الهه شيرخدا
اعتماد به نفس واژه آشنايي است كه در بسياري از كتب، سخنراني ها و حتي در پند و اندرزهاي حكيمانه  قدما و بزرگان، از آن به عنوان يكي از مهمترين اركان موفقيت نام برده شده است، اما از خاطر نبريم كه اعتماد به نفس تنها يك واژه نيست، بلكه اهرم قدرتمندي است كه با به كارگيري آن، مي توان دشوارترين كارها را سهل و آسان كرد. حال اين سؤال مطرح مي شود كه چگونه مي توانيم اين اهرم نيرومند را در اختيار خود و ديگران قرار دهيم؟ و اصولاً اين عامل مهم و شالوده موفقيت چگونه تضعيف يا تقويت مي شود؟مي توان از جنبه هاي مختلفي به تجزبه و تحليل اين موضوع پرداخت اما فصل مشترك در همه موارد اين است كه عمده اين نيرو توسط محيط و عوامل محيطي به ما منتقل و يا از ما گرفته مي شود. شكست هاي پيشين، ناكامي ها، بازخوردهاي منفي، عدم آگاهي اطرافيان در راهنمايي ها و اظهاراتشان، كاهلي و سستي، اراده ضعيف و در مواردي ايده آل گرايي برخي از والدين را نيز مي توان به عنوان عوامل مؤثر در كاهش اعتماد به نفس و عدم موفقيت برشمرد. به عنوان مثال برخي از خانواده ها با حمايت هاي نابجا و غيرضروري از فرزندانشان، آنان را متكي و وابسته بار مي آورند كه در اين صورت فرزندانشان در صورت لزوم قادر به تصميم گيري و اقدام مناسب نخواهند بود و همچنين در پاره اي از موارد از هراس اين كه فرزندانشان مرتكب اشتباه نشوند و يا وظايفشان را كامل و صحيح انجام ندهند، مسئوليت هاي محوله آنان را خود يك تنه متقبل مي شوند و حتي در مواردي تكاليف و كار دستي هايي كه جهت رشد خلاقيت و نوآوري در برنامه هاي درسي دانش آموزان گنجانيده شده، توسط والدين انجام مي شود، غافل از اين كه همان گونه كه جسم ما براي حفظ سلامتي نياز به ورزش و تمرين دارد، ذهن نيز براي رشد و تعالي و تقويت خلاقيت، نيازمند تمرين و ممارست هاي خاص خود است. گاهي نيز عكس العمل  ها و رفتارهاي نسنجيده و نابخردانه خودمان، منجر به عدم موفقيت مي شود كه يكي از پيامدهاي آن، كاهش اعتماد به نفس است.
بديهي است كه همه ما مي خواهيم در عرصه رقابت هاي زندگي در انجام ساده ترين كارها تا دشوارترين شان سربلند و موفق باشيم و قطعاً اگر بدانيم مسيري كه براي رسيدن به اهداف مان انتخاب كرده و در آن گام نهاده ايم، به مقصد دلخواه ما ختم نمي شود، هرگز از آن عبور نخواهيم كرد.
در محيط كار نيز مسئولين و مديران مي توانند نقش كليدي در يافتن ميانبرهاي موفقيت و تقويت عوامل مؤثر در آن، از جمله ايجاد اعتماد به نفس در افراد داشته باشند. به طور يقين اگر دانش، تخصص و علائق كارمندان در كار روزمره آنها نقشي ايفا نكند و مسئوليتي كه به آنان واگذار مي شود، با توانايي هاي جسمي و فكري  آنها تناسب چنداني نداشته باشد، علاوه بر اين كه آن كار به طرز مطلوبي انجام نخواهد شد، در درازمدت نيز به سركوب شدن استعدادهاي آنان، نارضايتي كارفرما، تحقير، تنبيه و در نهايت احساس شكست و خدشه  وارد شدن به اعتماد به نفس افراد مي انجامد.
معمولاً اين گونه به نظر مي رسد كه منظور از عدم تناسب توانايي هاي افراد با وظايفشان، محول شدن وظيفه اي به آنان بيش از توان و طاقتشان است. اما مدير خردمند، ظاهربين نيست و با درايت و فراست دريافته است كه گاهي عكس اين قضيه هم صادق است و با محول كردن كارهاي بسيار ساده و تكراري به افراد سخت كوش و مبارزه طلب، شايستگي هاي آنان در هم شكسته و ميل تلاش در آنان از بين مي رود.عامل مهم ديگري كه در اين مقوله بايد مورد توجه قرار گيرد، اين است كه گاهي شناخت ديگران و حتي خودمان از خود واقعي مان بسيار اندك است و در شرايطي، تنبلي را از عدم اعتماد به نفس تميز نمي دهيم و زماني كه توسط ديگران ارزيابي مي شويم، علل اصلي شكست هايمان را عدم اعتماد به نفس تلقي مي كنند، در حالي كه شايد اگر همان كار با برنامه ريزي، پشتكار، دقت و حوصله انجام مي پذيرفت، هرگز به شكست منجر نمي شد.
حال براي جلوگيري از موارد ياد شده و ديگر موارد مشابه، مي توان لااقل ۶۰ راه  كار را به عنوان گام هايي مؤثر در تقويت اعتماد به نفس و كسب موفقيت در نظر داشت:
۱- اولين گام در موفقيت «خودشناسي» است. ابتدا سعي كنيد شناخت درستي از خود و ويژگي هاي اخلاقي و شخصيتي خود كسب كنيد و با توجه به اين كه هيچ كس كامل نيست، اگر ايرادي يا مشكلي داريد كه خود به تنهايي قادر به يافتن راه حل مناسبي براي مقابله با آن نيستيد و شخص قابل صلاحيتي براي مشورت نداريد، از مشاوران و متخصصين كمك بخواهيد.
۲- تاريك ترين زمان شب، نزديك ترين زمان به سپيده صبح است. اين جمله را به خاطر بسپاريد و با كوچكترين ناملايمات از تلاش خود دست بر نداريد و به سادگي خود را بازنده تلقي نكنيد.
۳- بدون توجه به نتيجه كار، تمامي نيروي خود را به كار گيريد تا مسئوليتي كه به عهده شماست، به بهترين نحو انجام پذيرد. در واقع اولين هدف در انجام وظايفتان بايد،داشتن وجدان كاري، دقت و تلاش باشد. با انتخاب اين الگو، حتي اگر به موفقيت هم نائل نشويد، وجداني آسوده خواهيد داشت و لطمه اي به اعتماد به نفس شما وارد نخواهد شد.
۴- هميشه هدف مند باشيد. اگر خواسته هايتان خيلي دور از دسترس به نظر مي آيد، براي تحقق آنها برنامه اي چند مرحله اي طراحي كنيد. يعني براي خود اهداف كوتاه مدت انتخاب كنيد و مطمئن باشيد حتي اگر يك گام كوچك، اما درست برداريد، اين گام در دستيابي به اهداف نهايي شما بسيار مؤثر خواهد بود و در واقع، فاصله شما را به هدف دلخواهتان كوتاه تر خواهد كرد.
۵- در لحظات سختي كه احساس تنهايي و نااميدي مي كنيد، به خاطر بياوريد يگانه قادر متعال در كنار شماست. به خدا توكل كنيد، محكم و راسخ گام برداريد و پس از موفقيت شكر گزار باشيد.
۶- هيچ گاه اجازه ندهيد افراد منفي باف با عقايد ناسالم خود، ذهن شما را مسموم كنند. اگر از درستي كاري كه قصد انجام آن را داريد، اطمينان حاصل نموده ايد، بدون فوت وقت آن را به انجام برسانيد و نگذاريد  كسي به اراده شما خللي وارد كند.
۷- از شوخي هاي توهين آميز كه باعث خدشه دار ساختن شخصيت  خودتان يا ديگران مي شود، خودداري كنيد.
۸- توانايي هاي خود را دست كم نگيريد، استعدادهاي خود را باور داشته باشيد و مطمئن باشيد انسان در فرهنگ مذهبي ما بي جهت «اشرف مخلوقات» ناميده نشده و مي تواند با اراده و پشتكار، به موفقيت هاي نامحدودي دست يابد.
۹- در لحظات سختي و پريشاني، دقايقي را با خود خلوت كنيد و سعي كنيد عوامل مولد نگراني تان را پيدا كرده و درصدد رفع آن عوامل برآييد. اجازه ندهيد افكار منفي به ذهن تان هجوم بياورد. خود را دلداري بدهيد و تصميم بگيريد تلاش هاي خود را از سر بگيريد.
۱۰- نسبت به كودكان خود بيش از حد سخت گير نباشيد و با خشونت با آنان رفتار نكنيد. سعي كنيد بين خودتان و آنان رابطه دوستانه اي برقرار سازيد و در صورتي كه خطايي انجام مي دهند، با تذكرات به جا و دوستانه آنان را متنبه كنيد.
۱۱- قبل از انجام هر كاري به عواقب حاصله آن خوب فكر كنيد، در صورت نياز به راهنمايي با افراد مثبت انديش، واقع گرا و آگاه مشورت كنيد و از انجام كارهاي غيرمنطقي و غيراصولي كه مي تواند به شكست يا سرزنش ديگران منتهي شود، بپرهيزيد.
۱۲- اگر خواستار ديگران هستيد، اول خودتان به خودتان احترام بگذاريد.
۱۳- سعي نكنيد با توسل جستن به كارهاي ضد ارزشي و غيرانساني، موفقيتي كسب كنيد. به خود گوشزد كنيد موفقيتي كه در گرو لطمه زدن به سجاياي انساني باشد، فاقد ارزش و ناپايدار است.
۱۴- محيط  كاري شما به مثابه يك دهكده كوچك است. قطعاً هر حرف يا اظهارنظري كه در مورد همكارانتان انجام دهيد، دير يا زود به گوش آنان خواهد رسيد. پس مراقب رفتار و سخنان خود باشيد. شايد يك حرف نسنجيده و نادرست، رابطه شما را براي هميشه با دوستي خوب و همكاري شايسته و دلسوز قطع نمايد و شما هرگز قادر به جبران اين خسارات معنوي نباشيد.
۱۵- با افراد حسود و بدبين مشورت نكنيد.
۱۶- اگر عادت يا ويژگي در شما وجود دارد كه باعث آزارتان مي شود، با برنامه ريزي درست و اصولي آن را از خود دور كنيد. مثلاً اگر اندام ناموزوني داريد، با انجام ورزش و رژيم هاي درست غذايي اندام خود را متناسب كنيد.
۱۷- اگر مي خواهيد از پيشرفت خود اطلاع حاصل كنيد، خود را نسبت به گذشته خودتان مقايسه كنيد نه با ديگران.
۱۸- «هميشه نيمه پر ليوان را ببينيد نه نيمه خالي آن را» . بسياري از ما حداقل يك بار هم كه شده اين جمله زيبا را شنيده ايم. سعي كنيم از اين جمله، به عنوان يك تكنيك مثبت انديشي استفاده كنيم.
۱۹- همه روزه ما با انبوهي از ايده هاي مختلف كه متعلق به افراد پيرامون ماست، روبه رو هستيم. به باورهاي خود ايمان داشته باشيد و هرگز اجازه ندهيد ايده هاي يأس آور ديگران، شما را از رسيدن به اهدافتان باز دارد و يا ريتم حركت شما را كند كند.
۲۰- اگر مشكلات حرفه اي خود را نمي توانيد به تنهايي حل كنيد، از افراد زبده و با تجربه كمك و مشورت بخواهيد و دانش حرفه اي خود را گسترش دهيد و از سؤال كردن هراسي نداشته باشيد.
۲۱- هر جايي از مسير زندگيتان كه هستيد، اگر متوجه شده ايد جهت يابي درستي انجام نداده ايد و نياز به تغيير مسير داريد، پس از حصول اطمينان از صحت مسير جديد، بدون تأسف و درنگ از خود انعطاف نشان دهيد و راه و روشي را برگزينيد كه سبب بهتر شدن نتيجه غايي شما و ميانبري براي رسيدن به هدفتان باشد.
۲۲- اگر مي خواهيد حركت نويني را در زندگي آغاز كنيد، پس از تحقيق و جمع آوري اطلاعات موثق، اولين گام را پرتوان برداريد و ترديد را از خود دور كنيد.
۲۳- فرزندان خود را از كودكي به مستقل بودن تشويق كنيد و با دادن مسئوليت هاي متناسب با سن آنان، روحيه استقلال و خودباوري آنها را شكوفا سازيد.
۲۴- در هر كاري تعادل را حفظ كنيد و از افراط و تفريط بپرهيزيد، چون هر كدام مي توانند به اندازه  ديگري عاملي جهت شكست شما به حساب آيند.
۲۵- هميشه خوش ژست و پرانرژي باشيد. حتي در لحظات بحراني بر خود مسلط باشيد و قيافه انسان هاي شكست خورده را به خود نگيريد.
۲۶- انديشه هاي امروز شما، فرداي شما را خواهد ساخت، پس هميشه مثبت انديش باشيد و ضمن انجام فعاليت هاي لازم خود را برنده تلقي كنيد.
۲۷- گاهي تنبلي در انجام وظايف روزمره باعث مي شود در برنامه هاي زندگي مان خلل ايجاد شود و عقب بمانيم. براي جلوگيري از اين معضل، برنامه روزانه اي براي خود تهيه كنيد و بر حسب اولويت، موارد را در آن درج نماييد و سعي كنيد در طي روز آنها را به انجام برسانيد.
۲۸- هر شكستي را پلي به سوي موفقيت قلمداد كنيد. از اشتباهات خود درس بگيريد و به جاي سرزنش كردن خود يا ديگران، دنبال راه حل مناسبي جهت تغيير شرايط باشيد و توجه داشته باشيد از تكرار مجدد آن اشتباهات، خودداري كنيد.
۲۹- «همه چيز را همگان دانند» ، اگر اين جمله زيباي سقراط را به خاطر داشته باشيد، توقع بيش از حد از خودتان يا ديگران نخواهيد داشت.
۳۰- بر همگان مسلم است تواضع، صفت بسيار نيك و پسنديده اي است. اما تواضع را با خوار و حقير شمردن خود اشتباه نگيريد و خود را بي ارزش جلوه ندهيد.
۳۱- در به انجام رساندن كارهاي مهم و كارهايي كه جبران آن مشكل است، از تمركز و دقت حواس بيشتري كمك بگيريد. با توجه به اين ضرب المثل «پارچه را دوبار اندازه بگيريد و يك بار ببريد» در به انجام رساندن كارهايي كه امكان تكرار يا جبران ندارند، بيش از مابقي كارها دقت داشته باشيد.
۳۲- به ديگران و خودتان شانس جبران اشتباهات را بدهيد. شايد يك شروع جديد، زندگي جديدي برايتان به ارمغان بياورد.
۳۳- كودكان خود را نزد دوستانشان و در جمع اقوام تنبيه نكنيد و با شرح دادن اشتباهات آنان در جمع، خجالت زده و شرمنده نكنيد.
۳۴- اگر هر چه سعي مي كنيد ولي به مقصدتان نمي رسيد؟ قدري تأمل كنيد و از زاويه جديدي به خواسته هايتان بنگريد، شايد درهاي جديدي به سوي شما گشوده شود.
۳۵- براي كم كردن ضريب خطاهاي خود در محيط كار، استانداردهاي كاريتان را رعايت كنيد.
۳۶- ليستي از مواردي كه در زندگي تان وجود دارد و برايتان آزاردهنده است را تهيه كنيد و با بررسي علل به وجود آمدن آنها به مقابله با آنان بپردازيد.
۳۷- در برابر افراد پير و مسن بيشتر احساس مسئوليت كنيد، يادتان باشد آنان حساس و شكننده هستند و نبايد با خشونت و بدخلقي از رفتارهايي كه شايد در سن و سال آنها طبيعي است، ايراد بگيريد و اعتماد به نفس آنها را از بين ببريد.
۳۸- وقتي كه مسئوليتي را به عهده كودكان خود مي گذاريد، از دور آنها را كنترل كنيد و طوري كمك شان كنيد كه خود را ناتوان احساس نكنند.
۳۹- وقتي در جمع دوستان قرار داريد، سعي كنيد به همه توجه نشان دهيد و فقط يك يا چند نفر را مخاطب قرار ندهيد.
۴۰- وقتي در يك مجموعه كار مي كنيد، تنها مهم نيست كه خودتان خوب و بي نقص باشيد. در نظر داشته باشيد حتي اگر يك نفر هم در جمع درست كار نكند، باز نتيجه كاملاً مطلوب حاصل نمي شود. پس براي حصول به نتيجه دلخواه، در حركت هاي گروهي به افراد ضعيف بيشتر توجه كنيد و با همسو كردن آنان با گروه، موفقيت جمع را تضمين كنيد.
۴۱- اگر در معاشرين شما كسي وجود دارد كه با روحيه شما سازگار نيست و يا با هم تفاهم نداريد، با كم كردن تدريجي ارتباط خود با آن شخص، او را از دايره رفت و آمدهاي خود حذف كنيد.
۴۲- به ظاهر و سليقه شخصي ديگران بي احترامي نكنيد.
۴۳- به ديگران كمك كنيد تا ويژگي هاي شايسته خود را آشكار كنند.
۴۴- اگر اطرافيان شما همه سعي خود را انجام داده اند، اما نتوانسته اند از عهده مسئوليتي كه شما به آنها داده ايد بربيايند، نگذاريد تلاششان را بيهوده تلقي كنند و با تشكر از تلاش آنان روحيه شان را تقويت كنيد.
۴۵- در گردهم آيي هاي دوستانه اگر كسي در مورد موضوعي اظهار نظر كرد يا بر خلاف سليقه شما سخني به ميان آورد، با انتقادهاي تند و گزنده او را خجالت زده نكنيد، از ياد نبريد انتقاد سازنده با توهين متفاوت است.
۴۶- انتخاب هاي خود را بر مبناي واقعيت و نيازتان انجام دهيد، نه از روي اشتياق هاي تند وگذرا.
۴۷- تصور نكنيد هميشه نرمش و مهرباني مشكل گشا است. بر عكس گاهي در برخوردهاي اجتماعي لازم است با جديت و قاطعيت روي خواسته خود پافشاري كنيد تا به شما اجحاف نشود.
۴۸- ياد بگيريد در مواقع ضروري بدون خجالت «نه» بگوييد.
۴۹- وقتي عصباني هستيد، در مورد هيچ كس و هيچ چيز تصميم نگيريد.
۵۰- اگر براي حل معضلي كه پيش رو داريد، همه تلاش خود را انجام داديد و كار ديگري از دستتان برنيامد، تا حصول نتيجه صبور باشيد و براي بهتر كردن شرايط با اقدامات زائد و غيرضروري، آرامش موجود را به هم نزنيد.
۵۱- مدافع حق خود و خانواده تان باشيد. به واسطه خجالت يا ترس يا عدم آگاهي، از چيزي كه حق شماست، به سادگي نگذريد. اگر با اشخاص حقوقي دچار مشكل هستيد كه راه حلي به ذهنتان نمي رسد، از وكلاي خبره و زبده كمك بگيريد تا در انجام كارها به صورت اصولي و قانوني به شما كمك كنند.
۵۲- دوستان واقعي شما سرمايه هاي پرارزشي هستند، آنها را حفظ كنيد و به دليل كدورت هاي بي اهميت و بي ارزش ارتباط خود را با آنها قطع نكنيد.
۵۳- گستاخي را از قاطعيت تميز دهيد.
۵۴- براي دوستاني كه بيش از ديگران به شما كمك مي كنند، تا معايب و كاستي هاي خود را جبران كنيد ارزش ويژه اي قائل باشيد.
۵۵- رهرو آن نيست كه گه تند و گهي خسته رود
رهرو آن است كه آهسته و پيوسته رود (سعدي)
۵۶- گاهي تحمل فشار روحي حاصله از كارهاي نيمه تمام و معوقه از سختي انجامشان دشوارتر است. براي رهايي از عذاب وجدان، از همين لحظه تصميم بگيريد، برنامه ريزي كنيد و با اتمام رساندن اين گونه كارها به خود آرامش هديه كنيد.
۵۷- اگر بخشي از كارهاي شما بايد توسط شخصي يا دوستي انجام شود كه فقط او شخصاً قادر به انجامش است، اما بي خيال يا پرمشغله است، درخواست خود را در موارد مناسب با آرامش و متانت مكرراً به او يادآوري كنيد و اين يادآوري را آن قدر تكرار كنيد تا به نتيجه اي كه مي خواهيد برسيد.
۵۸- از هر كس فراخور سن و دانش اش توقع داشته باشيد.
۵۹- اگر در معاشرت هاي خود مرتباً شكست مي خوريد و دنبال روش كم خرج و قابل اجرا هستيد، صداقت و روراستي، مهرباني و بخشش را سرلوحه خود قرار دهيد.
۶۰- به قابليت هاي خود ايمان داشته باشيد و به خاطر بسپاريد حتي يك «به دانه» با آن كه كوچك است، خواص درماني قابل توجهي دارد.