فهيمه خضرحيدري
هزينه طراحي فضاي سبز از متري 2 تا 3 هزار تا 40 يا 50 هزار تومان متغير است هزينه ها بنا به درخواست مخاطب، سطح كيفيت كار و عناصري كه در طراحي به كار مي روند، تغيير مي كند
نفس مرطوب و گرم تابستان در هواي شهر آلوده سنگيني مي كند. شهر شلوغ است. شهر گرم است و پرندگان دراين قفس تنگ نمي خوانند. آوازهاي دلتنگ و معصوم قمري ها هم در هياهوي پرشتاب زندگي شهري گم مي شود. اينجا آسمان خاكستري است و خانه ها سيماني؛ اينجانفس عميق، يعني فرو خوردن دود، سرب، بنزين و اندكي هوا!
اما همين شهر دلگير و بدمنظره تا 50، 60 سال پيش، چهره ديگري داشت. گيسوي پريشان بيدهاي مجنون در دست باد رها بود و عطر سرد كاج ها هوا را سرشار مي كرد. زمزمه جاري رود كه مي گذشت و زمان را با خود به مقصدي نامعلوم مي بُرد، سر كوي و گذرهاي شهر به گوش مي رسيد و هم آوايي با زير و بم هاي طبيعت، آدم ها را مهربان تر، ساده تر و دلپذيرتر مي كرد. زندگي هنوز اينقدر پيچيده نشده بود و هنوز فراموش نكرده بوديم كه شهر بدون پنجره، هوا، درخت، زمين، بدون آسمان و بدون پرواز پرنده و آواز باران، چقدر خالي است!
امروز اما شهر مفهوم ديگري پيدا كرده و انبوه برج ها و ديوارها و ساختمان هاي سر به آسمان كشيده، چهره زندگي شهري را مخدوش و خسته كننده كرده است. با وجود اين، پرنده قلب آدم ها هنوز هم دلتنگ هواي تازه باغ و بوستان مي شود. همه ما شهرنشينان هنوز هم گاه در اوج شلوغي ها و گرفتاري هاي فردي و اجتماعي حاصلِ زندگي در شهرهاي بزرگ، دلتنگ تصوير ميوه هاي پخته كه در تابستان باغ بر شاخه هاي درختان بي تابي مي كنند، مي شويم و از آنجا كه هر دردي را درماني است، انسان شهرنشين امروز، درد دوري از خاستگاه اصلي اش، طبيعت را با باغچه هاي مصنوعي، طراحي فضاي سبز و گل ها و گياهان آپارتماني يا بام هاي سبز خانگي تسكين مي بخشد و مي كوشد تا با گوش سپردن به زمزمه زندگي، رشد و قد كشيدن گياهان سبز و زيبا، سكوت، عمق و آرامش طبيعت را بار ديگر تجربه كند.
فاصله زياد با استاندارد
ساخت و ساز بي رويه و عمودي، سرانه فضاي سبز در سطح كلانشهرها را بشدت كاهش داده است. از سوي ديگر، قيمت بالاي هر متر زمين بخصوص در مناطق شمال شهر مستلزم صرف هزينه هاي هنگفت براي خريداري زمين از سوي نهادهاي مسئول از جمله شهرداري است. پس اختصاص زمين هاي شهري به فضاي سبز گرچه از جمله مهمترين وظايف مديران شهري است، اما چندان هم كار ساده و بي دردسري نيست.
از سوي ديگر، گسترش آلودگي هوا، افزايش جمعيت و همچنين رشد روزافزون علاقه و نياز شهروندان به استفاده از فضاهايي كه جنبه تفريحي و تفرجي داشته باشد، لزوم توجه به مسئله فضاي سبز را بيشتر مي كند، اما در اين مورد هم مثل بسياري از موارد ديگر، كشور ما هنوز فاصله زيادي با استانداردهاي جهاني دارد. اين فاصله را مي توان در باغچه هاي باقيمانده در خانه هاي قديمي نيز مشاهده كرد.
كيوان ايزدپناه، كارشناس فضاي سبز مي گويد: متاسفانه از نظر طراحي فضاي سبز، ما هنوز از كشورهاي پيشرفته بسيار عقب تر هستيم. پيروي نكردن از سبك هاي خاص طراحي و حفظ نگاه سنتي به فضاي سبز از جمله مشكلاتي است كه ما در حوزه فضاي سبز با آن درگير هستيم. در اين حوزه عمدتا نگاه سليقه اي و غير تخصصي حاكم است كه سبب شده ما از استاندارد جهاني كيفيت فضاي سبز دور بمانيم.
ايزدپناه، نگاه علمي و تخصصي به مقوله فضاي سبز را بسيار فراتر از توجه صرف به پوشش گياهي و انواع گياهان مي داند و تاكيد مي كند كه در طراحي فضاي سبز، مقولاتي همچون تامين نيازهاي فردي و حتي فضاي بازي و تفريح نيز نقش مهمي دارند.
در گذشته هايي كه خيلي هم دور نيستند، يكي از مسائل مهم تخصصي كه در طراحي فضاي سبز در خانه ها و باغ هاي شخصي مدنظر قرار نمي گرفت، مسئله تناسب معماري با فضاي سبز اجرا شده در محوطه بود.
وجود نداشتن انسجام و پيوستگي ميان معماري و فضاي سبز سبب بروز ناهماهنگي هاي كيفي و كمي در محيط مي شود. ايزدپناه مي گويد: طراحي محوطه، تخصص ويژه اي است كه خارج از كار و وظيفه معماران تعريف جداگانه خود را دارد و معمولا يك گروه از متخصصان فضاي سبز و محيط زيست در اجراي آن با هم همكاري مي كنند.
بركه، آب نما، مسيرهاي تردد، آلاچيق، فضاي بازي، محوطه نشيمن و حتي باربيكيو از جمله امكاناتي است كه طراحان و متخصصان فضاي سبز باتوجه به اعلام نياز، فضاي موجود، امكانات مالي و نيازهاي زيبايي شناختي و تفريحي محل زندگي شما اقدام به طراحي و جانمايي آن مي كنند.
از نگاه كارشناسان مهمترين فاكتور در طراحي فضاي سبز نيازهاي زيباشناختي است و نه نيازهاي بهره برداري. در اين نگاه كاشتن درخت ميوه در يك حياط كوچك، به قصد برداشت سالانه ميوه، ربطي به طراحي فضاي سبز ندارد. در طراحي هاي امروزي، كارشناسان از اين درخت چشم مي پوشند تا بتوانند پوشش گياهي متنوع تري را در يك حياط كوچك به وجود بياورند. توجه به تنوع و رنگارنگي گياهان در طراحي فضاي سبز، از اهميت بسياري برخوردار است و در واقع از اولويت هاي طراحان به شمار مي رود. به اين ترتيب و باتوجه به اهميت استفاده تفريحي و زيباشناختي از فضاي سبز، كار طراحي فضاي سبز، ديگر تابعي از وسعت حياط خانه ها نيست، بلكه تابعي از استفاده مفيد از همه فضاهاست.
كيوان ايزدپناه، به عنوان كارشناسي كه خود نيز به صورت حرفه اي دست اندركار طراحي فضاي سبز است، اوج هنر يك طراح حرفه اي را در اين مي داند كه باتوجه به شرايط زندگي امروز بتواند فضاي زيبايي را كه در يك محوطه 10 هزار متري خلق مي كند، در فضاي 30 متري نيز به وجود بياورد. بنابراين شهرونداني كه در خانه هايي با حياط هاي كوچك زندگي مي كنند نيز مي توانند به بهره مندي از فضاي سبز متناسب با فضا و امكانات خود اميدوار باشند، چراكه در طراحي فضاي سبز امروز، نوع طراحي محوطه به مراتب اهميت بيشتري نسبت به وسعت محوطه دارد.
ايزدپناه مي گويد: بهترين گل ها و گياهان در وسيع ترين باغ ها با طراحي بد و غيرحرفه اي اصلا به چشم نمي آيند.
مهمترين فاكتور در طراحي فضاي سبز نيازهاي زيباشناختي است و نه نيازهاي بهره برداري. كاشتن درخت ميوه در يك حياط كوچك به قصد برداشت سالانه ميوه ربطي به طراحي فضاي سبز ندارد بلكه تنوع و زيبايي فضا مهم است
فضاي سبز نيز مثل لوازم منزل براي تمام اقشار جامعه با شرايط اقتصادي مختلف، جذابيت و ضرورت دارد. به اين ترتيب شايد بتوان گفت هيچ كس نيست كه به فضاي سبز بي علاقه باشد و هر خانواده اي مي تواند باتوجه به شرايط مالي خود، از فضاي سبز استفاده كند.
آگاهي براي بقا
براي انتخاب و كاشت هرگونه گياهي در محوطه فضاي سبز، بايد به مسائلي مثل خاك، اقليم، شرايط آب و هوا و نور و ساير مسائل حياتي توجه شود. بعضي از علاقه مندان قديمي به گل و گياه، به ويژگي دست باغبان اعتقاد دارند و مثلا اگر گل مورد علاقه شان به هر دليلي از بين برود يا خشك شود، مي گويند: دست من براي اين گل خوب نبود! اما امروز فن و تخصص طراحي فضاي سبز، اينگونه برداشت ها را ناشي از ناآگاهي و نداشتن شناخت كافي مي داند و عوامل ديگري را در دوام و بقاي گل ها و گياهان خانگي موثر مي شمارد.
ايزدپناه مي گويد: يكي از مسائلي كه پيش از انتخاب وخريد گل و گياه بايد به آن توجه كرد، شرايط محيطي است كه مي خواهيم گياه را در آن پرورش دهيم. همانطور كه خانواده پيش از بچه دار شدن شرايط خود را براي پرورش فرزند مي سنجد، پيش از خريد گل و گياه نيز بايد همه شرايط خود را بررسي كند، نه اينكه اول گياهان را انتخاب و بعد شرايط خود را به آنها تحميل كند.
يكي از عواملي كه توجه به آن در انتخاب گياهان براي فضاي سبز حياط منازل مهم است، مسئله دوام گياه در فضايي است كه كاشته مي شود و نه صرفا زيبايي آن در مقطعي خاص، چراكه فضاي سبز هنگامي موثر است كه بتواند به بقاي خود ادامه دهد. از سوي ديگر، رعايت نكردن اين شرايط سبب از دست رفتن هزينه و زمان صرف شده براي تهيه و كاشت گياهان مي شود. از اين رو معمولا انواع خاصي از گياهان بيش از ساير انواع براي كاشت در فضاي آزاد و حياط هاي منازل توصيه مي شود.
ايزدپناه گياهان هميشه سبز يا evergreen را بيش از انواع ديگر گياهان مستعد رشد در فضاي حياط خانه ها مي داند و مي گويد: گياهان خزان دار بويژه در فضاهاي كوچك، اغلب پاييز و زمستان هاي بسيار خشكي خواهند داشت. بهتر است گياهان خزان دار در فضاهاي وسيع تر و در كنار گياهان هميشه سبز استفاده شوند تا خزان آنها در ميان سبزي گياهان هميشه سبز و در فضاهاي مركب، كمتر به چشم بيايد.
تنوع گياهان مناسب براي كاشت در حياط خانه ها بسيار بالاست. شايد بتوان گفت چيزي در حدود يكهزار و 500 نوع گونه گياهي مناسب براي كاشت در فضاي سبز وجود دارد و غالب اين گياهان در صورت بهره برداري صحيح و به كار رفتن در جايگاه واقعي خود، از دوام و بقاي خوبي برخوردار خواهند بود.
ايزدپناه مي گويد: هر گياهي كاربرد خاص خودش را دارد و بايد در جايگاه خود به كار رود. امروز فضاي سبز به سمت تنوع پيش مي رود و كارشناسان، فضاي سبزي را غني مي دانند كه از تنوع بيشتري برخوردار باشد. امروز مي توان در يك فضاي 50 متري، 50 تا 100 گونه گياهي كاشت و اشكال متنوعي از پوشش گياهي را ارائه كرد و به اين ترتيب از يكنواختي فضاي سبز جلوگيري كرد.
سمپاشي به موقع، كوددهي، هرس و حتي در مناطق برفگير، برف تكاني به موقع بر دوام و ماندگاري گياهان خانگي اثر دارد.
موسم گل و درخت
استفاده از گل ها و گياهان فصلي در كنار گياهان هميشه سبز در باغچه هاي منازل، تنوع، رنگارنگي و زيبايي خاصي را به باغچه ها مي بخشد. به هنگام كاشت بهاره يعني از اواخر زمستان تا اوايل بهار، معمولا از گل هاي بنفشه، هميشه بهار، پامچال، لاله، قرنفل، شب بو، شب بوي زعفراني و ميمون در باغچه ها استفاده مي شود.
جعفري، آمارانتوس، آشلانتوس، ابري آبي، كوكب كوهي، ناز و ... گياهان فصلي خاص تابستان و كلم زينتي و داوودي از جمله گل ها وگياهان فصلي پاييز هستند كه در كنار ساير گل ها به باغچه خانه ها طراوت مي بخشند. بازار گل هاي فصلي در فصل هاي مختلف سال، به دليل سهولت كاشت و به اين دليل كه كاشت آنها عمدتا نيازمند بهره مندي از تخصص ويژه نيست، رونق مي گيرد.
طراوت از نوع آپارتماني
شرايط نگهداري گياهان آپارتماني با گياهان فضاي باز به كلي متفاوت است. گياهان آپارتماني در برخورد با هواي آزاد و بويژه استفاده از نور مستقيم آفتاب، شرايط بسيار محدودتري را طلب مي كنند. اين در حالي است كه اين دسته از گل ها معمولا درباره وضعيت دما، آستانه تحمل كمتري دارند و واكنش هاي شديدي به تغييرات دما نشان مي دهند. علاوه بر اين گل هاي فصلي را نيز نمي توان در فضاي داخل آپارتمان نگه داشت. بهترين دما براي پرورش گياهان آپارتماني، 15 تا 22 درجه سانتيگراد است كه دماي معمولي اغلب خانه هاست. رشد گياهان آپارتماني كه اغلب هم در ناحيه اندام هاي هوايي و برگ ها صورت مي گيرد، معمولا در دو فصل بهار و پاييز بيشتر است. استفاده از كودهاي مناسب براي رشد گياهان در اين فصل ها ضروري است. انواع كودهاي آهني به قيمت كيلويي 8 هزار و 500 تومان براي گياهان آپارتماني توصيه مي شود. گونه هاي مختلف دراسينا، آلگونما، فينگونيو، بنجامين، ليندا، اسپاتوفيلوم و فيلودنرون از جمله گل هاي مناسب براي پرورش در آپارتمان ها هستند. استفاده از انواع براق كننده ها براي نظافت برگ هاي سبز گياهان آپارتماني براي رشد اين گياهان مضر است، چراكه منافذ هوايي برگ را محدود مي كند.
خاك مناسب گياهان آپارتماني نيز از ميان خاك هاي سبك يا داراي تركيبات هوموس يعني مخلوطي از خاك برگ، ماسه هاي دانه ريز و خاك هاي معمولي غني كه در بازار بسته اي يكهزار و 700 تومان به فروش مي رسد، انتخاب مي شود.
بام هاي سبز
بتازگي بام منازل نيز به عنوان فضاهايي تخصصي و در عين حال بسيار كارا براي فضاي سبز استفاده مي شود. امروزه بويژه در فضاهاي آپارتماني از بام هاي سبز استفاده مي شود. استفاده از بام هاي سبز در واقع گونه اي بهره وري از فضاهاي مرده و بلااستفاده است. ايزوله مناسب، آب بندي استاندارد، طراحي مناسب براي فضاهاي كاشت، استفاده از باردهي مناسب خاك روي ساختمان و بالابردن تحمل سازه از جمله تمهيداتي است كه براي ساختن بام سبز بايد در نظر گرفته شود.
مهمترين نكته در كاشت گياهان بر پشت بام ها استفاده از گياهان مناسب است، به شكلي كه بتوانند در اين فضا بخوبي رشد كنند. گياهاني كه داراي شبكه ريشه اي گسترده نيستند و آستانه تحمل آنها در آبياري بالاتر از گياهان معمولي است، براي رشد و پرورش در پشت بام مناسب تر هستند. انواع سروها و سوزني برگ هاي كندرشد مثل كنيكا و آبيس و انواع تاكسوس و مورد و همچنين انواع گياهان فصلي مي توانند زيبايي و تنوع تحسين برانگيزي را به پشت بام هاي منازل بدهند.
هزينه بازگشت به طبيعت
هزينه طراحي فضاي سبز از متري 2 تا 3 هزار تا 40 يا 50 هزار تومان متغير است. هزينه ها بنا به درخواست سفارش دهنده، سطح كيفيت كار و عناصري كه در طراحي به كار مي روند، تغيير مي كند. به اين ترتيب گاه براي طراحي يك محوطه 100 متري، چيزي حدود 5 ميليون تومان هزينه مي شود. هزينه طراحي گياهان در آپارتمان ها نيز از 10 هزار تا 3 الي 4 ميليون تومان بسته به انتظار و توان اقتصادي خانواده ها متغير است. اجراي فضاي سبز بر بام ها معمولا بيشتر از ساير انواع طراحي ها هزينه برمي دارد و از متري 15 هزار تا 70 الي 80 هزار تومان تغيير مي كند.
اما نگران نباشيد. با صرف هزينه هاي اندك هم مي توان طبيعت را به خانه آورد و از تاثير حضورش لذت برد. با صرف كمي دقت، سليقه و ابتكار مي توان فضاي سبز آرام و زيبايي در محيط خانه خلق كرد؛ خانه اي كه مثل طبيعت، مأوا و آرامشگاه ماست.
***
جدول هزينه هاي گل و گياه
