري در بخش اول اين گفت وگو، به بررسي طرح هاي دردست اجراي اين شركت به ويژه فازهاي پارس جنوبي پرداخت. در شماره امروز، مسائل و مشكلاتي را كه اين شركت در عرصه فعاليت هاي داخلي و خارجي با آن مواجه است، بررسي شده است.
* در حال حاضر چه فرصت هايي در اين زمينه ايجاد شده است و مشكل درآمدها و كسب دارايي هايي كه از راه فعاليت هاي شما در داخل و خارج به دست مي آورد حل شده است؟
- در حال حاضر سود ما به نوعي متعلق به شركت نيكو است كه صد درصد دولتي است و وابسته به شركت نفت است. پترو پارس در حال مذاكره است و موافقت وزير نفت را كسب كرده ايم كه دارايي ها را به شركت پتروپارس جديد بازگردانيم. اين كار حسني دارد كه پتروپارس از دارايي هايي كه كسب مي كند بهره مند شود و بتواند اعتبار بين المللي كسب كند. چون بدون دارايي و مايملك امكان جذب فاينانس خارجي را نداريم. يعني اگر در پروژه هاي مشاركت در توليد و يا پروژه هاي توافقي سهمي داشته باشيم براي شركت اعتبار ايجاد مي كند. اگر در طرح هاي داخلي از توليدات ميعانات گازي كه در يكي از فازهاي پارس جنوبي ده هزار يا بيست هزار بشكه سهم داشته باشيم براي ما اعتبار ايجاد مي كند. اين بسيار ارزشمند است، اگر يك شركت معتبري باشيم كه اعتبار بين المللي داشته باشيم مي توانيم وام هاي با بهره هاي كم بگيريم و توانايي هاي بالاتري كسب مي كنيم و جايگاه قابل توجهي براي كشور ايجاد خواهيم كرد.امروز شركت هاي بزرگ نفتي معادل دولت ها قدرت دارند.پتروپارس با اين هدف در تلاش كسب اعتبار است تا بتواند از پول ارزاني كه در دنياست، استفاده كند.
* چگونه اين اتفاق رخ مي دهد چه مكانيسمي را به كار مي گيريد؟
- ما در درجه اول بايد مطالعات فني و ريسكي طرح هاي خارجي را با شريك  بين المللي انجام دهيم. شركتي را به صورت مشترك ثبت مي كنيم كه مسئول توسعه طرح مشخصي است.در ساختار اجرايي لايه ها را تعريف مي كنيم و روش هاي پرداخت شغلي را به كار خواهيم گرفت.
* در داخل مشكلات را چگونه حل و برطرف مي كنيد؟
- در داخل البته هنوز نه وزارت نفت و نه مجموعه دولت يك كار خارجي را درك نمي كنند و به راحتي چنين سرمايه گذاري خارجي را نمي توانند بپذيرند. شايد مشاركت با شركتي مثل توتال هم در يك منطقه اي خارج از ايران نيز قابل درك نباشد. امروز در كشور اگر جايي پولي هست راههاي زيادي براي هزينه آن وجود دارد. يعني اگر قرار باشد ۵۰۰ ميليون دلار در ونزوئلا سرمايه گذاري كنيم ولو اين كه ۴۰۰ ميليون دلار آن نيز وام باشد با اين ابهام روبه رو مي شويم كه اين پول را چرا در كشور هزينه نمي كنيد ما هنوز ميدان هاي كشف نشده بسياري داريم.ولي ما بالاخره بايد بين المللي شويم، امروز شركت هايي كه شرايط ما را ندارند در كشورهاي خارجي سرمايه گذاري دارند. مثلاً  پتروناس در ۲۶ كشور سرمايه گذاري دارد و درآمد خارجي آن از درآمد داخلي آن بيشتر است. يعني سالي ۵ الي ۶ ميليارد دلار از سرمايه گذاري خارجي سود مي برد.
اين روش ها در كشور ناشناخته است و پيش بردن آن مشكل است. پتروپارس امروز براي چنين كارهايي چون خودش منابع مالي ندارد بايد به نيكو مراجعه كند. نيكو بايد تأييد هيأت مديره شركت نفت را بگيرد و از يك فرآيند بوروكراسي بگذرد. اين كار را سخت مي كند. خارجي ها اگر ديدند سرعت ما در تصميم گيري پايين است و بيشتر به حرف بسنده مي كنيم ديگر به ما اعتماد نمي كنند.در هر حال بناي ما اين است كه وارد پروژه هاي خارجي شويم و در كشورهاي مختلف در حال مذاكره هستيم از جمله ونزوئلا. اين فرآيند زمان بر است و كار طولاني نياز دارد.امروز شركت هاي ويتنامي، تايلندي، فيليپيني و غيره وارد كار شده اند و در سرمايه گذاري هاي خارجي وارد شده اند در حالي كه ما با صد سال سابقه توليد نفت هنوز در اين شرايط قرار نداريم.
* اين سؤال هم مطرح مي شود كه اصولاً  شركت هاي خارجي همكاري با ما را در بازارهاي سوم مي پذيرند؟
- شكي نيست كه آنها به راحتي در اين فرآيند وارد نمي  شوند. در مذاكراتي كه با يكي از اين شركت ها داشتيم از آنها اطلاعاتي خواستيم و اين پاسخ را شنيديم كه شما تا امروز هم زيادي رشد كرده ايد. انتظار نداشته باشيد چيزهايي كه حاصل سرمايه گذاري هاي طولاني و دانش سيستم ما است به راحتي به شما بدهيم، مي خواهيم يك فاصله ۱۵ الي ۲۰ سال را با شما حفظ كنيم.
شكي نيست كه آنها مايل نيستند ما رشد كنيم و جاي آنها را تنگ كنيم ولي مكانيزم هاي اقتصاد دنيا اقتصاد آزاد است. راههاي نفوذ زيادي دارد. چطور چيني ها رشد كردند. مگر شركت هاي بزرگ غربي خواهان رشد چين بودند ولي اين روند رخ داد چين به اتكاي ظرافت هاي سياست گذاري، سخت كوشي كارشناسان و كاري كه در دانش و تكنولوژي كرد راه مناسبي را طي كرده است.امروز شركت ملي نفت چين بزرگترين شركت نفتي دنيا از نظر گردش مالي است يعني از شركت هاي نفتي آمريكايي بزرگتر است. در همه نقاط جهان وارد شده اند و دارند سرمايه گذاري مي كنند.
بنابراين راه بسته نيست، ما را مي شناسند و اگر زبان حرفه اي و معيارهاي جهاني را بدانيم مي توان وارد اين كار شد. در ابتدا شايد قدرت چانه زني كمتري داشته باشيم و امتيازهاي بيشتري بدهيم ولي در نهايت جايگاه مناسبي كسب خواهيم كرد.در همين پروژه فازهاي ۲ و ۳ توتال واقعاً  در مقابل آمريكا ايستاد. تحريم نفتي آمريكا امروز هم جدي است. به هر حال تكاپو براي كسب منافع و فرصت ها و بده و بستان است.بنابراين اگر قابليت هايي را داشته باشيم در بخش انرژي رشد خواهيم كرد؛ چرا كه سرمايه گذاري بالايي در اين زمينه در دنيا مي شود و جا براي همه وجود دارد.
امروز شركت هاي خارجي از كار در ايران فرصت هايي غير از كسب درآمد نيز به دست مي آورند. امروز شركت هاي بزرگ نفتي با مشكل كادر مهندسي روبه رو هستند. در كشورهاي غربي تمايل به سوي شركت هاي با تكنولوژي بالا و بازرگاني و غيره است. شركت هاي نفتي براي كار در ديگر كشورها كادر كم دارند. در كشورهايي مانند ايران اين شركت ها جذب نيرو مي كنند. اگر پيمانكاران ما به سطح مناسبي برسند واقعاً  فرصت كار به آنها مي دهند ولي ما هنوز با مسائل حاكم به بازارهاي بين المللي آشنا نيستيم.
توتال قطعاً علاقه مند به هيوندايي كره نيست و اگر شركت مشابه ايراني به معيارهاي هيوندايي برسد ممكن است به اين سطح از كار در كشورهاي خارجي برسد.دنيا، دنياي بسته اي نيست، مكانيزم هايي كه در دنيا وجود دارد امكان رشد و فرصت را براي هم ايجاد مي كند.
* امكان رشد داريم ولي بايد حمايت ملي شود و استراتژي هايي را به كار گرفت.
- مثلاً  يك شركت مشاور مهندسي خوب در دنيا وجود دارد و قصد دارد كه سهام خود را عرضه كند. پتروپارس مي تواند در يكي از اين شركت هاي مهندسي مشاور خوب خارجي سهامدار شود پتروپارس بايد بتواند كاركنان خارجي داشته باشد.
يعني اگر بخواهيم يك فرهنگ كاري متحول و با معيارهاي بين المللي داشته باشيم بايد از آدم هاي بين المللي استفاده كنيم. ما بايد نرم افزارهاي مهندسي مخزن را اگر چه گران است وارد كنيم. بايد آدم هايي كه به كار مي گيريم حداقل يك فرد معتبر بين المللي ميان آنها باشد يعني اگر پتروپارس دستش در مسائل مالي باز باشد امكان فعاليت  گسترده مي يابد. اگر از نظام بانكي داخلي امروز بخواهيم عمل كنيم قدرت مانور زيادي نداريم بايد بتوانيم از اعتبار بانكداري دنيا استفاده كنيم. براي اين كار بايد اعتبارهاي لازم را كسب كنيم.
اين فرآيند دشوار نيست تنها نياز به اعتماد دارد. يعني اعتماد به اين كه كار آغاز شود و از خطاهاي كوچك نترسيد و وارد فعاليت هاي بين المللي شد. در همه دنيا حمايت كردند و براساس استراتژي هاي دراز مدت اجازه دادند كه اين شركت ها فعاليت كنند.
* در حال حاضر با مشكلي در زمينه اعتماد مسئولان دولتي روبه رو هستيد؟
- بايد تلاش كنيم تا طي زمان شرايط مناسب براي اين تحول ايجاد شود.
* فرآيند تبادل جهاني امروز در همه كشورها رخ داده و شركت ها تنها به بازارهاي داخلي اتكا ندارند و يك مبادله و بده و بستان با خارج در اين زمينه وجود دارد.
- ما نيز نمي توانيم تنها به فعاليت داخلي اكتفا كنيم و بايد در اين مسير حركت كنيم و وارد بازارهاي بين المللي شويم.
شكي نيست كه آنها مايل نيستند ما رشد كنيم و جاي آنها را تنگ كنيم ولي مكانيزم هاي اقتصاد دنيا اقتصاد آزاد است. راههاي نفوذ زيادي دارد. چطور چيني ها رشد كردند. مگر شركت هاي بزرگ غربي خواهان رشد چين بودند ولي اين روند رخ داد چين به اتكاي ظرافت هاي سياست گذاري سخت كوشي كارشناسان و كاري كه در دانش و تكنولوژي كرد راه مناسبي را طي كرده است
* امروز در كشورهاي عربي ارتباط گسترده با خارج رخ داده ولي صاحب فناوري نشده اند و تنها به مبادله و سرمايه گذاري اكتفا شده است. آيا پتروپارس برنامه و توان جذب فناوري را دارد؟
- ما امروز توانايي هاي لازم را داريم. تكنولوژي فقط تجهيزات نيست. بار آخر حضور سازمان بازرسي كل كشور در پتروپارس كارشناسان آنها در مورد دفتر فني، در ژاپن و كارايي آن دچار ترديد بودند. زماني كه هيأت كارشناسي آنها رفتند و بررسي كردند و شاهد جلسه هاي فني كه ما با ژاپني  ها داشتيم بودند تعجب مي كردند. ما امروز وارد كار شده ايم و همه اجزاي آن را مي شناسيم. چون هر روز با تحولات جديدي روبه رو مي شويم كه پيشنهادهاي جديدي را ارائه مي كند. هر جزيي از طرح ممكن است از نظر كيفيت مسائلي داشته باشد. بدنه كارشناسي و فني شركت تعداد كمي هستندكه وارد همه جزييات مي شوند. يعني ۶ هزار نقشه بايد بررسي و تأييد شود. ۲ هزارو ۵۰۰ روش و رويه بايد بررسي و تأييد شود. يك پروژه يك ميلياردي فرصت هاي استثنايي براي يادگيري ما فراهم كرده است و حقيقتاً پتروپارس هم آدم هاي مستعد و با زمينه قوي فني را به كار گرفته است. ما نگران نيستيم كه با مسائل فني كار مشكلي داشته باشيم. مشكل و نگراني، مسائل مديريتي و برنامه ريزي درازمدت است.
در كشورهاي عربي از نظر فني از ما عقب تر هستند ولي از نظر بازرگاني و تجاري از ما جلوتر هستند در مديريت عمومي هم از ما جلوتر هستند چون بيشتر با دنيا ارتباط كاري داشته اند. ما در كشورمان بايد در دهه آينده با نگاه اقتصادي و بازار به كار نگاه كنيم. تاكنون بيشتر دولتي بوده ايم، مدير دولتي و مهندس بوده ايم. اگر از ديد بهره وري اقتصادي و بازرگاني و بازاريابي به كار وارد شويم يك جهش در كار اتفاق مي افتد.
* پتروپارس به عنوان يك شركت ايراني چه نقشي در تربيت نيروي انساني داشته است؟
- در پتروپارس كاركنان زيادي وجود ندارند ولي ما حجم عظيمي از كارها را انجام مي دهيم كه افراد زيادي تحت مديريت شركت هاي پيمانكار در پروژه هاي ما در حال كار هستند و آموزش مي بينند.
در پروژه ۶ و ۷ و ۸ پيمانكار خارجي مي خواست ۵ الي ۶ هزار نفر را از خارج بياورد ولي ما زمينه را آماده كرديم كه نيروهاي داخلي تربيت شوند و در اين طرح مشغول كار شوند.
بسياري از كاركنان فني كه در اين طرح ها به كار مشغول مي شوند سطح بالايي از فعاليت  فني را فرا مي گيرند.
در پروژه  فازهاي ۴ و ۵ پارس جنوبي در اوج كار حدود ۲۰ هزار نفر در حال فعاليت بودند كه ۸ هزار نفر افرادي كارشناس و فني بوده اند مثل جوشكار و غيره.
علاوه بر اين استانداردهاي جديدي در اين طرح ها به كار گرفته شده كه در ايران بي سابقه و كاملاً جديد است. مثل «H.S.E.Q» كه شامل سلامت، ايمني، محيط زيست و كيفيت مي شود. اين تفكر در طرح هاي نفتي مطرح است ولي امروز در صنعت كشور نيز رشد كرده و مي كند. انواع روش هاي كنترل كيفيت و ابزارهاي لازم در زمينه هاي جوشكاري، بتن ريزي و غيره به كار گرفته مي شود كه مي تواند در داخل كشور تحول ايجاد كند. مهارت ها در كشور ارتقا مي يابد. ده ها هزار نفر در پروژه هاي ما كار كرده اند. در مقياس مهندسي نيز فرهنگ حاكم بر كار مهندسي كشور نيز متحول شده است و هزينه و فايده در كل طرح ها مورد توجه قرار مي گيرد. هزينه پروژه  هيچ گاه در طرح ها مورد توجه نبود و تأخيرهاي بالايي در طرح هاي عمراني كشور وجود داشته ولي ما اين معيارها را تغيير داديم. حساسيت در وزارت نفت به دليل هزينه ها و درآمدهاي بالا به وجود آمد و ديگر بخش هاي اقتصادي نيز تحت تأثير قرار گرفتند.
* در مورد فرار نيرو در شركت وضع چگونه است؟
- فرار نيرو متأسفانه به دلايل گوناگوني به ديگر شركت ها از جمله شركت هاي خارجي و خصوصي رخ مي دهد. امروز كه كنترل هاي وزارت نفت در زمينه حقوق افزايش يافته فرار نيرو تشديد مي شود. ما مهندساني داريم كه كار آنان ارزش خاصي دارد. ولي حقوق حداقل را مي گيرند. بنابراين احتمال اين كه دائمي براي ما كار كنند كم است. مهارت هايي كه برخي افراد دارند نادر و كم است. برخي افراد از شركت هاي مشاور خارجي ديدار كرده اند و مهندسان ايراني را در اين شركت ها ديده اند كه بعضي ها از كاركنان قبلي پتروپارس بوده اند.
از نظر محيط كار و حقوق و مزايا بايد در شرايط قابل رقابتي باشيم تا بتوانيم نيرو جذب كنيم و نگه داريم.
* راه حل، خصوصي شدن پتروپارس نيست؟
- اگر مي شد به سادگي خصوصي شويم خيلي خوب بود ولي موانعي وجود دارد. در عين حال شركت هاي دولتي نيز هستند كه به شكل خصوصي اداره مي شوند. خيلي از شركت هاي مشابه ما دولتي هستند. استات اويل پتروناس دولتي هستند ولي خصوصي اداره مي شوند. به هر حال بايد چارچوب هايي داشته باشيم كه بتوانيم نيرو جذب و آنها را حفظ كنيم.
در فرآيند خصوصي سازي ما ابتدا بايد وارد بازار بورس شويم. اين امر مي تواند با ارزيابي شركت و تبديل دارايي ها به سهام انجام شود. اراده بايد در شركت نفت و وزارت نفت ايجاد شود تا خصوصي شويم.
* مصوبه اخير و ابلاغيه مقام رهبري در مورد سياست هاي كلي اصل ۴۴ در اين زمينه كمك نمي كند؟
- كمك مي كند و فضاي كشور به سمت خصوصي شدن است ولي سياست متفاوتي گفته مي شود و نمي توان از اين كه چه رويكردي دنبال مي شود مطمئن بود. وزارت نفت علاقه مند بود تا از اعتبار پتروپارس براي به مرحله قرارداد رساندن فازهاي پارس جنوبي استفاده كند. شايد به همين دليل تاكنون در زمينه خصوصي شدن پتروپارس اقدامي نكرده اند.
در عين حال واگذاري كار و تعهدات سنگيني كه به پتروپارس واگذار شده امكان خصوصي سازي را نيز مشكل كرده است. ده ميليارد دلار پروژه در حال حاضر دست پتروپارس است. اين امكان واگذاري آن را مشكل مي كند.
* خصوصي شدن پتروپارس در هر حال به سود اقتصاد ملي است؟
- بله ولي جامعه ما آمادگي آن را ندارد. در حال حاضر زمينه اي وجود ندارد كه بخش خصوصي با گردش مالي چند ميليارد دلار در اقتصاد كشور به راحتي بتواند كار كند. تناقضات زيادي در اقتصاد ما وجود دارد. در بسياري از كشورها به هر حال فرصت هايي داده شده تا افراد در اقتصاد آنان رشد كنند و مسئوليت بر عهده بگيرند. در آلمان شرقي بعد از فروپاشي كمونيسم بسياري از كارخانه ها به قيمت يك دلار فروخته شد با تعهد ادامه كار توليد و اشتغال. هدف دولت آ لمان كسب سود و دريافت ماليات براي خزانه نبود. امروز اگر بخواهيم يك پالايشگاه را خصوصي كنيم در همه سطوح مقاومت وجود دارد. از كارگران تا مديران در برابر اين امر مانع ايجاد مي كنند و اين مقاومت در جامعه نيز گسترش مي يابد.
* اخيراًٍ ايران براي مذاكره در فرايند عضويت در سازمان تجارت جهاني پذيرفته شده است؛ اين امر در فعاليت شركت پتروپارس چه تأثيري در داخل و خارج دارد؟
- هرگونه تسهيل فعاليت و آزادي مبادله و صادرات خدمات و يكسان سازي قوانين و مقررات از نظر تسهيل رفتار بين المللي مثل فعاليت و به كارگيري نيروي كار و تعرفه هاي گمركي يكسان براي فعاليت ما مفيد است. هرچه آزادسازي اقتصادي و نزديكي به اقتصاد جهان رخ دهد كار براي ما ساده تر مي شود.
* در زمينه تحقيق و توسعه تاكنون كاري آغاز كرده ايد؟
- ما در اين زمينه فعاليت زيادي نداشته ايم ولي در زمينه آموزش و برنامه ريزي براي تحقيق و توسعه كار را آغاز كرده ايم. ما بايد آموزش در زمينه توسعه فعاليت هاي گوناگون شركت را آغاز كنيم كه قصد داريم فعاليت در زمينه هاي رشته هاي ديگر نفتي را آغاز كنيم. اكتشاف و توسعه از جمله فعاليت هايي است كه قصد داريم وارد شويم و بايد در اين زمينه امكان آموزش و فراگيري دانش حفاري و اكتشاف را ايجاد كنيم.