عباس اسدي
تويي كه نمي شناسمت، آري تو را نمي شناسم، نامت را نمي دانم، فقط مي دانم و اين دانستن تا عمق وجودم را مي كاود كه زندگي را از تو وام گرفته ام و ترنم زيستن را از صداقت، پاكي و بي آلايشي خون تو احساس مي كنم.
لحظاتي را كه نفس مي كشم و روبه سوي درگاه خدا دارم و از او سپاسگزاري مي كنم، از تو مي دانم ، نجواي دل با معشوق را در نيمه شب ها، زماني كه چشم به راه نسيم لطيف و بي محنت اويم، سلامتي ات را از خدا طلب مي كنم و عافيت از برايت مي خواهم. عزيز گمنام چگونه از تو كه نمي شناسمت وفقط هديه بي منتت را در عمق جانم حس مي كنم تشكر كنم، از تو كه همواره با اتصال من و ديگر همنوعان به حيات و هستي ات،رگ هاي خشكيده مرا طراوت مي بخشد و قلب خسته ام را آنچنان شاداب و سرزنده ساخته اي كه برايت به شادي آهنگ دوباره زيستن و دوباره بودن و دوباره شدن، ترنم زيباي زندگي و بودن را مي نوازد.
آري اي دوست پنهان، شايد مرا نشناسي و رنگ پژمرده ام را كه ببيني نشان از عطش نياز به تو باشد اما اين نياز با لطف و محبت و ايثار و گذشت تو اكنون شادابي دوباره يافته است.
حيات دوباره
خوني كه در رگ هاي آدمي جريان مي يابد و ازآن طريق حيات مي بخشد، ممكن است استفاده نادرست آن در برخي موارد اثرات زيانبار و دهشتناكي به بار آورد. بيماري ايدز، هپاتيت و بيماران هموفيلي و تالاسمي پديده هاي ناخوشايندي هستند كه ارتباط مستقيم با خون و فرآورده هاي خوني دارند.
از سوي ديگر به گفته مسئولان انتقال خون، ۹۷ درصد خون مورد نياز كشور به صورت داوطلبانه تأمين مي شود. اين در حالي است كه به گفته برخي از كارشناسان ۳۰ درصد خون هاي اهدا شده به صورت نابجا و نامطلوب مورد استفاده قرار مي گيرد.
براساس آمار اعلام شده ۷۰ درصد مبتلايان به ايدز كه اغلب معتادان هستند از طريق سرنگ آلوده به خون و چندبار مصرف به اين بيماري خطرناك مبتلا شده اند. فرآورده هاي خوني آلوده و ناسالم تاكنون شمار قابل توجهي از افراد را به عوارضي چون هپاتيت، تالاسمي و هموفيلي مبتلا كرده اند. به طوري كه يك هزار و يكصد شاكي با پرونده هاي سه هزار صفحه اي از چندين سال پيش در صف انتظار دريافت غرامت خود از سازمان انتقال خون هستند. البته در اين ميان بسياري از شاكيان هموفيلي در خاك خفته و ادامه راه را به ديگر شاكيان سپرده اند.
اينكه خون موجب حيات يا ممات آدميان مي شود و از آن به عصاره جان تعبير شده است به شيوه رفتار متولياني باز مي گردد كه درصدد جذب خون شهروندان هستند.
بي ترديد عواطفي كه در اين راه هزينه مي شود از ناحيه شهرونداني است كه براي كمك به همنوعان عصاره جان خود را هديه مي كنند.
اگر براي جذب خون مورد نياز «اهداي خون اهداي زندگي» نام مي گيرد، بايد اعتماد دو سويه ميان مردم و مسئولان جريان داشته باشد تا اين روند استمرار يابد در غير اين صورت بايد شاهد رواج دوباره مراكز حجامت و خون گيري به شكل سنتي باشيم _ پديده اي كه متأسفانه ظرف چند سال اخير شمار آن رو به فزوني گذارده _ و از ديگر سو شمار اهدا كنندگان خون نسبت به جمعيت روند نزولي پيدا كرده است.
اهداي زندگي
طبق گفته كارشناسان هر فرد بالغ بين ۱۷ تا ۶۵ سال با وزن متوسط ۵۰ كيلوگرم، حدود پنج و نيم تا شش ليتر خون دارد و با اهداي ۲۵۰ سي سي تا ۴۵۰ سي سي از خون خود، نه تنها سلامتي خود را به مخاطره نمي اندازد، بلكه ضمن كمك به سلامتي خود، نجات بخش زندگي ديگري نيز خواهد شد. اهداي خون همچنين مي تواند در كشف بيماري هاي نهفته در اهدا كنندگان كاملاً مؤثر باشد. هر فرد سالم مي تواند در هر سال تا چهار بار با فاصله هشت هفته خون اهدا كند.
شناخت خون
براساس يافته هاي موجود و مطالعات پزشكي خون پديده اي بسيار پيچيده است كه انسان نمي تواند ادعا كند به تمام ويژگي هاي اين ماده واقف شده است. خون در حركتي پيوسته و بي وقفه مسيري در حدود ۱۲۱ هزار كيلومتر را در بدن آدمي مي پيمايد تا به جريان زندگي دوام بخشد. چنين مسيري طولاني تر از مجموع خطوط هوايي همه شركت هاي هواپيمايي جهان است.
خون  بافت زنده اي است كه در آمد و شد دايمي خود به ۶۰ ميليارد سلول بدن سركشي مي كند و ضمن جمع آوري مواد زايد سلول ها، مواد لازم را براي ادامه حيات و فعاليت در اختيارشان قرار مي دهد.
برخلاف تصور، خوني كه در رگ هاي آدمي جاري است، يكنواخت و بدون تغيير و تحول نيست و بدين لحاظ است كه خون را بافت زنده مي شناسند. مثلا به فاصله يك چشم بر هم زدن حدود يك ميليون و ۲۰۰ هزار سلول قرمز به پايان عمر ۱۲۰ روزه خود مي رسند و در همين زمان مغز استخوان به همان تعداد سلول قرمز توليد مي كند و آنها را وارد جريان خون مي سازد.
استخوان ها در طول زندگي انسان حدود ۵۰۰ كيلوگرم سلول قرمز توليد مي كنند و هر سلول تا پايان عمر خود ۷۰ هزار بار از قلب به نقاط مختلف بدن سفر مي كند. در مرحله نخست قلب مانند تلمبه خون را به اندام ها و بافت ها مي رساند. جاري شدن خون در رگ ها به صورت موج هايي متناوب و مجزا است و وظيفه تنظيم حركت خون نيز به شاهرگ ها واگذار شده است.
در چنين شرايطي است كه خون به تمام بدن مي رسد، فشارخون در انتهاي مسير به صفر مي رسد و به همين سبب ورزش موجب تسريع گردش خون مي گردد.
گروه هاي خوني
گروه هاي خوني را براساس ساختمان شيميايي موجود در سطح گلبول هاي قرمز به چهار گروه A,B,AB,O تقسيم كرده اند. بدين ترتيب هر گروه خون مختصاتي دارد و نبايد به انساني ديگر با گروه خوني نامتجانس تزريق شود ،اما گروه O را به علت ساختمان خاص گلبول هاي آن كه نه ضد A و نه ضد B هستند مي توان به تمام گروه هاي چهارگانه تزريق كرد و از اين رو گروه O را اصطلاحا گروه هديه دهنده همگاني مي نامند.
هر فرد ۱۷ تا ۶۵ ساله در طول سال دست كم بدون آنكه هيچ عوارضي، سلامتي او را تهديد كند مي تواند چهار بار خون اهدا كند
يك روز با اهداكنندگان خون
روزي كه با يكي از دوستان اراده كرديم براي اهداي خون به يكي از پايگاه ها برويم روز متفاوتي بود. بعد از اهداي خون سر صحبت را با ديگر اهداكنندگان باز كرديم تا از نزديك با كساني كه بي هيچ منتي و بي هيچ انتظاري بخشي از زندگاني خود را به ديگران هديه مي كنند هم صحبت شويم. اولين افرادي كه با آنها برخورد كرديم دو آقاي ميان سال بازنشسته از پرسنل نيروي انتظامي بودند، سرگرد اول معتقد بود كه خيلي از مردم هنوز به مشكلات بيماران و نيازي كه به خون آنها هست آگاهي ندارند و به نظر مي رسد تبليغات در رسانه هاي جمعي در اين مورد به اندازه كافي صورت نگرفته است و اگر بشود به جاي تبليغ چيپس و پفك و نوشابه، چند دقيقه اي هم براي تبليغ كارهاي انسان دوستانه در نظر بگيرند، رغبت و توجه شهروندان به اين مقوله افزايش خواهد يافت.
ديگري هم پيشنهاد داد كه به اهداكنندگان خون امتيازاتي داده شود و در ادامه گفت: در تمام دنيا براي كساني كه داوطلبانه به اهداي خون مبادرت مي كنند امتيازاتي در نظر گرفته مي شود اما در ايران گويا جزو وظايف اخلاقي انسان هاي نوعدوست و مهربان تلقي شده است و فقط تبليغ مي شود كه اهداي خون براي سلامتي شهروندان مفيد است اما بهتر است در كنار تبليغ اين نكته پزشكي و بهداشتي به طور ملموس فوايدي نظير چكاب رايگان فرد اهداكننده نيز پيش بيني شود.
داوود سميعي ۵۸ ساله و راننده وزارت آموزش و پرورش نيز درباره اهداي خون گفت: تاكنون ۲۰ بار خون اهدا كرده ام و تنها انگيزه ام از اين كار انسان دوستي و سپاسگزاري از خدا به واسطه سلامتي ام بوده است.
بانوي ديگري كه زماني پرستار بخش بيماران تالاسمي بوده است مي گويد: ۹ سال پرستار بخش تالاسمي ها بودم، وقتي نارسايي آنها را مي ديدم بسيار منقلب مي شدم هر دو هفته يكي از اين بچه ها مي مرد، دست آخر كار را رها كردم اما هر از چندي به واسطه اينكه پيام دهم كه آنها را همچنان دوست دارم به مركز انتقال خون مي آيم و خون هديه مي دهم.
مسعود زيبايي فر يكي از جواناني كه براي اهداي خون به يكي از مراكز آمده است مي گويد: گروه خوني من o منفي است. اين خون بسيار كمياب است، چند سال پيش كه مادرم عمل داشت مشكلات زيادي براي پيدا كردن اين گروه خوني داشتيم، از آن روز تصميم گرفتم خونم را اهدا كنم. تا الان هم موفق شده ام ۱۷ بار خون اهدا كنم. پيرمردي نيز با تاريخ تولد ۱۳۱۴ به مركز انتقال خون آمده و مي خواهد خون اهدا كند اما مسئولان و دست اندركاران مركز مانع كار او مي شوند و مي گويند شما در سني هستيد كه نبايد خون اهدا كنيد اگر چه در يكي از مراكز انتقال خون از اهداي خون مرد ۷۰ ساله ممانعت به عمل آوردند اما چندي پيش در خبري اعلام شد يك پزشك ۷۰ ساله شيرازي ركورددار اهداي خون در جهان است.
سيد محمد حسين شيخ الاسلامي به گفته خودش از ۴۳ سالگي به طور مرتب هر سه ماه يك بار اقدام به اهداي خون كرده است. او مي گويد: «اهداي خون و نجات يك انسان نزد خداوند داراي پاداش و اجر فراواني است، پس با هر بار اهداي خون تا چند هفته احساس شعف، چابكي و راحتي مي كنم، در دوران دفاع مقدس براي نجات جان رزمندگان اسلام هر پنج ماه يك بار ۵۰۰ سي سي خون اهدا مي كردم كه اين برخلاف قوانين موجود دنيا است اما لطف خداوند و علاقه من به رزمندگان باعث شد من اين كار را انجام بدهم و مشكلي هم برايم پيش نيايد.» او اكنون داراي نشان جهاني و عالي عشق و ايثار است.
سخن آخر
اگر چه اهداي خون اهداي زندگي نام گرفته است و هنوز هم با تكيه بر باورهاي ديني شمار قابل توجهي از شهروندان فارغ از اينكه از اين اقدام چشمداشت مادي داشته باشند بي هيچ شائبه اي عصاره جان خود را براي همنوعان و دوستان و آشنايان هديه مي دهند اما در جهان امروز براي آنكه بتوان حتي در رفتارهاي نوعدوستي و دگرخواهي انسجام و نظم خاصي را حاكم كرد بايد ابتدا براي همه شهروندان و آنها كه به اين مراكز مراجعه مي كنند بانك خون داير شود تا در مراحل بعدي امكان دسترسي به آن وجود داشته باشد و علاوه بر اين، اگر چه اغلب و يا تمام افرادي كه خون مي دهند ما به ازايي براي آن طلب نمي كنند اما اگر براي اين اقدام انسان دوستانه راهكاري تدوين شود كه اهدا كنندگان بتوانند از مزايايي بهره مند شوند، شايد روند اهداي خون بيش از گذشته سرعت و شتاب بگيرد.